23229	MAT 1:16	Jekop wan Josepna aapa wa. Josep dé Mariana du wa. Maria Jisas kéraalén. Déké wanangwa, “Nanat yékun yandénngé Got wan du Krais wa.”
23232	MAT 1:19	Kukmba lé kéraaké yakwa du, déku yé Josep, dé wan yéku musé male yakwa du wa. Lé nyaan téléka dé wani muséké vékusékte déku mawulémba wandén, “Lé nak duwale wa kwaambérén. Bulaa lé katik kéraaké wuté.” Wunga watake wa nakapuk wandén, “Wuné lé kéraakapuk ye akwi du dakwana ménimba yéte lat waaruwutu lé nékéti yakalékwa. Wuné yakélak yaaséka-kawutékwa lé.”
23233	MAT 1:20	Wunga watake wani muséké vékulakapékare yéngan nak kwaandén. Kwaandéka Néman Du Gotna kundi kure gaayakwa du nak gaaye yénganmba dat wandén, “Méno Josep, Devitna gwaal waaranga maandéka bakamu, ma véku. Méné wup yaké yambak Maria kéraamuké. Gotna Yaamambi gaaye lat mayé apa kwayéndéka wa nyaan télékwa. Gotna Yaamambi wunga kwayéndénngé méné lé kéraamuké wup yaké yambak.
23239	MAT 2:1	Herot Judana du dakwana néma du téndén sapak wa Maria Jisas kéraalén, Betlehemmba. Betlehem Judiamba wa téndékwa. Kéraaléka kukmba de nyétmba tékwa kunngé vékusékngwa dunyansé nyaayalamba yaae Jerusalemét yéndarén. Ye saambake wandarén, “Nané nyaayalamba te nyétmba tékwa kulé kunét vénanén. Véte vékuséknanén. Yéku laku nyaan wa yaalan.
23241	MAT 2:3	Wunga wandaka néma du Herot vékutake rakarka yate wandén, “Kalmu wani nyaan kukmba wuna taalé kéraaké dé?” Wunga watake wani muséké kalik yandén. Yandéka Jerusalemmba tékwa akwi du dakwa de wani muséké vékulaka vékulaka naandarén.
23242	MAT 2:4	Herot kalik yate wandéka de Gotna gaamba jémbaa yakwa dunyanna akwi néma dunyan, Moses wan apakundiké vékusékngwa dunyan, wunga yaandarén. Yaandaka det waatakundén, “Got wan du Krais yamba yaalaké dé?”
23243	MAT 2:5	Wunga wandéka dat wandarén, “Judiamba tékwa gaayé, Betlehemmba wa yaalakandékwa. Wani muséké talimba Gotna yémba kundi kwayétan du nak Gotna nyéngaamba Gotna kundi anga viyaatakandén:
23245	MAT 2:7	Judana néma du Herot wani kundi vékutake, nyaayalamba yaan dunyansé déké yaandarénngé wandén. Wandéka yaandaka nak du vékukapuk yamuké dele yakélak kundi bulndarén. Bulte det waatakundén, “Yani sapak dé wani kun nyétmba baasnyé ye yaalak?”
23246	MAT 2:8	Wunga waatakundéka dat wandaka wandén, “Betlehemét ma yéngunék. Ye kurkasale ma waak wani nyaanngé. Waake vétake waambule yaae guné wunat waké ya. Wangunu wuné waak ye kwaati séte déké waandé daakawutékwa.” Wunga wate dé det paapu yandén.
23250	MAT 2:12	Kwayétake yare kwaae yéngan kwaandarén. Kwaandaka Got det wandén, “Guné Herotké waambule yéké yambakate.” Naandén. Wunga wandéka vélérkiyaae waarape de nak yaambumba waambule yéndarén deku gaayét.
23251	MAT 2:13	Wani dunyansé waambule yéndaka Josep kwaandéka Néman Du Gotna kundi kure gaayakwa du nak gaaye dat yénganmba wandén, “Herot wani nyaan waake vétake dé viyaakandékwa. Wunga yandékwanngé méné ma waarape wani nyaan déku aasale kure yéménék. Isipét ma yaange yé. Yaange ye wani taalémba ma yarépékangunék. Kukmba gunat wawutu waambule yaangunék.”
23254	MAT 2:16	Judana néma du Herot Jerusalemmba rate nyaayalamba yaan dunyansé déké waambule yéndarénngé kaavépatindén. Kaavépatiye néma rakarka yate wandén, “Wunat paapu a yandarén.” Wunga watake déku mawuléké wandén, “Nyaayalamba yaan dunyansé wandarén, ‘Kwaaré vétik pulak talimba wa wani nyétmba tékwa kun baasnyé ye vénanén.’ Naandarén.” Wunga watake deku kundiké vékulakate déku waariyakwa dunyansat wandén, “Guné Betlehemét ye, Betlehemale tékwa taalat waak ye akwi dunyanngu nyaan ma viyaawuréngunék. Kwaaré vétik yan nyambalésé, kwaaré nakurak yan nyambalésé, kéraandarén kulé nyambalésé waak, de akwi ma viyaawuréngunu.” Naandén. Wunga wandéka ye wani nyambalésé akwi viyaawuréndarén.
23258	MAT 2:20	“Wani nyaanét viyaandékngé mawulé yan du wa kiyaan. Bulaa méné ma waarape wani nyaan déku aasale kure Israelét nakapuk waambule yéngunék.”
23263	MAT 3:2	Wani taalat yaan du dakwat anga wandén, “Got néma du rate gunéké véké yandékwa sapak a yaakwa. Yaandékwanngé vékulakate guné Gotna kémba téké mawulé yate kapérandi musat ma kuk kwayéngunék.” Naandén Jon.
23264	MAT 3:3	Talimba Gotna yémba kundi kwayétan du nak déku yé Aisaia Jonngé Gotna nyéngaamba anga viyaatakandén: Du nak waandékwa du yarékapuk taalémba. Waate anga wandékwa, “Néman Duna yaambu ma kutngunék. Kutngunu yaambu yékunmba kwaakandékwa déké.” Naandékwa. Jonna aasa dé kéraakapuk yarélén sapak wa Aisaia wani kundi viyaatakandén. Viyaatakandéka kukmba Jon yaae du dakwat wandén, deku mawulé yékunmba téndu de Jisas yaaké yandékwanngé yékunmba vékulakandarénngé.
23268	MAT 3:7	Juda dunyansé deku néma du waak asapéri wa yéndarén, Jon Gotna yémba det baptais kwayéndénngé. Farisi dunyan, Sadyusi dunyan, de wunga yéndarén. Yéndaka Jon det waarute wandén, “Guné kapérandi mawulé vékukwa dunyansé wa. Got néma kot vékute néma du raké yandékwa nyaa a yaakwa. Wani nyaa Got du dakwa yandarén kapérandi muséké rakarka yakandékwa. Wani nyaaké vékulakate guné dunyan yaawi tundaka yaange yékwa kapérandi kaambe pulak a wunéké yaange yaangunéngwa. Wunéké yaambak.
23271	MAT 3:10	“Gwaaménja kundi nak wakawutékwa. Du sék vaakukapuk yakwa miyéké vékulakate kwandang kéraae wani miyé vélékandékwa. Véle yaamba tukandékwa. Bulaa wani gwaaménja kundiké ma vékulaka. Bulaa Got déku kundi vékukapuk yakwa du dakwat yandarén kapérandi musé yakata-kandékwa. Yakatandu de yaa yaanpékatékwa taalat yékandakwa.
23272	MAT 3:11	“Guné guna kapérandi mawulé yaasékangunu wuné gunat Gotna yémba baptais kwayékawutékwa. Wuna kukmba yaaké yakwa du wan dé néma du wa. Wuné baka du a téwutékwa. Déku mayé apa wa wuna mayé apat taalékéran. Yénga pulak déku jémbaa yaké wuté, baka du téwutékwanmba? Dé néma du randéka wuné déku musé déké kure yéké yapatiwutékwa. Wuné baka du a téwutékwa. Wuna kukmba yaaké yakwa du Gotna Yaamambi gunat kwayékandékwa. Guna kapérandi musé kéraae yaamba tukandékwa.
23275	MAT 3:14	Ye saambakndéka Jon kalik yate wandén, “Méné néma du wa raménéngwa. Wuné baka du a téwutékwa. Kamuké méné wunéké yaau, wuné ménat baptais kwayéwuténngé? Méné Gotna yémba wunat baptais kwayéménu wan yékun wa.”
23276	MAT 3:15	Wunga wandéka Jisas wa wan, “Yamba wa. Méné wunat baptais ma kwayé. Wunga yate wan Got wandén pulak wa yakaménéngwa.” Wunga wandéka yi naandén.
23278	MAT 3:17	Gaayandéka Gotna gaayémba waan kundi nak anga waandén, “An wuna nyaan wa. Déké wuné néma mawulé yawutékwa. Déké wuna mawulé yékun yandékwa.” Naandén.
23281	MAT 4:3	Yandéka Satan yaae dat wandén, “Méné anga waménéngwa, ‘Wuné Gotna nyaan a.’ Wunga wate bulaa wani muséké wunat ma wakwasnyéménu. Ma waménu de ani matu waalakwe kakému yandaru. Wunga yandu ménéké vésékngawutékwa.”
23282	MAT 4:4	Wunga wandéka wandén, “Yamba wa. Wani muséké ani kundi Gotna nyéngaamba kwaandékwa: Du dakwa kakémuké male vékulakate de yékunmba katik téké daré. De Gotna kundi vékundaru deku mawulé yékunmba téndu de yékunmba tékandakwa. Wani kundi vékute matu kakému yandénngé wuné katik waké wuté.” Naandén.
23284	MAT 4:6	Taakatake dat wandén, “Méné anga waménéngwa, ‘Wuné Gotna nyaan a.’ Wunga wate méné ma késéke daawuli. Wani muséké ani kundi Gotna nyéngaamba kwaandékwa: Got déku kundi kure gaayakwa dunyansat wandu de ménéké yékunmba vékandakwa. Véndaru méné deku taambamba rate ména maan matumba katik viyaaké méné. Méné wani kundi vékute késéke daawuliye yékunmba raménu akwi du dakwa véte vékusék-ngandakwa. Méné Gotna nyaan wa.”
23285	MAT 4:7	Wunga wandéka Jisas wa wan, “Yamba wa. Wani muséké ani kundi Gotna nyéngaamba kwaandékwa: Got wan ména Néman Du wa. Dé mayé apa yate ménat yékun yandénngé waangété yakwa du pulak katik yaké méné. Wani kundi vékute wuné katik késéke daawuliké wuté.” Naandén.
23287	MAT 4:9	Wakwasnyétake wandén, “Méné kwaati séte wunéké waandé daate wuna yé kavérékménu, wuné wani gaayé, wamba tékéskwa musé waak kwayéwutu méné deké néma du rakaménéngwa.”
23288	MAT 4:10	Wunga wandéka wandén, “Méno, Satan, ma yaange yé. Ani kundi Gotna nyéngaamba wa kwaakwa: Ména néma du nakurak Got male wa. Méné déké waandé daate dat ma waataku. Déku yémba male ma kavérék. Wani kundi vékute wuné ménéké katik waandé daaké wuté.” Naandén.
23295	MAT 4:17	Jisas wani taalat ye saambake dé baasnyé ye Gotna kundi kwayéndén. Kwayéte wandén, “Got néma du rate gunéké véké yandékwa sapak a yaae kwambalikwa. Yaandékwanngé vékulakate guné guna kapérandi mawulé ma yaasékangunék.” Naandén Jisas.
23297	MAT 4:19	Vétake bérét wandén, “Béné ma yaa wunale. Yaambénu wuné bénat nak jémbaaké yakwasnyé-kawutékwa. Yakwasnyéwutu béné gukwami kutmbénén pulak du dakwa kéraakambénéngwa. Kéraambénu de wuna kundi vékukandakwa.”
23306	MAT 5:3	“Du dakwa ras deku mayé apaké vékulakakapuk yate Gotna mayé apaké vékulakate wa déku jémbaa yandakwa. Wani du dakwa Gotna kémba téndaka dé néma du rate deké yékunmba véndékwa. Véndékwanngé de mawulé tawulé yénga yandaru.
23307	MAT 5:4	“Du dakwa ras géraandakwa. Wani du dakwana mawulé Got yékun yakandékwa. Yakwate yandékwanngé de mawulé tawulé yénga yandaru.
23308	MAT 5:5	“Du dakwa ras deku yé kavérékngapuk yate nak du dakwat waarukapuk yate yékunmba yaténdakwa. Wani du dakwat Got yékun yandu de ani képmaamba néma du dakwa tépékaa-kandakwa. Tépékaaké yandakwanngé de mawulé tawulé yénga yandaru.
23309	MAT 5:6	“Du dakwa ras Gorké vékulakate yéku mawulé vékute yéku musé male yaké néma mawulé yandakwa. Kaandéké kiyaakwa du kakému kaké néma mawulé yandakwa pulak, wa de yéku musé male yaké néma mawulé yandakwa. Wani du dakwat Got yékunmba yandu deku mawulé yékunmba téndu de yékunmba tépékaa-kandakwa. Tépékaaké yandakwanngé de mawulé tawulé yénga yandaru.
23310	MAT 5:7	“Du dakwa ras nak du dakwaké sémbéraa yandakwa. Wani du dakwaké Got sémbéraa yakandékwa. Sémbéraa yandékwanngé de mawulé tawulé yénga yandaru.
23311	MAT 5:8	“Du dakwa ras deku mawulémba yéku mawulé male téndékwa. Wani du dakwa Gorét véte dale yékunmba tépékaa-kandakwa. Tépékaaké yandakwanngé vékulakate de mawulé tawulé yénga yandaru.
23312	MAT 5:9	“Du dakwa ras nak du dakwa waaru waariyandaka de nyéndémba téndakwa. Téndaka de yamba waaru waariyandakwe wa. Wani nyéndémba tékwa du dakwaké Got wakandékwa, ‘De wuna nyambalé wa.’ Dé det wunga wandénngé vékulakate wani nyéndémba tékwa du dakwa mawulé tawulé yénga yandaru.
23313	MAT 5:10	“Du dakwa ras Gotna jémbaa yandaka nak du dakwa kalik yate det yaavan kutndakwa. Yaavan kutndakwa du dakwa Gotna kémba téndaka Got néma du rate deké yékunmba véndékwa. Véndékwanngé vékulakate mawulé tawulé yénga yandaru.
23314	MAT 5:11	“Ma véku. Guné wuna jémbaamba yaalangunén wa. Du ras wunéké kalik yate gunat kenakte kapérandi musé yate gunéké papukundi wandaru, guné mawulé tawulé ma yangunék.
23316	MAT 5:13	Wani kundi watake Jisas anga wandén: “Ani gwaaménja kundi ma véku. Dakwa de sol taakandakwa, kakému résék yandénngé. Sol résék yakapuk yandu, yénga pulak yandaru nakapuk résék yaké dé? Yamba wa. Nakapuk katik résék yaké dé. Yandu kakémumba katik yaasnyéké daré. De wani sol baka vaanjati-kandakwa. Bulaa wani kundiké ma vékulaka. Guné, wuna du, guné kakémumba yaasnyéndakwa sol pulak wa. Guné nak du dakwat yékun yangunu de kapérandi musé nakapuk katik yaké daré. Guné nak du dakwat yékun yakapuk yangunu résék yakapuk yakwa sol baka vaanjatindakwa pulak, Got gunat vaanjati-kandékwa.
23317	MAT 5:14	“Guné, wuna du, guné vérékngwa téwaayé pulak wa téngunéngwa. Téngunénga nak du dakwa gunat véndakwa. Guné némbumba tékwa gaayé pulak wa téngunéngwa. Téngunénga nak du dakwa guné yékunmba vésékndakwa, némbumba tékwa gaayét yékunmba véndakwa pulak.
23318	MAT 5:15	“Ani gwaaménja kundi ma véku. Du téwaayé véréke kure yaae sapngutaka-ndarén aké arulamba daré taako kapuk? Yamba wa. De jaambétakumba taakandakwa. Taakandaka wamba rakwa akwi du dakwa yékunmba véndakwa.
23320	MAT 5:17	“Guné anga waké yamarék, ‘Jisas Moses wan apakundiké kuk kwayéké wa yaandén. Talimba yatéte Gotna yémba kundi kwayétan dunyanna kundiké kuk kwayéké wa Jisas yaandén.’ Wunga waké yambakate. Moses wan apakundi Gotna yémba kundi kwayétan dunyanna kundi waak yékunmba vékute wandarén pulak yaké wa yaawutén. Guné wani kundiké yékunmba vékusékngunénngé wa yaawutén.
23324	MAT 5:21	Wani kundi watake det anga wandén: “Talimba tan du ani kundi wandaka wa vékungunén. Anga wandarén, ‘Guné du dakwat viyaandékngé yambak. Guné det viyaandékngunu, guné kot vékukwa néma duké kure yéndaru dé wani kapérandi muséké gunat yakata-kandékwa.’
23328	MAT 5:25	“Du ras gunat kotimngé yamunaandaru, guné dele sékét yaambumba yététe dele kayéndéng kundi bule ma yawuréngunék. Nakurakmawulé ma yangunék. Guné dele wani kundi bule yawurékapuk yamunaae, kalmu guné kot vékukwa néma duké kure yéndaru dé wandu guné kalapusmba taakaké daré? Taakandaru guné wamba kwaapéka-kangunéngwa.
23330	MAT 5:27	“Talimba tan du ani kundi wandaka wa vékungunén. Anga wandarén, ‘Guné nak duna taakwale kapérandi musé yaké yamarék.’
23334	MAT 5:31	“Talimba yatan du ani kundi waak wandaka wa vékungunén. Anga wandarén, ‘Du nak déku taakwa kewuréndu yélénngé mawulé ye, wa dé wani muséké nyéngaa nak ma viyaandu. Viyaae lat kwayéndu wani nyéngaa kure yékalékwa.’
23336	MAT 5:33	Wani kundi watake Jisas anga wandén: “Talimba yatan dunyan ani kundi waak wandaka wa vékungunén. Anga wandarén, ‘Guné jémbaa nak yaké wate guna kundit apa yate Néman Du Gotna yémba wamunaae, wa guné wani jémbaa ma yangunék. Wani jémbaa katik yaasékaké guné.’
23341	MAT 5:38	“Talimba yatan du ani kundi wandaka wa vékungunén. Anga wandarén, ‘Du vétik waariyate du nak, nak duna méni viyaapékundu dé yakatamuké we viyaapékwan duwat déku méni viyaapéku-kandékwa. Du vétik waariyate du nak, nak duna némbi nak viyaangérindu dé yakatamuké we wani duwat déku némbi nak viyaangéri-kandékwa.’
23346	MAT 5:43	“Talimba yatan dunyan ani kundi wandaka wa vékungunén. Anga wandarén, ‘Guné guna du dakwaké néma mawulé yate guna maamaké ma kalik yangunék.’
23352	MAT 6:1	Jisas kundi ras waak anga wandén: “Guné Gorké yéku jémbaa yate déké male ma vékulakangunék. Guné Gorké yéku jémbaa yate nak du dakwa wunga yangunu vétake guna yé kavérékndarénngé mawulé yate deku ménimba wani jémbaa yate, wa gunékét gunéké wa vékulakangunéngwa. Wunga vékulakate deku ménimba yangunu, wa anjorémba rakwa du guna aapa Got kukmba guna yé katik kavérékngé dé.
23353	MAT 6:2	“Paapu yakwa du ras deku yé kavérékte Gotna kundi bulndakwa gaamba wulaae téte, yaambumba waak téte musé asé kapuk du dakwat musé kwayéndakwa. Némaamba du dakwa véte wani paapu yakwa duna yé kavérékndarénngé, wa de paapu yakwa du musé asé kapuk du dakwat musé kwayéndakwa. Wunga kwayéndaka némaamba du dakwa véte wani paapu yakwa duna yé kavérékndakwa. Kukmba Got wani paapu yakwa duna yé katik kavérékngé dé, némaamba du dakwa deku yé bulaa kavérék-ndakwanmba. Yi wan wanana wa, gunat wawutékwa. Guné paapu yakwa du kwayékwa pulak kwayéké yamarék. Guné musé asékapuk du dakwat musé kwayémuké, nak du dakwat wani muséké waké yamarék. Yakélak ma kwayéngunék. Wunga kwayéngunu nak du dakwa wani muséké vékusékngapuk yandaru gunale tékwa du dakwa waak wani muséké katik vékusékngé daré.
23356	MAT 6:5	“Paapu yakwa du Gorét waatakuké, de Gotna kundi bulndakwa gaamba wulaae téte, yaambumba waak téte Gorét waatakundakwa. Némaamba du dakwa det véndarénngé wa wamba Gorét waatakundakwa. Némaamba du dakwa det véte deku yé kavérékndarénngé wa wamba Gorét waatakundakwa. Wunga yandaka némaamba du dakwa deku yé kavérékndakwa. Wunga yate yandarén yéku musé wa kaatandakwa. Paapu yakwa du wani du dakwamba yéku musé wa kéraandarén. Yi wan wanana wa. Gunat a wawutékwa. Kukmba Got yandarén yéku musé katik kwayékataké dé. Guné paapu yakwa du Gorét waatakundakwa pulak Gorét waatakuké yamarék.
23358	MAT 6:7	“Gorké vékusékngapuk yakwa du dakwa anga wandakwa, ‘Nané némaamba kundi bulte nana néma duwat waatakunanu vékukandékwa.’ Wunga wate némaamba baka kundi baka bulte waatakundakwa. Guné némaamba baka kundi bulndakwa pulak guné Gorale bulké yamarék.
23365	MAT 6:14	“Guné wani kundiké ma vékulaka. Guné nak du dakwa gunat yandarén kapérandi muséké vékulakakapuk yangunu, anjorémba rakwa du guna aapa Got yangunén kapérandi musé yasnyéputiye wani muséké nakapuk katik vékulakaké dé.
23367	MAT 6:16	Wani kundi watake det nakapuk anga wandén: “Paapu yakwa du Gorale kundi bulké, de naknya naknya kakému yaakétndakwa. Yaakétte nak du dakwa kakému yaakét-ndakwanngé vékusék-ndarénngé wa deku saawimba waama képmaa kaavindakwa. Kaavindaka deku saawi waama yandékwa. Yandéka nak du dakwa véte wandakwa, ‘Wani du Gorké vékulakate wa kaandéké kiyaandakwa. Wan de yéku musé yakwa du wa.’ Wunga wate deku yé wa kavérékndakwa. Wunga yate yandarén yéku musé wa kaatandakwa. Paapu yakwa du wani du dakwamba yéku musé wa kéraandarén. Yi wan wanana wa. Gunat a wawutékwa. Kukmba Got yandarén yéku musé katik kwayékataké dé.
23370	MAT 6:19	“Guné apapu néma muséké vékulakangunéngwa. Yate wani muséké mawulé yangunéngwa. Ma véku. Guné wunga yate, ani képmaana némaamba musé kéraaké vékulakaké yamarék. Ani képmaana musé wan néma musé yamba wa. Biyaak wani musé kérékndakwa. Wani musé résépu yakandékwa. Sél yakwa du nak duna gaa wulaae wani musé sél yakandakwa. Wani musé rapékakapuk yakwanngé vékulakate, guné Gotna gaayémba yékunmba rapékamuké ma vékulakangunu. Vékulakate ma yéku musé male yangunék. Gotna gaayémba rate yanguna musé wan néma musé wa. Wani musé wan ani képmaana musé pulak yamba wa. Gotna gaayémba rate yanguna musé rapéka-kandékwa. Biyaak wani musé katik kérékngé daré. Wani musé katik résépu kurké dé. Sél yakwa du wani gaayét wulaakapuk yate wani musé sél katik yaké daré. Ani képmaamba musé saawulatékwa du dakwa de ani képmaana muséké male wa néma mawulé yandakwa. Gotna gaayémba raké vékulakakwa du dakwa de dale yékunmba rapékaké wa néma mawulé yandakwa.” Naandén Jisas.
23373	MAT 6:22	“Guna méni wan sépémba tékwa téwaayé pulak wa. Wani téwaayé yékun téndu guné yéku musé male véngunu guna mawulé yékunmba tékandékwa. Yandu guna sépé yékunmba téndu guné nyaamba yarékangunéngwa.
23375	MAT 6:24	“Du nak néma du vétikngé jémbaa yaké yapatikandékwa. Wunga jémbaa yamunaate, wa dé nak néma duké yéku mawulé yate nakngé kalik yakandékwa. Guné wani du pulak wa téngunéngwa. Guné néma du Gorké jémbaa yate déké male vékulakate, wa guné déké apapu mawulé yakangunéngwa. Yate guné yéwaa kéraaké katik vékulakaké guné. Guné yéwaa kéraaké male apapu vékulakamunaate, wa néma du Gorké kalik yakangunéngwa.” Naandén Jisas.
23376	MAT 6:25	Wani kundi watake Jisas det nakapuk anga wandén: “Nakurak néma duké jémbaa yangunénngé vékulakate gunat wawutékwa. Guné wup yate kulak kakému laplapké waak vékulalaakaké yambak. Kakému, kulak, laplap wan baka musé wa. Néma musé yamba wa. Guné wani muséké vékulalaakaké yambak. Got wandéka wa téngunéngwa. Guna sépé guna mawulé guna kwaminyan yatakandéka wa téngunéngwa. Wan néma musé wa.
23378	MAT 6:27	“Ma véku. Guna du nak némaamba kwaaré ras waak yatémuké vékula-laakamunaae, wa watake némaamba kwaaré ras waak yatémuké apa yaké dé? Yamba wa. Déku kapmang watake némaamba kwaaré ras waak yatéké yapati-kandékwa.
23379	MAT 6:28	“Kamuké guné laplapké vékulalaako? Wunga yaké yambak. Guné maaweké ma vékulaka. Nané wani maawe yamba taawunangwe wa. De baka yaalandakwa. De jémbaa yamba yandakwe wa. De laplap yamba samapndakwe wa. Yandaka Got wa deké yékunmba véndékwa.
23381	MAT 6:30	“Got wani maaweké yékunmba véndékwa. Wani maawe ayélap sékét male tékandakwa. Bulaa téndakwa. Séré kiyaakandakwa. Kiyaandaru du dakwa wani maawe péle yaamba tukandakwa. Wani maawe wan makal musé wa. Guné du dakwa guné néma musé wa. Guné Gorké yamba yékunmba vékulaka-ngunéngwe wa. Yate wup yate wangunéngwa, ‘Nanéké yékunmba kalmu véké dé?’ Wunga wangunénga bulaa gunat wawutékwa. Got maawet wunga yandu véte vékusék-ngangunéngwa. Gunat laplap kwayékandékwa.
23382	MAT 6:31	“Wunga vékusékte wup yakapuk yate anga waké yambak, ‘Kamu musat kaké nané? Kamu kulakét kaké nané? Kamu laplapét saawuké nané?’
23386	MAT 7:1	Wani kundi watake Jisas nakapuk wandén: “Nak du dakwa yan muséké vékulakate guné bari anga waké yambak, ‘Wani du dakwa wan de kapérandi musé yakwa du dakwa wa.’ Naaké yamarék. Guné wunga wangunu, wa Got guné yan musé véte gunat wakandékwa, ‘Guné kapérandi musé yakwa du dakwa wa.’
23388	MAT 7:3	“Nak du dakwa yan makal kapérandi musé wan ménimba kwaakwa mu pulak wa. Guné yan néma kapérandi musé wan ménimba kwaakwa néma baangé pulak wa. Yénga guné nak du dakwana ménimba kwaakwa mu véte, gunékét guna ménimba kwaakwa néma baangé yamba véngunéngwe? Guné wunga yate, wa nak du dakwa yan makal kapéremuséké wate guné yan néma kapérandi muséké yamba vékulaka-ngunéngwe wa.
23389	MAT 7:4	“Guné néma kapérandi musé yatake yénga guné makal kapéremusé yan du dakwat anga wo? ‘Guné kapérandi musé wa yangunén. Guné yékunmba yaténgunénngé wa wuné gunat yékun yakawutékwa.’
23391	MAT 7:6	“Guné Gotna kundiké kalik yakwa du dakwat Gotna kundi kwayéké yamarék. Guné det Gotna kundi kwayéngunu, wa de du tikwa waasa du dakwat yaavan kurkwa pulak wa gunat yaavan kurkandakwa. Du dakwa ras Gotna kundiké kuk kwayéndakwa. Det waak Gotna kundi kwayéké yamarék. Du waaréndakwa gaavi baalat yamba kwayéndakwe wa. Wunga kwayéndaru baalé képakmba yatéte wani musé baka maanét vaakikandakwa. Gotna kundi wan yéku kundi wa. Guné waaréndakwa gaavi baalat kwayékapuk yakwa du pulak, Gorké kuk kwayékwa du dakwat Gotna kundi kwayéké yamarék. Guné det déku kundi kwayéngunu de kalmu baalé vaakikwa pulak kapérandi musé gunat yaké daré?” Naandén.
23392	MAT 7:7	“Gorét waataku-pékaréngunu gunat kwayékandékwa. Ani gwaaménja kundi ma véku. Guné waake waake vékangunéngwa. Guné pétémba viyaangunu viyaangunu pété naapikandékwa.
23394	MAT 7:9	“Ani kundi waak ma véku. Guné aapambéré, guna nyambalé kakému kwayéngunénngé wandaru, guné matut kwayéké guné det? Yamba wa. Guné det kakému wa kwayékangunéngwa.
23397	MAT 7:12	“Nak du dakwa gunat yékun yandarénngé mawulé yangunéngwa pulak, guné det ma yékun yangunék. Moses wan apakundi, Gotna yémba kundi kwayétan duna kundi waak wan guné wunga yangunénngé wa wandékwa.” Naandén Jisas.
23398	MAT 7:13	“Kapérandi taalat yéndakwa yaambu wan néma yaambu wa. Wani yaambu néma tépiyaa wa. Wani yaambumba néma pété wa tékwa. Du dakwa wani néma pétémba tépiyaa yan yaambumba yéké néma jémbaa yamba yandakwe wa. Némaamba du dakwa wani néma yaambumba yéndakwan, wa lambiyak-ngandakwa. Gorale katik rapékaké daré. Guné wani yaambumba yéké yamarék. Gotna gaayét yéndakwa yaambu wan makalkéri yaambu wa. Wani yaambu néma tépiyaa yamba yé wa. Wani yaambumba makal pété wa tékwa. Ayélapkéri du dakwa male néma jémbaa yate wa wani makal pétémba wulaae wani makalkéri yaambumba yéndakwa. De kulémawulé kéraae Gorale rapéka-kandakwa apapu apapu. Guné wani makalkéri yaambumba ma yéngunék.” Naandén Jisas.
23400	MAT 7:15	Jisas wani kundi watake anga wandén: “Guné jéraawu ma yangunék. Du ras gunéké yaae paapu yate gunat anga wakandakwa, ‘Nané Gotna yémba wa kundi kwayénangwa.’ Wunga wate késpulak nakpulak kundi wate guna mawulé yaavan kutndaru, nak du dakwa képakmba yatéte deké wakandakwa, ‘Wan yéku musé yakwa apu wa. Sipsip yékunmba téndakwa pulak de yékunmba téndakwa. Deku kundi ma vékukwak.’ Wunga watake de katik vékusékngé daré. Waaléwasa kapérandi mawulé vékundakwa pulak de kapérandi mawulé wa vékundakwa. Wunga katik vékusékngé daré.
23401	MAT 7:16	“Guné deku jémbaa, deku yapaté kurkale ma véngunék. Vétake deku mawuléké vékusék-ngangunéngwa. Képmaamba tékwa ani muséké ma vékulaka. Raamény baangwimba yéku miyé sék yamba vaakundékwe wa. Kapérandi waaramba yéku sék yamba vaakundékwe wa.
23406	MAT 7:21	“Némaamba du dakwa paapu yate wunat wandakwa, ‘Méné nana Néman Du wa.’ Wunga wate baka kundit male bulte anjorémba rakwa du wuna aapa Gotna kundi yamba vékundakwe wa. Wani du dakwa de Gotna kémba katik yaalaké daré. Gotna kundi vékute wandékwa pulak yakwa du dakwa male de Gotna kémba yaalakandakwa.
23409	MAT 7:24	“Ani gwaaménja kundi ma véku. Nyaangét vékupukaakwa du matumba gaa kutndén. Kuttakandéka kukmba néma wimut kutndéka, néma maas viyaandéka, néma kwayé kwandéka wani gaa yékunmba kwaandén, matumba kutndénmba. Wani gwaaménja kundiké ma vékulaka. Wuna kundi vékute wawutékwa pulak yakwa du dakwa de matumba yéku gaa kurén du pulak wa yaténdakwa.
23413	MAT 7:28	Jisas mayé apale téte wa Gotna kundi wunga kwayéndéka némaamba du dakwa déku kundiké vatvat naandarén. Vat naate wandarén, “Yéki. Dé Gotna jémbaaké yékunmba wa vékusékndékwa. Vékusékte wa nanat yakwasnyéndékwa. Apakundiké vékusékngwa du de nanat Gotna jémbaaké wunga yamba yakwasnyéndakwe wa.” Wunga wate déku kundi vékute vatvat naate vékulaka vékulaka naandarén.
23416	MAT 8:2	Yéndaka lepro yan du nak dat yaae kwaati se waandé daate wandén, “Néman Du, wuné yékun yawuténngé méné mawulé ye waménu wuné yékun yakawutékwa.”
23417	MAT 8:3	Wunga wandéka déku taambamba kutte wandén, “Wuné yékun yaménénngé mawulé yawutékwa. Méné ma yékun ya.” Wunga wandéka dé wani lepro késndéka wani du yékun yandén.
23418	MAT 8:4	Yandéka dat wandén, “Ma véku. Ménat yawutén muséké nak du dakwat waké yamarékate. Méné Gotna kundi bulnangwa gaamba jémbaa yakwa duké ma ye déku ménimba téménu dé ména sépat véndu. Véndu méné Moses talimba wan pulak Gorké kwaami ma kwayéménék. Kwayéménu nak du dakwa véte, lepro késndéka yékun yaménénngé vékusék-ngandakwa.” Jisas dat wunga wandén.
23419	MAT 8:5	Jisas Kaperneamét yéndéka Romna waariyakwa dunyanséna néma du nak yaae dat wandén, “Néman Du, ma véku. Wuna jémbaa yakwa duna maan kapére yandéka dé yamba yéndékwe wa. Néma kaangél vékute gaamba male kwaandékwa.”
23421	MAT 8:7	Wunga wandéka wandén, “Wuné yaae dat kururé-kawutékwa.”
23422	MAT 8:8	Wunga wandéka wandén, “Néman Du, yamba wa. Wuné baka du a téwutékwa. Méné néma du wa téménéngwa. Wunga téte méné ye wuna gaat wulaaké yamarékate. Méné ma amba rate baka waménu dé wuna du nakapuk yékun yakandékwa.
23424	MAT 8:10	Jisas wani kundi vékute vékulaka vékulaka naandén. Yate déku kukmba yaatan du dakwat wandén, “Ani du dé wunéké yékunmba vékulakandékwa. Wuné wawutu du dakwa yékun yandarénngé wa vékusékndékwa. Guné Israel du dakwa ras wunéké ayélapkéri yékunmba wa vékulaka-ngunéngwa. Dé Rom du téndéka déku yéku mawulé wa guné Israelsé guna yéku mawulat taalékéran. Yi wan wanana wa, gunat wawutékwa.
23427	MAT 8:13	Wunga watake Romna waariyakwa dunyanna néma duwat wandén, “Ména gaayét ma waambule yé. Ye saambake wunéké yékunmba vékulakate wuna kundiké ‘Yi wan wanana wa’ naaménénngé, méné waménén musé wunga vékaménéngwa.” Naandén Jisas. Wunga wandén sapak male Romna waariyakwa dumba jémbaa yakwa du dé nakapuk yékun yandén.
23432	MAT 8:18	Némaamba du dakwa jaawuwe téndaka Jisas véte déku dunyansat wandén, “Botmba waare néma gu kwaawu nak sakwat ma yékwak.”
23433	MAT 8:19	Wunga wandéka apakundiké vékusékngwa du nak yaae dat wandén, “Néman Du, méné nanat Gotna jémbaaké yakwasnyéménéngwa. Wuné ménale yeyé yaayaké mawulé yawutékwa. Yéména akwi taalat wuné waak yékawutékwa.”
23434	MAT 8:20	Wunga wandéka Jisas wa wan, “Kurkale ma vékulaka. Waaléwasa de képmaamba tékwa kwaawumba kwaandakwa. Api deku kwaatmba kwaandakwa. Wuné Duna Nyaan kwaawuta gaa nak yamba te wa.”
23435	MAT 8:21	Wunga wandéka déku du nak dat wandén, “Néman Du, méné yi naaménu taale wuné ye rawutu wuna aapa kiyaandu déku pusaa kéraae rémngawutékwa. Rémtake wuné ménale yeyé yaayakawutékwa.”
23436	MAT 8:22	Wunga wandéka wandén, “Yamba wa. Bulaa wunale ma yaa. Wuna kundi vékukapuk yakwa du dakwa de kiyaan du dakwa pulak wa téndakwa. Wani du dakwa kiyaan du dakwat yénga rémndaru.” Naandén Jisas.
23439	MAT 8:25	Kwaandéka déku dunyan ye dat sérkiyaandarén. Sérkiyaate wandarén, “Néman Du, a lambiyaknangwa. Méné ma waarape nanat yékun ya.”
23440	MAT 8:26	Wunga wandaka det wandén, “Guné kamuké guné wup yo? Yate wangunéngwa, ‘Déku mayé apa makal mayé apa wa, yé?’ Wunga wate wunéké guné yamba yékunmba vékulakangunéngwe wa.” Wunga watake waarape wandéka wimut késndéka gu nakapuk daae yékunmba tén.
23441	MAT 8:27	Téndéka de akwi vatvat naate wandarén, “Yéki. Dé wandéka wa wimut gu déku kundi vékute wandékwa pulak yandékwa. Wan yénga pulak du dé?” Wunga watake Jisasale yékunmba yéndarén botmba.
23443	MAT 8:29	Bét ye Jisasét vétake némaanmba waatakute wambérén, “Méné, Gotna nyaan, aanat kamu yaké méné? Aanat kaangél tiyaaké méné yaak? Kot vékukwa néma du raména sapak wayéka yamba yaae wa. Bulaa aanat kaangél tiyaaké yamarék.” Dat wunga wambérén.
23445	MAT 8:31	Katéndaka de wani du vétikét kure yatan kutakwasé Jisasét wandarén, “Méné nanat yakéléké mawulé yaménan, wa méné ma waménu nané wani baaléna mawulémba wulaakanangwa.”
23446	MAT 8:32	Wunga wandaka det wandén, “Guné wunga ma yaange yéngunu.” Wunga wandéka de wani du vétik yaasékatake ye wani baaléna mawulémba wulaae téndarén. Téndaka wani baalé néma jaangumba yaange daawuliye gumba vaakére kulak ke kiyaandarén.
23450	MAT 9:2	Saambakndéka maan kapére yandéka yeyé yaayakapuk yan du nak déké yaate yéndarén. Dé jaambémba kwaandéka yaate yéndarén. Yéndaka Jisas wa vékusékndén. De deku mawulémba wandarén, “Jisas apamama yate nana duwat kururé-kandékwa.” Wunga wandaka Jisas vékusékte maan kapére yan duwat wandén, “Wuna du, ména mawulé yékunmba yénga téndu. Yaménén kapérandi musé wa yasnyéputiwutén.”
23451	MAT 9:3	Wunga wandéka apakundiké vékusékngwa dunyansé dekét deku kapmang bulte wandarén, “Got male wa du dakwa yandakwa kapérandi musé yasnyéputi-kandékwa. Wani du wa wan, ‘Wuné yandén kapérandi musé wa yasnyéputiwutén.’ Wunga wate dé Gorét wasélékngwa, baka du wa.”
23452	MAT 9:4	Wunga wandaka Jisas deku mawulé vékusékte det wandén, “Kamuké guné guna mawulémba wani kapérandi mawulé yo? Wunga yaké yamarék.
23453	MAT 9:5	Wuné Duna Nyaan ani képmaamba yatéte yandarén kapérandi musé yasnyéputiké wa apamama yawutékwa. Guné wani muséké yamba vékusék-ngunéngwe wa. Yandén kapérandi musé yasnyéputi-wuténngé wate baka kundi wuté wak, kapuk néma kundi wuté wak? Dé waarape yéndénngé wawutan wan néma kundi waké wuté, kapuk? Guné wuna mayé apaké yékunmba vékusék-ngunénngé wa wuné ani kundi dat wakawutékwa.” Wunga watake maan kapére yan duwat wandén, “Méné ma waarape ména jaambé kéraae kure ména gaat yé.”
23456	MAT 9:8	Yéndéka wamba téte vétan du dakwa wup yate Gotna yé kavérékndarén. Kavérékte Jisaské wandarén, “Got wani duwat mayé apa kwayéndéka wa wunga yandén.” Naandarén.