23233	MAT 1:20	Ndoꞌ viochen xjen na toquindyiiꞌ tsꞌon jon jñꞌoonꞌñeen, tityincyooꞌ cüii ángel nnon jon xjen na tsooꞌ jon ndaa. Ndoꞌ tso ángelꞌñeen nnon jon: “ꞌUꞌ José na condui ꞌuꞌ tsjan David na jndyocahanꞌ, tyiꞌntyꞌueꞌ na ngyonꞌ cüenta juu María na ndiscuꞌhin ngꞌe ntyja ꞌnaanꞌ nquii Espíritu Santo, joꞌ na ñjon jnda jon.
23234	MAT 1:21	Nndui jnda jon yusꞌa. Ndoꞌ ꞌuꞌ ntsiquijndyuꞌhin Jesús ngꞌe nque nnꞌan cüentaaꞌ jon, ntsinꞌman jon ñuaanhan yo jnan na nanꞌxuanhin.” Ndöꞌ jñꞌoon siquindyii ángelꞌñeen José.
23236	MAT 1:23	Itso tsanꞌñeen: Quitquenhoꞌ cüenta, ngaquiñjon jnda juu yuscundyua na ntsingui juu cüii yusꞌa, ndoꞌ nnanꞌquijndyu nnꞌan jon Emanuel. Juu jñꞌoon Emanuel itsiquindyihanꞌ: “Nquii Tyoꞌtsꞌon mꞌaan jon yo jaa.”
23240	MAT 2:2	Totaꞌxeeꞌhin ndëë nnꞌan: —¿Yuu jon mꞌaan nquii yujntꞌa na tui na conduihin na coꞌxen jon ꞌoꞌ nnꞌan judíos? Ngꞌe xjen na ninvaa mꞌán ndyuaa nján yuu jon na jnán tontyja na quinduiꞌ ndoꞌcüjioonꞌ, xjenꞌñeen jntyꞌiá na tityincyooꞌ quixjuu na itsiꞌmanhanꞌ na jndë tuihin. Joꞌ na tincyö́ na nnanꞌtꞌmánꞌ jon.
23243	MAT 2:5	Ndoꞌ tꞌa nanꞌñeen, jnduehin nnon jon: —Ntji na tquen Tyoꞌtsꞌon itsiquindyihanꞌ na juu Mesías nduihin tsjoon Belén ndyuaa Judea. Ee jñꞌoon na tji Miqueas na toninncyaa jon jñꞌoonꞌ Tyoꞌtsꞌon ndyu na toxenꞌchen, ndö vaa na itsiquindyihanꞌ:
23246	MAT 2:8	Ndë joꞌ jñon jon joohin na cꞌohin Belén. Tso jon ndëëhin: —Cꞌohoꞌ Belén, ndoꞌ vi na jndë squehoꞌ joꞌ, quijntꞌue jndaꞌ ꞌoꞌ yuu vijon mꞌaan juu luꞌñeen. Ndoꞌ vi na jndë jndiohoꞌhin, ncyo ntcüeꞌhoꞌ na quinanꞌquindyiihoꞌ ja, chaꞌ mantyi nndëë ncjö na ntsitꞌmaanꞌhin.
23251	MAT 2:13	Xjen na jndë jnduiꞌ nanꞌñeen, cüii ángel cüentaaꞌ ta Tyoꞌtsꞌon tityincyooꞌhin nnon José xjen na tsooꞌ jon ndaa. Tso ángelꞌñeen nnon jon: —Quinaquintyjaꞌ, cayonꞌ luchjöhöꞌ yo ndyee jon, quinanꞌcjehoꞌ, cꞌohoꞌ ndyuaa Egipto. Joꞌ quintjohoꞌ ata xjen na ntsiquindyi ꞌuꞌ. Quitsaꞌ na nndaꞌ ngꞌe ntꞌuevichen tsꞌon Herodes luchjova chaꞌ na ntscueeꞌ jonhin.
23253	MAT 2:15	Joꞌ tomꞌanhin ata xjen na tueꞌ juu Herodes. Ndoꞌ na tui na nndaꞌ, siquindëhanꞌ juu jñꞌoon na siꞌman Tyoꞌtsꞌon ndyu na toxenꞌchen nnon Oseas, tsan na toninncyaa jñꞌoonꞌ jon ntyja nchu vaa ꞌnan na nguaa. Ndö vaa na itsohanꞌ: “Tquënꞌ yusꞌa jnda na quinduiꞌ ntcüeꞌ jon ndyuaa Egipto.”
23258	MAT 2:20	Tso ángelꞌñeen nnon jon: “Quinaquintyjaꞌ, cayonꞌ ntcüeꞌ yuchjova yo ndyee jon ndoꞌ cꞌo ntcüeꞌ ꞌoꞌ ndyuaa Israel, ngꞌe nnꞌan na tojntꞌuehin yuchjova na nnanꞌcueeꞌhanhin, jndë tjëhan.” Ndöꞌ vaa na siquindyi ángelꞌñeen jon.
23263	MAT 3:2	Totso jon ndëëhin: “Quintcüeꞌ nꞌonhoꞌ yo jnan na nanꞌxuanhoꞌ ngꞌe nquii Tyoꞌtsꞌon na mꞌaan quiñoonꞌndue, jndë tindyo na ngityeꞌ na ntcoꞌxen jon ꞌoꞌ na cotsamꞌanhoꞌ.”
23264	MAT 3:3	Juu Isaías, tsan na ndyu na toxenꞌchen na toninncyaa jñꞌoonꞌ Tyoꞌtsꞌon nchu vaa ꞌnan na nguaa, sinin jon ntyja ꞌnaanꞌ Juanꞌñeen quiiꞌ jñꞌoon na tji jon, tso jon: Mꞌaan cüii tsꞌan tojndëë naijon tyiꞌjndye nnꞌan mꞌan. Incyaa jon jñꞌoon ndëë nnꞌan, itso jon: “Juu na conanꞌjonhoꞌ ntyja ꞌnaanꞌ Tyoꞌtsꞌon, itsijonhanꞌ juuhanꞌ chaꞌvijon nato. Quitaꞌyahoꞌ na tonnon jon. Quinanꞌyuhoꞌ ntyja na cotsamꞌanhoꞌ chaꞌvijon na conanꞌyuhoꞌ nato na nndyo jon.” Manndaꞌ jñꞌoon tso Isaíasꞌñeen.
23268	MAT 3:7	Ndoꞌ jndyiaaꞌ Juan na jndye nnꞌan tmaanꞌ fariseos yo tmaanꞌ saduceos, squehan na mꞌaan jon na ntꞌue nꞌonhan na quitsiquindëëꞌ jon joohan. Majoꞌ ya na tquen jon cüenta na nndaꞌ, joꞌ jaaꞌ jñꞌoon tso jon ndëëhan: “Joo quindu xjen na ndyo chon, ncyaa jndyi oꞌ, conanꞌnon oꞌhanꞌ. ꞌOꞌ ntyja na contꞌahoꞌ, itsijonhanꞌ juuhanꞌ chaꞌna contꞌa joo choꞌñeen. ꞌOꞌ concyohoꞌ na mꞌan ja ngꞌe na conanꞌtjahoꞌ nnon Tyoꞌtsꞌon. ¿Nin tsꞌan siꞌman ndëëhoꞌ na vaa na nndëë ntꞌahoꞌ na tyiꞌntsivꞌii jon ꞌoꞌ?
23273	MAT 3:12	Cje ntscüeꞌndyii jon juu trigo. Ndë joꞌ ntsue jon juu trigoꞌñeen quityquiiꞌ vaaꞌ jon, majoꞌ tsjaaꞌhanꞌ ntsco jonhanꞌ yo chon na tajon quinduuꞌ.” Ndöꞌ jñꞌoon na sinin Juan ndëë nanꞌñeen. Jñꞌoonꞌñeen tyíꞌquitsinin nquiiꞌ jonhanꞌ.
23275	MAT 3:14	Majoꞌ quii ꞌndyo Juan na tyiꞌntsꞌaa Jesús na nndaꞌ. Itso jon: —Ja chuhanꞌ na ꞌuꞌ ntsiquindëꞌ ja. Tyiꞌquichuhanꞌ na ja na ntsiquintꞌë ꞌuꞌ.
23276	MAT 3:15	Majoꞌ sentcüeꞌ Jesús jñꞌoon nnon tsanꞌñeen, tso jon: —Jndyoyu icüjiꞌhanꞌ na quindui ꞌnan na matsjö, ngꞌe icanhanꞌ na quitaꞌncꞌuë jaa tsoñꞌen na itsijndaꞌ Tyoꞌtsꞌon. Yajoꞌ tangueeꞌ Juan.
23278	MAT 3:17	Ndoꞌ nquii Tyoꞌtsꞌon na mꞌaan quiñoonꞌndue, ticꞌuaa na sinin jon, tso jon: “Ndöhin tsansꞌa jnda na viꞌnchjii jndyihin, na nën jndyihin.”
23281	MAT 4:3	Ndoꞌ tyjeeꞌnon yutyia na mꞌaan Jesús na ninꞌquityiiꞌ juu ngꞌee juuhin. Tso juu nnon jon: —Xe na aa mayuuꞌ condui ꞌuꞌ jnda Tyoꞌtsꞌon, quitsuꞌ ndëë ntjöꞌmin na cüequen tyooꞌhanꞌ na ntcüaꞌ.
23282	MAT 4:4	Majoꞌ sintcüeꞌ Jesús jñꞌoon, itso jon: —Jñꞌoonꞌ Tyoꞌtsꞌon na jndui itsiquindyihanꞌ na chito veꞌ xiaꞌntyi yo tyooꞌ ngüandoꞌ tsꞌan. Majoꞌ ntyja na vangueeꞌ tsꞌan ncüii ncüii ꞌndyo jñꞌoon na incyaa Tyoꞌtsꞌon, joꞌ ngüandoꞌ juu.
23284	MAT 4:6	Tso juu nnon jon: —Xe na aa mayuuꞌ condui ꞌuꞌ jnda Tyoꞌtsꞌon, cüa, cjuꞌ ꞌuꞌ tyuaa, ngꞌe jñꞌoonꞌ jon itsohanꞌ: Ncꞌua jon tsꞌian ndëë ángeles cüentaaꞌ jon ntyja ꞌnanꞌ. Joohin ntyiꞌhin ndueehin ꞌuꞌ chaꞌ tyiꞌncjaquiñjon ntjöꞌ ngꞌeꞌ.
23285	MAT 4:7	Majoꞌ tꞌa Jesús, itso jon nnon yutyia: —Min tyiꞌquichuhanꞌ na quitsꞌa chaꞌxjen na matsuꞌ ndöꞌ ngꞌe mantyi vaa jñꞌoonꞌ jon na itsiquindyihanꞌ: “Tyiꞌntquenꞌ xjen ꞌnanꞌ nquii ta Tyoꞌtsꞌon na conduihin na ityeꞌntjon jon tsoñꞌen.”
23287	MAT 4:9	Tso juu nnon jon: —Tsoñꞌen nanꞌminꞌ nninncya na nnanꞌxuanhanꞌ cüentaꞌ xe na aa ntcoꞌxtyeꞌ na ntsitꞌmanꞌ ja.
23288	MAT 4:10	Tꞌa Jesús, tso jon: —Quenanꞌ ꞌuꞌ nnön Satanás. Ee quityquiiꞌ jñꞌoonꞌ Tyoꞌtsꞌon chuuꞌ jñꞌoon na coxenhanꞌ na xiaꞌntyi nquii jon na quitsitꞌmaanꞌ tsꞌan, ninnquii jon ntyeꞌntjonꞌ nnon jon.
23295	MAT 4:17	Ndoꞌ nquii Jesús, xjenꞌñeen taꞌ jon na toninncyaa jon jñꞌoon. Totso jon: —Quintcüeꞌ nꞌonhoꞌ jnanhoꞌ, ngꞌe jndë tentyja xjen na nninncyahoꞌ na nquii Tyoꞌtsꞌon na mꞌaan quiñoonꞌndue ntyeꞌntjon jon ꞌoꞌ.
23297	MAT 4:19	Joꞌ tꞌman Jesús joohin, itso jon: —Quindyonanꞌjonhoꞌ yo jñꞌoon na mancya ndoꞌ ntsꞌa na nnanꞌtjonhoꞌ nnꞌan na ncꞌonhan cüentaaꞌ Tyoꞌtsꞌon.
23306	MAT 5:3	—Joo nnꞌan na covaaꞌ nꞌonhin na conduihin nnꞌan ntyꞌiahin na tonnon Tyoꞌtsꞌon, incyaahanꞌ na neiinꞌ nꞌonhan. Conduihin nnꞌan na ityentjon jon.
23307	MAT 5:4	“Joo nnꞌan na chjooꞌ nꞌonhan na conanꞌtjahan nnon Tyoꞌtsꞌon, incyaahanꞌ na neiinꞌ nꞌonhan ngꞌe ntsinjoonꞌ jonhan.
23308	MAT 5:5	“Joo nnꞌan na cotjueꞌcjehin na tonnon nquii Tyoꞌtsꞌon, incyaahanꞌ na neiinꞌ nꞌonhan ngꞌe nndahin juu tsonnangue xco.
23309	MAT 5:6	“Joo nnꞌan na ntꞌue jndyi nꞌonhin na ntꞌahin ꞌnan na ntꞌue tsꞌon Tyoꞌtsꞌon, incyaahanꞌ na neiinꞌ nꞌonhan ngꞌe quindë ya nninncyaa jon nchu vaa na contyja nꞌonhan jon.
23310	MAT 5:7	“Joo nnꞌan na mꞌanhan na ntyꞌia ro ntyjehan ngiohan, incyaahanꞌ na neiinꞌ nꞌonhan ngꞌe ncꞌoon Tyoꞌtsꞌon na ntyꞌia rohan nchjii jon.
23311	MAT 5:8	“Joo nnꞌan na ntjuꞌ mꞌanhin na conanꞌtiuhin yo na contꞌahin, incyaahanꞌ na neiinꞌ nꞌonhan ngꞌe njntyꞌia ndëëhin nquii Tyoꞌtsꞌon.
23312	MAT 5:9	“Joo nnꞌan na cotaꞌyahin ntyjehin na cho nanꞌñeen tyiaꞌ, incyaahanꞌ na neiinꞌ nꞌonhan. Joo nanꞌñeen na ya contꞌahin, ngitso Tyoꞌtsꞌon na conduihan ntsinda nquii jon.
23313	MAT 5:10	“Joo nnꞌan na contyꞌe nnꞌanhin ngꞌe na cotsantyjahin ntyja ꞌnaanꞌ Tyoꞌtsꞌon, incyaahanꞌ na neiinꞌ nꞌonhan. Joo nanꞌñeen conduihan nnꞌan na mꞌan nacje ꞌnaanꞌ na icoꞌxen nquii Tyoꞌtsꞌon na mꞌaan jon quiñoonꞌndue.
23314	MAT 5:11	“Incyaahanꞌ na neiinꞌ nꞌonhoꞌ xjen na conanꞌcüejnaanꞌ nnꞌan ꞌoꞌ, ndoꞌ na contꞌaviꞌhin ꞌoꞌ, ndoꞌ cotjiꞌhin tsoñꞌen nnon jñꞌoonviꞌ cjohoꞌ na veꞌ quintuhanꞌ ngꞌe na conduihoꞌ nnꞌan na mꞌan ntyja njan.
23316	MAT 5:13	“ꞌOꞌ conduihoꞌ chaꞌvijon tsjaanꞌchjenꞌ quiiꞌ ntꞌan nnꞌan tsonnangue. Majoꞌ juu tsjaanꞌ jeꞌ, xe na aa jndë jnduiꞌ na chjenꞌhanꞌ, ¿Nchu ya ntsꞌaa tsꞌan na ndichjenꞌ nndaꞌhanꞌ? Tayuu jntꞌuehanꞌ. Veꞌ ntyqueꞌto tsꞌanhanꞌ na ntqueꞌntjo nnꞌan cjohanꞌ.
23317	MAT 5:14	“Ndoꞌ mantyi conduihoꞌ chaꞌvijon chon na condixuee ndëë nnꞌan tsonnangueva. Mangiohoꞌ cüii tsjoon na vequityenhanꞌ xquen cüii tyoꞌ, tyiꞌxeꞌquindëë ngitëꞌhanꞌ.
23320	MAT 5:17	“Joo jñꞌoon na tquen Moisés yo jñꞌoon na toninncya nque nnꞌan na tomꞌan ndyu na toxenꞌchen nchu vaa ꞌnan na nguaa, tyiꞌnanꞌtiuhoꞌ na jndyö na ntsityꞌui joohanꞌ, ja jndyö na joo jñꞌoonꞌñeen ntsiquindëhanꞌ juuhanꞌ ntyja njan ndoꞌ chaꞌ ntsiꞌman nchu vaa itsiquindyihanꞌ.
23324	MAT 5:21	“ꞌOꞌ jndë mangiohoꞌ jñꞌoon na tso Tyoꞌtsꞌon ndëë ndochihoꞌ: ꞌUꞌ tyiꞌntscueꞌ tsꞌan, ndoꞌ minꞌcya ro tsꞌan na ntscueeꞌ juu tyje juu, majndaꞌ ntꞌuiityenhanꞌhin tonnon jüe.
23326	MAT 5:23	“Mangꞌe na nndaꞌ, juu xjen na matyioꞌ ꞌnan nnontyiu na ntsitꞌmanꞌ Tyoꞌtsꞌon, cañjoonꞌ tsonꞌ xe na aa mꞌaan ncüii tsꞌan na tyiꞌya nchjii juu yo ꞌuꞌ.
23328	MAT 5:25	“Juu tsꞌan na ninꞌquen juu ꞌuꞌ nnon tsꞌian, cje ro quitsaꞌ na ntjo ya ntyjii juu yo ꞌuꞌ viochen na incyaahanꞌ xjen na nninjndaꞌ jñꞌoon ꞌnanꞌ yohin, tyiꞌntsꞌaahanꞌ ngꞌe na tyiꞌcotsijndaꞌ jñꞌoon na vaa yo ꞌuꞌ, ntquen juu ꞌuꞌ nnon jüe, ndoꞌ juu jüe ncꞌua juu tsꞌian na quityiꞌ cominsión ꞌuꞌ vancjo.
23330	MAT 5:27	“ꞌO jndë jndyehoꞌ na tso Tyoꞌtsꞌon ndëë ndochihoꞌ: ꞌUꞌ tyiꞌncꞌonꞌ yo tsꞌan na veꞌ ndöꞌ ro.
23332	MAT 5:29	“Ndoꞌ ngꞌe na nndaꞌ, xe na aa tënnonꞌ ntyjaya ntsꞌaahanꞌ na matsitja ꞌuꞌ, yantyi cüjiꞌhanꞌ, quityqueꞌhanꞌ na tycya na mꞌanꞌ, ngꞌe yantyichen na tyiꞌquindë ꞌuꞌ na ngaqueꞌ na mꞌaan Tyoꞌtsꞌon, chito na quindë ꞌuꞌ ncjaꞌ vꞌio.
23334	MAT 5:31	“Mantyi ꞌoꞌ jndë jndyehoꞌ jñꞌoon na tquen Moisés na itsohanꞌ: Minꞌcya ro ncüii ꞌoꞌ na nꞌndyii juu scuuꞌ, nndë ncüii tson na ngitsohanꞌ na jndë jntyꞌehan ntyjehan.
23336	MAT 5:33	“Ndoꞌ mantyi jndë jndyehoꞌ jñꞌoon na tondye ndochihoꞌ: Tyiꞌntcoꞌ ꞌndyoꞌ na nchjii Tyoꞌtsꞌon na mayuuꞌ jñꞌoon na matsininꞌ ndoꞌ nchjiꞌ yaꞌ na jeꞌquitsiquindëꞌhanꞌ. Majoꞌ ꞌuꞌ quitsiquindëꞌ jñꞌoon na jndë tcoꞌ ꞌndyoꞌ nnon jon.
23341	MAT 5:38	“ꞌOꞌ jndë jndyehoꞌ jñꞌoon na tquen Moisés na itsohanꞌ: Minninchen nnon naviꞌ na ntsꞌaa tsꞌan yo cüiichen tyje juu, manincüajon quitjon juu. Xe na aa tënnon tyje juu isqueeꞌ juu, mantyi nndaꞌ quitjon juu. Ndoꞌ xe na aa tsiꞌnꞌon cüii tyje juu tcon juu, mantyi quiton tsiꞌnꞌon juu.
23346	MAT 5:43	“Mantyi ꞌoꞌ jndë jndyehoꞌ jñꞌoon na tquen Moisés na coꞌxenhanꞌ: Cüiveꞌnchjiꞌ tsꞌan na ya jñꞌoon ꞌuꞌ, ndoꞌ tsꞌan na jndooꞌ ꞌuꞌ, cüejon quitsaꞌ yohin.
23349	MAT 5:46	Ngꞌe xe na aa veꞌ xiaꞌntyi nque nnꞌan na viꞌngiohinhoꞌ na conanꞌvengiohoꞌhin, ¿Aa conanꞌtiuhoꞌ ngꞌe joꞌ vaa naya ꞌnaanhoꞌ tonnon Tyoꞌtsꞌon? Quitquenhoꞌ cüenta, joo nnꞌan na cotyehin sꞌonndyuaa cüentaaꞌ gobiernon tsjoon Roma, manndaꞌ vaa contꞌahan.
23350	MAT 5:47	Ndoꞌ xe na aa veꞌ xiaꞌntyi joo nnꞌan na ya jñꞌoonhin yo ꞌoꞌ na concyahoꞌ tsꞌonhin, ¿Aa conanꞌtiuhoꞌ na tꞌman vaa na conanꞌquindëhoꞌ? Joo nnꞌan na tyiꞌquinanꞌtꞌmaanꞌ Tyoꞌtsꞌon, mantyi nndaꞌ vaa contꞌahan.
23352	MAT 6:1	“Ya na contꞌahoꞌ cüii nnon na chuhanꞌ ngꞌe na cotsantyjahoꞌ ntyja ꞌnaanꞌ Tyoꞌtsꞌon, quitquenhoꞌ cüenta na chito contꞌahoꞌhanꞌ chaꞌ na quitquen nnꞌan cüenta ntyja ꞌnaanꞌhanꞌ. Ngꞌe xe na aa veꞌ tondëë nnꞌan contꞌahoꞌhanꞌ, tanaya ꞌnaanhoꞌ tonnon nquii Tyehoꞌ na mꞌaan jon quiñoonꞌndue.
23353	MAT 6:2	“Mangꞌe joꞌ ya na matsaꞌ naya cüii tsꞌan, quitsaꞌ na ninncuꞌ cüintyjiꞌhanꞌ, tyiꞌntsixuaꞌ ndëë nnꞌan juu naya na matsaꞌ chaꞌxjen na contꞌa nnꞌan na veꞌ contꞌa nquehin na ya jndyi nnꞌanhin. Joo nnꞌan na covancüi ntꞌaanꞌon ndoꞌ natahinꞌ, contꞌa nanꞌñeen na quindye nnꞌan juu naya na contꞌahin chaꞌ quindue nanꞌñeen na ya jndyi nnꞌanhin. Jñꞌoon na mayuuꞌ matsjö ndëëhoꞌ, xiaꞌntyi joꞌ naya ꞌnaanhin na joo ntyjehin conanꞌtꞌmaanꞌ nanꞌñeenhan.
23356	MAT 6:5	“Juu xjen na conanꞌneinhoꞌ nnon Tyoꞌtsꞌon, tantꞌahoꞌ chaꞌxjen contꞌa nnꞌan na veꞌ contꞌa nquehin na njon jndyihin tonnon Tyoꞌtsꞌon. Ngꞌe joohin ya jndyi ngiohin na quijntyꞌia nnꞌanhin xjen na minntyjeeꞌhin quityquiiꞌ ntꞌaanꞌon ndoꞌ nata na conanꞌneinhin nnon Tyoꞌtsꞌon. Jñꞌoon na mayuuꞌ na matsjö ndëëhoꞌ, xiaꞌntyi joꞌ naya ꞌnaanhin na vaa.
23358	MAT 6:7	“Ya na conanꞌneinhoꞌ nnon Tyoꞌtsꞌon, tanduehoꞌ jñꞌoon na veꞌ ninjuuntyi ninjuuntyihanꞌ, chaꞌna contꞌa joo nnꞌan na tyiꞌquitajnꞌaanhin jon. Ee conanꞌtiuhin na ndyii jon ngꞌe ninjuu ninjuu jñꞌoon na conduehin.
23365	MAT 6:14	Ndoꞌ tsontyichen Jesús: “Xe na ꞌoꞌ conanꞌtꞌman nꞌonhoꞌ nnꞌan na conanꞌtjahin ndëëhoꞌ, yajoꞌ mantyi nquii Tyehoꞌ na mꞌaan jon quiñoonꞌndue, ntsitꞌman tsꞌon jon ꞌoꞌ na conanꞌtjahoꞌ nnon jon.
23367	MAT 6:16	“Xjen na conanꞌquindëhoꞌ jñꞌoon na cotyjehoꞌ ꞌnan jndyuehoꞌ, tyiꞌntꞌa yahoꞌ na ntsiꞌmanhanꞌ na chjooꞌ nꞌonhoꞌ chaꞌ quitquen nnꞌan cüenta na juuhanꞌ contꞌahoꞌ. Mꞌan nnꞌan na veꞌ contꞌa yahin na cotyjehin ꞌnan jndyuehan chaꞌ quijntyꞌia nnꞌan na conanꞌquindëhin. Jñꞌoon na mayuuꞌ na matsjö ndëëhoꞌ, veꞌ ntyja ꞌnaanꞌ na cojntyꞌia nnꞌan na nndaꞌ contꞌahin, xiaꞌntyi joꞌ vaa naya ꞌnaanhin.
23370	MAT 6:19	“Min ꞌnan na conanꞌncüi nnꞌan na njon jndyihanꞌ na conanꞌqui nꞌonhinhanꞌ. Majoꞌ quintyꞌua conanꞌndaaꞌ oꞌhanꞌ ndoꞌ coꞌon tscüahanꞌ ndoꞌ mantyi coꞌoqueꞌ nanntyꞌuee ntꞌaa nanꞌñeen na ntjiꞌhinhanꞌ.
23373	MAT 6:22	“Ya na mandyiꞌ jñꞌoon na mayuuꞌ yo na xoncüeeꞌ tsonꞌ, itsijonhanꞌ ꞌuꞌ chaꞌna tsꞌan na tyincyo ya naxuee ndyiaaꞌ. Ngꞌe xjen mavaaꞌ tsonꞌ jñꞌoonꞌñeen, yajoꞌ itejndeihanꞌ ꞌuꞌ tsoñꞌen xuee na vamꞌanꞌ.
23375	MAT 6:24	“Taminꞌncüii tsꞌan nndëë ntyeꞌntjontyen ndëë ve patrón na ninvi xjen. Ngꞌe ncꞌoon juu na tyiꞌcueeꞌ tsꞌon juu ncüii patrónꞌñeen ndoꞌ ncüiichenhin ncꞌoon juu na viꞌntyjii juuhin. Ee ntsꞌaahanꞌ na njon jndyi nchjii juu yo ncüiihan, majoꞌ cüiichenhin tyiꞌquinjonhin ntyjii juu. Xe na jen cojooꞌ nꞌonhoꞌ na nnanꞌtjonhoꞌ ꞌnan na nnintyahoꞌ, ntscuꞌhanꞌ na nnanꞌtꞌmaanꞌhoꞌ Tyoꞌtsꞌon, ngꞌe tyiꞌjeꞌquindëë ntyeꞌntjonhoꞌ ndëë ve nnonhanꞌ.
23376	MAT 6:25	“Mangꞌe na nndaꞌ vaa, matsjö ndëëhoꞌ na tancꞌonhoꞌ na mꞌaanꞌ jndyi nꞌonhoꞌ nchu vaa na vja na mꞌanhoꞌ tsonnangueva, na nin ꞌnan ntcüaꞌhoꞌ, ndoꞌ na ncüehoꞌ, min ntyja ꞌnaan ndiaa na ntcüehoꞌ. Ngꞌe ntyjii Tyoꞌtsꞌon nchu vaa na cotandoꞌhoꞌ, majndeichen yo ꞌnan na ntcüaꞌhoꞌ. Ntyjii jon tsoñꞌen ntyja ꞌnaanhoꞌ, majndeichen yo ndiaa na ntcüehoꞌ.
23377	MAT 6:26	Quitquen yahoꞌ cüenta ntyja ꞌnaan quintsa na maꞌntyja nandye. Joo oꞌ taconon oꞌ chaꞌ ngueꞌhanꞌ na ntyje oꞌ ndoꞌ na nnanꞌve oꞌhanꞌ na nninjntꞌue oꞌ ꞌiocha. Majoꞌ min na nndaꞌ, nquii Tyehoꞌ na mꞌaan jon quiñoonꞌndue, incyaa jon ꞌnan na cocüaꞌ oꞌ. Ndoꞌ ꞌoꞌ jeꞌ, ¿Aa chito njonchen nchjii jon yohoꞌ, chichen quintsahinꞌ?
23379	MAT 6:28	“Yajoꞌ ¿Ndu na mꞌaanꞌ jndyi nꞌonhoꞌ ntyja ꞌnaanꞌ ndiaa na ntcüehoꞌ? Quitquenhoꞌ cüenta ntyja ꞌnaan ntjaaꞌ jndëë ya na covindyehanꞌ. Nancooꞌ covaaꞌhanꞌ. Joohanꞌ min tacontꞌahanꞌ tsꞌian, min tacotoꞌñoonhanꞌ tsuan na nndë ndiaahanꞌ.
23382	MAT 6:31	Joꞌ tajen ncꞌonhoꞌ jñuaanꞌ tsꞌon na nnduehoꞌ: ¿Nin ꞌnan ntꞌaha na nninjndaꞌ ꞌnan ntcüꞌa ndoꞌ na ncüë? ¿Nin ꞌnan ntꞌaha na nninjndaꞌ ndiaa ntcüë?
23386	MAT 7:1	“Tyiꞌntjiꞌhoꞌ cüenta na aa conanꞌtja nnꞌan, ngꞌe xe na aa ntꞌahoꞌhanꞌ, mantyi ncüjiꞌ Tyoꞌtsꞌon cüenta na conanꞌtjahoꞌ nnon jon.
23388	MAT 7:3	¿Ndu na maquenꞌ cüenta ncüii nnon na tyiꞌtꞌman itsitja cüiichen tsꞌan ndoꞌ min ncuꞌ tyiꞌmaquenꞌ cüenta na tꞌman matsitja ꞌuꞌ? Na nndaꞌ matsaꞌ, itsijonhanꞌ ntyja ꞌnanꞌ chaꞌvijon na mandyiaꞌ jndëëꞌnꞌoon na tuahanꞌ tënnon cüii tsꞌan, majoꞌ minꞌchjo tyiꞌquenꞌtoꞌ cüenta na ñjon tsꞌoon tseiiꞌ vꞌaa tënnonꞌ ncuꞌ.
23391	MAT 7:6	“ꞌNan na jiꞌua nanꞌxuanhanꞌ ntyja ꞌnaanꞌ Tyoꞌtsꞌon, tyiꞌninncyahoꞌhanꞌ ndëë nnꞌan na tyiꞌquinjonhanꞌ ngiohin. Ee xe na aa ntꞌahoꞌ na nndaꞌ, ntsijonhanꞌ ntyja ꞌnanꞌ chaꞌvijon ndëë quindueꞌ coninncyahoꞌ ꞌnan na nanꞌxuanhanꞌ cüentaaꞌ Tyoꞌtsꞌon. Ndoꞌ quindëꞌñeen ngüeꞌquen oꞌ ndoꞌ ntquii oꞌ ꞌoꞌ. Min tyiꞌninncyahoꞌ ꞌnan na njon jndyi nanꞌxuanhanꞌ ndëë nnꞌan na tyiꞌquinjonhanꞌ ngiohin. Ngꞌe xe na aa ntꞌahoꞌ na nndaꞌ, itsijonhanꞌ chaꞌvijon cotjueꞌhoꞌ tsꞌuaa tëꞌ perlas ndëë quintcu. Ndoꞌ choꞌñeen nndyue oꞌhanꞌ.
23392	MAT 7:7	“Ninnquiiꞌchen quitanhoꞌ nnon Tyoꞌtsꞌon, yajoꞌ ncyꞌonhoꞌ cüenta ꞌnan na cotanhoꞌ. Ninnquiiꞌchen quijntꞌuehoꞌ nchu ya na quintꞌahoꞌ tonnon jon, ndoꞌ nninjndaꞌhanꞌ. Ninnquiiꞌchen quinanꞌmanhoꞌ nnon jon ꞌnan na coquenonhoꞌ, yajoꞌ ntsiquinaan jon tondëëhoꞌ chaꞌvijon na nnaan ꞌndyo vꞌaa.
23394	MAT 7:9	“Juu jndaꞌ, xe na aa ntcan juu cüii tanꞌ tyooꞌ nnonꞌ, tyiꞌjeꞌncyaꞌ na veꞌ cüii tsjöꞌ nnon juu na ntcüaꞌ juu.
23397	MAT 7:12	“Joꞌ tsoñꞌen ꞌnan na ntꞌue nꞌonhoꞌ na quintꞌa nnꞌan yo ꞌoꞌ, majoꞌntyi quintꞌahoꞌ yohin. Ee na ntsꞌaa tsꞌan na nndaꞌ, itsiquindëhanꞌ juu jñꞌoon na tquen Moisés na icoꞌxenhanꞌ, ndoꞌ mantyi jñꞌoon na jndui na tondue nnꞌan na itsiquindyihanꞌ ꞌnan na nguaa.
23398	MAT 7:13	“Quitsaqueꞌhoꞌ ꞌndyo teon na quintuhanꞌ chaꞌ nndëë ncꞌonhoꞌ natooꞌ Tyoꞌtsꞌon. Ngꞌe vaa ꞌndyo teon tuen na ngaqueeꞌ tsꞌan nato tuen. Majoꞌ juu natoꞌñeen ngayꞌoonhanꞌ tsꞌan na ngitsuhin, ndoꞌ jndye jndyi nnꞌan cotsaqueꞌhanꞌ.
23400	MAT 7:15	“Quitquenhoꞌ cüenta yo nque nnꞌan na coninncyahin jñꞌoon na itsiviꞌnnꞌanhanꞌhoꞌ. Cotsquehin quiiꞌ ntꞌanhoꞌ ndoꞌ ngiohoꞌ na ndyiaꞌ nꞌonhin chaꞌxjen joo quinman ndyiaꞌ nꞌon oꞌ, majoꞌ quityquiiꞌ nꞌon nanꞌñeen nanꞌxuanhin nanviꞌ nnꞌanhin chaꞌvijon lobo.
23406	MAT 7:21	“Jndye nnꞌan conduehin nnön ta, majoꞌ chito tsoñꞌenhan ntsaqueꞌhan tyquiiꞌ juu na ityentjon Tyoꞌtsꞌon nnꞌan. Majoꞌ minninchen tsꞌan na ntsiquindë juu chaꞌxjen na ntꞌue tsꞌon Tyëhöꞌ na mꞌaan jon quiñoonꞌndue, juu tsanꞌñeen ngaqueeꞌ juu ntyja ꞌnaanꞌ na ityeꞌntjon jon nnꞌan.
23409	MAT 7:24	“Ncüii ncüii tsꞌan na indyii juu jñꞌoonmin na matsjö ndoꞌ vangueeꞌ juuhanꞌ, itsijonhanꞌ tsanꞌñeen chaꞌvijon tsꞌan na jndaꞌ xquen na sia vaaꞌ cjooꞌ tsjöꞌ na tyen minntyjeeꞌhanꞌ.
23416	MAT 8:2	Ndoꞌ tyjeeꞌnon cüii tsansꞌa na chu ndöꞌ cotöꞌ, tconxtye juu tonnon jon, itso juu: —Nndaꞌ ta, nchji na vaa najndei na condui ꞌuꞌ na nndëë ntsinꞌmanꞌ ja xe na aa ntꞌue tsonꞌ.
23417	MAT 8:3	Ndoꞌ tyio Jesús ntꞌö jon nacjooꞌ tsanviiꞌñeen, itso jon nnon juu: —Ntꞌue tsꞌön, cꞌonꞌ na jndë ntjo ya ntcüeꞌ ꞌuꞌ. Ndoꞌ ninñoonꞌ jnꞌman juu, mana tsu ndöꞌñeen.
23418	MAT 8:4	Ndoꞌ tso Jesús nnon juu: —Ndyeeꞌheꞌ, minꞌncüii nnon tsꞌan tyiꞌntsuꞌ nchu vaa sꞌa. Naneinhin cjaꞌ, quitsiꞌmanꞌ nnon tyee njan jaa nnꞌan judíos na jndë jnꞌmanꞌ, ndoꞌ juu quiooꞌ na itsiquindyi jñꞌoon na tquen Moisés na nninncyahoꞌ nnon Tyoꞌtsꞌon, juu oꞌ ncyaꞌ nnon tyeeꞌñeen. Ee na ntsiquindëꞌ na nndaꞌ, ntsiꞌman jndyoyuhanꞌ ndëë nnꞌan na jndë jnꞌmanꞌ.
23420	MAT 8:6	Itso jon: —Nndaꞌ ta, mioon jndyi iquenon moso njan na vaa juu vꞌa, iyꞌoon tycu coquenhin ndoꞌ iquii jndyihanꞌhin.
23421	MAT 8:7	Tꞌa Jesús, itso jon: —Ncjö ntsinꞌmanhin.
23422	MAT 8:8	Majoꞌ sintcüeꞌ capitánꞌñeen jñꞌoon, itso jon: —Nndaꞌ Ta, tyiꞌquitsixuan na ngaqueꞌ quityquiiꞌ vꞌa. Majoꞌ veꞌ quitsuꞌ na quinꞌman moso njan, ndoꞌ nꞌman juu.
23423	MAT 8:9	Ngꞌe mantyi ja mꞌan nacje ꞌnaan nnꞌan na cotoꞌxenhin ja. Ndoꞌ mantyi mꞌan sondaro na macoꞌxën. Ya na maꞌua tsꞌian nnon ncüiihin, matsjö nnon juu: “Cjaꞌ ndöhin, ndoꞌ ncja juu.” Ndoꞌ ya na maꞌua tsꞌian nnon cüiichenhin: “Quindyoꞌ ntjoohin”, ndoꞌ nndyo juu. Ndoꞌ na ntsjö nnon moso njan: “Quitsaꞌ tsꞌianvaꞌ, ndoꞌ ntsꞌaa juuhanꞌ.”
23424	MAT 8:10	Ndoꞌ vi na jndë jndyii Jesús jñꞌoon na tso tsanꞌñeen, tëveeꞌ jndyi tsꞌon jon. Tso jon ndëë nnꞌan na cotsantyja naxenꞌ jon: —Jñꞌoon na mayuuꞌ matsjö ndëëhoꞌ, quiiꞌ ntꞌan ntyjëëhë nnꞌan Israel, minꞌjon tacontji ncüii tsꞌan na tꞌman vaa na vantyja tsꞌon juu Tyoꞌtsꞌon chaꞌna juu tsanvahin.
23427	MAT 8:13	Jndë joꞌ tso Jesús nnon juu capitánꞌñeen: —Cjaꞌ ntcüeꞌ vaꞌ, ndoꞌ quindui chaꞌxjen na mavantyja tsonꞌ. Ndoꞌ majuuntyi xjenꞌñeen jnꞌman mosooꞌ juu capitánꞌñeen.
23431	MAT 8:17	Tui na nndaꞌ chaꞌ quitsiquindëhanꞌ jñꞌoon na jndui na toninncyaa Isaías ndyu na toxenꞌchen. Itso jon: “Manquii Tyoꞌtsꞌon tejndei jon jaa na tyiꞌjndeiꞌ nnꞌön. Ndoꞌ sinꞌman jon jaa tsoñꞌen nnon ntycu na coquenön.”
23433	MAT 8:19	Tantyjaaꞌ ncüii tsꞌan na tsiꞌman nchu vaa itsiquindyi ntji na tquen Moisés. Itso juu nnon Jesús: —Nndaꞌ ta, ꞌuꞌ na matsiꞌmanꞌ ntyja ꞌnaanꞌ Tyoꞌtsꞌon ndë́, minyuuchen na ncjaꞌ ntsijon ja yo ꞌuꞌ.
23434	MAT 8:20	Joꞌ sintcüeꞌ Jesús jñꞌoon nnon juu, itso jon: —Joo ndyondyehinꞌ min ndueꞌ oꞌ, ndoꞌ quintsahinꞌ min ntycya oꞌ, majoꞌ ja na condui tsansꞌa na tꞌua Tyoꞌtsꞌon tsꞌian nnön na coxën tsoñꞌen nnꞌan, min naijon na ngüajndyëë, taꞌnan yu ro.
23435	MAT 8:21	Cüiichen tsꞌan na ivayꞌoon juu yo jñꞌoon na toninncyaa Jesús, itso juu nnon jon: —Ta, ncyaꞌ chjo jñꞌoon na ntixꞌë tyëhöꞌ ndoꞌ vi na jndë tyꞌiuhin, yajoꞌ yu jeꞌ, ngöyꞌön ja yo jñꞌoon na mancyaꞌ.
23436	MAT 8:22	Tꞌa Jesús, itso jon: —Jndye nnꞌan mꞌanhin chaꞌvijon ntꞌoohin. Quiꞌndyiꞌ na quityꞌiu nque nanꞌñeen ntyjehin. Majoꞌ ꞌuꞌ quindyotsijon ꞌuꞌ yo jñꞌoon na mancya.
23439	MAT 8:25	Yajoꞌ joo nnꞌan na tonanꞌjon jñꞌoon na toninncyaa jon, jnanꞌndyooꞌhin nnon jon, jnanꞌntcüihan jon, jnduehan: —Nndaꞌ ta, quitsinꞌmanꞌ jaa, ee juu vꞌaandaa na ñjön, mangua ndaahanꞌ na nchjehanꞌ juuhanꞌ na ntscüjehanꞌ jaa.
23440	MAT 8:26	Tꞌa Jesús, itso jon: —ꞌOꞌ tyiꞌcovantyja ya nꞌonhoꞌ. ¿Ndu na coquityuehoꞌ? Ndoꞌ jnanquintyja jon, sityiaꞌ jon jndyeꞌñeen yo ndaandue, ndoꞌ tichen ntcüeꞌhanꞌ.
23441	MAT 8:27	Ndoꞌ sꞌaahanꞌ na jndye jndyi tꞌoon nꞌonhan na nndaꞌ tui, taxeeꞌhan ndëë ntyjehan: —Juu tsanvahin, ¿nin conduihin? Ata juu jndye yo ndaandue cotaꞌngueeꞌhanꞌ jñꞌoon na icoꞌxen jonhanꞌ.
23443	MAT 8:29	Tyeꞌ jnanꞌxuaahan, jnduehan: —ꞌUꞌ Jesús na condui ꞌuꞌ Jnda Tyoꞌtsꞌon, ¿Nin ꞌnan ntꞌue tsonꞌ yo já? ¿Aa jndyoꞌ na ntsaꞌviꞌ já, min na tyiꞌcoventyja xjen na ntꞌuiꞌviꞌ já?
23445	MAT 8:31	Ndoꞌ tan jndyetyiaꞌñeen cüii nayaꞌñeen nnon Jesús, jnduehan: —Xe na ncüjiꞌ já quityquiiꞌ nꞌon nanmin, ncyaꞌ jñꞌoon na ntsacꞌë́ quiiꞌ nꞌon quintcu na mꞌan ndöꞌ.
23446	MAT 8:32	Tꞌa Jesús jndyuehan, tso jon: —Cüa, quinduiꞌhoꞌ. Yajoꞌ jnduiꞌ jndyetyiaꞌñeen, tyequeꞌhan quiiꞌ nꞌon joo choꞌñeen, ndoꞌ na nndaꞌ ninvaa tmaanꞌ oꞌ jnanꞌnon oꞌ, tyecue oꞌ naijon tyꞌa vaa na njoon jndyihanꞌ, joꞌ tequityeeꞌ oꞌ tyquiiꞌ ndaandue, tjë oꞌ na sava ndaa nquen oꞌ.
23450	MAT 9:2	Joꞌ squenon nnꞌan na mꞌaan jon, yꞌonhin cüii tsanviiꞌ, vaa juu cjooꞌ tsue. Tycu coquen tyꞌoonhin, ntjo ntjein ngꞌee juu. Ya na tquen Jesús cüenta vantyja nꞌon nanꞌñeen, tso jon nnon juu tsanviiꞌhin: —ꞌUꞌ jnda, cyonꞌ na tꞌman tsonꞌ. Ja jndë sitꞌman tsꞌön ꞌuꞌ jnan na tsixuanꞌ.
23451	MAT 9:3	Ndoꞌ vendye nnꞌan na conanꞌman nchu vaa tsiꞌman jñꞌoon na tquen Moisés, vi na jndë jndyehan na nndaꞌ tso Jesús, jnanꞌtiuhan, jnduehan: “Tsanvaꞌ, jñꞌoon tsanꞌ itsinin juu, ee itsꞌaa juu na cüajon conduihin yo nquii Tyoꞌtsꞌon.” Nndaꞌ vaa na jndue nanꞌñeen.
23452	MAT 9:4	Majoꞌ ntyjii Jesús nchu vaa conanꞌtiuhan, ngꞌe joꞌ taxeeꞌ jon ndëëhan: —¿Ndu na conanꞌtiuhoꞌ jñꞌoon viꞌ ntyja njan?
23453	MAT 9:5	¿Nin jñꞌoon na cotjiꞌhoꞌ cüenta na tyiꞌjndyaaꞌchen ntsjö nnon tsanvahin? “¿Aa na ntsjö nnon juu na matsitꞌman tsꞌönhin yo jnan na tsixuan juu?” Ndoꞌ “¿Aa ntsjö na quinanquintyja juu, cjaca juu?”
23454	MAT 9:6	Majoꞌ quitquenhoꞌ cüenta, ja na condui tsansꞌa na iꞌua Tyoꞌtsꞌon tsꞌian nnön na coxën tsoñꞌen nnꞌan, ntsjö jñꞌoon na jndyaaꞌntyichenhanꞌ ngiohoꞌ. Yajoꞌ vi na jndë jnꞌman tsanvaꞌ, ncüaaꞌ nꞌonhoꞌ na vaa najndö na matsixuan nnon tsonnangue na nndëë ntsitꞌman tsꞌön nnꞌan jnan na nanꞌxuanhan. Joꞌ tso jon nnon tsꞌan na ntjein ngꞌeeꞌhin: —Cüa, quinaquintyjaꞌ, quitsintcüiꞌ tsueꞌ ndoꞌ cjaꞌ vaꞌ.
23457	MAT 9:9	Jnduiꞌ Jesús joꞌ, tja jon na tonnonchen. Joꞌ jndyiaaꞌ jon ja Mateo. Tomꞌan vꞌaa naijon na mꞌan nnꞌan na cotye sꞌon cüentaaꞌ gobiernon tsjoon Roma. Tso jon nnön: —Quindyotsijon ꞌuꞌ yo jñꞌoon na mancya. Ndoꞌ jntyꞌi tsꞌianꞌñeen, ndoꞌ tyjë yo nquii jon.
23459	MAT 9:11	Ndoꞌ joo nnꞌan tmaanꞌ fariseos, vi na jndë jntyꞌiahan na nndaꞌ sꞌaa jon, taxeeꞌhan ndëë nnꞌan na totsayꞌonhan yo jñꞌoon na toninncyaa Jesús, jnduehan ndëë nanꞌñeen: —¿Ndu na juu tsan na itsiꞌman ndëëhoꞌ icüaꞌ jon yo nnꞌan na cotye sꞌon ndoꞌ yo nnꞌan na cotjíꞌ cüenta na nanꞌxuanhan jnan tonnon Tyoꞌtsꞌon?
23460	MAT 9:12	Ndoꞌ vi na jndë jndyii Jesús na nndaꞌ conduehin, sinin jon jñꞌoon na itsijonhanꞌ juuhanꞌ ntyja ꞌnaan nanꞌñeen, itso jon: —Nnꞌan na tyiꞌvꞌi, tyiꞌicanhanꞌhin tsꞌan na ntsꞌaa nasihin. Majoꞌ nnꞌan vꞌi, joohan icanhanꞌhin tsꞌan na ntsꞌaa nasihin.
23461	MAT 9:13	Nquii Tyoꞌtsꞌon ntꞌue tsꞌon jon na cüaaꞌ nꞌonhoꞌ jñꞌoonva na itsohanꞌ: “Ja njon jndyi ntyji na ncꞌonhoꞌ na cüivengiohoꞌ nnꞌan, chichen na nnanꞌcueeꞌhoꞌ quiooꞌ na conanꞌtꞌmaanꞌhoꞌ ja yohanꞌ.” Ndoꞌ tsontyichen Jesús: —Quintꞌahoꞌ chaꞌxjen itsinin jñꞌoonꞌ Tyoꞌtsꞌon na jndui: “Ja chito jndyö na macꞌën nnꞌan na contꞌa ntyja na ntꞌue tsꞌon Tyoꞌtsꞌon. Joo nnꞌan na nanꞌxuan jnan, jndyö na macꞌënhin na quintcüeꞌ nꞌonhan.”
23462	MAT 9:14	Nnꞌan na conanꞌjon jñꞌoon na toninncyaa Juan squehan na mꞌaan Jesús, taxeeꞌhan nnon jon: —Já yo nnꞌan tmaanꞌ fariseos cotyjë́ ꞌnan jndyuë́, majoꞌ joo nnꞌan na matsiꞌmanꞌ ndëë, tyiꞌcontꞌahan na nndaꞌ. ¿Ndu?
23463	MAT 9:15	Tꞌa Jesús, sinin jon ncüii jñꞌoon ndëë nanꞌñeen na itꞌuiihanꞌ ntyja ꞌnaanꞌ nquii jon, tso jon: —Nnꞌan na conanꞌjon yo nquii tsansꞌa na ngoco, ¿Aa ncꞌonhan na chjooꞌ nꞌonhan viochen xjen na conditꞌmaanꞌ na ninvaa mꞌaan tsanꞌñeen tyquiiꞌ ntꞌanhin? Tyiꞌxeꞌquintꞌahan na nndaꞌ. Majoꞌ ngüentyja xuee na ntjiꞌ nnꞌan juu tsanꞌñeen quityquiiꞌ ntꞌanhan. Juu xjenꞌñeen nnanꞌchjooꞌ nꞌonhan ndoꞌ ntyjehan ꞌnan jndyuehan.
23464	MAT 9:16	Ndoꞌ sininntyichen Jesús jñꞌoon na tyiꞌquitso nquiiꞌ jonhanꞌ ntyja ꞌnaanꞌ jñꞌoon xco na toninncyaa jon. Tso jon: “Vi tanꞌ ndiaa xco na tyiꞌcotmanhanꞌ, tyiꞌquichuhanꞌ na ncüjaaꞌ tsꞌanhanꞌ ndiaa ntsa. Ngꞌe xe na aa ntsꞌaa tsꞌan na nndaꞌ, juu ndiaa xcoꞌñeen ngateihanꞌ ndoꞌ ncꞌiooꞌhanꞌ juu ndiaa ntsaꞌñeen. Ndoꞌ na nndaꞌ, juu naijon na tꞌio ndiaaꞌñeen, tꞌmanntyichen ntꞌiohanꞌ.
23466	MAT 9:18	Ninvaa na itsinin Jesús jñꞌoonꞌñeen ndoꞌ ncüii tsꞌan juu tsjoonꞌñeen na conintquehin ntyja ꞌnaanꞌ vatsꞌon cüenta nnꞌan judíos, tyjeeꞌnon juu na mꞌaan Jesús. Tconxtye tsanꞌñeen nnon Jesús. Tso jon: —Quichenviꞌ tueꞌ yuscu chjo jnda, majoꞌ xe na aa ntsaꞌ vi nayaꞌñeen na ncjaꞌ quityioꞌ ntꞌöꞌ cjooꞌ juu, yajoꞌ ngüandoꞌ nndaꞌ juu.
23469	MAT 9:21	Ngꞌe sitiu juu: “Xe veꞌ aa nndëë ntꞌui ndiaaꞌ jon, nnꞌman.”
23470	MAT 9:22	Ndoꞌ nquii Jesús, tequen jon, jndyiaaꞌ jon nnon tsanscuꞌñeen. Tso jon nnon juu: —ꞌUꞌ jnda, cyonꞌ na tꞌman tsonꞌ. Ngꞌe na vantyja tsonꞌ ja, joꞌ na jndë jnꞌmanꞌ. Ndoꞌ majuuto xjenꞌñeen ntjo ya ntcüeꞌhin.
23472	MAT 9:24	Tso jon ndëëhin: —Cüa, quinduiꞌhoꞌ ntjoohin, yuscu chjovahin, chito aa tueꞌ juu, veꞌ itso juu. Majoꞌ jnanꞌcüejnaanꞌhin jon, veꞌ toncohin ngꞌe nndaꞌ tso jon.
23475	MAT 9:27	Xjen na jnduiꞌ Jesús vꞌaaꞌñeen, tentyja ve nnꞌan nchjan toxenꞌ jon. Tonanꞌxuaahan, jnduehan: —ꞌUꞌ ta na condui ꞌuꞌ tsjan David na jndyocahanꞌ, cꞌonꞌ na ntyꞌia rö́ ntyjiꞌ.
23476	MAT 9:28	Ndoꞌ vi na jndë tëqueeꞌ jon quityquiiꞌ vꞌaa, jnanꞌndyooꞌhin na mꞌaan jon. Taxeeꞌ jon ndëëhin: —¿Aa vantyja nꞌonhoꞌ na nndëë nninncya na njntyꞌia nndaꞌhoꞌ? Tꞌahan, jnduehan: —Ta, vantyja nꞌö́n.
23477	MAT 9:29	Ngue ro jñoon ntꞌö jon tëndëëhin, ndoꞌ tso jon ndëëhin: —Quindui chaꞌxjen na vantyja nꞌonhoꞌ.
23481	MAT 9:33	Ndoꞌ vi na jndë tjiꞌ Jesús jndyetyiaꞌñeen quiiꞌ tsꞌon tsanꞌñeen, tyeꞌ tsinin juu. Ndoꞌ nnꞌan na jntyꞌia na tui na nndaꞌ, tyuehin ndoꞌ tomꞌanhan na neinhin. Jnduehan: —Jaa nnꞌan Israel, minꞌjon tacojntyꞌia na ntsꞌaa tsꞌan cüii tsꞌian tꞌman chaꞌ juu ꞌnan na sꞌaa Jesús ndöꞌ.
23482	MAT 9:34	Majoꞌ jnanꞌcüejnaanꞌ nnꞌan fariseos jon. Jnduehan: —Veꞌ ntyja ꞌnaanꞌ juu najndei na itsixuan nquii juu na conditque ndëë tsoñꞌen yotyia, joꞌ na condëë icüjiꞌ tsanvaꞌ yotyia quityquiiꞌ nꞌon nnꞌan.
23485	MAT 9:37	Ndoꞌ taꞌ jon na itsiꞌman jon na jndye nnꞌan mꞌan na ndyehan jñꞌoonꞌ Tyoꞌtsꞌon, majoꞌ nnꞌan na nnanꞌneinhinhanꞌ ndëëhan, tyiꞌjndyehan. Ndëë joo nnꞌan na totsayꞌon yo jñꞌoon na toninncyaa jon, sinin jon jñꞌoon na sijonhanꞌ juuhanꞌ yo juu nanꞌñeen. Tso jon: —Jñꞌoon na mayuuꞌ jndye jndyi ntjon na tueꞌ, majoꞌ tyiꞌjndye nanntjon mꞌan na ntyjehanꞌ.
23491	MAT 10:5	Ndoꞌ ndö vaa tsꞌian na tꞌua Jesús ndë́ na nchoꞌve já na tji jon, tso jon: —Tyiꞌntsaqueꞌhoꞌ quiiꞌ ntꞌan nnꞌan na chito conduihan ntyjë nnꞌan judíos, ndoꞌ min tyiꞌntsaqueꞌhoꞌ njoon na mꞌan nnꞌan ndyuaa Samaria.
23495	MAT 10:9	“Tyiꞌntsachohoꞌ sꞌon ijan, min sꞌon xuee min sꞌon ve na ñjon chetsjaꞌ na ntyjahanꞌ ndiꞌntscuꞌhoꞌ na ntsaquintꞌahoꞌ tsꞌian njan.
23497	MAT 10:11	“Ndoꞌ minninchen tsjoon na ntsquehoꞌ, min na aa tꞌmanhanꞌ, ndoꞌ min na aa chjohanꞌ, chen quijntꞌuehoꞌ nin tsꞌan na itsꞌaa na njon jñꞌoonꞌ Tyoꞌtsꞌon na ncyꞌoon juu cüentahoꞌ vaaꞌ juu na ntixeeꞌ juu ꞌoꞌ. Joꞌ quintjohoꞌ vaaꞌ tsanꞌñeen ata xjen na nnduiꞌ ntcüehoꞌ juu tsjoonꞌñeen.
23502	MAT 10:16	“Quitquenhoꞌ cüenta, ꞌoꞌ na conduihoꞌ chaꞌvijon quinman, majñönhoꞌ quiiꞌ ntꞌan nnꞌan na conduihan chaꞌvijon lobo. Ngꞌe joꞌ, chaꞌxjen quindu mꞌan na jndaꞌ nquen oꞌ, mantyi ꞌoꞌ cꞌonhoꞌ na jndaꞌ nquenhoꞌ na tyiꞌntsiviꞌnnꞌanhanꞌ ꞌoꞌ. Ndoꞌ chaꞌxjen tyiꞌmanyaanꞌ quituꞌ, manndaꞌ vaa cꞌonhoꞌ.
23507	MAT 10:21	“Mꞌan nnꞌan na ninncüii tsꞌan ntsindahin na nninncyahan ntyjehin nduee nanmꞌannꞌian chaꞌ nnanꞌcüje nanꞌñeen joo. Ndoꞌ mantyi mꞌan nnꞌan na nninncyahin ndahin nduee nanmꞌannꞌian chaꞌ nnanꞌcüje nanꞌñeen joo. Ndoꞌ majoꞌntyi nntꞌa nda nnꞌan chaꞌ cüje tye ndyee joo.
23510	MAT 10:24	“Já nnꞌan na tꞌman Jesús na quitsayꞌö́n yo jñꞌoon na toninncyaa jon, sininntyichen jon jñꞌoon ndë́ ntyja ꞌnaanꞌ juu tsꞌian na tsixuan nquii jon. Tso jon: “Juu tsꞌan na itsijnaanꞌ, tyiꞌtꞌman conduihin chaꞌxjen nquii mastro ꞌnaanꞌ juu. Min juu tsꞌan na tyeꞌntjon nnon patrón, tyiꞌtꞌman conduihin chaꞌxjen nquii patrónꞌñeen.
23512	MAT 10:26	“Majoꞌ ꞌoꞌ tyiꞌndyuehoꞌ na nin ꞌnan nntꞌa nnꞌanhoꞌ. Ngꞌe tsoñꞌen na vantyꞌiu mꞌanhanꞌ, ngüentyja xjen na nnintyincyooꞌ jndyoyuhanꞌ. Ndoꞌ juu jñꞌoon na tyiꞌcondye nnꞌan, ncüaaꞌ nꞌonhan nchu vaa itsiquindyihanꞌ.
23515	MAT 10:29	“ꞌOꞌ mangiohoꞌ na tyiꞌjnda coninjntꞌua ve quintsa quijndë. Majoꞌ nquii Tyehoꞌ Tyoꞌtsꞌon iquen jon cüenta joo oꞌ. Nchjii jndaꞌ jon ya na ngovje ncüii cüii joo oꞌ.
23518	MAT 10:32	“Minninchen tsꞌan na icüjiꞌ jndyoyu juu ntyja njan tondëë nnꞌan, mantyi nnon Tyëhöꞌ na mꞌaan quiñoonꞌndue, ja ncüjiꞌ jndyoyu nnon jon na condui tsanꞌñeen ntyja njan.
23520	MAT 10:34	“Tyiꞌnanꞌtiuhoꞌ na jndyö tsonnangue chaꞌ ya ncꞌon nnꞌan yo ntyjehan. Chito juu tsꞌian jndyö. Ja jndyö na ncꞌon nnꞌan cjo ntyjehan.
23523	MAT 10:37	“Minninchen tsꞌan na njonntyichen ntyjii juu tye juu ndoꞌ ndyee juu, chichen ja, tyiꞌquitsixuan tsanꞌñeen na ncꞌoon juu ntyja njan. Mantyi minninchen tsꞌan na itsiviꞌntyjiichen juu jnda juu yusꞌa, yuscu, chintyichen ja, tyiꞌquitsixuan tsanꞌñeen na ncꞌoon juu ntyja njan.
23526	MAT 10:40	“Minꞌcya ro tsꞌan na ntsintjooꞌ juu ꞌoꞌ, mantyi ja itsintjooꞌ tsanꞌñeen. Ndoꞌ juu tsꞌan na ntsintjooꞌ ja, mantyi itsintjooꞌ tsanꞌñeen nquii Tyëhöꞌ na jñon jon ja quiiꞌ ntꞌan nnꞌan.
23528	MAT 10:42	Ndoꞌ jñꞌoon na mayuuꞌ matsjö ndëëhoꞌ, minninchen tsꞌan na ninncyaa min veꞌ chjoviꞌ ndaatioo tein na ncꞌu ncüii tsꞌan na itsijonhin yo ja, tanin min na aa tyiꞌtꞌman conduihin, majndaꞌ vaa naya na ncyꞌoon juu cüenta.”
23531	MAT 11:3	Jndue nanꞌñeen nnon jon: —¿Aa condui ꞌuꞌ nquii jon na tso jñꞌoonꞌ Tyoꞌtsꞌon na nndyo jon nnon tsonnangue, oo aa ngüentꞌö́ na ncüjeeꞌ cüiichen tsꞌan?
23532	MAT 11:4	Ndoꞌ joꞌ tꞌa Jesús jndyuehan, tso jon: “Quitsantcüeꞌhoꞌ na mꞌaan Juan, quinduehoꞌ nnon jon nchu vaa jñꞌoon na condyehoꞌ na mancya, yo na cojntyꞌia ndëëhoꞌ na jndye nnꞌan conꞌmanhin.
23534	MAT 11:6	Ndoꞌ juu tsꞌan na tyiꞌvacüaaꞌhin ntyja njan, condui tsanꞌñeen tsꞌan na neiinꞌ juu na tonnon Tyoꞌtsꞌon.” Jñꞌoonminꞌ sinin Jesús ndëë nanꞌñeen na jñon Juan.
23535	MAT 11:7	Ndoꞌ vi na jndë na tyentcüeꞌ nanꞌñeen, taꞌ Jesús na sinin jon ntyja ꞌnaanꞌ Juan ndëë tmaanꞌ nnꞌan na mꞌan xiꞌjndio ngiaaꞌ jon. Tso jon: “Juu xjen na tyꞌehoꞌ jndëë naijon tomꞌaan Juan, ¿Nchu vaa na tjiꞌhoꞌ cüenta na tsixuan jon? ¿Aa jntyꞌiahoꞌhin chaꞌna tsꞌan na ve vaa itsinin na sijonhanꞌhin chaꞌvijon cüii tsmaan tsꞌon na nayꞌoon jndyehanꞌ? Chito nndaꞌ totsixuan jon.
23536	MAT 11:8	Ndoꞌ na nndaꞌ, yajoꞌ ¿Nin ncüii nnon jnanꞌtiuhoꞌ na tsixuan jon na tyequijntyꞌiahoꞌhin? ¿Aa jntyꞌiahoꞌhin na conduihin ncüii tsꞌan na cüe ndiaa na njon jndyi? Min chitojoꞌ. ꞌOꞌ ngiohoꞌ xiaꞌntyi nnꞌan na tꞌmanntyi conduihin, joohan cocüehan ndiaa na njon jndyi.
23537	MAT 11:9	Yajoꞌ ¿Nin ꞌnan tꞌoonꞌ nꞌonhoꞌ na tyequijntyꞌiahoꞌhin? Ja nchji na tyequijntyꞌiahoꞌ cüii tsꞌan na toninncyaa jñꞌoonꞌ Tyoꞌtsꞌon ntyja nchu vaa ꞌnan na nguaa. Ndoꞌ juu jon tꞌmanntyichen conduihin quityquiiꞌ tsꞌianꞌñeen, chito tsoñꞌen nnꞌan na coninncya jñꞌoonꞌ Tyoꞌtsꞌon.
23539	MAT 11:11	Tsontyichen Jesús: “Jñꞌoon na mayuuꞌ matsjö ndëëhoꞌ, juu Juan, tsan na totsiquindëëꞌ nnꞌan, minꞌjon tatꞌoon cüii tsꞌan na tondui tꞌmanhin tonnon Tyoꞌtsꞌon chaꞌna nquii jon. Majoꞌ min na nndaꞌ totsixuan jon, minninchen tsꞌan na nninncyaahin na ityentjon Tyoꞌtsꞌon juu na vamꞌaan juu, tꞌmanntyichen condui tsanꞌñeen, chichen nquii Juan.”
23540	MAT 11:12	Ndoꞌ sininntyichen Jesús ndëë nnꞌan, itso jon: “Nquii Juan, tsan na totsiquindëëꞌ nnꞌan, xjen na taꞌ jon na toninncyaa jon jñꞌoon, jndye nnꞌan condyehan na iꞌman Tyoꞌtsꞌonhan na quinanꞌjonhan na ntyeꞌntjon jonhan, ndoꞌ ñꞌenhan na conanꞌchonhan na nnanꞌjonhan ntyja ꞌnaanꞌhanꞌ.
23543	MAT 11:15	Minninchen tsꞌan na min ndöꞌnqui na ndyii jñꞌoon na matsjö, cüaaꞌ tsꞌon juuhanꞌ.”
23544	MAT 11:16	Ndoꞌ tsontyichen Jesús: “Nque nnꞌan na mꞌan nanein, ¿Nin jñꞌoon na ntsijönꞌ ja ntyja ꞌnaanhin? Itsijonhanꞌhin chaꞌvijon yotsca na concyꞌo nata quiiꞌ tsjoon.
23547	MAT 11:19	Ndoꞌ vi jndëcya, ja na condui tsansꞌa na iꞌua Tyoꞌtsꞌon tsꞌian nnön na coxën tsoñꞌen nnꞌan, tyjë na mꞌanhoꞌ. Matsijon ja yo nnꞌan na cocüaꞌ ndoꞌ maꞌua vinon yohan, majoꞌ conduehoꞌ ntyja njan: Tsanvahin, jen icüaꞌ quitscu juu ndoꞌ jen iꞌu juu. Ndoꞌ mantyi ya jñꞌoonhin yo nnꞌan na conanꞌtjahin nnon Tyoꞌtsꞌon yo nnꞌan na cotye sꞌon cüentaaꞌ nquii gobiernon tsjoon Roma. Nndaꞌ vaa jñꞌoon na conanꞌneinhoꞌ ndëë ntyjeehoꞌ ntyja njan. Majoꞌ tanin, ngꞌe covityincyo jndyoyu na jndaꞌ xquen Tyoꞌtsꞌon ngꞌe tsoñꞌen na itsijndaꞌ jon tsiꞌmanhanꞌ na nndaꞌ.”
23549	MAT 11:21	Itso jon: “ꞌOꞌ nnꞌan tsjoon Corazín, viꞌ jndyi ntqueꞌnonhoꞌ. Ndoꞌ mantyi ꞌoꞌ nnꞌan tsjoon Betsaida, viꞌ jndyi ntqueꞌnonhoꞌ, min na jndye nnon tsꞌian njon jndyi na totsꞌa quiiꞌ ntꞌanhoꞌ, majoꞌ taꞌnan ntcüeꞌ nꞌonhoꞌ jnanhoꞌ. Majoꞌ xe na aa sꞌa joo tsꞌianꞌñeen quiiꞌ ntꞌan nnꞌan tsjoon Tiro yo Sidón, cjechen jndë tcüehan ndiaatsjaꞌ ndoꞌ jndë tyiohan tsjaaꞌ nquenhan na nnanꞌmanhanꞌ na contcüeꞌ nꞌonhan jnanhan.
23551	MAT 11:23	Ndoꞌ mantyi ꞌoꞌ nnꞌan tsjoon Capernaum, jndye tsꞌian totsꞌa quiiꞌ ntꞌanhoꞌ. ¿Aa ngꞌe joꞌ cotjiꞌhoꞌ cüenta na taquintyja ꞌoꞌ na tꞌman condui? Jñꞌoon na mayuuꞌ ncjuꞌcjeñꞌen Tyoꞌtsꞌon ꞌoꞌ. Joo nnꞌan tsjoon Sodoma, xe na aa juuhanꞌ jntyꞌia ndëëhan tsꞌian tꞌman na totsꞌa quiiꞌ ntꞌanhoꞌ, tyiꞌnan ro na ninvaa mꞌaan juu tsjoonꞌñeen ata xjen nein.
23552	MAT 11:24	Matsjö ndëëhoꞌ juu xuee xjen na ntcoꞌxen Tyoꞌtsꞌon nnꞌan ntyja ꞌnaanꞌ jnanhan, jaaꞌntyichen ntꞌuiiviꞌhanꞌhoꞌ, chichen joo nnꞌan na tomꞌan ndyuaa tsjoon Sodomaꞌñeen.”
23553	MAT 11:25	Majuu xjenꞌñeen sinin Jesús nnon Tyoꞌtsꞌon, tso jon: “ꞌUꞌ Tyeꞌ na condui ꞌUꞌ na macoꞌxenꞌ quiñoonꞌndue yo nnon tsonnangue, matsitꞌmanꞌ ja ꞌUꞌ ngꞌe jndë iscuꞌ jñꞌoonminꞌ ndëë nnꞌan na cotjiꞌ nquehin cüenta na jndaꞌ jndyi nquenhan yo na jen covaaꞌ nꞌonhan nchu vaa itsiꞌmanhanꞌ. Majoꞌ ndëë nnꞌan na ntyꞌiachen nanꞌxuan, jndë tyincyaꞌ na covaaꞌ nꞌonhinhanꞌ.
23554	MAT 11:26	Mayuuꞌ Tyeꞌ ngꞌe nndaꞌ vaa na tëveeꞌ tsonꞌ.” Manndaꞌ ro jñꞌoon na sinin jon nnon Tyoꞌtsꞌon.
23555	MAT 11:27	Nque nnꞌan na totsayꞌon yo jñꞌoon na toninncyaa Jesús, tso jon ndëëhan: “Nquii Tyëhöꞌ jndë tyincyaa jon najndö na matsiꞌman jñꞌoonminꞌ ntyja ꞌnaanꞌ na conduihin na ityentjon jon nnꞌan nchu vaa na cotsamꞌanhan. Ndoꞌ min tanin tsꞌan na ivaaꞌ tsꞌon juu nchu vaa matsixuan na condui ja jnda jon, xiaꞌntyi ninnquii jon ntyjii. Ndoꞌ min taꞌnan tsꞌan ivaaꞌ tsꞌon nchu vaa tsixuan Tyëhöꞌ, ninncö na condui jnda jon mavaaꞌ tsꞌön ntyja ꞌnaanꞌ jon. Ndoꞌ mantyi minꞌcya ro tsꞌan na ntꞌue tsꞌön na cüaaꞌ tsꞌon nchu vaa tsixuan Tyëhöꞌ, mancya ja na cüaaꞌ tsꞌon tsanꞌñeenhanꞌ.
23558	MAT 11:30	Ngꞌe juu na nnanꞌjonhoꞌ yo ja, tyiꞌjndyaaꞌhanꞌ, ndoꞌ juu xu na matyiö nacjohoꞌ, tyiꞌjahanꞌ.”
23560	MAT 12:2	Majoꞌ joo nnꞌan tmaanꞌ fariseos, xjen na jntyꞌiahan na jntꞌá na nndaꞌ, jnduehan nnon Jesús: —ꞌUꞌ tsꞌan, quenꞌ cüenta, joo nnꞌan na tquenꞌ na quinanꞌjonhan yo tsꞌian ꞌnanꞌ, contꞌahin ꞌnan na tyiꞌquichuhanꞌ na ntsꞌaa tsꞌan juu xuee na cotaꞌjndyëëhë.
23561	MAT 12:3	Ndoꞌ tꞌa jon jndyuehan, itso jon: —ꞌOꞌ jeꞌquitsꞌaahanꞌ na tyiꞌconanꞌjnꞌaanhoꞌ jñꞌoon nchu vaa ꞌnan sꞌaa David yo nnꞌan na tomꞌan yohin juu xjen na tꞌonhan na ninjndoꞌhan. Majoꞌ ꞌoꞌ tyiꞌconanꞌngꞌehoꞌ ntyja ꞌnaanꞌ na sꞌaa jon na nndaꞌ.
23565	MAT 12:7	ꞌOꞌ vitjachen na ncüaaꞌ ya nꞌonhoꞌ nchu vaa itsiꞌman jñꞌoonva na tso Tyoꞌtsꞌonhanꞌ: “Njonntyichen ntyji ja na cꞌonhoꞌ na ntyꞌia ro nnꞌan ngiohoꞌ, chintyi na coninncyahoꞌ quiooꞌ na conanꞌcüjehoꞌ na conanꞌtꞌmaanꞌhoꞌ ja.” Nndaꞌ itsiquindyi jñꞌoon na toninncyaa Oseas. Ndoꞌ tsontyichen Jesús: Xe na aa taaꞌ ya nꞌonhoꞌ juu jñꞌoonvaꞌ, yajoꞌ taxeꞌquinanꞌchonhoꞌ na quitꞌuiihanꞌ nnꞌan na tyiꞌconanꞌtjahin.
23568	MAT 12:10	Ndoꞌ joꞌ mꞌaan cüii tsansꞌa na tëtei ntꞌö. Ndoꞌ nnꞌan fariseos na mꞌanhin juu vatsꞌonꞌñeen, tojntꞌuehin nchu vaa nntꞌahan chaꞌ na nndëë ntjiꞌhan jñꞌoon cjooꞌ Jesús. Taꞌxeeꞌhan nnon jon: —Juu xuee na cotaꞌjndyëëhë, ¿Aa vanaan na ntsinꞌman tsꞌan tsanviiꞌ, ndoꞌ aa tyiꞌcüanaan?
23569	MAT 12:11	Ndoꞌ joꞌ sentcüeꞌ Jesús jñꞌoon ndëëhan, itso jon: —Ndoꞌ ncüii nquehoꞌ, xe na aa mꞌaan quitsman tsjuenꞌ, ndoꞌ ngioo oꞌ quityquiiꞌ cüii tsueꞌ, mancüiixjen cje ngacüjiꞌ juu choꞌñeen min na aa juu xuee na cotaꞌjndyëëhë.
23571	MAT 12:13	Ndoꞌ itso jon nnon juu tsanviiꞌñeen: —Quitsindiuꞌ ntꞌöꞌ. Ndoꞌ sindiuu juu ntꞌö. Joꞌ maninñoonꞌ ntjo yahanꞌ chaꞌxjen cüiichen ntyja.
23581	MAT 12:23	Ndoꞌ tsoñꞌen nnꞌan na jntyꞌia na tui na nndaꞌ, tëveeꞌ jndyi ngiohan, taxeeꞌhan: —¿Aa ntsꞌaahanꞌ na juu tsanvaꞌ conduihin nquii jon na cominntꞌö na ncüjeeꞌ na nnduihin tsjan David na jndyocahanꞌ?
23582	MAT 12:24	Majoꞌ nnꞌan fariseos jeꞌ, xjen na jndyehan na nndaꞌ vaa jñꞌoon conanꞌnein nanꞌñeen, jnduehan: —Tsanvaꞌ itsixuan juu naijndei ntyja ꞌnaanꞌ Beelzebú, nquii yutyia tque. Veꞌ joꞌ condëë icüjiꞌ juu yutyia yo nanjndyi quiiꞌ nꞌon nnꞌan.
23583	MAT 12:25	Ndoꞌ taaꞌ tsꞌon Jesús na nndaꞌ vaa conanꞌtiuhan. Tso jon ndëëhan: —Ncüii cüii gobiernon na cotꞌiooꞌ nnꞌan na conanꞌjon tsꞌian na itsꞌaa jon, nndyuiiꞌ ntyja ꞌnaanꞌ jon. Ndoꞌ mantyi nnꞌan ninncüii tsjoon oo nque nnꞌan na ninncüii vꞌaa, xe na aa conanꞌntjaꞌhan yo ntyjehan, majndaꞌ na icꞌonhanꞌhin. Ndoꞌ na nndaꞌ, conanꞌtyuiiꞌ nquehin.
23584	MAT 12:26	Ndoꞌ xe na aa mayuuꞌ chaꞌ na conduehoꞌ na nquii yutyia tque icüjiꞌ nquiihin quiiꞌ nꞌon nnꞌan, yajoꞌ tsiꞌmanhanꞌ na itsityuiiꞌ nquiihin. Ndoꞌ xe na aa nndaꞌ vaa, ¿Nin ꞌnan ntsꞌaa juu chaꞌ ntjotyenhin na icoꞌxen juu joo nnꞌan na conduihan cüentaaꞌ juu?
23587	MAT 12:29	“Cüii tsanchꞌuee jeꞌ, tyiꞌjeꞌquindëë ngaqueeꞌ juu quiiꞌ vaaꞌ tsꞌan na tsixuan ñuaanꞌ na ncüjiꞌ juu ꞌnaanꞌ jon. Icanhanꞌ na quitsityen jndyee juu tsanꞌñeen, chaꞌ nndëë ncüjiꞌ juu ꞌnaanꞌ jon. Manndaꞌ vaa itsijonhanꞌ ntyja njan ja na macüjiꞌ yotyia yo jndyetyia quiiꞌ nꞌon nnꞌan.
23588	MAT 12:30	“Juu tsꞌan na tyiꞌcꞌoon ntyja njan, mꞌaan juu na jndooꞌ juu ja. Ndoꞌ juu tsꞌan na tyiꞌquitsitjon nnꞌan ntyja ꞌnaanꞌ Tyoꞌtsꞌon yo ja, icꞌon juu nnꞌan.
23589	MAT 12:31	“Ntsitꞌman tsꞌon Tyoꞌtsꞌon nnꞌan tsoñꞌen jnan na nanꞌxuanhan yo jñꞌoon tsanꞌ na conanꞌneinhan. Majoꞌ minninchen tsꞌan na itsinin jñꞌoonviꞌ nacjooꞌ nquii Espíritu Santo, tyiꞌjeꞌquitsitꞌman tsꞌon Tyoꞌtsꞌon juu tsanꞌñeen.
23590	MAT 12:32	Minninchen tsꞌan na itsinin jñꞌoonviꞌ nacjö na condui ja tsansꞌa na iꞌua Tyoꞌtsꞌon tsꞌian nnön na coxën tsoñꞌen nnꞌan, nndëë ntsitꞌman tsꞌon Tyoꞌtsꞌon juu tsanꞌñeen. Majoꞌ minꞌcya ro tsꞌan na itso na veꞌ ntyja najndei na tsixuan juu yutyia, joꞌ condëë matsꞌa tsꞌian njan, itsinin tsanꞌñeen jñꞌoonviꞌ cjooꞌ nquii Espíritu Santo. Ndoꞌ na nndaꞌ, tyiꞌjeꞌquitsitꞌman tsꞌon Tyoꞌtsꞌonhin, min xjen nein, ndoꞌ min juu xjen na ntycüii tsonnangue.”
23591	MAT 12:33	Yajoꞌ sinin Jesús cüii jñꞌoon na icanhanꞌ na quitjiꞌ nnꞌan cüenta ntyja ꞌnaanꞌ nquii jon. Sijoonꞌ nquiihin na conduihin ncüii tsꞌoon na ya tëëꞌhanꞌ. Tso jon: “Ncüii tsꞌoon, xjen na cojntyꞌiahoꞌ na ya tëëꞌhanꞌ, conduehoꞌ na ya tsꞌoon. Ndoꞌ mantyi ya na cotquenhoꞌ cüenta ncüiichen tsꞌoon na incyaahanꞌ të töꞌ, conduehoꞌ na juu tsꞌoonꞌñeen tyiꞌcüijntꞌuehanꞌ.
23595	MAT 12:37	Ngꞌe yo ntyja ꞌnaanꞌ jñꞌoon na conanꞌneinhoꞌ, mayo juuhanꞌ ntcoꞌxen Tyoꞌtsꞌon ꞌoꞌ. Joo jñꞌoon ya na conanꞌneinhoꞌ, ngüañoonꞌhanꞌhoꞌ. Ndoꞌ mantyi jñꞌoon tyia na conanꞌneinhoꞌ, ntꞌuiityenhanꞌhoꞌ.”
23596	MAT 12:38	Juu xjenꞌñeen vendye nnꞌan fariseos yo nnꞌan na conanꞌman nchu vaa itsiquindyi jñꞌoon na tquen Moisés jnduehan nnon Jesús: —Nndaꞌ ta, ꞌuꞌ na matsiꞌmanꞌ ndëë nnꞌan ntyja ꞌnaanꞌ Tyoꞌtsꞌon, ntꞌue nnꞌö́n na quitsaꞌ chjo cüii nnon tsꞌian na njntyꞌiá na tyiꞌjeꞌquindëë nduihanꞌ yo najndei nquii tsꞌan.
23597	MAT 12:39	Majoꞌ tꞌa Jesús, itso jon ndëëhan: —Nnꞌan na mꞌan nein, tyia jndyi nnꞌanhan, jndë jntyꞌehan Tyoꞌtsꞌon, itsijonhanꞌ ntyja ꞌnaanhin chaꞌna tsꞌan na jndë jntyꞌii juu scuuꞌ oo saaꞌ. Veꞌ ngꞌe na nndaꞌ nanꞌxuanhan, cotanhan na njntyꞌiahan cüii jnꞌaan tꞌman chaꞌ ncüaaꞌ nꞌonhan nin tsꞌan condui ja. Majoꞌ tajeꞌncya juu ꞌnan na cotanhan. Xiaꞌntyi njntyꞌiahan cüii na itsijonhanꞌ chaꞌna juu ꞌnan na tenon Jonás.
23601	MAT 12:43	“Xjen na jndë jnduiꞌ cüii jndyetyia quiiꞌ tsꞌon tsꞌan, veꞌ mandyiꞌto juu ndyuaa na tandaa cꞌoon yu ro na ntꞌue juu naijon ya ncꞌoon juu. Majoꞌ ngꞌe tantjii juu ncüiichen joo, joꞌ sitiu juu quiiꞌ tsꞌon juu.
23602	MAT 12:44	Itso juu: “Nanein ncjö ntcüꞌë nntꞌa na ncꞌön quiiꞌ tsꞌon tsꞌan naijon na jntꞌui.” Majoꞌ xjen na ngueeꞌ ntcüeꞌ juu, ntjii juu quiiꞌ tsꞌon tsanꞌñeen chaꞌvijon quityquiiꞌ vꞌaa na tatsꞌan quindyiiꞌ. Ntjuꞌhanꞌ chaꞌvijon na tca ya tsꞌan ndoꞌ jndë tijndaꞌ ya.
23605	MAT 12:47	Ndoꞌ siquindyii cüii tsꞌan Jesús, itso juu nnon jon: —Nndaꞌ ta, juu ꞌndyoꞌhoꞌ yo maninꞌntyꞌiuꞌhinꞌ, mꞌanhan chꞌen na ninꞌquinanꞌneinhan yo ꞌuꞌ.
23606	MAT 12:48	Majoꞌ sintcüeꞌ jon jñꞌoon nnon tsanꞌñeen, tso jon: —Quindyiꞌ ntsjö nnonꞌ, ¿Nin tsꞌan na condui ndyö ndoꞌ ninꞌntyjö ncö?
23607	MAT 12:49	Yajoꞌ siꞌman jon ntꞌö jon ndëë nnꞌan na tqueenꞌ jon na quitsayꞌonhan jñꞌoon yo jon, itso jon: —Nanmin conduihan ndyö ndoꞌ yo ntyjö.
23611	MAT 13:3	Ndoꞌ taꞌ jon na jndye jñꞌoon totsiꞌman jon ndëëhan yo jñꞌoon na tyiꞌquitso nquiiꞌ jon nchu vaa na itsiquindyihanꞌ. Tso jon: —Tomꞌaan cüii tsꞌan na totsꞌaa juu tsꞌian jndëë. Tja tsanꞌñeen, tëquitscyaa juu ntquen trigo.
23617	MAT 13:9	Minninchen tsꞌan na min ndöꞌnqui na ndyii, cüaaꞌ tsꞌon juu jñꞌoonvaꞌ.”
23618	MAT 13:10	Nnꞌan na tqueenꞌ Jesús na quitsayꞌonhan yo jñꞌoon na toninncyaa jon, jnanꞌndyooꞌhan mꞌaan jon. Taꞌxeeꞌhan nnon jon: —Joo jñꞌoon na matsininꞌ ndëë nnꞌan, veꞌ jñꞌoon na tyiꞌquitsuꞌ nquiꞌhanꞌ. ¿Ndu na nndaꞌ vaa na matsininꞌ ndëëhan?
23619	MAT 13:11	Tꞌa jon jndyuehan: —Ndëë ꞌoꞌ incyaa Tyoꞌtsꞌon na cüaaꞌ nꞌonhoꞌ juu jñꞌoon na tyíꞌcotsiꞌman jonhanꞌ na toxenꞌchen nchu vaa na ityeꞌntjon jon nnꞌan ntyja na cotsamꞌanhan. Majoꞌ ndëë minꞌndyechenhan tatyincyaa jon na ncüaaꞌ nꞌonhinhanꞌ.
23624	MAT 13:16	“Sininntyichen Jesús ndëë nnꞌan na conanꞌjon jñꞌoon na toninncyaa jon. Tso jon: Tꞌman ityio Tyoꞌtsꞌon jnꞌaanhoꞌ na cojntyꞌia ndëëhoꞌ tsꞌian na matsꞌa ndoꞌ mantyi covaaꞌ nꞌonhoꞌ jñꞌoon na condyehoꞌ na mancya.
23626	MAT 13:18	“Juu jñꞌoonꞌñeen na tyiꞌquitsjö ncꞌihanꞌ ntyja ꞌnaanꞌ tsꞌan na taquitscyaa tsjan ntquen trigo, quindyehoꞌ nin ꞌnan ninꞌquitsiquindyihanꞌ:
23631	MAT 13:23	Majoꞌ ntquen na tycyaa naijon na ya jndyi tsꞌo, joꞌ nnꞌan na condye jñꞌoon naya. Covaaꞌ nꞌonhinhanꞌ ndoꞌ yo ꞌnan na contꞌahan, covityincyo na conanꞌvehan nchu vaa na itso juu jñꞌoonꞌñeen. Minꞌndye nanꞌñeen tëquintyja ya contꞌahin. Itsijonhanꞌhin chaꞌna cüii istjö ntquenꞌñeen na tjiꞌhanꞌ ninnque xu. Ndoꞌ minndye nanꞌñeen, chjochen contꞌahan. Itsijonhanꞌhin chaꞌvijon cüii istjö ntquenꞌñeen na tjiꞌhanꞌ ve xu xoꞌncüe. Ndoꞌ minꞌndyehan tyiꞌcjooꞌ nꞌonhan na cotsantyjahan nchu vaa na chuhanꞌ, joꞌ itsijonhanꞌhin chaꞌvijon cüii istjö ntquenꞌñeen na tjiꞌhanꞌ ninncüii xu vantjoꞌ yon istjöhanꞌ.”
23632	MAT 13:24	Ndoꞌ sinin Jesús cüiichen jñꞌoon na tyiꞌquitso nquiiꞌ jonhanꞌ. Tso jon ndëëhan: —Ntyja na ityentjon Tyoꞌtsꞌon nnꞌan, itsijonhanꞌ juuhanꞌ chaꞌna cüii tsꞌan na tja juu na vaa tyuaaꞌ ꞌnaanꞌ juu, tjaquitscyaa juu ntquen tsjan ꞌnan ya.
23635	MAT 13:27	Ndoꞌ joo nanntjon ꞌnaanꞌ tsanꞌñeen tquenhan cüenta na nndaꞌ vaa, joꞌ tyequinduehan nnon jon: Nndaꞌ ta, ¿Aa tyiꞌyuuꞌ na tëquitscyaꞌ tsjan ntquen ya tyuaa ꞌnanꞌ? Yajoꞌ ¿Ndu na covityincyooꞌ na ñꞌen jndë mañoon quityquiiꞌhanꞌ?
23636	MAT 13:28	Tꞌa jon jndyuehan, itso jon: Tsꞌan na vꞌii ja, juu sꞌaa na nndaꞌ. Ndoꞌ taꞌxeeꞌ nanntjonꞌñeen nnon jon: ¿Aa ntꞌue tsonꞌ na ntsaquitjíꞌhanꞌ quityquiiꞌ ntjon ꞌnanꞌ?
23639	MAT 13:31	Mantyi sininntyichen Jesús jñꞌoon na tyiꞌquitso nquiiꞌ jon nin ꞌnan itsiquindyihanꞌ. Jñꞌoonꞌñeen itsiꞌmanhanꞌ na ndijndyentyi nnꞌan na ityentjon Tyoꞌtsꞌonhin juu na cotsamꞌanhan. Tso jon: —Juu na ityentjon Tyoꞌtsꞌon nnꞌan ntyja na cotsamꞌanhan, itsijonhanꞌ juuhanꞌ chaꞌna ncüii ntqueenꞌ mostaza na tëquinonꞌ tsꞌanhanꞌ quityquiiꞌ teon ꞌnaanꞌ jon.
23641	MAT 13:33	Ndoꞌ mantyi sinin Jesús ncüiichen jñꞌoon na tyiꞌquitsiꞌman nquiiꞌ jon nin tsiquindyihanꞌ. Itso jon: —Juu na ityeꞌntjon Tyoꞌtsꞌon nnꞌan, itsijonhanꞌ juuhanꞌ chaꞌvijon tsquentë na sitjonꞌ cüii tsanscu quityquiiꞌ ndye kilo jndë tyooꞌ. Ndoꞌ juu tsquentëꞌñeen tsiquindëhanꞌ ninvaa tsquen tyooꞌñeen.
23644	MAT 13:36	Joo nnꞌan na jndye jndyiꞌhin, vi na jndë jñon Jesús joohan na cꞌo ntcüeꞌhan, yajoꞌ tëqueeꞌ jon quiiꞌ vꞌaa. Ndoꞌ já nnꞌan na cotsayꞌö́n yo jñꞌoon na toninncyaa jon, jnanꞌndyooꞌ já nnon jon, jnduë́: —Juu jñꞌoon na tyiꞌquitso nquiiꞌhanꞌ ntyja ꞌnaanꞌ ntqueenꞌ jndë mañoon na tꞌonhanꞌ quiiꞌ ntjon ya, quitsuꞌ ndë́, ¿Nin ꞌnan itsiquindyihanꞌ?
23645	MAT 13:37	Tꞌa jon jndyuë́, itso jon: —Nquii tsꞌan na tëquitscyaa ntquen tsjan ya, ja condui juu tsanꞌñeen, ncö tsansꞌa na iꞌua Tyoꞌtsꞌon tsꞌian nnön na coxën tsoñꞌen nnꞌan.
23652	MAT 13:44	“Ntyja ꞌnaanꞌ juu na ityeꞌntjon Tyoꞌtsꞌon nnꞌan na cotsamꞌanhan, itsijonhanꞌ juuhanꞌ chaꞌvijon cüii iston na ñjon sꞌon na tyꞌiu tsꞌan quiiꞌ tyuaa. Ntjii ncüiichen tsꞌanhanꞌ, majoꞌ maninñoonꞌ tyꞌiu ntcüeꞌ jonhanꞌ. Tja jon na neiinꞌ jon, tëquijndëë jon tsoñꞌen ꞌnaanꞌ jon na min. Jndë joꞌ sijnda jon juu tyuaaꞌñeen naijon na ndyiiꞌ istonꞌñeen.
23653	MAT 13:45	“Mantyi ntyja ꞌnaanꞌ na ityentjon Tyoꞌtsꞌon nnꞌan na cotsamꞌanhan, itsijonhanꞌ juuhanꞌ chaꞌna ncüii tsꞌan na ninnquiiꞌchen ntꞌue jon tëꞌ perlas na yantyichen na itsijnda jon ndoꞌ na ijndëë nndaꞌ jonhanꞌ.
23655	MAT 13:47	“Ntyja ꞌnaanꞌ juu na ityentjon Tyoꞌtsꞌon nnꞌan na cotsamꞌanhan, itsijonhanꞌ juuhanꞌ chaꞌna ncüii tsquiꞌ tꞌman na cotjueꞌ nnꞌan quityquiiꞌ ndaandue. Jndye nnon quintcaa covahanꞌ.
23658	MAT 13:50	Ndoꞌ ntjueꞌhan joo nanꞌñeen quiiꞌ chon vꞌio. Joꞌ ndyuee nanꞌñeen ndoꞌ maninꞌ ntcüaꞌhan ndiꞌnꞌonhan tsojnaanꞌ na viꞌ na ntqueꞌnonhan joꞌ.”
23659	MAT 13:51	Jndë joꞌ taxeeꞌ Jesús ndë́ já nnꞌan na tqueenꞌ jon na quitsayꞌö́n yo jñꞌoon na toninncyaa jon, tso jon: —¿Aa covaaꞌ nꞌonhoꞌ tsoñꞌen jñꞌoonminꞌ? Tꞌá, jnduë́ nnon jon: —Covaaꞌ nꞌö́nhanꞌ, ta.
23660	MAT 13:52	Ngꞌe joꞌ itso jon ndë́: —Covaaꞌ nꞌonhoꞌ nin ꞌnan conanꞌquindyi joo jñꞌoon na tyiꞌquitsjö ncꞌihanꞌ. Matsjö ndëëhoꞌ, tyincüii ncüii tsꞌan na jndë taaꞌ tsꞌon nchu vaa itsiꞌman juu jñꞌoon na tquen Moisés ndoꞌ yo ntyja ꞌnaanꞌ juu na coꞌxen Tyoꞌtsꞌon nnꞌan, itsijonhanꞌ juu tsanꞌñeen chaꞌvijon tsꞌan na conintque cüii vꞌaa. Covijntꞌuehin ꞌnan ndyo na nachu jon, ndoꞌ mantyi tsixoncüi jon ꞌnan xco na nninjntꞌuehin. Ndoꞌ na nndaꞌ, minꞌcya ro xjen na icanhanꞌ na nninjntꞌuehin cüiihanꞌ, vaa cjehanꞌ.
23662	MAT 13:54	Tantcüeꞌ jon ndyuaa tsjoon yuu jon na taquehin. Taꞌ jon totsiꞌman jon quiiꞌ vatsꞌon tsjoonꞌñeen. Ndoꞌ tsochen nanꞌñeen vacue tomꞌaanꞌ nꞌonhan ntyja ꞌnaan jñꞌoon na toninncyaa jon. Jnduehan: —Tsanvaꞌ, ¿Nin ꞌnan sꞌaa juu na jndaꞌ jndyi xquen juu? Juu najndei na condëë itsꞌaa juu tsꞌian tꞌmanminꞌ na cojntyꞌia, ¿Yuu tyꞌoon juu najndeiꞌñeen?
23664	MAT 13:56	Ndoꞌ mantyi quiiꞌ ntꞌan mꞌan nanntcu ntyje juu. Ngꞌe na nndaꞌ, ¿Nchu vaa na condëë itsꞌaa juu tsꞌianminꞌ, ndoꞌ veꞌ tsꞌan tsjöönhin?
23665	MAT 13:57	Mangꞌe joꞌ ndincyaahanꞌ na ngantyja nꞌonhan Jesús. Majoꞌ tso jon ndëëhan: —Minyuuchen na vja tsꞌan na incyaa jñꞌoonꞌ Tyoꞌtsꞌon, mancüiixjen contꞌa nnꞌan na njonhin. Majoꞌ nque nnꞌan ndyuaaꞌ tsjoonꞌ juu yo nnꞌan chuuꞌhin, joo nanꞌñeen tyiꞌquintꞌahan na njonhin.
23668	MAT 14:2	Tso Herodes ndëë nnꞌan na cotsantyja yo tsꞌian na conduihin: —Tsanvaꞌ majuu Juanhin, tsan na totsiquindëëꞌ nnꞌan. Jndë vandoꞌ xco jon na tomꞌaan jon na tsꞌoohin. Mangꞌe na nndaꞌ, covityiꞌncyooꞌ tsꞌian tꞌmanminꞌ na itsꞌaa jon.
23674	MAT 14:8	Ndoꞌ ngꞌe na nndaꞌ, juu yuscundyuaꞌñeen, tyiiꞌ ndyee juu jñꞌoon nnon juu na can juu xquen Juan. Ndoꞌ tso juu nnon Herodes: —Ndö vaa ꞌnan na ntꞌue tsꞌön. Ncyaꞌ ndöhin cüii xio na ñjon xquen Juan, nquii tsan na itsiquindëëꞌ nnꞌan.
23681	MAT 14:15	Ndoꞌ xjen na vi vaninnton chjo, já nnꞌan na totsayꞌö́n yo jñꞌoon na toninncyaa jon, santyjáꞌ nnon jon. Jnduë́: —Nanein jndë tman ndoꞌ ntjoohin quiiꞌ jndëëhanꞌ. Mangꞌe joꞌ quijñonꞌ nanminꞌ, na cꞌohan njoon quijndë na nnanꞌjndahan ꞌnan ntcüaꞌhan.
23682	MAT 14:16	Majoꞌ sintcüeꞌ Jesús jñꞌoon ndë́: —Min tyiꞌicanhanꞌ na ncꞌohan, ꞌoꞌ ncyahoꞌ na ntcüaꞌhan.
23683	MAT 14:17	Joꞌ jnduë́ nnon jon: —Ninxiaꞌntyi ꞌon tanꞌ tyooꞌ yꞌö́n yo ve quitscaa.
23684	MAT 14:18	Tso jon ndë́: —Quindyoyꞌonhoꞌhanꞌ ntjoohin.
23692	MAT 14:26	Ya na jntyꞌiá na ndyoca jon nnon ndaandue, tyuë́ jndyí, jnanꞌxuá quityuë́, jnduë́: —ꞌOꞌ ntyjë, ncüaanꞌ tsꞌoo ndöꞌ.
23693	MAT 14:27	Majoꞌ ninꞌñoonꞌ tꞌman Jesús já. Itso jon ndë́: —Quinanꞌxuanhoꞌ ñuaanhoꞌ, tyiꞌndyuehoꞌ ngꞌe maja ndö.
23694	MAT 14:28	Ndoꞌ Pedro jeꞌ, tꞌa jon ꞌndyo Jesús: —Ta, xe na aa mayuuꞌ na ncuꞌ, quitsuꞌ na ncjöca nnon ndaatioo na ncjöquitjon ja ꞌuꞌ.
23695	MAT 14:29	Tso Jesús: —Quindyoꞌ. Ndoꞌ jnduiꞌ Pedro quityquiiꞌ juu vꞌaandaaꞌñeen. Taꞌ jon na taca jon nnon ndaatioo na taquitjonhin Jesús.
23696	MAT 14:30	Majoꞌ xjen na jndyiaaꞌ jon na jndei jndyi mꞌaan jndye, jndyo ncüii na sityꞌuehanꞌhin, tyeꞌ nchjehanꞌhin quityquiiꞌ ndaaꞌñeen. Joꞌ sixuaa jon, tso jon: —Ta, cüjiꞌ ja quityquiiꞌ na toncuuꞌvahin.