23215	MAT 1:2	Abɨrakam ojɨ *Isakɨ, Isakɨ ojɨ *Jakobɨ, Jakobɨ ojɨ Juda kɨ ngako̰e je.
23217	MAT 1:4	Aram ojɨ Amɨnadabɨ, Amɨnadabɨ ojɨ Naso̰, Naso̰ ojɨ Salmo̰,
23218	MAT 1:5	Salmo̰ əi kɨ Rakabɨ oji Bowajɨ, Bowajɨ əi kɨ Rutɨ oji Obədɨ, Obədɨ ojɨ Jəse,
23219	MAT 1:6	Jəse ojɨ ngar Dabɨdɨ. Dabɨdɨ taa ne Uri ojɨ-n Salomo̰,
23220	MAT 1:7	*Salomo̰ ojɨ Robowam, Robowam ojɨ Abɨya, Abɨya ojɨ Aja,
23223	MAT 1:10	Ejəkɨyasɨ Ojɨ Manasɨ, Manasɨ ojɨ Amo̰, Amo̰ ojɨ Jojɨyasɨ,
23224	MAT 1:11	Jojɨyasɨ ojɨ Jəkonɨyasɨ kɨ ngako̰e je. Dɔkagɨloe tɨ kɨn ə uwəi dɨje kɨ Jorijaləm awi səde ɓəə *Babɨlon tɨ.
23228	MAT 1:15	Eliyudɨ ojɨ Eliyajar, Eliyajar ojɨ Mata̰, Mata̰ ojɨ Jakobɨ,
23231	MAT 1:18	Go rəbɨ kojɨ Jəju Kɨrɨsɨ ə to kɨn. Ko̰e Mari e nje nongɨ lə Jɨsəpɨ kɨ uwə dɔe. Nɨngə, lokɨ ɨngəi-naa dəne kɨ dɨngəm al ɓəy ə, Mari ḭ səm kɨ tɔgɨ lə NDɨl Luwə.
23232	MAT 1:19	Lo kɨn tɨ no̰o̰ be, Jɨsəpɨ kɨ nje nongɨ lə Mari, kɨ e dəw kɨ dana, ndɨgɨ kadɨ n-əl ta kɨn kɨ taga n-ɨlə-n rɔsɔl dɔ Mari tɨ al, adɨ ɔjɨ mene tɨ kadɨ n-ɨyə̰i-naa kɨ Mari gɨdɨ ngə̰y par.
23239	MAT 2:1	Oji Jəju Bətɨləhəm, dɔnangɨ kɨ Jude tɨ, dɔkagɨlo ko̰ɓe tɨ lə ngar Erodɨ. Go koje tɨ, njé nḛ gər je kɨ dɔ mee je tɨ, ḭḭ lo kɨbə kadɨ tɨ rəi Jorijaləm,
23240	MAT 2:2	nɨngə dəji əi nə: «NGar lə *Jɨpɨ je kɨ oji-e kɨn e ra be ə? J-o mee lie tḛḛ lo kɨbə kadɨ tɨ ə jɨ re kadɨ j-ɔsɨ məkəsɨje nangɨ no̰e tɨ.»
23244	MAT 2:6	“Səi dɨje kɨ Bətɨləhəm kɨ dɔnangɨ tɨ kɨ Jude, Kadɨ ɨgəri təkɨ rɔjetɨ, Ɓe ləsi e kɨ ndae goto al jagɨ dan ɓe bo je tɨ kɨ dɔnangɨ kɨ Jude tɨ, kɨ ndade to tɨ, Tadɔ ngar kɨ nje kɔr no̰ dɨje ləm, je a tḛḛ dansi tɨ.”»
23245	MAT 2:7	Lo kɨn tɨ, Erodɨ ɓa njé nḛ gər je kɨ dɔ mee je tɨ gɨdɨ ngə̰y, dəjɨ-de se dɔkagɨlo kɨ ra wa bangɨ ə mee tḛḛ-n wa?
23246	MAT 2:8	Ɓa go tɨ, ɨlə-de Bətɨləhəm tɨ ə nə: «Awi ɨdəji ta kɨ rɔjetɨ dɔ ngon tɨ kɨn. Lo kɨ ɨngəi-e ɓa, ɨrəi əli-mi adɨ mi ka m-aw m-ɔsɨ məkəsɨm nangɨ no̰e tɨ tɔ.»
23247	MAT 2:9	Go ta tɨ lə ngar kɨn ɓa, njé nḛ gər je osi dɔ rəbɨ tɨ ɨsɨ awi. Ə lokɨ ɨsɨ awi nɨngə yə ooi mee ka kɨ ooi-e lo kɨbə kadɨ tɨ ka kɨn ə a njɨyə no̰de tɨ. NJɨyə re tḛḛ dɔ kəy tɨ kɨ ngon to tɨ ɓa, a lo ka tɨ.
23249	MAT 2:11	Ə uri me kəy tɨ nɨngə, ooi ngon əi kɨ ko̰e Mari, ɓa ɔsi məkəsɨde nangɨ, pɨti-e. Go tɨ, tḛḛi ta ɓɔl je ləde, adi-e ɔr, kɨ ndujɨ kagɨ kɨ ətɨ majɨ, kɨ nom kagɨ.
23251	MAT 2:13	Lokɨ njé nḛ gər je awi nɨngə, malayka lə Ɓaɓe tḛḛ me ni tɨ əl Jɨsəpɨ ə nə: «Ḭ taa un ngon əi kɨ ko̰e, ə a̰y aw səde Ejɨpɨ tɨ. Aw ɨsɨ tɨ no̰o̰ bɨtɨ kadɨ mi wa m-adi ndum ɓəy taa ɨtəl ɨre səde, tadɔ *Erodɨ a sangɨ kadɨ n-tɔl ngon kɨn.»
23252	MAT 2:14	Jɨsəpɨ ḭ taa kondɔ no̰o̰, un ngon əi kɨ ko̰e, ɓa a̰y aw səde Ejɨpɨ tɨ.
23253	MAT 2:15	Ɨsi tɨ no̰o̰ bɨtɨ koy Erodɨ, adɨ ta kɨ Ɓaɓe əl kɨ ndu nje kəl ta kɨ tae tɨ ə nə: «M-ɓar ngonm kadɨ tḛḛ me ɓe tɨ kɨ Ejɨpɨ kɔ» kɨn tɔl tane.
23256	MAT 2:18	«NDu dəw ɓa me ɓe tɨ kɨ Rama, No̰ je, kɨ ndɨngə rɔ kɨ ətɨ ɓəl ngay je. Adɨ e Rasəl ə no̰ ngane je, NDɨgɨ kadɨ dəw sɔl mene al, Tadɔ gotoi.»
23258	MAT 2:20	«Ḭ taa, un ngon kɨ ko̰e, ə ɨtəli awi dɔnangɨ Isɨrayəl tɨ gogɨ, tadɔ dɨje kɨ ɨsɨ sangi kadɨ n-tɔli ngon ka oyi ngata.»
23259	MAT 2:21	Jɨsəpɨ ḭ taa, un ngon kɨ ko̰e, ə təli awi dɔnangɨ *Isɨrayəl tɨ gogɨ.
23260	MAT 2:22	Nə lokɨ oo kadɨ Arkəlosɨ o̰ ɓe dɔ Jude tɨ to bawne Erodɨ tɨ, ɓəl ra-e kadɨ aw Jude tɨ. Be ə, Luwə əl-e me ni tɨ ade aw Galile tɨ yo.
23262	MAT 3:1	Ɓal je də go tɨ, Ja̰ Batɨsɨ tḛḛ, ɨlə mbḛ dɨlə lo tɨ kɨ Jude ə nə:
23263	MAT 3:2	«Ɨyə̰i go rəbɨ njɨyəsi je kɨ majal kɔ, tadɔ ko̰ɓe lə Luwə e ɓasi.»
23264	MAT 3:3	Ja̰ Batɨsɨ ə, e dəw kɨ nje kəl ta kɨ ta Luwə tɨ Ejay əl ta dɔe tɨ ə nə: «NDu dəw madɨ ɓa dɨlə lo tɨ ə nə: “Ɨrai go rəbɨ lə Ɓaɓe! Ɨrai go rəbɨ lie adɨ a njururu!”»
23265	MAT 3:4	Ja̰ ɨlə kɨbɨ kɨ ra kɨ bḭ jambal rɔne tɨ, nɨngə dɔ mene kɨ nda tɔ. Nḛ kusoe e gɨbɨri je kɨ təjɨ je.
23266	MAT 3:5	Dɨje kɨ ɓe bo Jorijaləm tɨ, kɨ dɔnangɨ Jude tɨ pətɨ, kɨ dɔnangɨ kɨ kadɨ ba Jurdḛ tɨ pətɨ, rəi rɔ Ja̰ tɨ,
23267	MAT 3:6	rəi tɔri ndude dɔ majal je tɨ ləde, adɨ Ja̰ ra-de batəm me ba Jurdḛ tɨ.
23268	MAT 3:7	Lokɨ Ja̰ oo adɨ *Parɨsɨ je, kɨ *Sadusɨ je ngay rəi kadɨ ra-de batəm ɓa, əl-de ə nə: «Səi njé man majal tə li je be kam, na̰ ə əl səsi kadɨ a̰yḭ-naa wongɨ lə Luwə kɨ a re ə?
23269	MAT 3:8	Majɨ kadɨ kɨlə rasi tɔjɨ kadɨ səi dɨje kɨ ɨyə̰i pa njɨyəsi je kɨ majal kɔ.
23270	MAT 3:9	Nɨngə, kadɨ ɨyə̰i ta kɔjɨ mesi tɨ kə nə: “Je ngan ka *Abɨrakam.” MBata, Luwə asɨ kadɨ a təl gajɨ mbal je kam ngan ka Abɨrakam tɨ kare.
23272	MAT 3:11	Mi, m-ra səsi batəm me man tɨ, mba kadɨ tɔjɨ təkɨ ɨyə̰i pa njɨyəsi je kɨ majal kɔ, nə dəw kɨ a re gom tɨ, e nje tɔgɨ kɨ ətɨ ɓəl, kɨ ɨtə-m sa̰y. M-asɨ kadɨ sa kɨ njae tɨ ka m-ɔr al. E a ra səi batəm, me NDɨl Luwə tɨ, kɨ me por tɨ.
23273	MAT 3:12	Uwə kee to nḛ jine tɨ kadɨ to-n ka̰ ko kɨ majɨ, ɔy me dam tɨ, ɓa ɨlə tɨse por. E por kɨ a oy al ratata.»
23274	MAT 3:13	Lo kɨn tɨ no̰o̰, Jəju ḭ Galile tɨ, re ta ba Jurdḛ tɨ rɔ Ja̰ tɨ, kadɨ Ja̰ ra-e batəm.
23275	MAT 3:14	Nə Ja̰ ge kɔdɨ al, adɨ əl Jəju ə nə: «E mi ə kadɨ ḭ, ɨra-m batəm, nɨngə ḭ taa ɨtəl ɨre rɔm tɨ kadɨ m-ra-i batəm ɓəy tɔ a?»
23276	MAT 3:15	Nə Jəju əl-e ə nə: «Kɨ ɓasɨne kɨn, ɨra be, tadɔ e kɨ goe kɨn ə j-a jɨ tɔl-n ta ndɨgɨ lə Luwə.» Be ə, Ja̰ ndɨgɨ dɔ tɨ, ra-e-n batəm.
23277	MAT 3:16	Lokɨ Jəju ra batəm taa par, ə tḛḛ me man tɨ nɨngə, loe tɨ no̰o̰, ta dɔra̰ tḛḛ, adɨ oo NDɨl Luwə rɨsɨ tə də dum be re ɨsɨ dɔe tɨ.
23278	MAT 3:17	Nɨngə, ndu ta madɨ tḛḛ dɔra̰ tɨ, ə nə: «E kam e NGonm, nje ndɨgɨ ləm, kɨ rɔm nəl-m dɔe tɨ ngay.»
23279	MAT 4:1	Go tɨ, NDɨl Luwə ɔr no̰ Jəju aw sie dɨlə lo tɨ, mba kadɨ su na-e.
23284	MAT 4:6	ɓa əl-e ə nə: «Re ḭ NGon lə Luwə ə, ɨyə̰ jii taa osɨ adɨ m-o, tadɔ ndangi me makɨtɨbɨ tɨ lə Luwə əi nə: “Luwə a adɨ ndune malayka je ləne kadɨ a lai-ni dajide tɨ, mba kadɨ njai tɨgə mbal al”.»
23286	MAT 4:8	Su təl aw kɨ Jəju dɔ mbal tɨ kɨ ngal taa ngay ɓəy, ɔje ko̰ɓe je kɨ dɔnangɨ tɨ ne pətɨ, kɨ nḛ kɨngə je kɨ me tɨ,
23287	MAT 4:9	nɨngə əl-e ə nə: «M-a m-adi nḛ je kɨn pətɨ, lokɨ re ɔsɨ məkəsi nangɨ no̰m tɨ, ə ɨlə tɔjɨ dɔm.»
23288	MAT 4:10	Jəju təl əl-e ə nə: «Ḭ *Sata̰, ɔtɨ kɔ sa̰y. Tadɔ ndangi me makɨtɨbɨ tɨ lə Luwə əi nə: “A ɔsɨ məkəsi nangɨ no̰ Ɓaɓe Luwə tɨ ləi, nɨngə e kɨ karne ba par ə a re no̰e tɨ kadɨ ɨgose.”»
23289	MAT 4:11	Be ə, su ɨyə̰ Jəju ə ɔtɨ aw. Ɓa malayka je rəi rɔ Jəju tɨ, rəi rai sie.
23290	MAT 4:12	Dɔkagɨlo madɨ uwəi Ja̰ dangay tɨ, ə Jəju oo tae ɓa, təl ɔr rɔne aw Galile tɨ.
23291	MAT 4:13	Nə ke ə, ɨyə̰ ɓe bo kɨ Najarətɨ, ə aw ɨsɨ Kapərnayɨm tɨ yo. Kapərnayɨm kɨ e ɓe bo kɨ a kadɨ ba tɨ kɨ Galile, dɔnangɨ tɨ lə Jabɨlo̰ je, kɨ Nəpɨtali je.
23293	MAT 4:15	«Səi dɨje kɨ Dɔnangɨ Jabɨlo̰ tɨ kɨ dɔnangɨ Nəpɨtali tɨ, Kɨ ɨsi ɓasi kadɨ ba tɨ, Gɨdɨ ba Jurdḛ tɨ, Səi dɨje kɨ dɔnangɨ Galile tɨ, Kɨ səi dɨje kɨ səi Jɨpɨ je al! Uri mbisi oi:
23295	MAT 4:17	Dɔ gangɨ loe tɨ kɨn, Jəju ɨlə ngɨrə kɨlə mbḛ ə nə: «Ɨyə̰i go rəbɨ njɨyəsi je kɨ majal kɔ, tadɔ ko̰ɓe lə Luwə e ɓasi rɔsi tɨ.»
23296	MAT 4:18	NDɔ kare, Jəju a njɨyə kadɨ ba bo tɨ kɨ Galile, nɨngə oo ngakonaa je joo, adɨ e Sɨmo̰ kɨ ɓari-e Pɨyər əi kɨ ngokone Andɨre kɨ əi njé ndo̰ kanjɨ je, a ɨləi bandɨ me man tɨ.
23297	MAT 4:19	Jəju əl-de ə nə: «Ɨrəi gom tɨ adɨ m-ndo səsi, kadɨ səi njé ndo̰ dɨje kadɨ ɨngəi kajɨ.»
23298	MAT 4:20	Kalangɨ ba, ɨyə̰i bandɨ je ləde, ə awi uni go Jəju tə njé ndo je lie.
23299	MAT 4:21	Jəju ɔtɨ kɨ kəte sa̰y ndə̰y nɨngə, oo ngakonaa je kɨ rangɨ joo: Jakɨ əi kɨ Ja̰ kɨ əi ngan lə Jəbəde, ɨsi me to tɨ kɨ bawde, ɨsɨ rai go bandɨ je ləde, ɓa ɓar-de.
23300	MAT 4:22	Lokɨ Jəju ɓar-de nɨngə, kalangɨ ba, ɨyə̰i bawde Jəbəde kɨ to, ə awi uni go Jəju.
23301	MAT 4:23	Jəju njɨyə dɔnangɨ Galile tɨ ba pətɨ, ndo nḛ dɨje me kəy kaw-naa je tɨ lə *Jɨpɨ je, ɨlə mbḛ Poy Ta kɨ Majɨ kɨ ɔjɨ dɔ ko̰ɓe lə Luwə, taa ajɨ njé mo̰y je kɨ njé rɔ to je kɨ dan dɨje tɨ tɔ.
23306	MAT 5:3	«Majɨ-kur e lə njé kɨ ooi rɔde kadɨ n-asi al ta kəm Luwə tɨ, tadɔ ko̰ɓe lə Luwə e ya̰de.
23307	MAT 5:4	Majɨ-kur e lə njé kɨ ɨsɨ no̰i ɓone, tadɔ lo ti ə Luwə a sɔl mede.
23313	MAT 5:10	Majɨ-kur e lə njé kɨ dɨje ɨsɨ adi-de ko̰ mbata nḛ ra kɨ dana, tadɔ ko̰ɓe lə Luwə e ya̰de.
23314	MAT 5:11	Majɨ-kur e ləsi lokɨ dɨje ɨsɨ taji səsi je, ɨsɨ adi səsi ko̰ je, ɨsɨ təti ta dɔsi tɨ je mbata ləm.
23315	MAT 5:12	Ɨrai rɔnəl, ɨtɨləi kole, tadɔ nḛ kɨgə go jisi e ngay dɔra̰ tɨ. *NJé kəl ta je kɨ ta Luwə tɨ, kɨ rai kɨlə kəte no̰si tɨ, ɨngəi ko̰ kɨn be tɔ.
23316	MAT 5:13	«Səi ə səi katɨ kɨ dɔnangɨ tɨ. Nɨngə kɨn ə mba̰ katɨ goto ə, dəw a ra ban ə kadɨ a təl ade mba̰ gogɨ ɓəy ə? Maje goto ngata; a ɓuki-e kɔ gɨdɨ lo tɨ kadɨ dɨje njɨyəi dɔ tɨ par ngata.
23319	MAT 5:16	Be tɔ ə, sɔbɨ kadɨ adi dɨje pətɨ ooi kunjɨsi me nḛ ra kɨ majɨ tɨ. Lokɨ ooi nḛ rasi kɨ majɨ nɨngə, a ɨləi tɔjɨ dɔ Bawsi Luwə tɨ kɨ ɨsɨ dɔra̰ tɨ.
23321	MAT 5:18	Təkɨ rɔjetɨ, m-əl səsi, kəte no̰ kadɨ dɔra̰ əi kɨ dɔnangɨ kɨn a gotoi kɔ, ngon ku ta kɨ ndə̰y be, ə se ngon ndajɨ madɨ kɨ me ndu-kun tɨ lə Luwə kɨ ndangi kɨ dəw a ɔr kɔ goto. A to be bɨtɨ kadɨ nḛ je pətɨ kɨ ndangi me tɨ rai nḛ.
23322	MAT 5:19	Dəw kɨ al dɔ ngon ndu-kun kɨ ndə̰y be dan made je tɨ, ə ndo dɨje kadɨ rai təkɨ e ra-n be tɔ ɓa, a e kɨ du ngay me ɓeko̰ tɨ kɨ dɔra̰ tɨ tɔ. Nə dəw kɨ təl rɔne go tɨ, ə ndo dɨje, a e kɨ bo me ɓeko̰ tɨ kɨ dɔra̰ tɨ.
23323	MAT 5:20	Adɨ m-əl səsi: kɨn ə nḛ ra kɨ dana ləsi ɨtə ya̰ njé ndo ndu-kun je kɨ *Parɨsɨ je al ə, a uri me ɓeko̰ tɨ kɨ dɔra̰ tɨ al.
23324	MAT 5:21	«Səi, ɨgəri majɨ təkɨ ndu ta əl kaje je ə nə: “A ɨtɔl dəw al, dəw kɨ tɔl madɨne ɓa, sɔbɨ kadɨ awi sie no̰ njé gangɨ ta je tɨ.”»
23326	MAT 5:23	Kɨn ə aw kɨ kadɨ-kare ləi dɨngɨri lo kɨlə kadɨ-kare tɨ kadɨ Luwə, ə mei ole dɔ tɨ kadɨ ngoko̰i aw səi kɨ ta madɨ ɓa,
23327	MAT 5:24	majɨ kadɨ ɨyə̰ kadɨ-kare kɨn no̰o̰, ə ɨre aw ɨlə nojɨ naa tɨ sie ɓəy taa ɨtəl ɨre un kadɨ-kare ləi adɨ Luwə.
23329	MAT 5:26	Təkɨ rɔjetɨ, adɨ m-əli, a ɨtḛḛ lo kɨn tɨ al bɨtɨ kadɨ ugə dɔbəy sɨsi ɓəy taa a ɨyə̰i-ni taa.
23331	MAT 5:28	Nə mi m-əl səsi: “Dəw kɨ go̰ dəne kɨ kəm-nda ɓa, uwə sie marɨm mene tɨ ngata.”
23332	MAT 5:29	Kɨn ə kəmi kɨ dɔ ji ko̰ tɨ rai adɨ osɨ me majal tɨ ə, ɔr-e ɨle kɔ. Tadɔ e sotɨ kadɨ ngon rɔi kare goto, ɨtə kadɨ ɨləi darɔi ba pu me por tɨ lə su.
23333	MAT 5:30	Kɨn ə ji ko̰i rai adɨ osɨ me majal tɨ ə, ɨgange ɨle kɔ. Tadɔ, e sotɨ kadɨ ngon rɔi kare goto, ɨtə kadɨ ɨləi rɔi ba pu me por tɨ lə su.
23336	MAT 5:33	«NDu ta əl kaje je kəte ɓəy tɔ ə nə: “Re ɨbɨ rɔi dɔ nḛ madɨ tɨ ə, a dɔ tɨ, kadɨ ɨra nḛ kɨ ɨbɨ rɔi dɔ tɨ no̰ Ɓaɓe tɨ”.
23337	MAT 5:34	Nə mi m-əl səsi təkɨ a ɨbɨ rɔi al tə kɨbɨ al. A ɨbɨ rɔi kɨ dɔra̰ al, tadɔ dɔra̰ e kɨmbər kɨsɨ Luwə;
23342	MAT 5:39	Nə mi m-əl səsi kadɨ ɨta̰i rɔ nje me ndul al. Re dəw ɨndə dam mbɔi kɨ ko̰ ə, ɨyətɨ dame kɨ gəl ade ɨndə ɓəy.
23343	MAT 5:40	Re dəw aw səi no̰ nje gangɨ ta tɨ kadɨ taa kɨbɨ kɨ gɔjɨ ləi ə, ade e kɨ ngal dɔ tɨ.
23346	MAT 5:43	«Ɨgəri təkɨ ndu ta əl ə nə: “A ɨndɨgɨ dəw madi, nə a ɔsɨ ta nje ba̰ ləi”.
23347	MAT 5:44	Nə mi, m-əl səsi kadɨ ɨndɨgi njé ba̰ je ləsi, ə əli ta kɨ Luwə mbata lə njé kɨ ɨsɨ adi səsi ko̰.
23348	MAT 5:45	Ɨrai be nɨngə, a səi ngan lə Luwə kɨ e Bawsi kɨ ɨsɨ dɔra̰ tɨ. Tadɔ adɨ kadɨ ɔsɨ dɔ njé me majɨ tɨ kɨ njé me majal. Adɨ ndi ədɨ dɔ njé ra nḛ tɨ kɨ dana, kɨ njé ra nḛ tɨ kɨ dana al.
23350	MAT 5:47	Kɨn ə ɨrai lapɨya ngako̰si je par ə, ri kɨ to ta dangɨ ə ɨrai ə? Tadɔ njé gər Luwə al ka rai be tɔ.
23351	MAT 5:48	Nɨngə səi, sɔbɨ kadɨ ɨndɨgi dɨje adɨ osɨ taga pa̰y təkɨ Bawsi Luwə kɨ ɨsɨ dɔra̰ tɨ ndɨgɨ-n dɨje adɨ osɨ taga pa̰y kɨn be tɔ.»
23352	MAT 6:1	«Kadɨ oi majɨ, kɨn ə re ɨsɨ rai nḛ kɨ ndu Luwə ndɨgɨ kadɨ ɨrai ɓa, kadɨ ɨrai ta kəm dɨje tɨ kɨ kadɨ dɨje ooi səsi al. Re ɨrai be ɓa, Bawsi kɨ ɨsɨ dɔra̰ tɨ, a adɨ səsi nḛ kɨgə go ji ləsi al.
23354	MAT 6:3	Nə ḭ, lokɨ ɨra majɨ kɨ njé ndoo je, majɨ kadɨ ji gəli gər nḛ kɨ ji ko̰i adɨ al.
23360	MAT 6:9	«Səi ɓa, kadɨ əli ta kɨ Luwə əli əi nə: “Bawje kɨ ɨsɨ me dɔra̰ tɨ taa, Kadɨ dəw kɨ ra gər tɔi təkɨ ḭ Luwə,
23361	MAT 6:10	Kadɨ ko̰ɓe ləi re. Kadɨ dɨje rai ndɨgɨ ləi dɔnangɨ tɨ ne, Təkɨ njé kɨ dɔra̰ tɨ ɨsɨ rai kɨn be tɔ.
23363	MAT 6:12	Ɨyə̰ go majal je ləje kɔ, Təkɨ je wa ka j-ɨyə̰-n go majal je lə dɨje kɨ rai səje majal kɔ kɨn be tɔ.
23364	MAT 6:13	Ɨyə̰-je adɨ j-osɨ me nḛ na tɨ al, Nə kadɨ ɔr-je ji nje majal tɨ kɔ. [MBata ḭ ə, ko̰ɓe, kɨ tɔgɨ, kɨ tɔɓa e ləi bɨtɨ kɨ no̰ tɨ.]”
23365	MAT 6:14	Kɨn ə re ɨyə̰i go majal je lə dɨje kɔ ɓa, Bawsi kɨ ɨsɨ dɔra̰ tɨ a ɨyə̰ go majal je ləsi kɔ tɔ.
23366	MAT 6:15	A kɨn ə re ɨyə̰i go majal je kɨ dɨje rai səsi kɔ al ɓa, Bawsi a ɨyə̰ go majal je ləsi kɔ al tɔ.
23367	MAT 6:16	«Lokɨ ɔgi rɔsi nḛ kuso ɓa, majɨ kadɨ ɨsɨkɨti kəmsi sɨkɨti sɨkɨti tə ya̰ njé kədɨ kəm dɨje be al. Əi, sɨkɨti kəmde mba kadɨ dɨje ooi-de təkɨ n-ɔgi rɔde nḛ kuso. Nə kɨ rɔjetɨ, adɨ m-əl səsi, ɨngəi nḛ kɨgə go ji ləde ngata.
23370	MAT 6:19	«Ɨmbo̰i nḛ kɨngə je mbata ləsi dɔnangɨ tɨ ne al. Dɔnangɨ kɨ e lo kɨ nḛ kɨ tɨtɨ a ndusɨ je, yo̰ je a o̰i je, taa njé ɓogɨ je a mbuti bole bɔr kadɨ ɓogii je.
23371	MAT 6:20	Nə kadɨ ɨmbo̰i nḛ kɨngə je ləsi dɔra̰ tɨ taa, kɨ e lo kɨ nḛ kɨ tɨtɨ a ndusɨ al nɨm, yo̰ je a o̰i al nɨm, taa njé ɓogɨ je a mbuti bole bɔr ɓa a ɓogii al nɨm tɔ.
23376	MAT 6:25	«E mbata kɨn ə, m-əl səsi kadɨ adi mesi a sururu dɔ nḛ kusosi tɨ, kɨ man ka̰ysi tɨ, kɨ kadɨ ɨsi kɨ dɔsi taa al, taa dɔ kɨbɨ kɔsi tɨ al nɨm tɔ. Tadɔ kɨsɨ kɨ dɔ taa ɨtə nḛ kuso, taa darɔ dəw ɨtə kɨbɨ kɨ kɔ tɔ.
23377	MAT 6:26	Ɨgo̰i yəl je kɨ a nali dan nəl tɨ kɨn oi, dɨbi ko al nɨm, təti ko al nɨm, taa kawi nḛ me dam tɨ al nɨm tɔ, nə Bawsi kɨ ɨsɨ dɔra̰ tɨ taa, adɨ-de nḛ usoi majɨ. Ə se, səi je, ɨtəi yəl je kɨn gɨdɨ ba̰y ba̰y al wa?
23378	MAT 6:27	Na̰ dansi tɨ ə asɨ kadɨ a ɨlə ngon kadɨ kɨ ndə̰y be dɔ ndɔne tɨ kɨ takul me ka sururu ləne ə?
23379	MAT 6:28	Asi al, nga ra ban be ə mesi a sururu dɔ kɨbɨ kɔsi tɨ ə? Ɨgo̰i putɨ kam je kɨ ai me wale tɨ kɨn oi. Rai kɨlə madɨ al nɨm, oji kɨbɨ al nɨm tɔ,
23380	MAT 6:29	nə ngar *Salomo̰ kɨ tɔe ɓa ngay me nḛ kɨngə tɨ kɨn ka ɔ kɨbɨ kɨ ndole asɨ naa səde al.
23381	MAT 6:30	Ə kɨn ə Luwə ɨlə kɨbɨ rɔ ngan kagɨ je tɨ kɨ wale, kɨ j-o-de ɓone, ə lo ti par ə a o̰i por kɨn be nɨngə, səi dɨje taa a ɨlə kɨbɨ rɔsi tɨ al a? Səi to̰ je me kadɨ-me tɨ.
23382	MAT 6:31	Adi mesi a sururu kadɨ əli ə nə: “Ri ə j-a j-uso wa? Ri ə j-a j-a̰y wa? J-a j-ɨngə kɨbɨ ra ə j-a j-ɔ wa?” al.
23383	MAT 6:32	Nḛ je kɨn pətɨ, e dɨje kɨ gəri Luwə al, ə ɨsɨ sangi kɨ no̰ kəmde tɨ. Nɨngə Bawsi kɨ ɨsɨ me dɔra̰ tɨ gər majɨ kadɨ awi kɨ ndooe tɔ.
23384	MAT 6:33	Ɨsangi ko̰ɓe lə Luwə kɨ ndɨgɨ lie kəte, nɨngə a adɨ səsi ndəgɨ nḛ je kɨn pətɨ dɔ tɨ.
23388	MAT 7:3	Ra ban be ə, oo burɨm wale kɨ to kəm ngoko̰i tɨ yo, ə oo kagɨ kɨ boy kɨ to ya̰i tɨ kɨn al ə?
23389	MAT 7:4	Kagɨ kɨ boy ə to kəmi tɨ ne tɔ kɨn, nga kɨ go rəbɨ kɨ ban ə a əl ngoko̰i ə nə: «Adɨ m-un burɨm wale kɨ to kəmi tɨ kɨn,» ə?
23390	MAT 7:5	Ḭ nje kədɨ kəm dɨje, un kagɨ kɨ boy kɨ kəmi tɨ kɨn nɨngə tə, a o lo ay njay kadɨ un-n burɨm wale kɨ kəm ngoko̰i tɨ.
23391	MAT 7:6	«Oti kadɨ ɨləi nḛ kɨ ay njay adi bɨsɨ je, nə tə a ḭḭ təli kɨ dɔsi tɨ tə to̰i səsi. Taa ɨɓuki mədɨ-kɔsɨ je ləsi no̰ kɔsongɨ je tɨ al, nə tə a ḭḭ njɨyəi dɔ tɨ, tɨbəi kɨ njade.»
23394	MAT 7:9	Na̰ dansi tɨ ə ngone dəje mapa nɨngə a un mbal taa ade ə?
23396	MAT 7:11	A kɨn ə səi kɨ səi dɨje kɨ kɨlə rasi majal kɨn mɨndɨ ə ɨgəri rəbɨ kadɨ nḛ kɨ majɨ ngansi je nɨngə, ra ban be ə, Bawsi kɨ ɨsɨ me dɔra̰ tɨ taa kɨn taa a adɨ nḛ kɨ majɨ dɨje kɨ dəji-e al ə?
23398	MAT 7:13	«Uri kəy kɨ ta rəbɨ kɨ mbəngɨrə, tadɔ ta rəbɨ kɨ boy, tatɨ pandangɨ, rəbɨ kɨ kun-e o̰ al, e rəbɨ kɨ nje kaw kɨ dɨje tujɨ tɨ. NGata nɨngə, e rəbe kɨn ə dɨje ngay uni.
23401	MAT 7:16	A e kɨ go kɨlə ra njé ngom je kɨ njé kəl kə nə n-əi njé kəl ta kɨ ta Luwə tɨ ə a ɨgəri-de. Dəw a ɨjə kandɨ nju dɔ kon pa tɨ al, taa dəw a ɨjə kandɨ mbay-kote dɔ kon nga̰ tɨ al tɔ.
23406	MAT 7:21	«E njé kɨ ɨsɨ ɓari-mi “Ɓaɓe, Ɓaɓe!” tade tɨ ne par kɨn ə a uri ko̰ɓe tɨ lə Luwə al, nə e njé kɨ ɨsɨ rai go ndɨgɨ tɨ lə Bai kɨ ɨsɨ me dɔra̰ tɨ taa.
23408	MAT 7:23	Ɓa lo kɨn tɨ, m-a m-əl-de kɨ taga wangɨ m-ə nə: “Awi sa̰y nu, m-gər səsi ndɔ kare al, səi kɨ səi njé ra majal je!”
23410	MAT 7:25	Adɨ lokɨ ndi ədɨ nɨngə, man ko̰ lo re un kəy ka kɨn, nɨm taa nəl ka osɨ kɨ dɔ tɨ tɔ, nə kəy budɨ nangɨ al, tadɔ ngɨre e dɔ dii tɨ.
23412	MAT 7:27	Adɨ lokɨ ndi ədɨ nɨngə, man ko̰ lo re un kəy ka kɨn, nɨm taa nəl ka osɨ kɨ dɔ tɨ tɔ, ɓa kəy budɨ nangɨ mur mur, adɨ toe to dɨlə yɨw.»
23416	MAT 8:2	NJe banjɨ kare tḛḛ re rɔ Jəju tɨ, ɔsɨ məkəsɨne nangɨ no̰e tɨ, nɨngə əl-e ə nə: «Ɓaɓe, re ɨndɨgɨ ə, a adɨ banjɨ ləm ur, kadɨ rɔm ay njay.»
23417	MAT 8:3	Jəju ɨlə jine, ɔde-n, nɨngə əl-e ə nə: «M-ndɨgɨ, ə kadɨ banjɨ ləi ur, adɨ rɔi ay njay.» Ɓa ta naa tɨ no̰o̰ banjɨ lie ur, adɨ rɔe ay njay.
23419	MAT 8:5	Lokɨ Jəju ɨsɨ ur kɨ me ɓe kɨ Kapərnayɨm tɨ nɨngə, dəw kɨ Rom tɨ kare kɨ nje kun dɔ ɓutɨ asɨgar je kɨ ɓu, re rɔe tɨ, no̰ kɨ dɔe tɨ ə nə:
23420	MAT 8:6	«Ɓaɓe, ngon nje kɨlə ləm kare to mo̰y ɓe no̰o̰, njae oy ta gɨne tɨ, adɨ ɨngə ko̰ ngay.»
23425	MAT 8:11	NGa nɨngə, m-əl səsi ɓəy tɔ, dɨje ngay kɨ əi *Jɨpɨ je al, a ḭḭ kɨ lo kɨbə kadɨ tɨ je, lo kur kadɨ tɨ je, kadɨ rəi ɨsi ta nḛ kuso tɨ kɨ *Abɨrakam je, kɨ *Isakɨ je, kɨ *Jakobɨ je me ɓeko̰ tɨ kɨ dɔra̰ tɨ.
23426	MAT 8:12	Nə njé kɨ kəte ɓeko̰ kɨ dɔra̰ tɨ sɔbɨ dɔde, a tuwəi-de, ɓuki-de kɔ taga, me tɨl tɨ. Lokɨ a no̰i je, a ngəi ngangɨde je tɨtɨ.»
23427	MAT 8:13	Ɓa, Jəju təl əl nje kun dɔ ɓutɨ asɨgar je kɨ ɓu ka kɨn ə nə: «Majɨ, aw! Nɨngə kadɨ ngon nje kɨlə ləi ajɨ kɨ go kadɨ-me tɨ ləi kɨn.» Nɨngə dɔ kade tɨ no̰o̰, ngon nje kɨlə lie ɨngə rɔ kɨ nga tɔ.
23428	MAT 8:14	Go tɨ, Jəju aw me kəy tɨ lə Pɨyər ɓa, oo məme kɨ dəne to nangɨ, rɔe o̰ por rɨgɨ rɨgɨ.
23430	MAT 8:16	Lokɨ lo sɔl, dɨje rəi kɨ njé mo̰y je ngay kɨ ndɨl je kɨ majal rai-de, rɔ Jəju tɨ. Adɨ Jəju tuwə ndɨl je kɨ majal ka kɨn dɔde tɨ kɔ kɨ ta kɨ tane tɨ, taa ajɨ njé mo̰y je pətɨ tɔ.
23431	MAT 8:17	Be mba kadɨ ta kɨ nje kəl ta kɨ ta Luwə tɨ Ejay əl ka kɨn tɔl tane. Ejay ə nə: «Ɔy tujɨ je, Kɨ mo̰y je ləje kɨ dɔne tɨ.»
23434	MAT 8:20	Ə Jəju əl-e ə nə: «NJa̰ je ai kɨ ɓe tode, ə yəl je ai kɨ kəyde tɔ, nə *mi NGon dəw m-aw kɨ lo kɨ kadɨ m-ɨlə dɔm tɨ al.»
23436	MAT 8:22	Ə Jəju əl-e ə nə: «Un gom, ə ɨyə̰ njé koy je adɨ dɨbi njé koy je ləde.»
23439	MAT 8:25	NGa ə, njé ndo je lie rəi kɨ rɔe tɨ, ndəli-e kɨ no̰ tade tɨ əi nə: «Ɓaɓe, ajɨ-je, nə j-ɨsɨ j-oy.»
23443	MAT 8:29	Lo kɨn tɨ, ɨləi rɔde uri kɔl əi nə: «NGon lə Luwə, e ri ə ɨge rɔje tɨ ə? Ɨre nḛ mba kadɨ adɨ-je ko̰ kəte no̰ dɔkagɨloe tɨ a?»
23444	MAT 8:30	NGa nɨngə, kosɨ kɔsongɨ je ngay a usoi nḛ kadɨ lo tɨ no̰o̰ sa̰y ndə̰y.
23445	MAT 8:31	Ə NDɨl je kɨ majal no̰i dɔ Jəju tɨ əli-e əi nə: «Re ɨtuwə-je ə, adɨ j-aw me kɔsongɨ je tɨ kam.»
23446	MAT 8:32	NGa ə, Jəju əl-de ə nə: «Awi!» Ɓa tḛḛi, awi uri me kɔsongɨ je tɨ, adɨ kosɨ kɔsongɨ je ɓɨngəi-naa kadɨ mbal tɨ taa, tosi me ba tɨ, a̰yḭ-naa man oyi.
23447	MAT 8:33	NJé ngəm kɔsongɨ je a̰yḭ-naa awi me ɓe bo tɨ, ɔri poy nḛ kɨ ra nḛ, kɨ nḛ kɨ tḛḛ dɔ dɨngəm je tɨ kɨ joo kɨ ndɨl je kɨ majal rai-de ka kɨn, pətɨ adi dɨje ooi.
23448	MAT 8:34	Dɨje pətɨ kɨ me ɓe bo tɨ tḛḛi awi kadɨ ɨngəi Jəju, ə lokɨ ooi-e ɓa, dəji-e kadɨ ɨyə̰ dɔnangɨ ləde ə aw.
23450	MAT 9:2	Dɨje madɨ oti dəw kɨ rɔe oy njururu, me nḛ kotɨ njé mo̰y je tɨ, rəi sie rɔ Jəju tɨ. Lokɨ Jəju oo kadɨ-me ləde nɨngə, əl dəw kɨ rɔe oy njururu ka kɨn ə nə: «NGonm, uwə tɔgi ba, majal je ləi e kɨ kɨyə̰ go kɔ.»
23451	MAT 9:3	Lo kɨn tɨ, njé ndo ndu-kun je lə Luwə kɨ na̰ je əli ta mede tɨ əi nə: «Dəw kam əl ta kɨ mal dɔ Luwə tɨ!»
23453	MAT 9:5	Kəl dəw kə nə: “Majal je ləi e kɨ kɨyə̰ go kɔ” ɓa nga̰ ngay al, ə se kəl-e kə nə: “Ḭ taa, ə ɨnjɨyə” ə nga̰ ngay al ə?
23454	MAT 9:6	Re e be ɓa, m-a m-ɔjɨ səi təkɨ mi NGon Dəw, m-aw kɨ tɔgɨ dɔnangɨ tɨ ne, mba kadɨ m-ɨyə̰-n go majal je lə dɨje kɔ.» Nɨngə, Jəju əl nje rɔ koy njururu ə nə: «Ḭ taa, un tuwə ləi, ə aw ɓe.»
23457	MAT 9:9	Lokɨ Jəju ɔtɨ no̰o̰ ɨsɨ aw nɨngə, lo də tɨ kɨ ɨsɨ də, oo dɨngəm kɨ ɓari-e nə Matɨye, ɨsɨ me kəy taa la-mbə tɨ. Ə Jəju əl-e ə nə: «Un gom.» Ɓa Matɨye ḭ taa, un go Jəju.
23460	MAT 9:12	Ə Jəju oo ndude, adɨ əl-de ə nə: «E dɨje kɨ njé mo̰y je ə a sangi dəw kɨ nje ra mo̰y, ɓɨ e njé rɔ nga je ə a sangi dəw kɨ nje ra mo̰y, al.
23462	MAT 9:14	*NJé ndo je lə Ja̰ Batɨsɨ rəi ɨngəi Jəju əli-e əi nə: «Ra ban ə je kɨ *Parɨsɨ je j-ɨyə̰ ta nḛ kuso, ə njé ndo je ləi rai al ə?»
23463	MAT 9:15	Ə Jəju ɨlə-de tɨ ə nə: «Oi kadɨ dɨje kɨ ɓari-de lo nḛ kuso taa-naa tɨ, a əi kɨ rɔnəl al, dɔkagɨlo tɨ kɨ nje taa dəne ɨsɨ-n səde naa tɨ a? NDɔ je a rəi no̰o̰ kadɨ a uni-e tade tɨ nɨngə, dɔkagɨloe tɨ kɨn ə a ɨyə̰i ta nḛ kuso.
23466	MAT 9:18	Lokɨ Jəju a əl-de ta kɨn nɨngə, nje kun dɔ *Jɨpɨ je kare, re ɔsɨ məkəsɨne nangɨ no̰e tɨ, əl-e ə nə: «NGonm kɨ dəne kɨ du oy taji naa tɨ ne ɓəy. Nə re ɨre ɨndə jii dɔe tɨ ə, a təl tɔsɨ ndəl.»
23468	MAT 9:20	Nɨngə, dəne kare kɨ mo̰y məsɨ ade ko̰ ɓal dɔgɨ gɨde e joo, re ɓasi rɔ Jəju tɨ, kɨ rəbɨ kɨ gɨde tɨ, ɔdɨ ta kɨbɨ lie.
23474	MAT 9:26	Poy nḛ kɨn sane kɨ dɔnangɨ kɨ no̰o̰ ba pətɨ.
23479	MAT 9:31	Nə lokɨ tḛḛi kɨ taga be par ə, ɨləi ngɨrə kəl ta kɨ dɔe tɨ kɨ go nangɨ kɨ no̰o̰ pətɨ.
23483	MAT 9:35	Jəju aw kɨ ɓe bo je, kɨ ngan ɓe je, ndo nḛ me kəy kaw-naa tɨ lə *Jɨpɨ je, ɨlə mbḛ Poy Ta kɨ Majɨ ɔjɨ dɔ ko̰ɓe lə Luwə, taa ajɨ njé mo̰y je, kɨ njé rɔ to je pətɨ tɔ.
23487	MAT 10:1	Jəju ɓar njé ndo je ləne kɨ dɔgɨ gɨde e joo, adɨ-de tɔgɨ kadɨ tuwəəi ndɨl je kɨ majal je, ajii njé mo̰y je, kɨ njé rɔ to je, pətɨ.
23488	MAT 10:2	Tɔ njé kaw kɨlə je kɨ dɔgɨ gɨde e joo ə to kɨn: E kɨ dɔsa̰y e Sɨmo̰, kɨ ɓari-e nə Pɨyər əi kɨ ngokone Andɨre; Jakɨ əi kɨ Ja̰ kɨ ngan lə Jəbəde;
23490	MAT 10:4	Sɨmo̰ kɨ e mbo̰ njé rɔ mbata kɨngə dɔ lə ɓe ləde tɨ əi kɨ Judasɨ Isɨkarɨyotɨ kɨ nje kun dɔ Jəju.
23493	MAT 10:7	Dɔ rəbɨ tɨ, ɨləi mbḛ təkɨ ko̰ɓe lə Luwə e ɓasi.
23494	MAT 10:8	Ə aji njé mo̰y je, adi njé koy je ḭḭ lo koy tɨ, adi banjɨ ur kɔ rɔ njé banjɨ je tɨ adɨ rɔde ay, ə ɨtuwəi ndɨl je kɨ majal dɔ dɨje tɨ tɔ. E nḛ kɨ ɨngəi kare, ə adi dɨje kare tɔ.
23497	MAT 10:11	Lokɨ uri me ngon ɓe tɨ, ə se me ɓe bo tɨ ə, ɨdəji ta, ə re ɨngəi dəw kɨ asɨ kadɨ uwə səsi rɔne tɨ ɓa, ɨsi ɓe lie no̰o̰ bɨtɨ kadɨ awii.
23501	MAT 10:15	M-əl səsi təkɨ rɔjetɨ, ndɔ gangɨ ta tɨ ə, ta kɨ gangɨ kɨ dɔ ɓee tɨ kɨn a ɨtə ya̰ Sodom kɨ Gomɔr ɓəy.
23504	MAT 10:18	A awi səsi no̰ njé ko̰ɓe je tɨ, kɨ no̰ ngar je tɨ kɨ boy kɨ mbata ləm. Lo kɨn tɨ, əi je, kɨ dɨje kɨ əi *Jɨpɨ je al, a e ta rəbɨ kɨ kadɨ a ɨngəəi najɨ kɨ ma kɨ dɔm tɨ rɔsi tɨ.
23505	MAT 10:19	Lokɨ a uwəi səsi kadɨ a awi səsi lo gangɨ ta tɨ, onosi kadɨ mesi ɓəl, kə nə se ta ri ə a əli-de wa, ə se a əli-de kɨ kuje kɨ ban wa. Ta kɨ kadɨ a əli-de ɓa, Luwə a ɨndə tasi tɨ loe tɨ no̰o̰.
23509	MAT 10:23	Lokɨ a adi səsi ko̰ me ɓe bo tɨ kɨ kare ə, a̰yḭ-naa awi kɨ nungɨ tɨ. Nɨngə təkɨ rɔjetɨ, adɨ m-əl səsi, a ɨləi ta nja ɓe bo je kɨ *Isɨrayəl tɨ naa tɨ al ɓəy ə mi *NGon dəw m-a m-re.
23511	MAT 10:25	NJe ndo, re asɨ kɨ nje ndo-e nḛ be ɓa, e ngay; ə ɓəə, re asɨ kɨ ɓane ɓa e ngay tɔ. Kɨn ə, ɓa nje kəy wa mɨndɨ ə, dɨje ɓari-e Bəljəbul kɨ e ngar lə ndɨl je kɨ majal nɨngə, njé kɨ me kəy tɨ lie ya̰de a to ban?
23512	MAT 10:26	«Ɨɓəli-de al, tadɔ nḛ ra kɨ gɨdɨ ngə̰y tɨ kɨ gɨne a tḛḛ al goto, taa nḛ kɨ to lo ɓɔyɔ tɨ, kɨ dəw a gər al ka goto tɔ.
23518	MAT 10:32	«Dəw kɨ ra kɨ un ndune ta kəm dɨje tɨ wangɨ, təkɨ n-e dəw ləm, mi ka m-a m-un ndum no̰ Bai tɨ, kɨ ɨsɨ dɔra̰ tɨ, təkɨ e dəw ləm tɔ.
23519	MAT 10:33	Nə dəw kɨ najɨ ta kəm dɨje təkɨ, n-gər-m al, mi ka m-a m-najɨ ta kəm Bai tɨ, kɨ ɨsɨ dɔra̰ tɨ təkɨ m-gər-e al tɔ.»
23522	MAT 10:36	Dəw madɨ, dɨje kɨ me kəy tɨ lie e wa, a təli njé ba̰ je lie.
23527	MAT 10:41	Dəw kɨ uwə nje kəl ta kɨ ta Luwə tɨ kɨ rɔne tɨ, mbata ke kɨ e nje kəl ta kɨ ta Luwə tɨ ɓa, a ɨngə nḛ kɨgə go ji kɨ asɨ naa kɨ ya̰ nje kəl ta kɨ ta Luwə tɨ wa kɨn be tɔ. Dəw kɨ uwə dəw kɨ dana kɨ rɔne tɨ, mbata ke kɨ e dəw kɨ dana ɓa, a ɨngə nḛ kɨgə go ji kɨ asɨ naa kɨ ya̰ dəw kɨ dana wa kɨn be tɔ.
23529	MAT 11:1	Lokɨ Jəju adɨ ndu kɨn njé ndo je ləne kɨ dɔgɨ gɨde e joo, gɨne gangɨ ɓa, ɔtɨ no̰o̰, aw ndo nḛ je, ɨlə mbḛ Poy Ta kɨ Majɨ je me ɓe bo je tɨ kɨ dɔnangɨ tɨ kɨ no̰o̰.
23530	MAT 11:2	Lo kɨn tɨ, Ja̰ Batɨsɨ kɨ to kəy dangay tɨ, oo poy nḛ je kɨ Kɨrɨsɨ ra, adɨ ɨlə njé ndo je ləne, kadɨ dəji ta Jəju əi nə:
23531	MAT 11:3	«Ḭ ə ḭ dəw kɨ Luwə mbəte, kɨ sɔbɨ kadɨ a re ka kɨn ə se, e nay no̰o̰ ɓəy kadɨ tə jɨ ngəm tae ə?»
23532	MAT 11:4	Ə Jəju ɨlə-de tɨ ə nə: «Awi əli Ja̰ nḛ je kɨ oi kɨ mbisi je, kɨ kəmsi je kɨn:
23535	MAT 11:7	Lokɨ ɔti awi, Jəju ɨlə ngɨrə kəl kosɨ je ta kɨ dɔ Ja̰ tɨ ə nə: «E ri ə awi ɨsɨ oi dɨlə lo tɨ ə? E gakɨra kɨ nəl ɨsɨ aw sie kɨ yo je, kɨ ne je kɨn a?
23538	MAT 11:10	E e ə makɨtɨbɨ lə Luwə əl ta kɨ dɔe tɨ kəte ə nə: “M-a m-ɨlə kɨ nje kaw kɨlə ləm kəte kadɨ ra go rəbɨ no̰i tɨ.”
23539	MAT 11:11	Təkɨ rɔjetɨ, adɨ m-əl səsi, dan dɨje tɨ pətɨ kɨ dəne je oji-de kɨn, dəw kɨ bo ɨtə Ja̰ Batɨsɨ goto. Nə kɨ ɓasɨne kɨn, dəw kɨ e kɨ du ngay me ɓeko̰ tɨ kɨ dɔra̰ tɨ, bo ɨte.
23540	MAT 11:12	Lo kɨlə ngɨre dɔkagɨlo tɨ lə Ja̰ Batɨsɨ, bɨtɨ ɓone, ko̰ɓe lə Luwə e gɨn nḛ ra kɨ kɨ tɔgɨ tɨ, nɨngə njé tɔgɨ je sangi kadɨ n-taai-e gɨn tɔgɨde tɨ.
23541	MAT 11:13	Makɨtɨbɨ je lə njé kəl ta je kɨ ta Luwə tɨ pətɨ, kɨ ndu-kun je lə *Mojɨ, əli ta kɨ dɔ nḛ je tɨ kɨ a rai nḛ bɨtɨ tḛḛi dɔ Ja̰ Batɨsɨ tɨ.
23542	MAT 11:14	Re ɨndɨgi kadɨ ɨgəri gɨne majɨ ɓa, Ja̰ e nje kəl ta kɨ ta Luwə tɨ, Eli kɨ kadɨ a təl re.
23545	MAT 11:17	“Jɨ kɔl nal kadɨ ɨndamii, ə ɨmbati ndam, j-osɨ pa yo kadɨ ɨno̰i, ə ɨmbati no̰.”
23546	MAT 11:18	E be ə, Ja̰ re, uso nḛ al nɨm, a̰y man al nɨm ɓa, dɨje əli əi nə: “Dɔe majal”,
23547	MAT 11:19	NGa ə, mi *NGon dəw m-re, ə m-uso nḛ je, m-a̰y man je ɓa, dɨje əli əi nə: “Mi nje kuso nḛ kədɨ, mi nje ka̰y nḛ, mi madɨ njé taa la-mbə je, kɨ njé ra majal je,” ɓəy tɔ! Nə njé kɨ ndɨgi gosɨ lə Luwə, gəri kadɨ gosɨ lə Luwə e gosɨ kɨ dana kɨ go kɨlə rae tɨ kɨ to kɨ taga.»
23548	MAT 11:20	Lo kɨn tɨ, Jəju ɨlə rɔne, kɔl kɨ dɨje kɨ me ɓe bo je tɨ, kɨ əi ə əi dɨje kɨ, ra nḛ kɔjɨ je ngay dande tɨ, nə ɨyə̰i rəbɨ nḛ rade je kɨ majal kɔ al, ə nə:
23549	MAT 11:21	«Kəm-to-ndoo e ləsi, səi dɨje kɨ Korajḛ! Kəm-to-ndoo e ləsi səi dɨje kɨ Bətɨsayda! Nḛ kɔjɨ je kɨ ətɨ ɓəl, kɨ Luwə ɔjɨ dansi tɨ kɨn, re nḛ je kɨn rai nḛ me ɓe bo Tɨr tɨ, kɨ ɓe bo Sɨdo̰ tɨ be ə, re dɨje kɨ me tɨ a ɨyə̰i rəbɨ nḛ rade je kɨ majal mari nu. Re a ɨyə̰i rəbɨ nḛ rade je kɨ majal kɔ, kɨ go rəbɨ kɨlə kɨbɨ kuwə ndoo rɔ tɨ, kɔy-n bu por kɨ dɔ tɨ.
23550	MAT 11:22	E be ə, m-əl səsi kadɨ ɨgəri təkɨ, ndɔ gangɨ ta tɨ ə, ta kɨ gangɨ kɨ dɔ Tɨr tɨ kɨ Sɨdo̰, ya̰si a nga̰ ɨte.
23551	MAT 11:23	NGa nɨngə ḭ Kapərnayɨm, o kadɨ a un dɔi taa bɨtɨ kadɨ ɔdɨ ra̰, nə Luwə a təl səi bɨtɨ kaw səi koo. Tadɔ nḛ kɔjɨ je kɨ rai nḛ Kapərnayɨm tɨ kɨn, re rai nḛ Sodom tɨ be ə, re ɓone kɨn ɓe bo kɨ Sodom a a kɨ dɔne taa ne ɓəy.
23552	MAT 11:24	E be ə, m-əl səsi kadɨ ɨgəri təkɨ, ndɔ gangɨ ta tɨ ə, ta kɨ gangɨ kɨ dɔ dɨje tɨ kɨ Sodom a nga̰ ngay tə ya̰si be al.»
23553	MAT 11:25	Dɔ gangɨ loe tɨ kɨn, Jəju un ta, əl ə nə: «Bai, kɨ ḭ Ɓa dɔra̰ kɨ dɔnangɨ, m-ɨlə tɔjɨ dɔi tɨ, təkɨ ɨɓɔyɔ nḛ je kɨn njé tər je, kɨ njé nḛ gər je, ə ɨtḛḛ kɨ dɔe adɨ ngan je kɨ du gəri.
23555	MAT 11:27	Ɓa, Jəju əl dɨje kɨ ai no̰o̰ ə nə: «Bai, adɨ-m nḛ je pətɨ, nɨngə dəw kare kɨ gər-m, mi NGon, goto, e Bai kɨ karne ba par, taa dəw kare kɨ gər Bai ka goto tɔ, e mi NGon kɨ karm ba par, nɨngə e dɨje kɨ mi wa ə m-ndɨgɨ kadɨ m-adɨ gəri-mi par tɔ.
23556	MAT 11:28	«Ɨrəi kɨ rɔm tɨ, səi pətɨ kɨ ɔi rɔgɔgɔ gɨn nḛ kotɨ tɨ kɨ ɔy, ə m-a m-adɨ səsi ɔri kə̰ə̰.
23557	MAT 11:29	Uni jugɨ ləm, ə ɨtaai nḛ ndo ləm, tadɔ mi dəw kɨ sɔl lɔm lɔm, taa mi nje kɨlə dɔm nangɨ nɨm tɔ. Re ɨrai be ə, a ɨngəi lo kɔr kə̰ə̰ lə ndɨlsi.
23559	MAT 12:1	NDɔ kare, Jəju ɨndə də me ndɔr gəme je tɨ, ndɔ taa kə̰ə̰ tɨ lə *Jɨpɨ je. *NJé ndo je lie kɨ əi sie, ɓo ra-de adɨ gangi dɔ ko je, usoi.
23560	MAT 12:2	Ə lokɨ *Parɨsɨ je ooi-de nɨngə, əli Jəju əi nə: «O njé ndo je ləi rai nḛ kɨ kadɨ dəw ra ndɔ taa kə̰ə̰ tɨ al.»
23563	MAT 12:5	Ə se ta kɨ ndu-kun lə *Mojɨ ndangɨ əl ə nə: ndɔ taa kə̰ə̰ tɨ, njé kɨjə nḛ məsɨ kadɨ-kare je, rai kɨlə kɨ e nḛ kɨ kadɨ dəw ra ndɔ taa kə̰ə̰ tɨ al, gɨn kəy tɨ lə Luwə, nə dəw tɨdə dɔde tɨ kadɨ e majal al kɨn, ɨtɨdəi al a?
23566	MAT 12:8	Tadɔ mi *NGon dəw, m-aw kɨ tɔgɨ dɔ ndɔ taa kə̰ə̰ tɨ.»
23567	MAT 12:9	Jəju ḭ no̰o̰, aw kəy kaw-naa tɨ lə *Jɨpɨ je.
23568	MAT 12:10	Nɨngə dɨngəm kare kɨ jie oy njururu e me kəy kaw-naa tɨ no̰o̰. Ɓa, dɨje sangi rəbɨ kɨ kadɨ n-ɨndəi ta dɔ Jəju, adɨ dəji-e ta əi nə: «NDu-kun adɨ ta rəbɨ kadɨ dəw ajɨ madɨne ndɔ taa kə̰ə̰ tɨ ə se aje al ə?»
23569	MAT 12:11	Ə Jəju ɨlə-de tɨ ə nə: «Na̰ dansi tɨ ə, aw kɨ batɨ kare ba, ə batɨ ka kɨn osɨ ɓe tɨ ndɔ taa kə̰ə̰ tɨ, ə aw un-e tḛḛ sie taga al ə?
23570	MAT 12:12	NGa nɨngə re e dəw ɓa, ɨtə batɨ gɨdɨ ba̰y ba̰y! ƏƏ m-əl səsi təkɨ ndu-kun adɨ ta rəbɨ kadɨ dəw ra majɨ ndɔ taa kə̰ə̰ tɨ.»
23571	MAT 12:13	Lo kɨn tɨ no̰o̰, Jəju əl dɨngəm ka kɨn ə nə: «Ɨsurə jii.» Ə dɨngəm surə jine ɓa, jie təl to majɨ asɨ-naa kɨ kɨ nungɨ.
23573	MAT 12:15	Lokɨ Jəju oo poy nḛ kɨ gei ra sie, ɔtɨ lo kɨn tɨ no̰o̰ kɔ. Dɨje ngay uni goe, nɨngə ajɨ njé mo̰y je pətɨ tɔ.
23578	MAT 12:20	A budɨ gakɨra kɨ to kɨ mbɔne nangɨ al, Taa, a tɔl lambɨ kɨ ɨsɨ oy al nɨm tɔ. A ra be bɨtɨ kadɨ tə nḛ ra kɨ dana o̰ ɓe.
23583	MAT 12:25	Jəju gər mər ta ləde adɨ əl-de ə nə: «Kɨn ə, dɨje kɨ me ɓeko̰ tɨ kɨ kare ba, təli dɔ-naa tɨ rɔi-naa ə, ɓe ko̰e kɨn a tujɨ. Taa, ɓe bo, ə se me kəy kɨ dɨje kɨ me tɨ təli dɔ-naa tɨ, rɔi-naa, kɨ kadɨ a a taa ka goto tɔ.
23584	MAT 12:26	Kɨn ə re *Sata̰ wa tuwə dɨje lə Sata̰, e wa adɨ dɨje lie təli dɔ-naa tɨ rɔi-naa ə, lo kadɨ ko̰ɓe lie a aw kɨ kəte goto.
23585	MAT 12:27	Kɨn ə re e kɨ tɔgɨ lə Bəljəbul ə m-tuwə-n ndɨl je kɨ majal ə, dɨje kɨ gosi tɨ tuwəi-de kɨ tɔgɨ lə na̰ ə? Dɨje kɨ gosi tɨ wa a tɔji kadɨ ta ləsi e ta kɨ go tɨ al.
23586	MAT 12:28	A re e kɨ tɔgɨ lə NDɨl Luwə ə m-ɨsɨ m-tuwə-n ndɨl je kɨ majal tɔ nɨngə, tɔjɨ kadɨ ko̰ɓe lə Luwə re tḛḛ rɔsi tɨ ngata.
23589	MAT 12:31	Be ə, m-əl səsi təkɨ, majal je pətɨ kɨ dɨje a rai-de, ə se ta je kɨ mal pətɨ kɨ dɨje a əli dɔ Luwə tɨ, Luwə a ɨyə̰ goe kɔ adɨ-de, nə ta kɨ mal kɨ kəl dɔ NDɨl Luwə tɨ, Luwə a ɨyə̰ go kɔ adɨ-de al ratata.