23216	MAT 1:3	Juu Judá scuuꞌ jon jndyu Tamar. Ndahin jndyu Fares yo Zara. Ndoꞌ juu Fares jnda jon Esrom, ndoꞌ Esrom jnda jon Aram.
23224	MAT 1:11	Ndoꞌ Josías jnda jon Jeconías yo ntyje tsanꞌñeen. Tomꞌan joohin xjen na nque nnꞌan tsjoon Babilonia tyechohan nnꞌan Israel ndyuaahan chaꞌvijon preso ngꞌe tsu nnꞌan Israel ya tontꞌa nnꞌan Babilonia tyiaꞌ yohin.
23232	MAT 1:19	Majoꞌ José jeꞌ, tsan na ndisaaꞌ María, tonduihin tsꞌan na itsiquindë jon juu jñꞌoonꞌ Tyoꞌtsꞌon na icoꞌxenhanꞌ. Tyíꞌquintꞌue tsꞌon jon na ngüejnaanꞌ tsanꞌñeen. Ngꞌe na nndaꞌ, sitiu jon na veꞌ ninmaꞌchen ndyuiiꞌ juu jñꞌoonꞌñeen.
23235	MAT 1:22	Tui na nndaꞌ chaꞌ quitsiquindëhanꞌ jñꞌoon na siquindyi Tyoꞌtsꞌon yo ꞌndyo Isaías na toninncyaa juu jñꞌoonꞌ jon ntyja nchu vaa ꞌnan na nguaa.
23236	MAT 1:23	Itso tsanꞌñeen: Quitquenhoꞌ cüenta, ngaquiñjon jnda juu yuscundyua na ntsingui juu cüii yusꞌa, ndoꞌ nnanꞌquijndyu nnꞌan jon Emanuel. Juu jñꞌoon Emanuel itsiquindyihanꞌ: “Nquii Tyoꞌtsꞌon mꞌaan jon yo jaa.”
23239	MAT 2:1	Tui Jesús tsjoon Belén ndyuaa Judea. Xjenꞌñeen juu Herodes coꞌxen jon ndyuaaꞌñeen. Juu xjenꞌñeen nnꞌan na jndaꞌ nquen, squenonhin Jerusalén na jnanhin ndyuaa tontyja na quinduiꞌ ndoꞌcüjioonꞌ.
23240	MAT 2:2	Totaꞌxeeꞌhin ndëë nnꞌan: —¿Yuu jon mꞌaan nquii yujntꞌa na tui na conduihin na coꞌxen jon ꞌoꞌ nnꞌan judíos? Ngꞌe xjen na ninvaa mꞌán ndyuaa nján yuu jon na jnán tontyja na quinduiꞌ ndoꞌcüjioonꞌ, xjenꞌñeen jntyꞌiá na tityincyooꞌ quixjuu na itsiꞌmanhanꞌ na jndë tuihin. Joꞌ na tincyö́ na nnanꞌtꞌmánꞌ jon.
23242	MAT 2:4	Ndoꞌ tꞌua jon tsꞌian na cancüi tsoñꞌen ntyee na conintque ntyja ꞌnaan nnꞌan judíos yo nnꞌan na conanꞌman ntji na coꞌxenhanꞌ na tquen Moisés. Joꞌ taxeeꞌ Herodesꞌñeen ndëë nanꞌñeen yuu jon itsiquindyi jñꞌoonꞌ Tyoꞌtsꞌon na ndui nquii jon na conduihin Mesías.
23243	MAT 2:5	Ndoꞌ tꞌa nanꞌñeen, jnduehin nnon jon: —Ntji na tquen Tyoꞌtsꞌon itsiquindyihanꞌ na juu Mesías nduihin tsjoon Belén ndyuaa Judea. Ee jñꞌoon na tji Miqueas na toninncyaa jon jñꞌoonꞌ Tyoꞌtsꞌon ndyu na toxenꞌchen, ndö vaa na itsiquindyihanꞌ:
23244	MAT 2:6	ꞌOꞌ nnꞌan tsjoon Belén ndyuaa Judá, ꞌoꞌ tꞌmanntyi conduihoꞌ quiiꞌ ntꞌan njoon ninvaa ndyuaa Judá, ngꞌe quityquiiꞌ ntꞌan ꞌoꞌ nduiꞌ cüii tsꞌan na nnintquehin tondëë nnꞌan. Juu jon ngüantyjeeꞌ jon nnꞌan njan nnꞌan Israel. Ndöꞌ vaa jñꞌoon tso juu tsanꞌñeen na toninncyaa jon jñꞌoonꞌ Tyoꞌtsꞌon.
23245	MAT 2:7	Ndoꞌ juu Herodes, veꞌ ntyꞌiu, tqueenꞌ jon joo nanꞌñeen na jndaꞌ nquen na jnanhin tontyja na quinduiꞌ ndoꞌcüjioonꞌ. Taxeeꞌ jon ndëëhin nin nquii xjen na tityincyooꞌ juu quixjuuꞌñeen.
23246	MAT 2:8	Ndë joꞌ jñon jon joohin na cꞌohin Belén. Tso jon ndëëhin: —Cꞌohoꞌ Belén, ndoꞌ vi na jndë squehoꞌ joꞌ, quijntꞌue jndaꞌ ꞌoꞌ yuu vijon mꞌaan juu luꞌñeen. Ndoꞌ vi na jndë jndiohoꞌhin, ncyo ntcüeꞌhoꞌ na quinanꞌquindyiihoꞌ ja, chaꞌ mantyi nndëë ncjö na ntsitꞌmaanꞌhin.
23250	MAT 2:12	Jndë joꞌ tyꞌe ntcüeꞌhin ndyuaa na jnanhin. Majoꞌ mañoon nato tyꞌehin ngꞌe quityquiiꞌ tsantsjon, siquindyii Tyoꞌtsꞌonhan na tavincꞌo ntcüeꞌhin na mꞌaan Herodes.
23251	MAT 2:13	Xjen na jndë jnduiꞌ nanꞌñeen, cüii ángel cüentaaꞌ ta Tyoꞌtsꞌon tityincyooꞌhin nnon José xjen na tsooꞌ jon ndaa. Tso ángelꞌñeen nnon jon: —Quinaquintyjaꞌ, cayonꞌ luchjöhöꞌ yo ndyee jon, quinanꞌcjehoꞌ, cꞌohoꞌ ndyuaa Egipto. Joꞌ quintjohoꞌ ata xjen na ntsiquindyi ꞌuꞌ. Quitsaꞌ na nndaꞌ ngꞌe ntꞌuevichen tsꞌon Herodes luchjova chaꞌ na ntscueeꞌ jonhin.
23253	MAT 2:15	Joꞌ tomꞌanhin ata xjen na tueꞌ juu Herodes. Ndoꞌ na tui na nndaꞌ, siquindëhanꞌ juu jñꞌoon na siꞌman Tyoꞌtsꞌon ndyu na toxenꞌchen nnon Oseas, tsan na toninncyaa jñꞌoonꞌ jon ntyja nchu vaa ꞌnan na nguaa. Ndö vaa na itsohanꞌ: “Tquënꞌ yusꞌa jnda na quinduiꞌ ntcüeꞌ jon ndyuaa Egipto.”
23255	MAT 2:17	Ndoꞌ na sꞌaa jon na nndaꞌ, siquindëhanꞌ jñꞌoonꞌ Tyoꞌtsꞌon na tyincyaa nquii Jeremías na tonduihin tsꞌan na toninncyaa jñꞌoon nchu vaa ꞌnan na nguaa. Sinin jon jñꞌoon ntyja ꞌnaan nanntcu judías tsjoon Belén na ntsichjooꞌ jndyihanꞌ nꞌonhin na nnanꞌcüje nnꞌan ndahin. Tyíꞌquitsinin nquiiꞌ jon jñꞌoonꞌñeen.
23256	MAT 2:18	Tso jon: Quityquiiꞌ tsjoon Ramá ticꞌuaa na cotyuee ndyee yotsca. Jndei conanꞌxuaahin, cotyueehin ntyja ꞌnaan ndahin min tyiꞌninncyahin na ntsinjoonꞌ tsꞌanhin ngꞌe jndë jnanꞌcüje nnꞌan ndahin. Nndaꞌ vaa jñꞌoon na tji Jeremías.
23257	MAT 2:19	Ndoꞌ vi na jndë tueꞌ juu Herodesꞌñeen, juu ángel cüentaaꞌ Tyoꞌtsꞌon, tityincyooꞌ nndaꞌhin nnon José xjen na tsooꞌ jon ndaa. Xjenꞌñeen ninvaa mꞌaan jon ndyuaa Egipto.
23258	MAT 2:20	Tso ángelꞌñeen nnon jon: “Quinaquintyjaꞌ, cayonꞌ ntcüeꞌ yuchjova yo ndyee jon ndoꞌ cꞌo ntcüeꞌ ꞌoꞌ ndyuaa Israel, ngꞌe nnꞌan na tojntꞌuehin yuchjova na nnanꞌcueeꞌhanhin, jndë tjëhan.” Ndöꞌ vaa na siquindyi ángelꞌñeen jon.
23260	MAT 2:22	Majoꞌ vi na jndë jndyii José na jndë tueꞌ Herodes, ndoꞌ juu jnda jon Arquelao coꞌxen tsanꞌñeen ndyuaa Judea, joꞌ na sityꞌuehanꞌ José na ncja ntcüeꞌ jon Judea. Ndoꞌ xjenꞌñeen sꞌaa nndaꞌ Tyoꞌtsꞌon na tsooꞌ juu ndaa na siꞌman jon nnon juu na tyiꞌncja juu joꞌ. Mangꞌe joꞌ tja jon tontyja ndyuaa Galilea.
23261	MAT 2:23	Jndë na squehin joꞌ, ntjohin tsjoon Nazaret. Ndoꞌ na tui na nndaꞌ, sequindëhanꞌ jñꞌoonꞌ Tyoꞌtsꞌon na toninncya nnꞌan ndyu na toxenꞌchen na juu Jesús nnanꞌquijndyu nnꞌanhin tsꞌan Nazaret.
23262	MAT 3:1	Juu xjenꞌñeen na taꞌ Juan na toninncyaa jon jñꞌoon ndëë nnꞌan vi ntyjaaꞌ jndëë naijon tyiꞌjndye nnꞌan mꞌan. Totsiquindëëꞌ jon nnꞌan.
23263	MAT 3:2	Totso jon ndëëhin: “Quintcüeꞌ nꞌonhoꞌ yo jnan na nanꞌxuanhoꞌ ngꞌe nquii Tyoꞌtsꞌon na mꞌaan quiñoonꞌndue, jndë tindyo na ngityeꞌ na ntcoꞌxen jon ꞌoꞌ na cotsamꞌanhoꞌ.”
23264	MAT 3:3	Juu Isaías, tsan na ndyu na toxenꞌchen na toninncyaa jñꞌoonꞌ Tyoꞌtsꞌon nchu vaa ꞌnan na nguaa, sinin jon ntyja ꞌnaanꞌ Juanꞌñeen quiiꞌ jñꞌoon na tji jon, tso jon: Mꞌaan cüii tsꞌan tojndëë naijon tyiꞌjndye nnꞌan mꞌan. Incyaa jon jñꞌoon ndëë nnꞌan, itso jon: “Juu na conanꞌjonhoꞌ ntyja ꞌnaanꞌ Tyoꞌtsꞌon, itsijonhanꞌ juuhanꞌ chaꞌvijon nato. Quitaꞌyahoꞌ na tonnon jon. Quinanꞌyuhoꞌ ntyja na cotsamꞌanhoꞌ chaꞌvijon na conanꞌyuhoꞌ nato na nndyo jon.” Manndaꞌ jñꞌoon tso Isaíasꞌñeen.
23267	MAT 3:6	Ndoꞌ vi jndë na tjiꞌ jndyoyuhin nchu vaa na tonanꞌtjahin nnon Tyoꞌtsꞌon, siquindëëꞌ Juan joohin quityquiiꞌ ndaa jndaa Jordán.
23268	MAT 3:7	Ndoꞌ jndyiaaꞌ Juan na jndye nnꞌan tmaanꞌ fariseos yo tmaanꞌ saduceos, squehan na mꞌaan jon na ntꞌue nꞌonhan na quitsiquindëëꞌ jon joohan. Majoꞌ ya na tquen jon cüenta na nndaꞌ, joꞌ jaaꞌ jñꞌoon tso jon ndëëhan: “Joo quindu xjen na ndyo chon, ncyaa jndyi oꞌ, conanꞌnon oꞌhanꞌ. ꞌOꞌ ntyja na contꞌahoꞌ, itsijonhanꞌ juuhanꞌ chaꞌna contꞌa joo choꞌñeen. ꞌOꞌ concyohoꞌ na mꞌan ja ngꞌe na conanꞌtjahoꞌ nnon Tyoꞌtsꞌon. ¿Nin tsꞌan siꞌman ndëëhoꞌ na vaa na nndëë ntꞌahoꞌ na tyiꞌntsivꞌii jon ꞌoꞌ?
23270	MAT 3:9	Min tyiꞌnanꞌtiuhoꞌ na vanaan na nnanꞌsaaꞌ nque nꞌonhoꞌ na nnduehoꞌ: Jaa tyiꞌxeꞌquitꞌuii Tyoꞌtsꞌon jaa ngꞌe condui jaa tsjan Abraham na jndyocahanꞌ. Quindyehoꞌ jñꞌoon na ntsjö, min veꞌ ntjöꞌmin nndëë ntscüequen Tyoꞌtsꞌonhanꞌ na nnduihanꞌ nnꞌan tsjan ꞌnaanꞌ Abraham ndoꞌ na nndaꞌ nꞌndyihanꞌ ꞌoꞌ.
23271	MAT 3:10	Chaꞌxjen ndyiiꞌ cje hacha ntꞌö tsꞌan na ncꞌua juu ngꞌee nꞌoon na tyiꞌya të contꞌa, ndoꞌ vi na jndë tinquehanꞌ, ndyion juuhanꞌ nnon chon, manndaꞌ itsijonhanꞌ na ntsꞌaa Tyoꞌtsꞌon ꞌoꞌ.
23275	MAT 3:14	Majoꞌ quii ꞌndyo Juan na tyiꞌntsꞌaa Jesús na nndaꞌ. Itso jon: —Ja chuhanꞌ na ꞌuꞌ ntsiquindëꞌ ja. Tyiꞌquichuhanꞌ na ja na ntsiquintꞌë ꞌuꞌ.
23276	MAT 3:15	Majoꞌ sentcüeꞌ Jesús jñꞌoon nnon tsanꞌñeen, tso jon: —Jndyoyu icüjiꞌhanꞌ na quindui ꞌnan na matsjö, ngꞌe icanhanꞌ na quitaꞌncꞌuë jaa tsoñꞌen na itsijndaꞌ Tyoꞌtsꞌon. Yajoꞌ tangueeꞌ Juan.
23277	MAT 3:16	Ndoꞌ vi na jndë siquindëëꞌ Juanhin, yajoꞌ jnduiꞌ Jesús quityquiiꞌ ndaa. Majuu xjenꞌñeen jnaan quiñoonꞌndue, ndoꞌ jndyiaaꞌ jon na jndyocue Espíritu cüentaaꞌ Tyoꞌtsꞌon cjooꞌ jon na chaꞌvijon quituꞌ. Jndyoquintyjo Espíritu Santo cjooꞌ Jesús.
23278	MAT 3:17	Ndoꞌ nquii Tyoꞌtsꞌon na mꞌaan quiñoonꞌndue, ticꞌuaa na sinin jon, tso jon: “Ndöhin tsansꞌa jnda na viꞌnchjii jndyihin, na nën jndyihin.”
23281	MAT 4:3	Ndoꞌ tyjeeꞌnon yutyia na mꞌaan Jesús na ninꞌquityiiꞌ juu ngꞌee juuhin. Tso juu nnon jon: —Xe na aa mayuuꞌ condui ꞌuꞌ jnda Tyoꞌtsꞌon, quitsuꞌ ndëë ntjöꞌmin na cüequen tyooꞌhanꞌ na ntcüaꞌ.
23282	MAT 4:4	Majoꞌ sintcüeꞌ Jesús jñꞌoon, itso jon: —Jñꞌoonꞌ Tyoꞌtsꞌon na jndui itsiquindyihanꞌ na chito veꞌ xiaꞌntyi yo tyooꞌ ngüandoꞌ tsꞌan. Majoꞌ ntyja na vangueeꞌ tsꞌan ncüii ncüii ꞌndyo jñꞌoon na incyaa Tyoꞌtsꞌon, joꞌ ngüandoꞌ juu.
23283	MAT 4:5	Jndë joꞌ tayꞌoon yutyia Jesús Jerusalén, tsjoon jiꞌua cüentaaꞌ Tyoꞌtsꞌon. Sꞌaa juu na cüentyjeeꞌ Jesús xquenviꞌ vatsꞌon tꞌman na mꞌaan juu tsjoonꞌñeen.
23284	MAT 4:6	Tso juu nnon jon: —Xe na aa mayuuꞌ condui ꞌuꞌ jnda Tyoꞌtsꞌon, cüa, cjuꞌ ꞌuꞌ tyuaa, ngꞌe jñꞌoonꞌ jon itsohanꞌ: Ncꞌua jon tsꞌian ndëë ángeles cüentaaꞌ jon ntyja ꞌnanꞌ. Joohin ntyiꞌhin ndueehin ꞌuꞌ chaꞌ tyiꞌncjaquiñjon ntjöꞌ ngꞌeꞌ.
23285	MAT 4:7	Majoꞌ tꞌa Jesús, itso jon nnon yutyia: —Min tyiꞌquichuhanꞌ na quitsꞌa chaꞌxjen na matsuꞌ ndöꞌ ngꞌe mantyi vaa jñꞌoonꞌ jon na itsiquindyihanꞌ: “Tyiꞌntquenꞌ xjen ꞌnanꞌ nquii ta Tyoꞌtsꞌon na conduihin na ityeꞌntjon jon tsoñꞌen.”
23287	MAT 4:9	Tso juu nnon jon: —Tsoñꞌen nanꞌminꞌ nninncya na nnanꞌxuanhanꞌ cüentaꞌ xe na aa ntcoꞌxtyeꞌ na ntsitꞌmanꞌ ja.
23288	MAT 4:10	Tꞌa Jesús, tso jon: —Quenanꞌ ꞌuꞌ nnön Satanás. Ee quityquiiꞌ jñꞌoonꞌ Tyoꞌtsꞌon chuuꞌ jñꞌoon na coxenhanꞌ na xiaꞌntyi nquii jon na quitsitꞌmaanꞌ tsꞌan, ninnquii jon ntyeꞌntjonꞌ nnon jon.
23292	MAT 4:14	Na tomꞌaan jon juu ndyuaaꞌñeen, siquindëhanꞌ jñꞌoon na tji Isaías, tsan na toninncyaa jñꞌoonꞌ Tyoꞌtsꞌon ndyu na toxenꞌchen nchu vaa ꞌnan na nguaa. Juu jñꞌoonꞌñeen, ndö vaa na itsiquindyihanꞌ:
23294	MAT 4:16	joo nanꞌñeen mꞌanhin na cje ꞌnaanꞌ najaan, majoꞌ naneinhin jndë tityincyooꞌ ncüii nnon na quixuee jndyi ndëëhin. Itsijonhanꞌ juuhanꞌ chaꞌvijon na ndyova ndoꞌcüjioonꞌ na itsixueehanꞌ nnon tsonnangue, manndaꞌ ro jndë sixueehanꞌ quiiꞌ nꞌon nnꞌan na mꞌanhin nacje ꞌnaanꞌ ncüaanꞌ ꞌnan tyia na itsꞌaahanꞌ cotsu ñuaanhan. Nndaꞌ jñꞌoon na tso Isaíasꞌñeen na toninncyaa jon jñꞌoonꞌ Tyoꞌtsꞌon.
23295	MAT 4:17	Ndoꞌ nquii Jesús, xjenꞌñeen taꞌ jon na toninncyaa jon jñꞌoon. Totso jon: —Quintcüeꞌ nꞌonhoꞌ jnanhoꞌ, ngꞌe jndë tentyja xjen na nninncyahoꞌ na nquii Tyoꞌtsꞌon na mꞌaan quiñoonꞌndue ntyeꞌntjon jon ꞌoꞌ.
23297	MAT 4:19	Joꞌ tꞌman Jesús joohin, itso jon: —Quindyonanꞌjonhoꞌ yo jñꞌoon na mancya ndoꞌ ntsꞌa na nnanꞌtjonhoꞌ nnꞌan na ncꞌonhan cüentaaꞌ Tyoꞌtsꞌon.
23299	MAT 4:21	Jndë na tjantyichen jon, joꞌ ntji jon mañoon vechen tsꞌan. Nanꞌñeen ntsinda Zebedeo, jndyu ncüii tsanꞌñeen Santiago yo tyje jon Juan. Mꞌanhin quityquiiꞌ vꞌaandaa yo nquii tyehin. Cotaꞌyahin ntquiꞌ ꞌnaanhin. Tqueenꞌ Jesús joohin.
23301	MAT 4:23	Ndoꞌ nquii Jesús, tomandyiꞌ jon ninvaa ndyuaa Galilea. Totsiꞌman jon ndëë nnꞌan quityquiiꞌ ntꞌaanꞌon ꞌnaanhin. Toninncyaa jon jñꞌoon naya na nanein ngitaꞌ Tyoꞌtsꞌon na ntyeꞌntjon jon nnꞌan, ncüii nnon na ñoncya vaa yo na totsꞌaa jon ndyu na toxenꞌchen.
23306	MAT 5:3	—Joo nnꞌan na covaaꞌ nꞌonhin na conduihin nnꞌan ntyꞌiahin na tonnon Tyoꞌtsꞌon, incyaahanꞌ na neiinꞌ nꞌonhan. Conduihin nnꞌan na ityentjon jon.
23307	MAT 5:4	“Joo nnꞌan na chjooꞌ nꞌonhan na conanꞌtjahan nnon Tyoꞌtsꞌon, incyaahanꞌ na neiinꞌ nꞌonhan ngꞌe ntsinjoonꞌ jonhan.
23308	MAT 5:5	“Joo nnꞌan na cotjueꞌcjehin na tonnon nquii Tyoꞌtsꞌon, incyaahanꞌ na neiinꞌ nꞌonhan ngꞌe nndahin juu tsonnangue xco.
23309	MAT 5:6	“Joo nnꞌan na ntꞌue jndyi nꞌonhin na ntꞌahin ꞌnan na ntꞌue tsꞌon Tyoꞌtsꞌon, incyaahanꞌ na neiinꞌ nꞌonhan ngꞌe quindë ya nninncyaa jon nchu vaa na contyja nꞌonhan jon.
23310	MAT 5:7	“Joo nnꞌan na mꞌanhan na ntyꞌia ro ntyjehan ngiohan, incyaahanꞌ na neiinꞌ nꞌonhan ngꞌe ncꞌoon Tyoꞌtsꞌon na ntyꞌia rohan nchjii jon.
23311	MAT 5:8	“Joo nnꞌan na ntjuꞌ mꞌanhin na conanꞌtiuhin yo na contꞌahin, incyaahanꞌ na neiinꞌ nꞌonhan ngꞌe njntyꞌia ndëëhin nquii Tyoꞌtsꞌon.
23312	MAT 5:9	“Joo nnꞌan na cotaꞌyahin ntyjehin na cho nanꞌñeen tyiaꞌ, incyaahanꞌ na neiinꞌ nꞌonhan. Joo nanꞌñeen na ya contꞌahin, ngitso Tyoꞌtsꞌon na conduihan ntsinda nquii jon.
23313	MAT 5:10	“Joo nnꞌan na contyꞌe nnꞌanhin ngꞌe na cotsantyjahin ntyja ꞌnaanꞌ Tyoꞌtsꞌon, incyaahanꞌ na neiinꞌ nꞌonhan. Joo nanꞌñeen conduihan nnꞌan na mꞌan nacje ꞌnaanꞌ na icoꞌxen nquii Tyoꞌtsꞌon na mꞌaan jon quiñoonꞌndue.
23315	MAT 5:12	Cꞌonhoꞌ na nein jndyihoꞌ ngꞌe na coquenonhoꞌ nanꞌminꞌ ngꞌe tꞌman naya ꞌnaanhoꞌ vave quiñoonꞌndue. Ee machaꞌxjen contꞌaviꞌhin ꞌoꞌ, manndaꞌ ro tontꞌaviꞌhan nque nnꞌan na tomꞌan ndyu na toxenꞌchen na toninncyahan jñꞌoonꞌ Tyoꞌtsꞌon nchu vaa ꞌnan na nguaa.
23316	MAT 5:13	“ꞌOꞌ conduihoꞌ chaꞌvijon tsjaanꞌchjenꞌ quiiꞌ ntꞌan nnꞌan tsonnangue. Majoꞌ juu tsjaanꞌ jeꞌ, xe na aa jndë jnduiꞌ na chjenꞌhanꞌ, ¿Nchu ya ntsꞌaa tsꞌan na ndichjenꞌ nndaꞌhanꞌ? Tayuu jntꞌuehanꞌ. Veꞌ ntyqueꞌto tsꞌanhanꞌ na ntqueꞌntjo nnꞌan cjohanꞌ.
23319	MAT 5:16	Manndaꞌ quintꞌahoꞌ ꞌnan na chuhanꞌ yo nnꞌan ngꞌe naya na ntꞌahoꞌhin ntsijonhanꞌ juuhanꞌ chaꞌvijon chon na covixuee ndëëhin. Ee na nntꞌahoꞌ na nndaꞌ, yajoꞌ ntquenhin cüenta joo ꞌnan ya contꞌahoꞌ ndoꞌ nnanꞌtꞌmaanꞌhin nquii Tyehoꞌ na mꞌaan jon quiñoonꞌndue.
23321	MAT 5:18	Jñꞌoon na mayuuꞌ matsjö ndëëhoꞌ, viochen xjen na vacachen na mꞌaan tsjöꞌndue yo tyuaa, ncüii cüii ntji na quindëchen na mꞌaanhanꞌ tyquiiꞌ jñꞌoonꞌ Tyoꞌtsꞌon na coꞌxenhanꞌ, tsoñꞌenhanꞌ ntsiquindëhanꞌ juuhanꞌ.
23322	MAT 5:19	Mangꞌe joꞌ, minꞌcya ro tsꞌan na ntsꞌaa na tyiꞌquinjon ncüii nnon jñꞌoon na tquen Moisés, min na tyiꞌjaaꞌchen tsixuanhanꞌ quiiꞌ ntꞌan jñꞌoonꞌñeen, ndoꞌ xe na aa ntsiꞌman juu ndëë ntyje juu na tyiꞌnanꞌvehan jñꞌoonꞌñeen, naijon na icoꞌxen Tyoꞌtsꞌon, ngitsohanꞌ ntyja ꞌnaanꞌ tsanꞌñeen na tyiꞌtꞌman conduihin. Majoꞌ juu tsꞌan na itsue jñꞌoonꞌñeen, ndoꞌ ntsiꞌman jon ndëë nnꞌan na quitaꞌngueeꞌhinhanꞌ, tꞌmanchen condui tsanꞌñeen naijon na icoꞌxen nquii Tyoꞌtsꞌon.
23323	MAT 5:20	Chaꞌ na nndëë ntsijon tsꞌan ntyja ꞌnaanꞌ juu na icoꞌxen Tyoꞌtsꞌon na mꞌaan jon quiñoonꞌndue, chuhanꞌ na quitsiquindëntyichen juu chaꞌxjen ꞌnan na ntꞌue tsꞌon jon, chito chaꞌxjen na contꞌa nnꞌan tmaanꞌ fariseos yo nnꞌan na conanꞌman nchu vaa itsiquindyi juu jñꞌoon na tquen Moisés. Xe tyiꞌquintꞌahoꞌ chaꞌxjen na matsjö ndöꞌ, tyiꞌjon quindëë nanꞌjonhoꞌ ntyja ꞌnaanꞌhanꞌ.
23324	MAT 5:21	“ꞌOꞌ jndë mangiohoꞌ jñꞌoon na tso Tyoꞌtsꞌon ndëë ndochihoꞌ: ꞌUꞌ tyiꞌntscueꞌ tsꞌan, ndoꞌ minꞌcya ro tsꞌan na ntscueeꞌ juu tyje juu, majndaꞌ ntꞌuiityenhanꞌhin tonnon jüe.
23325	MAT 5:22	Majoꞌ ja matsjö ndëëhoꞌ, minꞌcya ro tsꞌan na ntsivꞌii juu ncüii ntyje juu, chi ntꞌuiityenhanꞌ tsanꞌñeen, ndoꞌ minꞌcya ro tsꞌan na ngitso juu na tayuujntꞌue tyje juu ndoꞌ xe na aa ngitso juu nnon tsanꞌñeen: Tsanꞌ ꞌuꞌ, vaa na toncuuꞌ na ncjuꞌhanꞌhin quityquiiꞌ chon vꞌio.
23326	MAT 5:23	“Mangꞌe na nndaꞌ, juu xjen na matyioꞌ ꞌnan nnontyiu na ntsitꞌmanꞌ Tyoꞌtsꞌon, cañjoonꞌ tsonꞌ xe na aa mꞌaan ncüii tsꞌan na tyiꞌya nchjii juu yo ꞌuꞌ.
23327	MAT 5:24	Ndoꞌ xe na aa nndaꞌ, yajoꞌ quiꞌndyiꞌ juu nanꞌñeen na tyioꞌ nnontyiuꞌñeen, cacoꞌya jndyee ꞌuꞌ yo juu, ndë joꞌ quindyoꞌ ntcüeꞌ na ntsitꞌmanꞌ Tyoꞌtsꞌon.
23330	MAT 5:27	“ꞌO jndë jndyehoꞌ na tso Tyoꞌtsꞌon ndëë ndochihoꞌ: ꞌUꞌ tyiꞌncꞌonꞌ yo tsꞌan na veꞌ ndöꞌ ro.
23332	MAT 5:29	“Ndoꞌ ngꞌe na nndaꞌ, xe na aa tënnonꞌ ntyjaya ntsꞌaahanꞌ na matsitja ꞌuꞌ, yantyi cüjiꞌhanꞌ, quityqueꞌhanꞌ na tycya na mꞌanꞌ, ngꞌe yantyichen na tyiꞌquindë ꞌuꞌ na ngaqueꞌ na mꞌaan Tyoꞌtsꞌon, chito na quindë ꞌuꞌ ncjaꞌ vꞌio.
23336	MAT 5:33	“Ndoꞌ mantyi jndë jndyehoꞌ jñꞌoon na tondye ndochihoꞌ: Tyiꞌntcoꞌ ꞌndyoꞌ na nchjii Tyoꞌtsꞌon na mayuuꞌ jñꞌoon na matsininꞌ ndoꞌ nchjiꞌ yaꞌ na jeꞌquitsiquindëꞌhanꞌ. Majoꞌ ꞌuꞌ quitsiquindëꞌ jñꞌoon na jndë tcoꞌ ꞌndyoꞌ nnon jon.
23337	MAT 5:34	Majoꞌ ja matsjö ndëëhoꞌ, minꞌncüii nnon tyiꞌngitaꞌhoꞌ jndyuehoꞌ jñꞌoon na conduehoꞌ na nchjii Tyoꞌtsꞌon na mayuuꞌhanꞌ, min tyiꞌngitaꞌhoꞌ jndyuehoꞌ na ntjiꞌhoꞌ xueeꞌ quiñoonꞌndue ngꞌe juuhanꞌ conduihanꞌ silla na maninꞌtsꞌiaanꞌ na vequityen jon.
23338	MAT 5:35	Ndoꞌ min tyiꞌngitaꞌhoꞌ jndyuehoꞌ na ntjiꞌhoꞌ xueeꞌ tsonnangue ngꞌe juuhanꞌ mꞌaanhanꞌ tocje ꞌnaanꞌ jon, ndoꞌ na nnduehoꞌ na nndaꞌ itsijonhanꞌ na conduehoꞌ na nchjii jon na mayuuꞌ jñꞌoon na conduehoꞌ. Ndoꞌ min tyiꞌntjiꞌhoꞌ xueeꞌ tsjoon Jerusalén na cotaꞌhoꞌ jndyuehoꞌ, ngꞌe conduihanꞌ tsjoon naijon na icoꞌxen Tyoꞌtsꞌon na nquii jon taquintyja na tꞌman conduihin.
23340	MAT 5:37	Majoꞌ ya na cotaꞌhoꞌ jndyuehoꞌ na mayuuꞌ cüii jñꞌoon, quitsiꞌmanhanꞌ na mayuuꞌhanꞌ, ndoꞌ juu xjen na cotaꞌhoꞌ jndyuehoꞌ na min tyiꞌyuuꞌ ncüii jñꞌoon, quitsiꞌmanhanꞌ na tyiꞌyuuꞌhanꞌ. Ngꞌe minꞌcya ro jñꞌoon na ntscüantjoꞌntyi tsꞌan na ntcoꞌ juu ꞌndyo juu na nchjii Tyoꞌtsꞌon na jñꞌoon mayuuꞌ itsinin juu, juu jñꞌoonꞌñeen conanhanꞌ na mꞌaan yutyia.
23342	MAT 5:39	Majoꞌ ja, ndö vaa matsjö ndëëhoꞌ ntyja ꞌnaanꞌ juu jñꞌoonvaꞌ: Tyiꞌntꞌueꞌ ꞌuꞌ na nnjon tsꞌan na itsꞌaa viꞌ ꞌuꞌ. Minninchen tsꞌan na iminꞌ ndaꞌchcya quinchoꞌ tontyjaya, ncyaꞌ na quiminꞌ juu cüiichenhanꞌ tontyjandyuaanꞌ.
23345	MAT 5:42	Tsꞌan na ican ꞌnan nnonꞌ, ncyaꞌhanꞌ nnon juu, ndoꞌ min tyiꞌntsintycüiꞌ ꞌnan nnon tsꞌan na ninꞌcüjiꞌ jnan ꞌnan nnonꞌ.
23347	MAT 5:44	Majoꞌ ndö vaa matsjö ndëëhoꞌ ntyja ꞌnaanꞌ juu jñꞌoonvaꞌ: Cüivengiohoꞌ joo nnꞌan na jndohin ꞌoꞌ, ndoꞌ quitanhoꞌ na quityio Tyoꞌtsꞌon jnꞌaan nque nnꞌan na contyꞌehinhoꞌ tsojnaanꞌ na conanꞌjonhoꞌ ntyja njan.
23349	MAT 5:46	Ngꞌe xe na aa veꞌ xiaꞌntyi nque nnꞌan na viꞌngiohinhoꞌ na conanꞌvengiohoꞌhin, ¿Aa conanꞌtiuhoꞌ ngꞌe joꞌ vaa naya ꞌnaanhoꞌ tonnon Tyoꞌtsꞌon? Quitquenhoꞌ cüenta, joo nnꞌan na cotyehin sꞌonndyuaa cüentaaꞌ gobiernon tsjoon Roma, manndaꞌ vaa contꞌahan.
23350	MAT 5:47	Ndoꞌ xe na aa veꞌ xiaꞌntyi joo nnꞌan na ya jñꞌoonhin yo ꞌoꞌ na concyahoꞌ tsꞌonhin, ¿Aa conanꞌtiuhoꞌ na tꞌman vaa na conanꞌquindëhoꞌ? Joo nnꞌan na tyiꞌquinanꞌtꞌmaanꞌ Tyoꞌtsꞌon, mantyi nndaꞌ vaa contꞌahan.
23351	MAT 5:48	Chaꞌxjen nquii Tyehoꞌ na mꞌaan jon quiñoonꞌndue, tsoñꞌen ntyja ꞌnaanꞌ jon conduihin na jndyoyuhin, mantyi manndaꞌ cꞌonhoꞌ quiiꞌ ntꞌan nnꞌan.
23352	MAT 6:1	“Ya na contꞌahoꞌ cüii nnon na chuhanꞌ ngꞌe na cotsantyjahoꞌ ntyja ꞌnaanꞌ Tyoꞌtsꞌon, quitquenhoꞌ cüenta na chito contꞌahoꞌhanꞌ chaꞌ na quitquen nnꞌan cüenta ntyja ꞌnaanꞌhanꞌ. Ngꞌe xe na aa veꞌ tondëë nnꞌan contꞌahoꞌhanꞌ, tanaya ꞌnaanhoꞌ tonnon nquii Tyehoꞌ na mꞌaan jon quiñoonꞌndue.
23355	MAT 6:4	Yajoꞌ ntsꞌaahanꞌ na ninncuꞌ ntyjiꞌ juu naya na matsaꞌ. Majoꞌ nquii Tyeꞌ na indyiaaꞌ jon naya na matsaꞌ yo cüiichen tsꞌan na ninncuꞌ ntyjiꞌhanꞌ, ntsinon jon ꞌnan na icanhanꞌ ꞌuꞌ.
23356	MAT 6:5	“Juu xjen na conanꞌneinhoꞌ nnon Tyoꞌtsꞌon, tantꞌahoꞌ chaꞌxjen contꞌa nnꞌan na veꞌ contꞌa nquehin na njon jndyihin tonnon Tyoꞌtsꞌon. Ngꞌe joohin ya jndyi ngiohin na quijntyꞌia nnꞌanhin xjen na minntyjeeꞌhin quityquiiꞌ ntꞌaanꞌon ndoꞌ nata na conanꞌneinhin nnon Tyoꞌtsꞌon. Jñꞌoon na mayuuꞌ na matsjö ndëëhoꞌ, xiaꞌntyi joꞌ naya ꞌnaanhin na vaa.
23357	MAT 6:6	Majoꞌ ꞌuꞌ, xjen na ntsininꞌ nnon Tyoꞌtsꞌon, caqueꞌ quityquiiꞌ vaꞌ, quitscuꞌ ꞌndyohanꞌ, joꞌ quitsininꞌ nnon Tyeꞌ na tatyiꞌncyooꞌhin, majoꞌ mꞌaan jon yo ꞌuꞌ joꞌ. Ndoꞌ nquii jon na conduihin Tyeꞌ na nchjii jon tsoñꞌen na tacovityincyo ndëë nnꞌan, ntsiquindaaꞌ jon tsoñꞌen na icanhanꞌ ꞌuꞌ.
23358	MAT 6:7	“Ya na conanꞌneinhoꞌ nnon Tyoꞌtsꞌon, tanduehoꞌ jñꞌoon na veꞌ ninjuuntyi ninjuuntyihanꞌ, chaꞌna contꞌa joo nnꞌan na tyiꞌquitajnꞌaanhin jon. Ee conanꞌtiuhin na ndyii jon ngꞌe ninjuu ninjuu jñꞌoon na conduehin.
23360	MAT 6:9	Ndö vaa jñꞌoon na quinduehoꞌ nnon jon: Tyë́ na mꞌanꞌ quiñoonꞌndue, quitsꞌaahanꞌ na ninnquiiꞌchen cüitꞌmaanꞌ xueꞌ.
23365	MAT 6:14	Ndoꞌ tsontyichen Jesús: “Xe na ꞌoꞌ conanꞌtꞌman nꞌonhoꞌ nnꞌan na conanꞌtjahin ndëëhoꞌ, yajoꞌ mantyi nquii Tyehoꞌ na mꞌaan jon quiñoonꞌndue, ntsitꞌman tsꞌon jon ꞌoꞌ na conanꞌtjahoꞌ nnon jon.