23233	MAT 1:20	Lokɨ ɔjɨ ta kɨn be mene tɨ nɨngə, malayka lə Ɓaɓe tḛḛ hɔy me ni tɨ əl-e ə nə: «Jɨsəpɨ, ngon ka *Dabɨdɨ, ɨɓəl al kadɨ ɨtaa Mari nei tɨ, tadɔ ngon kɨ to mee tɨ kɨn, e ngon kɨ re kɨ go rəbɨ lə NDɨl Luwə.
23234	MAT 1:21	Mari a ojɨ ngon kɨ dɨngəm, nɨngə a ɨndə tɔe nə Jəju, tadɔ e ə e dəw kɨ a ajɨ dɨje ləne me majal je tɨ ləde.»
23236	MAT 1:23	Ɓaɓe əl ta kɨ ta nje kəl ta kɨ tae tɨ ə nə: «Oi ngon kɨ mandɨ kɨ gər dɨngəm al ɓəy a ḭ səm, A ojɨ ngon kɨ dɨngəm, Nɨngə a ɓari-e nə Emanuwəl, Kɨ kɔr gɨne nə: “Luwə e səje”.»
23240	MAT 2:2	nɨngə dəji əi nə: «NGar lə *Jɨpɨ je kɨ oji-e kɨn e ra be ə? J-o mee lie tḛḛ lo kɨbə kadɨ tɨ ə jɨ re kadɨ j-ɔsɨ məkəsɨje nangɨ no̰e tɨ.»
23243	MAT 2:5	Ə əli-e əi nə: «A oji-e Bətɨləhəm, dɔnangɨ kɨ Jude tɨ, tadɔ ta kɨ nje kəl ta kɨ ta Luwə tɨ əl ə to kɨn:
23244	MAT 2:6	“Səi dɨje kɨ Bətɨləhəm kɨ dɔnangɨ tɨ kɨ Jude, Kadɨ ɨgəri təkɨ rɔjetɨ, Ɓe ləsi e kɨ ndae goto al jagɨ dan ɓe bo je tɨ kɨ dɔnangɨ kɨ Jude tɨ, kɨ ndade to tɨ, Tadɔ ngar kɨ nje kɔr no̰ dɨje ləm, je a tḛḛ dansi tɨ.”»
23246	MAT 2:8	Ɓa go tɨ, ɨlə-de Bətɨləhəm tɨ ə nə: «Awi ɨdəji ta kɨ rɔjetɨ dɔ ngon tɨ kɨn. Lo kɨ ɨngəi-e ɓa, ɨrəi əli-mi adɨ mi ka m-aw m-ɔsɨ məkəsɨm nangɨ no̰e tɨ tɔ.»
23251	MAT 2:13	Lokɨ njé nḛ gər je awi nɨngə, malayka lə Ɓaɓe tḛḛ me ni tɨ əl Jɨsəpɨ ə nə: «Ḭ taa un ngon əi kɨ ko̰e, ə a̰y aw səde Ejɨpɨ tɨ. Aw ɨsɨ tɨ no̰o̰ bɨtɨ kadɨ mi wa m-adi ndum ɓəy taa ɨtəl ɨre səde, tadɔ *Erodɨ a sangɨ kadɨ n-tɔl ngon kɨn.»
23253	MAT 2:15	Ɨsi tɨ no̰o̰ bɨtɨ koy Erodɨ, adɨ ta kɨ Ɓaɓe əl kɨ ndu nje kəl ta kɨ tae tɨ ə nə: «M-ɓar ngonm kadɨ tḛḛ me ɓe tɨ kɨ Ejɨpɨ kɔ» kɨn tɔl tane.
23256	MAT 2:18	«NDu dəw ɓa me ɓe tɨ kɨ Rama, No̰ je, kɨ ndɨngə rɔ kɨ ətɨ ɓəl ngay je. Adɨ e Rasəl ə no̰ ngane je, NDɨgɨ kadɨ dəw sɔl mene al, Tadɔ gotoi.»
23258	MAT 2:20	«Ḭ taa, un ngon kɨ ko̰e, ə ɨtəli awi dɔnangɨ Isɨrayəl tɨ gogɨ, tadɔ dɨje kɨ ɨsɨ sangi kadɨ n-tɔli ngon ka oyi ngata.»
23261	MAT 2:23	Aw ɨsɨ me ɓe bo tɨ kɨ ɓari-e nə Najarətɨ. Be kadɨ ta kɨ njé kəl ta je kɨ ta Luwə tɨ əli əi nə: «A ɓari-e dəw kɨ Najarətɨ tɨ kɨn tɔl-n tane.»
23263	MAT 3:2	«Ɨyə̰i go rəbɨ njɨyəsi je kɨ majal kɔ, tadɔ ko̰ɓe lə Luwə e ɓasi.»
23264	MAT 3:3	Ja̰ Batɨsɨ ə, e dəw kɨ nje kəl ta kɨ ta Luwə tɨ Ejay əl ta dɔe tɨ ə nə: «NDu dəw madɨ ɓa dɨlə lo tɨ ə nə: “Ɨrai go rəbɨ lə Ɓaɓe! Ɨrai go rəbɨ lie adɨ a njururu!”»
23268	MAT 3:7	Lokɨ Ja̰ oo adɨ *Parɨsɨ je, kɨ *Sadusɨ je ngay rəi kadɨ ra-de batəm ɓa, əl-de ə nə: «Səi njé man majal tə li je be kam, na̰ ə əl səsi kadɨ a̰yḭ-naa wongɨ lə Luwə kɨ a re ə?
23270	MAT 3:9	Nɨngə, kadɨ ɨyə̰i ta kɔjɨ mesi tɨ kə nə: “Je ngan ka *Abɨrakam.” MBata, Luwə asɨ kadɨ a təl gajɨ mbal je kam ngan ka Abɨrakam tɨ kare.
23273	MAT 3:12	Uwə kee to nḛ jine tɨ kadɨ to-n ka̰ ko kɨ majɨ, ɔy me dam tɨ, ɓa ɨlə tɨse por. E por kɨ a oy al ratata.»
23275	MAT 3:14	Nə Ja̰ ge kɔdɨ al, adɨ əl Jəju ə nə: «E mi ə kadɨ ḭ, ɨra-m batəm, nɨngə ḭ taa ɨtəl ɨre rɔm tɨ kadɨ m-ra-i batəm ɓəy tɔ a?»
23276	MAT 3:15	Nə Jəju əl-e ə nə: «Kɨ ɓasɨne kɨn, ɨra be, tadɔ e kɨ goe kɨn ə j-a jɨ tɔl-n ta ndɨgɨ lə Luwə.» Be ə, Ja̰ ndɨgɨ dɔ tɨ, ra-e-n batəm.
23278	MAT 3:17	Nɨngə, ndu ta madɨ tḛḛ dɔra̰ tɨ, ə nə: «E kam e NGonm, nje ndɨgɨ ləm, kɨ rɔm nəl-m dɔe tɨ ngay.»
23281	MAT 4:3	Lo kɨn tɨ, su, nje na dɨje ɔtɨ re rɔe tɨ, əl-e ə nə: «Re ḭ NGon lə Luwə ə, adɨ mbal je kɨn təli mapa adɨ m-o.»
23282	MAT 4:4	Ə Jəju ɨle tɨ ə nə: «NDangi me makɨtɨbɨ tɨ lə Luwə əi nə: “Dəw a ɨsɨ kɨ dɔne taa kɨ takul nḛ kuso par al, nə kɨ takul ta je pətɨ kɨ tḛḛ ta Luwə tɨ tɔ”.»
23284	MAT 4:6	ɓa əl-e ə nə: «Re ḭ NGon lə Luwə ə, ɨyə̰ jii taa osɨ adɨ m-o, tadɔ ndangi me makɨtɨbɨ tɨ lə Luwə əi nə: “Luwə a adɨ ndune malayka je ləne kadɨ a lai-ni dajide tɨ, mba kadɨ njai tɨgə mbal al”.»
23285	MAT 4:7	Jəju təl əl-e ə nə: «NDangi me makɨtɨbɨ tɨ lə Luwə tɔ əi nə: A na Ɓaɓe Luwə ləi al.»
23287	MAT 4:9	nɨngə əl-e ə nə: «M-a m-adi nḛ je kɨn pətɨ, lokɨ re ɔsɨ məkəsi nangɨ no̰m tɨ, ə ɨlə tɔjɨ dɔm.»
23288	MAT 4:10	Jəju təl əl-e ə nə: «Ḭ *Sata̰, ɔtɨ kɔ sa̰y. Tadɔ ndangi me makɨtɨbɨ tɨ lə Luwə əi nə: “A ɔsɨ məkəsi nangɨ no̰ Ɓaɓe Luwə tɨ ləi, nɨngə e kɨ karne ba par ə a re no̰e tɨ kadɨ ɨgose.”»
23293	MAT 4:15	«Səi dɨje kɨ Dɔnangɨ Jabɨlo̰ tɨ kɨ dɔnangɨ Nəpɨtali tɨ, Kɨ ɨsi ɓasi kadɨ ba tɨ, Gɨdɨ ba Jurdḛ tɨ, Səi dɨje kɨ dɔnangɨ Galile tɨ, Kɨ səi dɨje kɨ səi Jɨpɨ je al! Uri mbisi oi:
23294	MAT 4:16	Dɨje kɨ kəte ɨsi lo kɨ ndul tɨ, OOi kunjɨ kɨ bo, Nɨngə dɨje kɨ kəte ɨsi ɓe lə yo, Kɨ e lo kɨ ndul kururu, Lo kunjɨ tḛḛ dɔde tɨ.»
23295	MAT 4:17	Dɔ gangɨ loe tɨ kɨn, Jəju ɨlə ngɨrə kɨlə mbḛ ə nə: «Ɨyə̰i go rəbɨ njɨyəsi je kɨ majal kɔ, tadɔ ko̰ɓe lə Luwə e ɓasi rɔsi tɨ.»
23297	MAT 4:19	Jəju əl-de ə nə: «Ɨrəi gom tɨ adɨ m-ndo səsi, kadɨ səi njé ndo̰ dɨje kadɨ ɨngəi kajɨ.»
23306	MAT 5:3	«Majɨ-kur e lə njé kɨ ooi rɔde kadɨ n-asi al ta kəm Luwə tɨ, tadɔ ko̰ɓe lə Luwə e ya̰de.
23316	MAT 5:13	«Səi ə səi katɨ kɨ dɔnangɨ tɨ. Nɨngə kɨn ə mba̰ katɨ goto ə, dəw a ra ban ə kadɨ a təl ade mba̰ gogɨ ɓəy ə? Maje goto ngata; a ɓuki-e kɔ gɨdɨ lo tɨ kadɨ dɨje njɨyəi dɔ tɨ par ngata.
23317	MAT 5:14	«Səi ə səi kunjɨ kɨ dɔnangɨ tɨ. Nɨngə ɓe bo kɨ ɨndəi-e dɔ mbal tɨ taa, asɨ kadɨ a ɓɔyɔ rɔne al.
23320	MAT 5:17	«Sɔbɨ kadɨ ɨgai təkɨ m-re kadɨ m-bujɨ ndu-kun je lə *Mojɨ ə se ta lə njé kəl ta je kɨ ta Luwə tɨ al. M-re mba bujɨ-de al, nə m-re mba tɔl tade yo.
23324	MAT 5:21	«Səi, ɨgəri majɨ təkɨ ndu ta əl kaje je ə nə: “A ɨtɔl dəw al, dəw kɨ tɔl madɨne ɓa, sɔbɨ kadɨ awi sie no̰ njé gangɨ ta je tɨ.”»
23325	MAT 5:22	Nə mi m-əl səsi: «Dəw kɨ ra wongɨ kɨ ngokone, sɔbɨ kadɨ awi sie lo gangɨ ta tɨ; dəw kɨ tajɨ ngokone “mbə”, sɔbɨ kadɨ awi sie lo gangɨ ta tɨ kɨ bo lə Jɨpɨ je, ə dəw kɨ ɓa ngokone “ma”, sɔbɨ kadɨ ɨləi-e me por tɨ lə su.
23328	MAT 5:25	«Kɨn ə ɨsɨ awi lo gangɨ ta tɨ kɨ nje ta ləi ɓa, lokɨ səi dɔ rəbɨ tɨ ɓəy kɨn ə, ɨsangɨ rəbɨ kadɨ ndusi osɨ go-naa tɨ sie kalangɨ, nə tə aw səi ɨləi ji nje gangɨ ta tɨ, adɨ nje gangɨ ta uni ɨləi ji asɨgar je tɨ, adɨ asɨgar je awi səi ɨləi-ni dangay tɨ.
23330	MAT 5:27	«Ɨgəri ndu kɨ əl ə nə: “A uwə marɨm al,” kɨn majɨ.
23331	MAT 5:28	Nə mi m-əl səsi: “Dəw kɨ go̰ dəne kɨ kəm-nda ɓa, uwə sie marɨm mene tɨ ngata.”
23334	MAT 5:31	«Ɨgəri kadɨ ndu-kun əl ɓəy tɔ nə: “Re dəw tuwə nene ɓa, kadɨ ade makɨtɨbɨ gangɨ-naa.”
23335	MAT 5:32	Nə mi m-əl səsi: “Dəw kɨ ra kɨ tuwə nene mbata nḛ kɨ rangɨ, ɓɨ e ta lə kaya kɨ ra, al ə, dəwe kɨn sur-e ta kuwə marɨm tɨ. A re dəw taa dəne kɨ ngawe tuwe ɓa, dəwe kɨn təl nje kuwə marɨm tɔ.”
23336	MAT 5:33	«NDu ta əl kaje je kəte ɓəy tɔ ə nə: “Re ɨbɨ rɔi dɔ nḛ madɨ tɨ ə, a dɔ tɨ, kadɨ ɨra nḛ kɨ ɨbɨ rɔi dɔ tɨ no̰ Ɓaɓe tɨ”.
23341	MAT 5:38	«Ɨgəri kadɨ ndu ta əl ə nə: “Re dəw tɔ kəm madɨne ɓa, to kadɨ e kɨ tɔ kəme tɔ, a re dəw tətɨ ngangɨ madɨne ɓa, to kadɨ e tətɨ ngange tɔ.”
23346	MAT 5:43	«Ɨgəri təkɨ ndu ta əl ə nə: “A ɨndɨgɨ dəw madi, nə a ɔsɨ ta nje ba̰ ləi”.
23351	MAT 5:48	Nɨngə səi, sɔbɨ kadɨ ɨndɨgi dɨje adɨ osɨ taga pa̰y təkɨ Bawsi Luwə kɨ ɨsɨ dɔra̰ tɨ ndɨgɨ-n dɨje adɨ osɨ taga pa̰y kɨn be tɔ.»
23352	MAT 6:1	«Kadɨ oi majɨ, kɨn ə re ɨsɨ rai nḛ kɨ ndu Luwə ndɨgɨ kadɨ ɨrai ɓa, kadɨ ɨrai ta kəm dɨje tɨ kɨ kadɨ dɨje ooi səsi al. Re ɨrai be ɓa, Bawsi kɨ ɨsɨ dɔra̰ tɨ, a adɨ səsi nḛ kɨgə go ji ləsi al.
23355	MAT 6:4	Be nɨngə, nḛ ləi kɨ adɨ kɨn to lo ɓɔyɔ tɨ, ɓa Luwə kɨ oo nḛ je kɨ to lo ɓɔyɔ tɨ, a ɨgəi kɨre.»
23356	MAT 6:5	«Lokɨ ɨsɨ əli ta kɨ Luwə ɓa, kadɨ ɨrai təkɨ njé kədɨ kəm dɨje ɨsɨ rai kɨn be al. NJé kədɨ kəm dɨje kɨ nəl-de ngay kadɨ ai taa me kəy tɨ lə *Jɨpɨ je, kɨ sɨl rəbɨ je, taa əli ta kɨ Luwə kɨn. Əi je rai be mba kadɨ dɨje ooi-de. Nə kɨ rɔjetɨ, adɨ m-əl səsi, ɨngəi nḛ kɨgə go ji ləde ngata.
23358	MAT 6:7	«Lokɨ ɨsɨ əli ta kɨ Luwə ɓa, əli ta kɨ dɔ-naa tɨ, dɔ-naa tɨ tə dɨje kɨ njé gər Luwə al be, al. Əi je ooi ə nə me ta tɨ kɨ kəl ngay kɨn ə Luwə a oo-n dɔ ndude.
23360	MAT 6:9	«Səi ɓa, kadɨ əli ta kɨ Luwə əli əi nə: “Bawje kɨ ɨsɨ me dɔra̰ tɨ taa, Kadɨ dəw kɨ ra gər tɔi təkɨ ḭ Luwə,
23364	MAT 6:13	Ɨyə̰-je adɨ j-osɨ me nḛ na tɨ al, Nə kadɨ ɔr-je ji nje majal tɨ kɔ. [MBata ḭ ə, ko̰ɓe, kɨ tɔgɨ, kɨ tɔɓa e ləi bɨtɨ kɨ no̰ tɨ.]”
23367	MAT 6:16	«Lokɨ ɔgi rɔsi nḛ kuso ɓa, majɨ kadɨ ɨsɨkɨti kəmsi sɨkɨti sɨkɨti tə ya̰ njé kədɨ kəm dɨje be al. Əi, sɨkɨti kəmde mba kadɨ dɨje ooi-de təkɨ n-ɔgi rɔde nḛ kuso. Nə kɨ rɔjetɨ, adɨ m-əl səsi, ɨngəi nḛ kɨgə go ji ləde ngata.
23370	MAT 6:19	«Ɨmbo̰i nḛ kɨngə je mbata ləsi dɔnangɨ tɨ ne al. Dɔnangɨ kɨ e lo kɨ nḛ kɨ tɨtɨ a ndusɨ je, yo̰ je a o̰i je, taa njé ɓogɨ je a mbuti bole bɔr kadɨ ɓogii je.
23372	MAT 6:21	Tadɔ lo kɨ nḛ kɨngə ləi e tɨtɨ ə mei a e tɨtɨ tɔ.»
23373	MAT 6:22	«Kəm dəw ə e lambɨ lə darɔe. Kɨn ə re kəmi oo lo majɨ ɓa, darɔi pətɨ e me kunjɨ tɨ.
23375	MAT 6:24	«Dəw kɨ a ra kɨlə ɓəə lə ngar je joo goto: re ɔsɨ ta kɨ kare ə, a ndɨgɨ kɨ nungɨ, re kɨdɨ kɨ kare ə, a uwə kɨ kɨ nungɨ tɔ. A asi kadɨ ɨrai ɓəə lə Luwə nɨm, ɓəə lə la nɨm al.
23376	MAT 6:25	«E mbata kɨn ə, m-əl səsi kadɨ adi mesi a sururu dɔ nḛ kusosi tɨ, kɨ man ka̰ysi tɨ, kɨ kadɨ ɨsi kɨ dɔsi taa al, taa dɔ kɨbɨ kɔsi tɨ al nɨm tɔ. Tadɔ kɨsɨ kɨ dɔ taa ɨtə nḛ kuso, taa darɔ dəw ɨtə kɨbɨ kɨ kɔ tɔ.
23382	MAT 6:31	Adi mesi a sururu kadɨ əli ə nə: “Ri ə j-a j-uso wa? Ri ə j-a j-a̰y wa? J-a j-ɨngə kɨbɨ ra ə j-a j-ɔ wa?” al.
23385	MAT 6:34	Adɨ mesi a sururu dɔ ndɔ kɨ lo ti tɨ al. Tadɔ ndɔ kɨ lo ti tɨ aw kɨ me ka sururu ləne. NDɔ je pətɨ awi kɨ nḛ to rɔ kɨ sɔbɨ dɔde, ɓɨ awi kɨ made dɔ tɨ al.»
23389	MAT 7:4	Kagɨ kɨ boy ə to kəmi tɨ ne tɔ kɨn, nga kɨ go rəbɨ kɨ ban ə a əl ngoko̰i ə nə: «Adɨ m-un burɨm wale kɨ to kəmi tɨ kɨn,» ə?
23391	MAT 7:6	«Oti kadɨ ɨləi nḛ kɨ ay njay adi bɨsɨ je, nə tə a ḭḭ təli kɨ dɔsi tɨ tə to̰i səsi. Taa ɨɓuki mədɨ-kɔsɨ je ləsi no̰ kɔsongɨ je tɨ al, nə tə a ḭḭ njɨyəi dɔ tɨ, tɨbəi kɨ njade.»
23392	MAT 7:7	«Ɨdəji, ə a adi səsi, ɨsangi ə a ɨngəi, ɨndəi ta kəy ə a tḛḛi adi səsi.
23397	MAT 7:12	«Nḛ je pətɨ kɨ ɨndɨgi kadɨ dɨje rai adi səsi kɨn ə ɨrai adi-de tɔ. Tadɔ e wa kɨn ə e nḛ ndo kɨ to me ndu-kun je tɨ lə *Mojɨ nɨm, me ta je tɨ kɨ njé kəl ta je kɨ ta Luwə tɨ ndangi nɨm tɔ.
23398	MAT 7:13	«Uri kəy kɨ ta rəbɨ kɨ mbəngɨrə, tadɔ ta rəbɨ kɨ boy, tatɨ pandangɨ, rəbɨ kɨ kun-e o̰ al, e rəbɨ kɨ nje kaw kɨ dɨje tujɨ tɨ. NGata nɨngə, e rəbe kɨn ə dɨje ngay uni.
23400	MAT 7:15	«Ɨndəi kəm-kədɨ dɔ rɔsi tɨ kɨ rɔ njé ɓar rɔde njé kəl ta kɨ ta Luwə tɨ kɨ əi njé ngom je. A rəi rɔsi tɨ, a oi gɨdɨde taga ne əi batɨ je, nə mede tɨ kəy, əi jagɨm je kɨ njé kuwə nḛ kul je.
23406	MAT 7:21	«E njé kɨ ɨsɨ ɓari-mi “Ɓaɓe, Ɓaɓe!” tade tɨ ne par kɨn ə a uri ko̰ɓe tɨ lə Luwə al, nə e njé kɨ ɨsɨ rai go ndɨgɨ tɨ lə Bai kɨ ɨsɨ me dɔra̰ tɨ taa.
23407	MAT 7:22	NDɔ gangɨ ta tɨ ə, dɨje ngay a əi nə: “Ɓaɓe, Ɓaɓe! e me tɔi tɨ al ə j-əl-n ta kɨ ta Luwə tɨ a? E me tɔi tɨ al ə jɨ tuwə-n ndɨl je kɨ majal a? E me tɔi tɨ al ə jɨ ra-n nḛ kɔjɨ je ngay kɨ ətɨ ɓəl ɓəl a?”
23408	MAT 7:23	Ɓa lo kɨn tɨ, m-a m-əl-de kɨ taga wangɨ m-ə nə: “Awi sa̰y nu, m-gər səsi ndɔ kare al, səi kɨ səi njé ra majal je!”
23409	MAT 7:24	«Be ə, dəw kɨ ra kɨ oo ta je kɨ m-əl kɨn, ə təl rɔne go tɨ nɨngə, to tə dəw kɨ nje kəm-kədɨ, kɨ ra kəy ləne dɔ dii tɨ be.
23412	MAT 7:27	Adɨ lokɨ ndi ədɨ nɨngə, man ko̰ lo re un kəy ka kɨn, nɨm taa nəl ka osɨ kɨ dɔ tɨ tɔ, ɓa kəy budɨ nangɨ mur mur, adɨ toe to dɨlə yɨw.»
23416	MAT 8:2	NJe banjɨ kare tḛḛ re rɔ Jəju tɨ, ɔsɨ məkəsɨne nangɨ no̰e tɨ, nɨngə əl-e ə nə: «Ɓaɓe, re ɨndɨgɨ ə, a adɨ banjɨ ləm ur, kadɨ rɔm ay njay.»
23417	MAT 8:3	Jəju ɨlə jine, ɔde-n, nɨngə əl-e ə nə: «M-ndɨgɨ, ə kadɨ banjɨ ləi ur, adɨ rɔi ay njay.» Ɓa ta naa tɨ no̰o̰ banjɨ lie ur, adɨ rɔe ay njay.
23418	MAT 8:4	Go tɨ Jəju əl-e ə nə: «Onoi kadɨ əl tae dəw madɨ, ə aw ɔjɨ rɔi nje kɨjə nḛ məsɨ kadɨ-kare, nɨngə adɨ kadɨ-kare kɨ go ndu-kun tɨ lə *Mojɨ. Ɨra be mba kadɨ gəri təkɨ banjɨ ləi ur adɨ ɨngə rɔ nga.»
23420	MAT 8:6	«Ɓaɓe, ngon nje kɨlə ləm kare to mo̰y ɓe no̰o̰, njae oy ta gɨne tɨ, adɨ ɨngə ko̰ ngay.»
23421	MAT 8:7	Ə Jəju əl-e ə nə: «M-a m-aw kadɨ m-aje.»
23422	MAT 8:8	Nə nje kun dɔ ɓutɨ asɨgar je kɨ ɓu əl-e ə nə: «Ɓaɓe, mi m-asɨ kadɨ ɨndə njai ta kəy tɨ ləm al, ə əl ta kare par ə ngon nje kɨlə ləm a ɨngə rɔ nga.
23423	MAT 8:9	M-əl be tadɔ, mi kɨ dɔm mi gɨn tɔgɨ tɨ lə njé kɨ dɔm tɨ, nɨngə m-aw kɨ asɨgar je kɨ əi gɨn tɔgɨ tɨ ləm tɔ. Adɨ re m-əl asɨgar kare m-ə nə: “Aw!” ɓa aw; kɨn ə m-əl kɨ nungɨ m-ə nə: “Ɨre!” ɓa re; kɨn ə m-əl ngon nje kɨlə ləm m-ə nə: “Ɨra nḛ kɨ be!” ɓa ra nḛe kɨn tɔ.»
23424	MAT 8:10	Lokɨ Jəju oo ta kɨn tae tɨ, pɨte, ə əl njé kɨ ai sie ə nə: «Təkɨ rɔjetɨ adɨ m-əl səsi, ko kadɨ-me kɨ be kɨn, m-ɨngə rɔ dəw madɨ tɨ dɔnangɨ kɨ *Isɨrayəl tɨ al ɓəy.
23426	MAT 8:12	Nə njé kɨ kəte ɓeko̰ kɨ dɔra̰ tɨ sɔbɨ dɔde, a tuwəi-de, ɓuki-de kɔ taga, me tɨl tɨ. Lokɨ a no̰i je, a ngəi ngangɨde je tɨtɨ.»
23427	MAT 8:13	Ɓa, Jəju təl əl nje kun dɔ ɓutɨ asɨgar je kɨ ɓu ka kɨn ə nə: «Majɨ, aw! Nɨngə kadɨ ngon nje kɨlə ləi ajɨ kɨ go kadɨ-me tɨ ləi kɨn.» Nɨngə dɔ kade tɨ no̰o̰, ngon nje kɨlə lie ɨngə rɔ kɨ nga tɔ.
23431	MAT 8:17	Be mba kadɨ ta kɨ nje kəl ta kɨ ta Luwə tɨ Ejay əl ka kɨn tɔl tane. Ejay ə nə: «Ɔy tujɨ je, Kɨ mo̰y je ləje kɨ dɔne tɨ.»
23433	MAT 8:19	Lo kɨn tɨ, nje ndo ndu-kun lə Luwə kare re rɔ Jəju tɨ əl-e ə nə: «NJe ndo dɨje, m-a m-un goi lo je pətɨ kɨ a aw tɨ.»
23434	MAT 8:20	Ə Jəju əl-e ə nə: «NJa̰ je ai kɨ ɓe tode, ə yəl je ai kɨ kəyde tɔ, nə *mi NGon dəw m-aw kɨ lo kɨ kadɨ m-ɨlə dɔm tɨ al.»
23435	MAT 8:21	Dəw kare dan njé ndo je tɨ lə Jəju əl-e ə nə: «Ɓaɓe, adɨ-m ta rəbɨ adɨ m-aw m-dɨbɨ bawm ɓəy taa.»
23436	MAT 8:22	Ə Jəju əl-e ə nə: «Un gom, ə ɨyə̰ njé koy je adɨ dɨbi njé koy je ləde.»
23439	MAT 8:25	NGa ə, njé ndo je lie rəi kɨ rɔe tɨ, ndəli-e kɨ no̰ tade tɨ əi nə: «Ɓaɓe, ajɨ-je, nə j-ɨsɨ j-oy.»
23440	MAT 8:26	Ə Jəju əl-de ə nə: «Ra ban ə ɨɓəli be ə? Səi dɨje kɨ kadɨ-me ləsi e ndɨkɨri ba.» Nɨngə, ḭ taa, ndangɨ nəl əi kɨ man ba, adɨ lo təl to jɨjɨji.
23441	MAT 8:27	Nḛ kɨn ətɨ dɨje ɓəl ngay, adɨ əli əi nə: «Dəw ə wa kam e dəw kɨ ban ə, nəl je kɨ ba je ka oi ta lie be ə?»
23443	MAT 8:29	Lo kɨn tɨ, ɨləi rɔde uri kɔl əi nə: «NGon lə Luwə, e ri ə ɨge rɔje tɨ ə? Ɨre nḛ mba kadɨ adɨ-je ko̰ kəte no̰ dɔkagɨloe tɨ a?»
23445	MAT 8:31	Ə NDɨl je kɨ majal no̰i dɔ Jəju tɨ əli-e əi nə: «Re ɨtuwə-je ə, adɨ j-aw me kɔsongɨ je tɨ kam.»
23446	MAT 8:32	NGa ə, Jəju əl-de ə nə: «Awi!» Ɓa tḛḛi, awi uri me kɔsongɨ je tɨ, adɨ kosɨ kɔsongɨ je ɓɨngəi-naa kadɨ mbal tɨ taa, tosi me ba tɨ, a̰yḭ-naa man oyi.
23450	MAT 9:2	Dɨje madɨ oti dəw kɨ rɔe oy njururu, me nḛ kotɨ njé mo̰y je tɨ, rəi sie rɔ Jəju tɨ. Lokɨ Jəju oo kadɨ-me ləde nɨngə, əl dəw kɨ rɔe oy njururu ka kɨn ə nə: «NGonm, uwə tɔgi ba, majal je ləi e kɨ kɨyə̰ go kɔ.»
23451	MAT 9:3	Lo kɨn tɨ, njé ndo ndu-kun je lə Luwə kɨ na̰ je əli ta mede tɨ əi nə: «Dəw kam əl ta kɨ mal dɔ Luwə tɨ!»
23452	MAT 9:4	Nə Jəju gər mər ta ləde, adɨ əl-de ə nə: «Ra ban ə ɨsɨ ɨməri ta je kɨ majal mesi tɨ ə?
23453	MAT 9:5	Kəl dəw kə nə: “Majal je ləi e kɨ kɨyə̰ go kɔ” ɓa nga̰ ngay al, ə se kəl-e kə nə: “Ḭ taa, ə ɨnjɨyə” ə nga̰ ngay al ə?
23454	MAT 9:6	Re e be ɓa, m-a m-ɔjɨ səi təkɨ mi NGon Dəw, m-aw kɨ tɔgɨ dɔnangɨ tɨ ne, mba kadɨ m-ɨyə̰-n go majal je lə dɨje kɔ.» Nɨngə, Jəju əl nje rɔ koy njururu ə nə: «Ḭ taa, un tuwə ləi, ə aw ɓe.»
23457	MAT 9:9	Lokɨ Jəju ɔtɨ no̰o̰ ɨsɨ aw nɨngə, lo də tɨ kɨ ɨsɨ də, oo dɨngəm kɨ ɓari-e nə Matɨye, ɨsɨ me kəy taa la-mbə tɨ. Ə Jəju əl-e ə nə: «Un gom.» Ɓa Matɨye ḭ taa, un go Jəju.
23459	MAT 9:11	Lokɨ *Parɨsɨ je ooi Jəju ɨsɨ uso nḛ kɨ dɨje kɨn nɨngə, əli njé ndo je lie əi nə: «Ra ban ə NJe ndo səsi nḛ ɨsɨ uso nḛ kɨ njé taa la-mbə je, kɨ njé ra majal je ə?»
23460	MAT 9:12	Ə Jəju oo ndude, adɨ əl-de ə nə: «E dɨje kɨ njé mo̰y je ə a sangi dəw kɨ nje ra mo̰y, ɓɨ e njé rɔ nga je ə a sangi dəw kɨ nje ra mo̰y, al.
23461	MAT 9:13	Awi ɨsangi kadɨ ɨgəri me ta kɨ Luwə əl ə nə: “E ra majɨ ə m-ge, ɓɨ m-ge kɨjə məsɨ kadɨ-kare al. Tadɔ, m-re mba ɓar njé ka dana je al, nə m-re mba njé ra majal je yo”.»
23462	MAT 9:14	*NJé ndo je lə Ja̰ Batɨsɨ rəi ɨngəi Jəju əli-e əi nə: «Ra ban ə je kɨ *Parɨsɨ je j-ɨyə̰ ta nḛ kuso, ə njé ndo je ləi rai al ə?»
23463	MAT 9:15	Ə Jəju ɨlə-de tɨ ə nə: «Oi kadɨ dɨje kɨ ɓari-de lo nḛ kuso taa-naa tɨ, a əi kɨ rɔnəl al, dɔkagɨlo tɨ kɨ nje taa dəne ɨsɨ-n səde naa tɨ a? NDɔ je a rəi no̰o̰ kadɨ a uni-e tade tɨ nɨngə, dɔkagɨloe tɨ kɨn ə a ɨyə̰i ta nḛ kuso.
23465	MAT 9:17	Taa, dəw a un kasɨ kandɨ nju kɨ ḭ al ɓəy utɨ me mbu nda je tɨ kɨ kɔke al tɔ. Re e be nɨngə, lokɨ kasɨ a ḭ ɓa, mbu nda je a ndui, kadɨ kasɨ kandɨ nju a lo kɔ nɨm, taa mbu nda je ka təli nḛ kɨ tuji kɔ nɨm tɔ. Be ə, re kasɨ kandɨ nju ḭ al ɓəy ɓa, majɨ kadɨ mbu nda je əi kɨ sɨgɨ taa. Be ɓa, mbu a ndu al nɨm, kasɨ kɨ me tɨ ka a lo kɔ al nɨm tɔ.»
23466	MAT 9:18	Lokɨ Jəju a əl-de ta kɨn nɨngə, nje kun dɔ *Jɨpɨ je kare, re ɔsɨ məkəsɨne nangɨ no̰e tɨ, əl-e ə nə: «NGonm kɨ dəne kɨ du oy taji naa tɨ ne ɓəy. Nə re ɨre ɨndə jii dɔe tɨ ə, a təl tɔsɨ ndəl.»
23469	MAT 9:21	MBata əl mene tɨ ə nə: «Kɨn ə re ta kɨbɨ lie wa par mɨndɨ ə m-ɔdɨ ka, rɔm a nga.»
23470	MAT 9:22	Jəju ɨlə rətɨ oo-e, ɓa əl-e ə nə: «Uwə tɔgi ba ngonm, kadɨ-me ləi aji.» Nɨngə dɔ kade tɨ wa kɨn par, dəne ɨngə rɔ nga.
23472	MAT 9:24	«Ɔri rɔsi gogɨ, ngon oy al, nə to ɓi kare.» Dɨje ɨbəi Jəju kogii.
23475	MAT 9:27	Lokɨ Jəju ɨsɨ aw, njé kəm tɔ je joo uni goe, əli ta kɨ ndude kɨ boy əi nə: «NGon ka Dabɨdɨ, o kəm-to-ndoo ləje.»
23476	MAT 9:28	Jəju re ɓe nɨngə, njé kəm tɔ je kɨ joo ka kɨn rəi rɔe tɨ ɓasi, ə Jəju əl-de ə nə: «Oi kadɨ m-asɨ kadɨ m-ra nḛ kɨn wa kare wa?» Ə njé kəm tɔ je ɨləi-e tɨ əi nə: «Oyo, j-o kadɨ asɨ, Ɓaɓe.»
23477	MAT 9:29	Lo kɨn tɨ, Jəju ɔdɨ kəmde, ə əl-de ə nə: «Majɨ, kadɨ nḛ je rai nḛ kɨ go kadɨ-me tɨ ləsi!»
23478	MAT 9:30	Ɓa, kəmde oo lo. Nɨngə, go tɨ, Jəju ndəjɨ-de kɨ tɔgɨne ə nə: «Oi majɨ, kadɨ dəw madɨ gər nḛ kɨ ra nḛ kɨn al.»
23481	MAT 9:33	Jəju tuwə ndɨl kɨ majal ɓa, dɨngəm kɨ kəte əl ta al ka kɨn, təl əl ta. Nɨngə nḛ kɨn ətɨ kosɨ dɨje ɓəl ngay, adɨ əli əi nə: «J-o nḛ kɨ be kɨn dɔnangɨ *Isɨrayəl tɨ nja kare al ɓəy!»
23482	MAT 9:34	Nə *Parɨsɨ je əli əi nə: «E kɨ tɔgɨ lə ngar lə ndɨl je kɨ majal, ə ɨsɨ tuwə-n ndɨl je kɨ majal.»
23485	MAT 9:37	Be ə, Jəju əl njé ndo je ləne ə nə: «Ko kɨ asɨ kɨjə, dɨle e ngay, nə njé kɨje je əi ngay al.
23486	MAT 9:38	Ə əli ta kɨ Ɓa nje ko, adɨ ɨlə kɨ njé ra ko je me ko tɨ ləne.»
23491	MAT 10:5	Jəju ɨlə njé kaw kɨlə je ləne kɨ dɔgɨ gɨde joo kɨ ndu kɨn ə nə: «Awi rɔ dɨje tɨ kɨ əi *Jɨpɨ je al, al, taa awi me ɓe bo je tɨ kɨ *Samari tɨ al tɔ.
23502	MAT 10:16	«Kɨ ne kɨn, mi, m-ɨlə səsi tə batɨ je dan jagɨm je tɨ. Majɨ kadɨ ɨndəi kəm-kədɨ dɔ rɔsi tɨ tə li je be, ə ɨsɔli lɔm lɔm tə də dum je be tɔ.
23507	MAT 10:21	«NGakonaa je a uni dɔ-naa awii lo tɔl-naa tɨ, baw ngon a aw kɨ ngon kadɨ tɔli-e kɔ, nɨngə ngan je, mede a majal kɨ njé kojɨ-de je, ə a uni dɔde awi kadɨ tɔli-de tɔ.
23512	MAT 10:26	«Ɨɓəli-de al, tadɔ nḛ ra kɨ gɨdɨ ngə̰y tɨ kɨ gɨne a tḛḛ al goto, taa nḛ kɨ to lo ɓɔyɔ tɨ, kɨ dəw a gər al ka goto tɔ.
23518	MAT 10:32	«Dəw kɨ ra kɨ un ndune ta kəm dɨje tɨ wangɨ, təkɨ n-e dəw ləm, mi ka m-a m-un ndum no̰ Bai tɨ, kɨ ɨsɨ dɔra̰ tɨ, təkɨ e dəw ləm tɔ.
23519	MAT 10:33	Nə dəw kɨ najɨ ta kəm dɨje təkɨ, n-gər-m al, mi ka m-a m-najɨ ta kəm Bai tɨ, kɨ ɨsɨ dɔra̰ tɨ təkɨ m-gər-e al tɔ.»
23520	MAT 10:34	«Ɨgai mesi tɨ təkɨ m-re kɨ lapɨya dɔnangɨ tɨ al; m-re kɨ lapɨya al, nə m-re kɨ rɔ dan dɨje tɨ.
23523	MAT 10:37	«Dəw kɨ ndɨgɨ kone, ə se bawne ɨtə-m, dəwe kɨn asɨ kadɨ e dəw ləm al. Dəw kɨ ndɨgɨ ngonne kɨ dɨngəm, ə se kɨ dəne ɨtə-m, dəwe kɨn asɨ ta kadɨ e dəw ləm al.
23526	MAT 10:40	«Dəw kɨ uwə səsi kɨ rɔne tɨ, e mi ə dəwe uwə-m kɨ rɔne tɨ. Nɨngə dəw kɨ uwə-m kɨ rɔne tɨ, e nje kɨlə-m ə uwe kɨ rɔne tɨ tɔ.
23528	MAT 10:42	M-əl səsi təkɨ rɔjetɨ, dəw kɨ adɨ man kɨ sɔl wa kɨn par me ngon kal man tɨ, kɨ kare dan njé kɨ du tɨ kɨ dan njé ndo je tɨ ləm kɨn, mbata ke kɨ e nje ndo ləm ɓa, dəwe kɨn, təkɨ rɔjetɨ, adɨ m-əl səsi, a nal nḛ kɨgə go ji ləne al.»
23531	MAT 11:3	«Ḭ ə ḭ dəw kɨ Luwə mbəte, kɨ sɔbɨ kadɨ a re ka kɨn ə se, e nay no̰o̰ ɓəy kadɨ tə jɨ ngəm tae ə?»
23532	MAT 11:4	Ə Jəju ɨlə-de tɨ ə nə: «Awi əli Ja̰ nḛ je kɨ oi kɨ mbisi je, kɨ kəmsi je kɨn:
23534	MAT 11:6	Majɨ-kur e lə dəw kɨ m-təl gɨn kosɨ lie, al.»
23535	MAT 11:7	Lokɨ ɔti awi, Jəju ɨlə ngɨrə kəl kosɨ je ta kɨ dɔ Ja̰ tɨ ə nə: «E ri ə awi ɨsɨ oi dɨlə lo tɨ ə? E gakɨra kɨ nəl ɨsɨ aw sie kɨ yo je, kɨ ne je kɨn a?
23538	MAT 11:10	E e ə makɨtɨbɨ lə Luwə əl ta kɨ dɔe tɨ kəte ə nə: “M-a m-ɨlə kɨ nje kaw kɨlə ləm kəte kadɨ ra go rəbɨ no̰i tɨ.”
23544	MAT 11:16	«M-o dəw kɨ kadɨ m-un-e m-ɔjɨ-n dɨje kɨ dɔkagɨlo tɨ kɨ ɓone kɨn al. M-a m-ə nə toi tə ngan je kɨ du kɨ ɨsi ta mbalo je tɨ, ɓari-naa kɨ yo je kɨ ne je əi nə:
23545	MAT 11:17	“Jɨ kɔl nal kadɨ ɨndamii, ə ɨmbati ndam, j-osɨ pa yo kadɨ ɨno̰i, ə ɨmbati no̰.”
23546	MAT 11:18	E be ə, Ja̰ re, uso nḛ al nɨm, a̰y man al nɨm ɓa, dɨje əli əi nə: “Dɔe majal”,
23547	MAT 11:19	NGa ə, mi *NGon dəw m-re, ə m-uso nḛ je, m-a̰y man je ɓa, dɨje əli əi nə: “Mi nje kuso nḛ kədɨ, mi nje ka̰y nḛ, mi madɨ njé taa la-mbə je, kɨ njé ra majal je,” ɓəy tɔ! Nə njé kɨ ndɨgi gosɨ lə Luwə, gəri kadɨ gosɨ lə Luwə e gosɨ kɨ dana kɨ go kɨlə rae tɨ kɨ to kɨ taga.»
23549	MAT 11:21	«Kəm-to-ndoo e ləsi, səi dɨje kɨ Korajḛ! Kəm-to-ndoo e ləsi səi dɨje kɨ Bətɨsayda! Nḛ kɔjɨ je kɨ ətɨ ɓəl, kɨ Luwə ɔjɨ dansi tɨ kɨn, re nḛ je kɨn rai nḛ me ɓe bo Tɨr tɨ, kɨ ɓe bo Sɨdo̰ tɨ be ə, re dɨje kɨ me tɨ a ɨyə̰i rəbɨ nḛ rade je kɨ majal mari nu. Re a ɨyə̰i rəbɨ nḛ rade je kɨ majal kɔ, kɨ go rəbɨ kɨlə kɨbɨ kuwə ndoo rɔ tɨ, kɔy-n bu por kɨ dɔ tɨ.
23552	MAT 11:24	E be ə, m-əl səsi kadɨ ɨgəri təkɨ, ndɔ gangɨ ta tɨ ə, ta kɨ gangɨ kɨ dɔ dɨje tɨ kɨ Sodom a nga̰ ngay tə ya̰si be al.»
23553	MAT 11:25	Dɔ gangɨ loe tɨ kɨn, Jəju un ta, əl ə nə: «Bai, kɨ ḭ Ɓa dɔra̰ kɨ dɔnangɨ, m-ɨlə tɔjɨ dɔi tɨ, təkɨ ɨɓɔyɔ nḛ je kɨn njé tər je, kɨ njé nḛ gər je, ə ɨtḛḛ kɨ dɔe adɨ ngan je kɨ du gəri.
23554	MAT 11:26	Oyo, Bai, e ndɨgɨ ləi kadɨ nḛ kɨn ra nḛ be.»
23555	MAT 11:27	Ɓa, Jəju əl dɨje kɨ ai no̰o̰ ə nə: «Bai, adɨ-m nḛ je pətɨ, nɨngə dəw kare kɨ gər-m, mi NGon, goto, e Bai kɨ karne ba par, taa dəw kare kɨ gər Bai ka goto tɔ, e mi NGon kɨ karm ba par, nɨngə e dɨje kɨ mi wa ə m-ndɨgɨ kadɨ m-adɨ gəri-mi par tɔ.
23556	MAT 11:28	«Ɨrəi kɨ rɔm tɨ, səi pətɨ kɨ ɔi rɔgɔgɔ gɨn nḛ kotɨ tɨ kɨ ɔy, ə m-a m-adɨ səsi ɔri kə̰ə̰.
23558	MAT 11:30	Mi, jugɨ ləm ɔy al, taa nḛ kɨ madɨ səsi kadɨ oti ka ɔle pəl pəl tɔ.»
23560	MAT 12:2	Ə lokɨ *Parɨsɨ je ooi-de nɨngə, əli Jəju əi nə: «O njé ndo je ləi rai nḛ kɨ kadɨ dəw ra ndɔ taa kə̰ə̰ tɨ al.»
23561	MAT 12:3	Ə Jəju təl əl-de ə nə: «Ɨtɨdəi nḛ kɨ ngar *Dabɨdɨ ra lokɨ ɓo ra-de kɨ dɨje kɨ goe tɨ kɨn al a?
23565	MAT 12:7	Nɨngə kɨn ə re ɨgəri me ta kɨ ə nə: “E koo kəm-to-ndoo ə m-ge, ɓɨ e kɨlə məsɨ kadɨ-kare par al” kɨn ə, re a ɨgangi ta dɔ dɨje tɨ kɨ ta ləde goto kɨn al.
23566	MAT 12:8	Tadɔ mi *NGon dəw, m-aw kɨ tɔgɨ dɔ ndɔ taa kə̰ə̰ tɨ.»
23568	MAT 12:10	Nɨngə dɨngəm kare kɨ jie oy njururu e me kəy kaw-naa tɨ no̰o̰. Ɓa, dɨje sangi rəbɨ kɨ kadɨ n-ɨndəi ta dɔ Jəju, adɨ dəji-e ta əi nə: «NDu-kun adɨ ta rəbɨ kadɨ dəw ajɨ madɨne ndɔ taa kə̰ə̰ tɨ ə se aje al ə?»
23569	MAT 12:11	Ə Jəju ɨlə-de tɨ ə nə: «Na̰ dansi tɨ ə, aw kɨ batɨ kare ba, ə batɨ ka kɨn osɨ ɓe tɨ ndɔ taa kə̰ə̰ tɨ, ə aw un-e tḛḛ sie taga al ə?
23570	MAT 12:12	NGa nɨngə re e dəw ɓa, ɨtə batɨ gɨdɨ ba̰y ba̰y! ƏƏ m-əl səsi təkɨ ndu-kun adɨ ta rəbɨ kadɨ dəw ra majɨ ndɔ taa kə̰ə̰ tɨ.»
23571	MAT 12:13	Lo kɨn tɨ no̰o̰, Jəju əl dɨngəm ka kɨn ə nə: «Ɨsurə jii.» Ə dɨngəm surə jine ɓa, jie təl to majɨ asɨ-naa kɨ kɨ nungɨ.
23576	MAT 12:18	«Oi ɓəə kɨlə ləm kɨ m-kɔte, NJe ndɨgɨ ləm, kɨ rɔm nəl-m ngay kadɨ m-ɨlə jim dɔe tɨ. M-a m-ɨndə NDɨlm dɔe tɨ, Nɨngə a ɨlə mbḛ nḛ ra kɨ dana rɔ gɨn ɓe je tɨ kɨ dangɨ dangɨ.
23579	MAT 12:21	Gɨn ɓe je kɨ dangɨ dangɨ a ɨndəi mede dɔe tɨ.»
23581	MAT 12:23	Nḛ kɨn ətɨ kosɨ dɨje ɓəl ngay, adɨ dəji-naa ta əli əi nə: «Dəw kam e *NGon ka Dabɨdɨ al ma?»
23582	MAT 12:24	Nə lokɨ *Parɨsɨ je ooi ta kɨn nɨngə, əli əi nə: «E kam ɨsɨ tuwə ndɨl je kɨ majal kɨ tɔgɨ lə Bəljəbul, kɨ e ngar lə ndɨl je kɨ majal.»
23583	MAT 12:25	Jəju gər mər ta ləde adɨ əl-de ə nə: «Kɨn ə, dɨje kɨ me ɓeko̰ tɨ kɨ kare ba, təli dɔ-naa tɨ rɔi-naa ə, ɓe ko̰e kɨn a tujɨ. Taa, ɓe bo, ə se me kəy kɨ dɨje kɨ me tɨ təli dɔ-naa tɨ, rɔi-naa, kɨ kadɨ a a taa ka goto tɔ.
23587	MAT 12:29	«Nɨngə təkɨ rɔjetɨ, re dəw uwə dəw kɨ nje tɔgɨ dɔe kəte al ə, a asɨ kur me kəy tɨ lie, kadɨ ndur nḛ kɨngə lie al. Lokɨ dɔe ngata nɨngə, a ndur nḛ kɨ me kəy tɨ lie təkɨ mene ge.
23591	MAT 12:33	«Kɨn ə re kagɨ majɨ ɓa, kande majɨ tɔ, a re kagɨ majal ɓa, kande majal tɔ. Tadɔ e kɨ kandɨ kagɨ ə dəw a gər-n kagɨ.
23595	MAT 12:37	Tadɔ e kɨ ta kɨ tai tɨ ə a ɔri ta dɔi tɨ, ə e kɨ ta kɨ tai tɨ tɔ ə ta a uwəi.»
23596	MAT 12:38	NJé ndo ndu-kun je kɨ *Parɨsɨ je uni ta əli Jəju əi nə: «NJe ndo dɨje, jɨ ndɨgɨ kadɨ ɨra nḛ kɔjɨ madɨ kare adɨ j-o.»
23597	MAT 12:39	Ə Jəju ɨlə-de tɨ ə nə: «Dɨje kɨ dɔkagɨlo tɨ kɨ ɓone, əi dɨje kɨ majal, kɨ njé kuwə marɨm, ndɨgi kadɨ n-ooi nḛ kɔjɨ, nə nḛ kɔjɨ madɨ kɨ rangɨ kɨ kadɨ a oi ore dɔ nḛ kɔjɨ lə nje kəl ta kɨ ta Luwə tɨ Jonasɨ, goto ngata.
23601	MAT 12:43	«Lokɨ ndɨl kɨ majal tḛḛ me dəw tɨ, aw ɨlə kɨ dɨlə lo kɨ tutɨ mba kadɨ n-ɨngə lo kɨsɨ kɨ rangɨ kadɨ n-ɔr kə̰ə̰ tɨ, nə ɨngə al ɓa,
23602	MAT 12:44	əl ə nə: “M-a m-təl kadɨ m-aw lo kɨsɨ-m tɨ kɨ kəte m-ɨsɨ tɨ ə m-tḛḛ ka kɨn gogɨ.” Lokɨ təl aw gogɨ nɨngə, ɨngə me lo ka kɨn to kare, utəi, rai adɨ majɨ.
23603	MAT 12:45	NGa ə, təl aw, ɔy ndɨl je kɨ majal ɨtəi-e e wa ɓəy sɨri, ɓa rəi uri me dəw tɨ ka kɨn ɨsi. Lo kɨn tɨ, ji kɨsɨ dəw kɨn kɨ dɔe taa a majal ngay ɨtə e kɨ kəte ɓəy. Be ə, dɨje kɨ majal kɨ dɔkagɨlo tɨ kɨ ɓone ka a toi be tɔ.»
23605	MAT 12:47	NGa ə dəw madɨ əl-e ə nə: «O ko̰i je kɨ ngako̰i je ai taga no̰o̰, a sangi kadɨ n-əli səi ta.»
23606	MAT 12:48	Ə Jəju təl əl dəw ka kɨn ə nə: «Na̰ je ə əi kom je, kɨ ngakom je ə?»
23607	MAT 12:49	Ɓa un jine tɔjɨ-n njé ndo je ləne, ə ə nə: «Oi kom je, kɨ ngakom je ə ɨsi kɨn.
23608	MAT 12:50	Tadɔ dəw kɨ nje ra ndɨgɨ lə Bawm kɨ ɨsɨ me dɔra̰ tɨ ə, e ngokom je, e konanm je, kɨ kom je.»
23611	MAT 13:3	Jəju əl-de nḛ je ngay me kujɨ ta je tɨ ə nə: «NJe ndɔr kare aw kadɨ dɨbɨ nḛ,
23616	MAT 13:8	Nə ka̰ ko je madɨ, tosi dɔnangɨ tɨ kɨ majɨ, adɨ andi. Kɨ na̰ je andi asɨ ɓu kare, njé kɨ nungɨ andi asɨ kutɨ mehḛ, taa njé kɨ nungɨ ɓəy andi asɨ kutɨ mɨtə tɔ.»
23617	MAT 13:9	Jəju ɨlə dɔ tɨ ə nə: «Dəw kɨ aw kɨ mbine mba koo-n dɔ ta ɓa, kadɨ oo dɔ ta kɨn majɨ!»
23618	MAT 13:10	*NJé ndo je lə Jəju rəi rɔe tɨ dəji-e əi nə: «MBa ri ə əl-de ta kɨ kujɨ ta je ə?»
23619	MAT 13:11	Ə Jəju əl-de ə nə: «M-əl-de ta kɨ kujɨ ta tadɔ səi, Luwə tḛḛ kɨ dɔ nḛ kɨ to lo ɓɔyɔ tɨ kɨ ɔjɨ dɔ ko̰ɓe lie adɨ ɨgəri, nə əi je, Luwə tḛḛ kɨ dɔe adɨ-de al.
23622	MAT 13:14	E be kadɨ ta kɨ Luwə əl kɨ nje kəl ta kɨ tae tɨ Ejay kɨn tɔl tane. Ejay əl ə nə: “A ooi dɔ ta majɨ, nə a ɨgəri me al nɨm, A ɨgo̰i lo majɨ, nə a ooi lo al nɨm,
23623	MAT 13:15	Tadɔ me dɨje kɨn təl nga̰ ngororo. Uti mbide, NDəmi kəmde, NDɨgi kadɨ kəmde oo lo al nɨm, Kadɨ mbide oo ta al nɨm, Taa kadɨ n-gəri nḛ madɨ kare al nɨm tɔ, Nə təkɨ ne n-ḭḭ n-rəi rɔm tɨ, Adɨ m-ajɨ-de.”
23624	MAT 13:16	«Nə səi, səi njé majɨ-kur, tadɔ kəmsi oo nḛ je majɨ nɨm, mbisi oo ta majɨ nɨm.
23626	MAT 13:18	«Səi, majɨ kadɨ gəri me kujɨ ta lə nje kɨlə ko kɨn majɨ.
23631	MAT 13:23	Nɨngə, dɔnangɨ kɨ majɨ kɨ ka̰ ko je tosɨ tɨ, e dəw kɨ oo ta lə Luwə, gər mee, adɨ andɨ majɨ. Dɔe kɨ madɨ je andi ɓu kare je, kɨ nungɨ andi kutɨ mehḛ je, kutɨ mɨtə je.»
23632	MAT 13:24	Jəju ɨndə kujɨ ta kɨ rangɨ no̰de tɨ ɓəy ə nə: «Ko̰ɓe lə Luwə, to tə dəw kɨ dɨbɨ kandɨ nḛ kɨ majɨ me ndɔr tɨ ləne,
23635	MAT 13:27	Lo kɨn tɨ, njé ra kɨlə je awi əli ɓade əi nə: “Ɓaje, e kandɨ nḛ kɨ majɨ ə ɨdɨbɨ me ndɔr tɨ ləi tɔ, nga jəne je kɨn tḛḛi ra ə?”
23636	MAT 13:28	Ə ɓade əl-de ə nə: “E nje ba̰ ə ra nḛ kɨn.” NGa ə njé ra kɨlə je dəji-e əi nə: “Ɨndɨgɨ kadɨ jɨ rə̰y-de kɔ a?”
23637	MAT 13:29	Nə ɓa nje ndɔr əl-de ə nə: “Jagɨ, lo rə̰y jəne je tɨ kɨn, a rə̰yḭ kɨ ko kɨ majɨ ba.
23638	MAT 13:30	Ə ɨyə̰i-de adɨ tɔgi naa tɨ bɨtɨ kagɨ lo kɨjə ko tɨ, nɨngə ndɔ kɨje tɨ ɓa, m-a m-əl njé kɨje je m-ə nə: Ɨrə̰yḭ jəne je kɨn ɨdɔɔi kɨ dɔe dɔe kadɨ tə ɨləi por ɓəy taa, ɨjəi wa kɨ me dam tɨ ləm.”»
23639	MAT 13:31	Jəju ɨndə kujɨ ta kɨ rangɨ no̰de tɨ ɓəy ə nə: «Ko̰ɓe lə Luwə to tə ka̰ kagɨ madɨ kɨ ɓari-e nə mutadɨ kɨ dəw madɨ un dɨbɨ me ndɔr tɨ ləne kɨn be.
23640	MAT 13:32	Ka̰ mutadɨ ə e kandɨ nḛ kɨ du ɨtə ndəgɨ kandɨ nḛ je pətɨ, nə lo kɨ tɔgɨ ɓa, təl kagɨ ta̰y kɨ bo ɨtə kam ta̰y je pətɨ kɨ me ndɔr tɨ. Təl kagɨ kɨ bo, adɨ yəl je rəi rai kəy tode bajie je tɨ.»
23641	MAT 13:33	Jəju əl-de kujɨ ta kɨ rangɨ ɓəy ə nə: «Ko̰ɓe kɨ dɔra̰ tɨ to tɨtɨ-naa kɨ əm kɨ dəne madɨ un lɔy-n ndujɨ kɨ me kee joo, adɨ ndujɨ kɨ lɔy ba pətɨ ḭ kɨn be.»
23643	MAT 13:35	E be kadɨ ta je kɨ Luwə əl kɨ ta nje kəl ta kɨ tae tɨ kɨn tɔl tane. NJe kəl ta kɨ ta Luwə tɨ əl ə nə: «M-a m-tḛḛ tam kadɨ m-əl kujɨ ta je, m-a m-ɨlə mbḛ nḛ je kɨ toi lo ɓɔyɔ tɨ lo kɨlə ngɨrə dɔra̰ tɨ kɨ dɔnangɨ tɨ nu kɨn.»
23644	MAT 13:36	Jəju ɨyə̰ kosɨ je ə aw ɓe. Lokɨ rəi ɓe, njé ndo je lie rəi rɔe tɨ, dəji-e əi nə: «Ɔr-je gɨn kujɨ ta kɨ dɔ jəne tɨ kɨ a me ndɔr tɨ kɨn adɨ j-o.»
23645	MAT 13:37	Ə Jəju ɨlə-de tɨ ə nə: «Dəw kɨ nje dɨbɨ ko nḛ kɨ majɨ kɨn, e mi NGon dəw;
23652	MAT 13:44	«Ko̰ɓe kɨ dɔra̰ tɨ to tə nḛ kɨngə kɨ ɓɔyɔi me ndɔr tɨ, ə dəw madɨ aw tḛḛ dɔ tɨ kɨn be. Dəw ka kɨn təl ɓɔyɔ gogɨ, ɓa rɔe nəl-e ngay, adɨ aw gatɨ kɨ nḛ majɨ je ləne pətɨ, ə ɨyə̰ lae re ndogɨ-n ndɔr ka kɨn.
23655	MAT 13:47	«Ko̰ɓe lə Luwə to tə bandɨ kɨ dəw a ɨlə me ba tɨ ə a ɔy dɔ kɔ kanjɨ je kɨ dangɨ dangɨ kam be.
23658	MAT 13:50	A ɓuki dɨje kɨ njé ra nḛ je kɨ majal me por tɨ kɨ dum kəl tae, kɨ e lo kɨ a no̰i je a ngəi ngangɨde je tɨtɨ.»
23659	MAT 13:51	Lo kɨn tɨ no̰o̰, Jəju dəjɨ njé ndo je ləne ə nə: «Ɨgəri me ta je kɨn pətɨ a?» Ə ɨləi-e tɨ əi nə: «Oyo, jɨ gər.»
23660	MAT 13:52	Nɨngə Jəju əl-de ə nə: «E be ə, nje ndo dɨje ndu-kun kɨ təl nje taa nḛ ndo kɨ dɔ ko̰ɓe tɨ lə Luwə, to tə ɓa nje kəy kɨ ɨngə nḛ je kɨ sɨgɨ kɨ nḛ je kɨ kɔke lo ngəm nḛ tɨ ləne kɨn be.»
23662	MAT 13:54	Ɔtɨ no̰o̰, aw ɓe bo tɨ kɨ tɔgɨ tɨ. Jəju ndo nḛ dɨje gɨn kəy kaw-naa tɨ lə *Jɨpɨ je. NDo-de nḛ ndo kɨ ətɨ-de ɓəl, adɨ əli əi nə: «Gosɨ ta je kɨ nḛ kɔjɨ je kɨn ḭḭ-n ra ə?
23664	MAT 13:56	Taa, konane je ka ɨsi səje ne tɔ al a? NGa nḛ je kɨn pətɨ ɨngə ra dana?»
23665	MAT 13:57	Ta kɨ dəji kɨn ɔgɨ-de kadɨ adi mede Jəju, ə Jəju əl-de ə nə: «NJe kəl ta kɨ ta Luwə tɨ ɓa, e me ɓe koje tɨ, kɨ me kəy tɨ lie ə dɨje a kɨdi-e tɨ.»
23668	MAT 14:2	Ə əl njé ra kɨlə je ləne ə nə: «Dəw kɨn e Ja̰ Batɨsɨ! E e ə ḭ taa dan njé koy je tɨ. Gɨne kɨn ə, aw-n kɨ tɔgɨ mba ra-n nḛ je kɨ ətɨ ɓəl ɓəl.»
23670	MAT 14:4	kɨ Ja̰ əl-e ta dɔ tɨ ə nə: «E go tɨ al kadɨ ɨtaa-e nei tɨ.»
23674	MAT 14:8	Lo kɨn tɨ, ko̰e sule, adɨ əl ə nə: «Adɨ-m, təkɨ j-a-n wa kɨn, dɔ Ja̰ Batɨsɨ me supɨra tɨ.»
23681	MAT 14:15	Lokɨ kadɨ aw tə ur ɓa, njé ndo je ɔti kɨ rɔ Jəju tɨ əli-e əi nə: «Lo kɨ j-ai tɨ ne kɨn, e lo kɨ dɨje gotoi tɨ, nɨngə kadɨ ɨsɨ ur tɔ ngata, ə ɨtuwə kosɨ dɨje kam adɨ awi kɨ ngan ɓe je tɨ, ndogi nḛ kuso usoi.»
23682	MAT 14:16	Nə Jəju əl-de ə nə: «Awi kɨ ndoo kadɨ awi lo al, səi je wa adi-de nḛ usoi.»