23229	MAT 1:16	Joseph Jacob bá náánázhchį́, Josephíí Mary holzéhi biką’ nlįį ni’, Maryhíí Jesus, Christ holzéhi, yishchįį.
23232	MAT 1:19	Yił niiṉéhihíí, Joseph holzéhi, nṉee nłt’éégo at’éhi, Mary doo dénchǫ’égo bich’į’ godigháh hát’į́į́ dahíí bighą, doo hadíń yígółsinégo bił iłk’inásht’aash, nzį.
23233	MAT 1:20	Áídá’ yaa ntsekees nt’éégo, nayeełgo Bik’ehgo’ihi’ṉań binal’a’á yaaká’ dí’ihíí bich’į’ hadziigo gáṉíí, Joseph, David biye’ ńlíni, Mary ni’aa ándle’zhį’ doo nénldzid da; hiltsąą siliiníí Holy Spirit bits’ą́’dí’go at’éé.
23234	MAT 1:21	Bizhaazhé ishkiinhi goleeh, áí Jesus holzeego ádńlííł: bik’íí binchǫ’íí bits’ą́’zhį’ hasdáyihiṉííł doleełhíí bighą.
23236	MAT 1:23	Isąą, na’ilíhn doo hwahá nṉéh dahíí hiltsąą hileeh, bizhaazhé ishkiinhi goleeh, áí bizhi’íí Emmánuel golzee doleeł, áí, Bik’ehgo’ihi’ṉań nohwił nlįį, golzeego ágolzee.
23240	MAT 2:2	Gádaaṉiigo, Jews binant’a’ gozlįįhíí hayú? Ya’áí hanadáhdí’ bits’iłsǫǫsé dah hiit’įįhíí bighą daahohiikąąhyú dekai.
23241	MAT 2:3	Hérod nant’án nlíni ła’íí nṉee dawa Jerúsalemyú daagolíni biłgo díí daidezts’ąądá’ doo bił daagozhǫ́ǫ́ da lę́k’e.
23242	MAT 2:4	Hérod okąąh yebik’ehi itisyú nadaandeehi ła’íí begoz’aaníí ye’ik’eda’iłchíhi íła’áyíílaago, Hayú Christ goleeh? daayiłṉiigo nayídaadiłkid.
23244	MAT 2:6	Júda bini’yú Béthlehem ńlííníí, Júdagee nant’án daanliiníí bił dáłedaanłt’éé: nant’án shichągháshé, Israel hat’i’íí, yá nant’aa doleełíí nits’ą́’dí’go goleehíí bighą, ṉii.
23246	MAT 2:8	Áídí’ Béthlehemyú odaayis’a’ gádaabiłṉiigo, Ishkiin ałts’ísę́ę nłt’éégo biká hadaanohtaa; baa nohkai lę́k’eyúgo shił nanádaagodołṉihgo shíí ałdó’ ákú hoshkąąhyú disháh.
23247	MAT 2:9	Nant’án áṉííhíí daidezts’ąądá’ dahiskai; hikaahdá’ ya’áí hanadáhdí’go ts’iłsǫǫsé dahs’ąągo daayo’įį n’íí bádįhyúgo hiltǫǫł nt’éégo, ishkiin ałts’ísę́hi sitįįgee bik’ehdí’ dahs’ąą silįį.
23248	MAT 2:10	Ts’iłsǫǫsé daayiłtsąądá’ dázhǫ́ yaa bił daagozhǫ́ǫ́ lę́k’e;
23249	MAT 2:11	Áídí’ kįh yuṉe’ ha’ákaidá’ ishkiin ałts’ísę́híí bą́ą́, Mary holzéhi, yiłgo daayiłtsąądá’, yich’į’ hayaa ádaadzaago daayokąąh: ilínihi nadaayiné’íí yidá’ch’ída’iztąągo óodo, jeeh didlidgo łikągolchini, frankincense holzéhi, ła’íí jeeh nch’í’i, myrrh holzéhi, yaa daizné’.
23251	MAT 2:13	Anákaidá’ Bik’ehgo’ihi’ṉań binal’a’á yaaká’dí’hi Joseph bił ch’í’ṉah ánágodlaa nayeełíí bee, gáṉíígo, Nádndáh, mé’ hik’e bą́ą́ biłgo Egyptyú bił nkáh, akú nahísóotąą, nohwił nanágosisṉi’zhį’; Hérod k’ad mé’ yiziłheego yiká hantaa godigháh.
23252	MAT 2:14	Áík’ehgo Joseph nádiidzaago mé’ihíí hik’e bąąhíí biłgo tł’é’yú Egyptyú okai.
23253	MAT 2:15	Hérod daztsąązhį’ da’akú naháztąą: Bik’ehgo’ihi’ṉań binkááyú na’iziidíí áṉíí n’íí, ShiYe’ Egyptdí’ hanṉáh biłdishṉii, nṉiidíí begolṉe’go ágodzaa.
23256	MAT 2:18	Rámayú ła’ bizhii daidits’ag, daachag ła’íí chaał daadilwosh, Rachel bichągháshé yighą hichago, yati’ inesk’azíí bee bich’į’ yádaach’iłti’ ndi doo hagot’éégo da lę́k’e, bichągháshé da’ádaadįhíí bighą.
23257	MAT 2:19	Hérod daztsąądá’ Bik’ehgo’ihi’ṉań binal’a’á yaaká’dí’hi Egyptgee Joseph nayeełíí bee bił ch’í’ṉah ánágodlaa,
23259	MAT 2:21	Áídí’ nádiidzaago biye’ hik’e bąąhíí biłgo Israel hat’i’íí bini’yú onákai.
23266	MAT 3:5	Áídá’go Jerúsalemdí’ Judéa dahot’éhé ni’ nagoz’ąądí’ ła’íí túńlííníí Jórdan holzéhi biṉaayú dahot’éhé ni’ nagoz’ąądí’ baa nánzą́ą́,
23268	MAT 3:7	Phárisees daanlíni hik’e Sádducees daanlíni baptize ádaalṉéhíí yighą neheskaigo yiłtsąądá’ gáyiłṉii, Nohwíí, ch’osh bik’asda’ golį́į́híí k’ehgo daałinołt’įįłíí, hadíń lá nohwádįhyú nohwiniigodilṉe’ goz’aaníí bits’ą́’nohkáh nohwiłnṉiid?
23269	MAT 3:8	Da’aṉii nohwinchǫ’íí bits’ą́’ ádaahdzaayúgo ch’í’ṉah ádaadi’nołsį, nest’ą’ nłt’éégo nádaant’į́híí k’ehgo nohwaa daide’aah.
23271	MAT 3:10	Ch’il nkedn’aagee iłk’idá’ bé’nil’ąądgo ácha nnit’ąą: ch’il dawa doo nest’áń nłt’ééhíí baa dahndéh dayúgo yó’ok’éhgo kǫ’ diltłi’ yuyaa olkaadhi at’éé.
23273	MAT 3:12	Be’iłch’íhé dahyotįįł, tł’oh nagháí iłch’íhi goz’ąągee nágosho doleeł; binest’ą’híí iłk’eyihiṉiił; áídá’ bizhoolíí kǫ’ doo ntsésihi biyi’ yuyaa yidiłid.
23274	MAT 3:13	Áídí’ Jesus Gálileedí’ Jórdan túńlį́į́zhį’ nyáá, John baptize ábile’híí bighą.
23278	MAT 3:17	Nt’éégo yaaká’dí’go yati’ gáṉíígo yidezts’ąą, Díínko shiYe’ shił nzhóni, áń baa shił gozhǫ́ǫ́.
23280	MAT 4:2	Dá doo iyáné dizdin behiskąą, áí ąął hiskąądá’ shiṉá’ silįį.
23283	MAT 4:5	Ch’iidn nant’án godiyįhgo ízisgo kįh gozṉilyú Jesus yił o’áázhgo kįh biyi’ da’ch’okąąhíí ts’ídago goz’aaníí bilatahyú yił n’áázhgo,
23284	MAT 4:6	Gánábiłdo’ṉiid, Bik’ehgo’ihi’ṉań biYe’ ńlį́į́yúgo gódah ch’í’ńłt’e’: ágágolzeego k’e’eshchįį, Bik’ehgo’ihi’ṉań binal’a’á yaaká’yú daagolííníí nłt’éégo biṉádaadeh’į́į́ doleeł, ná daayiłdoṉiił: áídí’, Doo tséé hitałgo hayaa ngeeh dahíí bighą anádaanołteeł doo.
23287	MAT 4:9	Gábiłṉii, Díí nagoz’aaníí dawa naa dinish’aa doleeł, hayaa ánṉe’go shonkąąhyúgo.
23288	MAT 4:10	Jesus gánábiłdo’ṉiid, Yuwehyú, Satan: ágágolzeego k’ená’ishchįį, Bik’ehgo’ihi’ṉań neBik’ehń zhą́ honkąąh, da áń zhą́ bá na’izíid.
23294	MAT 4:16	Godiłhiłyú naháztąą n’íí kǫ’ bená’dindííngo daayiłtsąą; da’itsaah bichagosh’ohyú naháztąą n’íí bich’į’ idindláád silįį.
23296	MAT 4:18	Jesus túsikaaníí Gálilee holzéhi bahyú higaałdá’, nṉee iłk’isyú naki, Simon, da’áń Peter holzéhi, hik’e bik’isn Andrew łóg behaidlehé nanestł’óli téh nádaayi’aa’go yiłtsąą: áí łóg hadaayihileehíí daanlįį.
23299	MAT 4:21	Áídí’ dahnádiidzaago iłk’isyú naki naayiłtsąą, James, Zébedee biye’, hik’e bik’isn John, áí bitaa Zébedee biłgo tsina’eełíí yiyi’ naháztąą, biłógbehaidlehé nanestł’ólihíí nádaiłkadgo; áík’ehgo yich’į’ ánṉiid.
23304	MAT 5:1	Jesus nṉee biké’ anáłseełíí yiłtsąągo dziłyú hayaa: áígee nezdaago bitsiłke’yu ałdó’ baa hikai:
23308	MAT 5:5	Bijíídí’ isht’edaagodnt’ééhíí biyaa daagozhǫ́ǫ́ le’: ni’gosdzáń dá goz’ąą nt’éégo bíyéé doleeł.
23309	MAT 5:6	Nzhǫǫgo ágot’eehíí dázhǫ́ hádaat’įįhíí bighą shiṉá’ hik’e dibá’ daanliiníí biyaa daagozhǫ́ǫ́ le’: áí náda’doldįįł.
23312	MAT 5:9	Iłch’į’gont’ééhíí benadaago’aahíí biyaa daagozhǫ́ǫ́ le’: áí Bik’ehgo’ihi’ṉań bichągháshé daabiłdi’ṉii doleeł.
23313	MAT 5:10	Nzhǫǫgo ágot’eehíí ye’ádaat’eehíí bighą bich’į’ nadaagoch’inłkaadíí biyaa daagozhǫ́ǫ́ le’: yaaká’yú dahsdaahń bilałtł’áhgee daanliiníí itah daanlįį.
23314	MAT 5:11	Shíí shighą nṉee yati’ yee daanohwokáałyúgo, nohwiniidaagodnłsįyúgo, ła’íí łéda’iłchoogo yati’ dénchǫ’éhíí yee nohwaa yádaałti’yúgo, nohwiyaa daagozhǫ́ǫ́ le’.
23317	MAT 5:14	Nohwíí ni’gosdzáń biká’ nṉee bá’idindláádíí daanohłįį. Dził biká’yú ízisgo kįh nagozṉil dahgoz’ąąyúgo, doo hagotéégo nant’į’ da.
23321	MAT 5:18	Da’aṉii gánohwiłdishṉii, Yáá hik’e ni’gosdzáń biłgo bech’ígoṉáhzhį’ begoz’aaníí biyi’dí’ ayą́hágo isdzohíí ła’íí dahts’idiłhiłíí doo daazhógo dá dahgoz’ąą nt’éégo da, ąął alzaazhį.
23324	MAT 5:21	Doo áníidá’ díí k’ehgo nṉee bángot’ąągo daadesots’ąą ni’, Doo iziłhéé da; hadíń izis‐hįį’íí góyéégo bágoz’áni at’éé, golzeego:
23325	MAT 5:22	Áídá’ gádaanohwiłdishṉii, Hadíń bik’isn doo nt’é bighą dayú yik’enṉiihíí góyéégo bágoz’áni at’éé: hadíń bik’isn, Ráca, yiłṉiihíí baa yá’iti’go bágoz’áni at’éé: hadíń bik’isn, Doo gonyą́ą́ da, yiłṉiihíí ch’iidn bikǫ’ diltłi’ yuyaa bágoz’áni at’éé.
23326	MAT 5:23	Áík’ehgo bech’okąąhíí biká’ dahnási’ṉiłíí goz’ąągee nt’éhéta Bik’ehgo’ihi’ṉań baa nánné’yúgo, nik’isn bił dahgosíńł’ąąhíí bínálṉiihyúgo;
23327	MAT 5:24	Da’áígee da’ch’okąąh goz’ąągee nt’éhéta nánné’ n’íí siné’dá’ nik’isn bich’į’ nṉáhgo iłk’ínágodołdǫǫh; áídí’ t’ąązhį’ nádńdáhgo áníita Bik’ehgo’ihi’ṉań baa nánné’.
23329	MAT 5:26	Da’aṉii doo ch’ínánódáh át’éé da, dá ąął na’íńṉilgo zhą́, niłdishṉii.
23337	MAT 5:34	Áídá’ shíí gádaanohwiłdishṉii, Doo yaaká’ bee nohwitł’a dahnádaadidołṉiih da; áígee Bik’ehgo’ihi’ṉań nant’aago dahsdaahíí bighą:
23338	MAT 5:35	Ła’íí doo ni’gosdzáń bee nohwitł’a dahnádaadidołṉiih da; áí Bik’ehgo’ihi’ṉań dahnádil’iséhi at’éé: doo Jerúsalem ndi bee da; áí ízisgo kįh gozṉilíí nant’án ízisíí golínihi at’ééhíí bighą.
23339	MAT 5:36	Doo nitsits’in ndi bee nitł’a dahnádinlṉiih da, nitsizíl dała’á ndi doo łigaigo dagohíí diłhiłgo áóléh át’éé dahíí bighą.
23342	MAT 5:39	Áídá’ shíí gádaanohwiłdishṉii, Nṉee nchǫ’go nohwich’į’ at’ééhíí doo bich’į’ t’ąązhį’ ádaanoht’ee da: hadíń nitł’aah yonłts’į́yúgo, łahzhiṉéé bich’į’ nnanínt’aah.
23343	MAT 5:40	Dahadíń ni’íí bighą naa yá’iti’dá’ nahayiiłtsóozyúgo, ni’íícho ałdó’ doo baa ńchį’ da.
23345	MAT 5:42	Hadíń dant’éhéta níyókeedíí baa nné’, hadíń dant’éhéta bá ch’íńné’yúgo doo bich’į’ t’ąązhį’ hóńtą’ da.
23347	MAT 5:44	Áídá’ shíí gádaanohwiłdishṉii, Nohwik’enṉiihíí nohwił daanzhǫǫ le’, yati’ yee daanohwokáałíí biyaa daagozhǫ́ǫ́ doleeł daahoh’ṉíí le’, hadíí bił daanołchǫ’íí nłt’éégo bich’į’ ádaanoht’ee le’, nchǫ’go nohwich’į’ ádaat’eehíí ła’íí nohwiniidaagodnłsiníí bá da’ohkąąh le’;
23349	MAT 5:46	Hadíí bił daanohshooníí zhą́ nohwił daanzhǫǫyúgo, nt’é bighą nohwich’į’ nahi’ṉííł? Tax bich’į’ nadaahi’ṉiiłíí ndi hadíí yił daanzhooníí bił daanzhǫǫ ya’?
23352	MAT 6:1	Doo dá nṉee binadzahgee zhą́ nṉee bich’į’ nłt’éégo ádaanoht’ee da, daazhógo dédaanohwinił’įįhíí bighą: ágádaaht’įįyúgo nohwiTaa yaaká’yú dahsdaahń bits’ą́’dí’ doo nt’é nohwich’į’ naho’ṉííł át’éé da.
23353	MAT 6:2	Tédaat’iyéhíí dant’éhéta baa nné’ lę́k’eyúgo, doo nádįh higaałíí bésh dilwoshé yee aṉiigo da, daanzhǫǫ ádaadil’iiníí Jews ha’ánáłséh nagozṉil yuṉe’ ła’íí intínyú nṉee bada’ołííhíí bighą ágádaat’įįhíí k’ehgo doo áńt’įį da. Da’aṉii gánohwiłdishṉii, Iłk’idá’ áí bich’į’ nahasṉili at’éé.
23356	MAT 6:5	Onkąąhgee doo daanzhǫǫ ádaadil’įįhíí k’ehgo áńt’éégo da: áí ha’ánázéh yuṉe’ ła’íí iłk’ída’itingee nazįįgo da’okąąhgo bił daagozhǫ́ǫ́, nṉee daabineł’į́į́go. Da’aṉii gádaanohwiłdishṉii, Iłk’idá’ áí bich’į’ nahasṉili at’éé.
23357	MAT 6:6	Áídá’ ni, onkąąhyúgo, ntééh yuṉe’ ha’ánṉáhgo, ídił da’déntį́įhdá’ niTaa nagont’į’yú honkąąh; áń dánant’į’ego ánáda’ch’ol’įįł ndi yo’iiníí, niTaa, da’áń nṉee binadzahgee nich’į’ nado’oṉiłi at’éé.
23358	MAT 6:7	Da’ohkąąhgee be’ádaadohṉiihíí doo dayúweh doo nt’é bighąyú be’ádaadohṉii da, doo Jews daanlįį dahíí ádaat’eehíí k’ehgo: áí łą́ą́go yádaasiilti’yúgo zhą́ Bik’ehgo’ihi’ṉań nohwidits’ag, daanzį.
23360	MAT 6:9	Díí k’ehgo nkó da’ohkąąh: NohwiTaa yaaká’yú dahsíńdaahíí, Nizhi’íí dilzįhgo bígózįh le’.
23362	MAT 6:11	Díí jįį daahiidąą doleełíí nohwá ágonłsį́.
23363	MAT 6:12	Hadíí nchǫ’go nohwich’į’ ádaaszaahíí bighą baa nágodent’ąąhíí k’ehgo néé ałdó’ nchǫ’go ádaasiidzaahíí bighą nohwaa nádaagodin’áah.
23365	MAT 6:14	Nṉee binchǫ’híí bighą baa nádaagodeso’ąąyúgo, nohwiTaa yaaká’yú dahsdaahń ałdó’ nohwaa nágode’aahi at’éé:
23366	MAT 6:15	Áídá’ nṉee binchǫ’híí bighą doo baa nádaagodeso’ąą dayúgo, nohwiTaa ałdó’ doo nohwaa nágode’aahi at’éé da.
23367	MAT 6:16	Dáshiṉá’ da’ohkąąh lę́k’eyúgo, daanzhǫǫ ádaadil’íni doo k’ehgo adaanoht’ee da: áí dáshiṉá’ da’okąąhgee ídaadaagoch’iyolba’go binii hago áńdaayol’įįł, nṉee dáshiṉá’ oshkąąhíí yídaagołsį le’, daanzigo. Da’aṉii gádaanohwiłdishṉii, Iłk’idá’ áí bich’į’ nahasṉili at’éé.
23368	MAT 6:17	Áídá’ ni dáshiṉá’ onkąąh lę́k’eyúgo, nitsizíl nnłtłag, ninii táńgis;