23233	MAT 1:20	Mia bogo napano naio jidomii ka mia rila tibena, Atua kiano nailiano tai miyotuba kanio ea monovovuano tai bogiano, naruei nailiano nei berii kanio, berinavo “Yoseve, jau Teviti kiano bajulukuti, jau kojog re rivova ka mia kovuru tira na Mere ka ve koamo, bior tete na joa mabono, binimei ea Niununo Lu.
23234	MAT 1:21	Mia Mere naio rivar tete sum̃ano tai, mia monoka jau kesisia siano ka Yesu Naioruriano, bior mia naio rilakon nonovio kiano tomu nalo kialo kariano nalo.”
23236	MAT 1:23	napano naio berenio, berinavo “Mia merevono tai na maka rijikia sum̃ano vo, mia naio ve m̃abono, mia naio rivarlar kenerinio sum̃ano tai, mia nalo asisia siano aver ‘Emanuela.’ ” Sio nei “Emanuela,” berenio “Atua to kiteaku.”
23240	MAT 2:2	Naruei nalo abika den tomu nalo, aberenio “?Tete na miyotuba voniganei, na aber mia naio ve kulo Israel kialo parinio tubo, naio jo be? Kumemi numial kiano m̃arivitano nene ruei, miyotuba ea vio napano m̃erenio mijivi eaio, ana kumemi nubinimei ka nuvilivu ka siano.”
23242	MAT 2:4	Naruei Parinio tubo Erot naio bio tomu na tortoru na kulo lu nalo naliko naverloglogiano na tuboiano nalo abinimei amial naio, ana naio bika denlo, berinavo “?Mia Naverikariano nam̃a aju aberiio vurua na, mia naio rimei riyotuba to be?”
23243	MAT 2:5	Nalo nei aberdop̃e, aberinavo “Mia Naverikariano naio riyotuba ea tanobuku na vio Yutea, ea komeli na vio Betleem.
23244	MAT 2:6	Nina bior beamu naverialiano tai naio bivitauiakar iliano nalo nei, berenio ‘Atua naio ber jibe nei, berinavo “Kamiu na vio Betleem, maka kuvijikia kuver kulo dolu na tortoru nalo na ga ea vio Yutea, nalo ga abe tomoruo loa kamiu, ana kamiu kumitutano, makanio, bior mia navurim̃araboiano na toru tai riyotuba ea kamiu rimemedu, naio rivitikar vatitig kiaku kulo Israel nalo.” ’ ”
23246	MAT 2:8	Bisi na naio ber kalo, berinavo “Monoka kamiu kuva kuvisirag tete nene, ver kuvilealio, ana mo mia kumei kuverialio va kiniou bereio, ka mia kiniou bunu nava nolotu ka siano,” bisi na naio miilalo aba Betleem. Mia kanano iliano nei be sibiano ga, naio jidom rileal tete domudomu nei ka mia naio riva ruebinio ga.
23251	MAT 2:13	Bogo na tomu nalo nei ajuvan vio nei ruei abano, ana Atua kiano nailiano tai miyotuba ka Yoseve ea monovovuano tai, naio berkanio, berinavo “Yoseve, jau kotumolu, kodu kiritete domudomu naljuo keniene, kuva kuvitu bilig ea vio Ijivi, bior Tubo Erot naio jom̃a jidomii kakar ka mia riila kiano tomu na mira nalo asirag kiritete domudomu na ka mia auebinio. Kamiu monoka kuva kuvitua vio na rivano-o ver kiniou never kamiu kumei, ana mo kumei bereio.”
23253	MAT 2:15	Nalo ajua vio na jiou kija, bano-o bokar bogo na Parinio Tubo Erot naio m̃aro. Tena maluvo jel jibe nei ka mia rimemedu ka Atua kiano iliano tai na naio beriio ban Naverialiano Osea nanua ruei, berinavo “Keneriku joa vio Ijivi, mia kiniou nobio naio ka rimei bereio.”
23256	MAT 2:18	“Jooa na tegiano tai amijogio ea vio Rama, tegiano na tinie jaleleiano. Rejel naio jom̃a jegi kumabinio nalo, naio miilkue ka aiolip̃ilip̃i naio, bior kumabinio nalo am̃arm̃aro liki.”
23258	MAT 2:20	berinavo “Yoseve, jau kotumolu, kodu tete na vija keniene, kamiu kuvan bereio ea kenemiu venuo napano Israel, bior Parinio Tubo Erot nanua m̃a jidom ruei kiritete na, naio m̃aro ruei.”
23261	MAT 2:23	Ana nalo aba ajua komeli tai napano ea tanobuku na, siano Nasarete. Vite na maluvo jibe na ka rila naverialiano nalo kanalo iliano nalo ave riano, napano m̃a aberii Verikariano nei nanua ruei, aberinavo “Mia averenio naio be toro re Nasarete tai.”
23263	MAT 3:2	“Kamiu monoka kuvilig kamiu bior Atua kanano navenatuboiano jo binimei.”
23264	MAT 3:3	Mia ninei be toro napano Naverialiano Aisea naio jom̃a berial nua ruei, berinavo “Toro tai bio jouo ea vio yauo, berinavo ‘Kamiu kuvila Atua kiano m̃arabo rimemedu, ka mia naio riyotuba ea kenemiu meuliano nalo.’”
23268	MAT 3:7	Be bogo tai, Jone mial ka napano be tiniobi na terati juo na nalotuano na kulo Ju nalo kialo, nina be Varisis bija Satusis nalo, abinimei ka naio rivaruei ealo, mia naio mil jikili banlo, naio berinavo “?Kamiu kumitavukia maro nalo ga napano amerou ka sebi tai naruei nalo aburo, mia kamiu kuberiam̃a mia kumijikia kuvuro ka sebi napano mia Atua riila rimei, napano kamiu maka kuvilig vatitigio kamiu rivu vo?
23270	MAT 3:9	Mia maka rivu kam̃a kuvarvar ka kamiu, tibe kanio nam̃a kumilaio, kuberinavo ‘Kito robo ruei, robe Epraamo kiano bajulukuti nalo.’ Mia kiniou neber ka kamiu, neber vite na maka ve titenia, bior Atua naio mijikia rivar puruveru nalo nei riviliglo amei ave Epraamo kiano bajulukuti nalo, ka adu jelemiu.
23273	MAT 3:12	Naio midukar titai jibe ka m̃artea joa jum̃ano, ka mia naio rilakon vatitig kanano uiti nalo. Mia naio rivar uiti napano be nioti uiti na bo, ava joomo ea kunuano, mia nalo na abe vinikiti ga, mia naio risebilo ka sebi tai napano maka rijikia rim̃aro bogo tai leleio.”
23275	MAT 3:14	Mia Jone naio jidom riverbure be deio, ana naio ber “?Jum̃abe ana jau kobinimei ka navaruei easo? Kejiio, memedu ga ka jau kavaruei ea kiniou.”
23276	MAT 3:15	Mia Yesu naio berdop̃e, berinavo “P̃eli ga koig, mia tibena re. Jau kala ninei beamu vo, bior bo laka ka mia kito ve juo monoka rotum̃a rataki vite nalo napano Atua jidom ka kito roim̃aukanio.” Naruei Jone mijamo ka Yesu binimei, ana naio baruei eaio.
23278	MAT 3:17	Naruei Atua mil batove, naio ber “Nina be keneriku napano kiniou nejidom m̃elea naio. Kiaku jidomiano joa naio, kiniou najaaro toru m̃ele ka naio.”
23281	MAT 4:3	Ana mo Sim̃aro, toro nam̃a milavonvon tomu nalo, naio ber ka Yesu, berinavo “Verenio jau kobe Atua kenerinio riano, ana mo kover ka puruveru nalo na aju na, ka amei ave joko, ka kesen tai.”
23282	MAT 4:4	Ana Yesu naio berdop̃eio, berinavo “Makanio, bior Niosi Lu naio berenio ruei, berinavo ‘Maka toro rijikia rimeul ea ga sinaniano, mia toro mijikia rimeul ea iliano nonovio napano Atua naio berenio.’”
23284	MAT 4:6	Naruei Sim̃aro ber ka Yesu, berinavo “Verenio jau kobe Atua kenerinio, ana mo jau koviako kavatove ea borotano. Mia jau kovu ga na, bior Iliano Lu naio berii Atua, berinavo ‘Mia naio mijikia riila kiano nailiano nalo, ka amei atu avitikariso. Mia nalo adukarso ga ka jum̃alo mave, ka mia kavan re jaamo ea puruveru.’”
23285	MAT 4:7	Ana Yesu berdop̃e Sim̃aro, berinavo “Makanio, bior Niosi Lu ber bunu ruei, berinavo ‘Maka rivu ka kalavon kanamo Tubo Atua, jau katadua re naio ka rila kiamo vite tai.’”
23287	MAT 4:9	Naruei Sim̃aro milavon Yesu bereio va rolu nene, berinavo “Saba nalo na komial na mia kiniou najamo kalo vanso, verenio jau keinietano, jau kolotu ka kiniou.”
23288	MAT 4:10	Mia Yesu naio mil ban Sim̃aro, berdop̃e kiano iliano, berinavo “Jau kovuro den kiniou, Sim̃aro. Niosi Lu naio berenio ruei, berinavo ‘Mia jau kolotu ka ga Tubo kiamo Atua, naio ga takurano, mia naio ga kala kanano im̃auano.’”
23293	MAT 4:15	“Kamiu tomu nalo na Sebulano bija Naptali kialo vio nalo, napano kamiu kumitu iviso ka m̃arauei na vio Yortano bija tei na toru, kamiu na vio Kalele, vio na tomu na maka ajikia Atua, kamiu kuvijog iliano nei:
23294	MAT 4:16	Tomu nalo napano m̃a aju nunu ga, mia nalo aial burum̃ara yulu tai. Nalo na aju nunu dam̃ariga, ka mia m̃a am̃arm̃aro ga, mia burum̃ara yulu tai naio rimereralilo.”
23295	MAT 4:17	Mia jikar ea bogo nei, ana Yesu naio jom̃a mioliolu, naio berinavo “Kamiu monoka kuvilig kenemiu jidomiano nalo ka kenemiu kariano nalo, bior navenatuboiano na vio mave naio binimei vaataro ruei.”
23297	MAT 4:19	Mia naio ber kalo, berinavo “Kamjuo kuvitakisor kiniou, mia kiniou nala kamiu kuve navagadeano na tomu nalo.”
23306	MAT 5:3	Mia Yesu kanano iliverloglogiano nalo na tortoru tai ajibe nei. Naio berinavo “Nalo napano abitilubar ka maka aleal Atua ea kialo meuliano nalo vo, mia ilivuiano rimei toalo, bior mia Atua naio rive Parinio Tubo ka tomu nalo na ajibe na.
23314	MAT 5:11	“Kamiu napano verenio tomu nalo amila lelan kamiu ajum̃a amijil kamiu, a ajum̃a amila sibi ea kamiu, napano ajum̃a aber niegeniege kamiu, nina bior kube kanaku tomu nalo, mia ilivuiano rimei toa kamiu bunu.
23315	MAT 5:12	Kamiu kuvisidom bijovijon re, kuvisaaro ga, bior amila kiki kamiu ea bajago na ga amila ka naverialiano nalo re nua. Mia kamiu kuvar kenemiu burum̃ara ijaiano ea vio mave.”
23316	MAT 5:13	Ana Yesu ber bunu, berinavo “Kamiu kube vaatei na tomu nalo na yetemeriba nei, napano kenemiu bajago novo naio bakar vio yetemeriba nei maka riva rivova laka. Ana verenio vaatei nei rijea re bunu rivu, maka bunu rijikia rila kanano im̃auano, a maka bunu titai rijikia rila rivu, mia naio bo ka ga avukuio rivano.
23317	MAT 5:14	“Kamiu kumitavukia yulu na yetemeriba nei. Mia verenio m̃arkomeli tai toa suku levlevi mave, mia bogiano tomu nalo napano aju koalabo amijikia aial yulu na m̃arkomeli nene, tomu nalo napano ajuaio maka ajikia aduvan kanalo m̃arkomeli nei.
23319	MAT 5:16	Ana ea bajago nene ga, kamiu monoka kuvijamo ka kenemiu yulu nalo na kenemiu meuliano amerera rivokar tomu nalo, ka ajikia aial vatitig im̃auano novo nalo napano m̃a kamiu kumim̃aukanio. A bogo napano nalo aial kenemiu im̃auano novo nalo, mia avamenea Karamemiu napano joa vio mave riviorio.”
23320	MAT 5:17	Ana Yesu berii bunu, berinavo “Mia maka rivu ka kamiu kuvitum̃a kuver kiniou nebinimei ka nala lelan Mosis kiano tuboiano nalo vija naverialiano nalo kialo iliano nalo, p̃eli ga, maka lele tibena. Kiniou nebinimei ka mia natakii masosoua nonovio, ka nevisi vatitig nioti nene nalo.
23323	MAT 5:20	Kamiu kumitum̃a kumisidomii kuberenio naverloglogiano na tuboiano nalo a Varisis nalo abe tomu na memedu nalo laka ruei, a kamiu monoka kuvila bajago nalo na memedu lie vo tuvululo, ver p̃eli, mia kamiu kuvijikia re kuva jouro ea Atua kiano navenatuboiano.”
23324	MAT 5:21	Ana Yesu berii bunu, berinavo “Kamiu kumijog ruei ka napano aberloglog kiado tormoruo nalo re nua beamu, aber ‘Kouebini re toro,’ mia bunu ‘Toro na riuebin toro rim̃aro, mia memedu ka avuru naio riva komeli ka mia ail vanio.’
23325	MAT 5:22	Mia kiniou nei, neber ka kamiu: verenio toro na tinienjer kuruano, mia memedu ka avuru naio riva komeli labo, toro napano mil bova toru ka kuruano, naio berenio ‘!Jau kobo ka ga iakurano!,’ memedu ka avuru naio ea kiado tomu na tortoru nalo kialo vioriano. Mia verenio toro tai napano naio mil m̃ele ban kuruano, naio berenio ‘Pariparimo miavovu’ mia memedu ka mia avuku naio rivan ea sebi ea vio na jogvaiano.
23328	MAT 5:25	“Verenio jau bogo tai kovilvil ea toro tai ka titai, karina naio jidom rivurso kava komeli kario, mia bo ka jau kavan sop̃eli keial naio ka keil vatitig vija naio tukamu, ka bogo napano maka avuruso kava komeli vo. Verenio makanio, p̃eli mia naio ruduso kotoa toro na toru jum̃ano ka naio tibureso, a mia naio naruei ruduso kotoa toro nam̃a bokakar toro jum̃ano, ka toro nene naio ruduso kotoa yimo na tetavokoiano.
23329	MAT 5:26	Kiniou neber kaso, verenio tibena mia jau maka kejikia kataluvo den yimo na tetavokoiano rivan rivokar bogo na mia jau kovulu nonovio kanamo mauo beamu, avona bisi ana jau komijikia kataluvo.”
23330	MAT 5:27	Ana Yesu berii bunu, berinavo “A kamiu kumijog bunu ruei ka napano aberloglogio ruei, aber ‘Mia kala re siakaiano.’
23332	MAT 5:29	Verenio miramo tivelinio rilaso kala kariano, bo ka jau ketelario, kovuku rivano. A verenio jum̃amo tinene rilaso kala kariano, bo ka jau ketelario, kovuku rivano. Bo kanio jau kalavenio niabemo togio tibena, ver p̃eli, mia mokotenamo reraio rivakovio ea vio na jogvaiano.”
23334	MAT 5:31	Ana Yesu berii bunu, berinavo “Bereio, aber bunu nua, aberinavo ‘Toro napano jitiglar koano, mia naio monoka rudu m̃esi na silubariano tai vanio, napano naio beriio meravo ka naio jitiglar naio ruei, tira na maka bunu ve koano.’
23335	MAT 5:32	Mia kiniou neber ka kamiu, ver toro na ver jitiglar koano, ka iakurano ga maka tira nei naio rive kodovo van koano neibano jukamu, mia ver tira neibano naio rila siakaiano, mia koano moruo naio be burupati nene. Mia toro na ver soro ka tira na jibe nei mia naio mila siakaiano.”
23336	MAT 5:33	Ana Yesu berii bunu, berinavo “Kamiu kumijog bunu ruei ka nalo aberii ka kiado tormoruo nalo nua bogobe, aberver jau kover Atua siano ka mia rila kanamo verikariano to sikili, mia maka jau kalakorov bereio kanamo iliano nene. A vaio napano jau koberkar ban Atua, monoka jau kalaiio.
23337	MAT 5:34	“Mia kiniou neber ka kamiu, neber jau maka kejikia kover titai siano leleio ka rila kanamo verikariano to sikili. Maka kejikia kover ‘Riano mave’ ver p̃elina jau kojom̃a kamila bulag tolu na vio mave napano be vio na Atua kiano.
23338	MAT 5:35	A maka kejikia kover ‘Riano, vio yetemeriba novo na,’ ver p̃eli, mia jau kala bulag tolu na vio yetemeriba na jotano ka Atua kiano moroano. Maka kejikia koverenio ‘Riano, komeli lu yako Yerusalemo niako vo’ ver p̃eli, jau kojom̃a komila bulag tolu na vio na kanado Parinio Tubo Lu kanano.
23339	MAT 5:36	A maka kejikia koverenio ‘Riano, paripariku nei’ kanio rila kanamo verikariano to sikili, ver p̃elina jau kojom̃a komila bulag Atua kiano tolu napano naio ga takurano mijikia rila viju parido tai ve takurano rimei riuvu p̃elina rimei ribobogio.
23340	MAT 5:37	Ea kenemiu verikariano nalo, monoka kamiu kuver ga ‘Nao,’ p̃elina kamiu kuver ga ‘Makanio,’ nina ga barei na. Iliano dolu nalo napano m̃a kumitum̃a kuberenio, nalo abinimei den Sim̃aro.”
23341	MAT 5:38	Ana Yesu berii bunu, berinavo “Mia kamiu kumijog naverloglogiano nalo aberii nua ruei, aberinavo ‘Verenio toro tai rila lelan toro dolu mirano tinene, monoka ala lelan mirano bunu. Mia verenio toro tai tukular toro dolu m̃arjuvono tai, monoka atukular m̃arjuvono bunu.’
23345	MAT 5:42	Verenio toro tai rivika vite tai denso, mia monoka jau kodu vite nene vanio, a verenio toro tai sidom rudu kija vite na be kanamo, mia monoka kajamo ka vanio mia koverbureio re.”
23346	MAT 5:43	Ana Yesu berii bunu, berinavo “Mia kamiu kumijog naverloglogiano nalo aberii nua ruei, aberinavo ‘Monoka jau kosidom nalo napano aju vaataro kaso, mia jau kovijuku die kanamo uolu nalo.’
23351	MAT 5:48	Mia kenemiu meuliano nalo monoka tibe ka na Karamemiu napano joa vio mave kiano bajago, napano memedu, a bo laka ban tomu nonovio.”
23352	MAT 6:1	Ana Yesu naio mil banlo, berinavo “Vite nalo napano kiado nalotuano naio berenio bo ka alaio, kamiu kuvila re tavukia napano kamiu kumilaio ka mia tomu ve telabo ajikia avitilubario ka napano kamiu kumila tonovo. Verenio kamiu kuvitum̃a kuvila tibe na, mia Karamemiu napano joa vio mave, naio maka rijikia rije ijaiano van kamiu rivior vite na.
23353	MAT 6:2	“Tibe na, ea bogo nalo napano jau kesian ijaiano van talim̃asa nalo, jau keil vevavin re kanio, tavukia nailikuleiano nalo. Nalo ajum̃a aber bulag kanalo im̃auano novo nalo joomo ea yimo na volkouano, a tavio bunu ea vio medave, ka rila ana tomu nalo avamenealo kanio. Mia kiniou neber ka kamiu, vameneano na kulo dolu na, nina ga be kialo ijaiano, mia maka bunu ajikia avokar vite dolu bereio.
23355	MAT 6:4	Ver jau kalavan kiamo im̃auano vu tibe na, mia Karam̃amo napano mijikia mial vite nalo napano kulo dolu maka ajikia aialio, naio mia sian ijaiano vanso riviorio.”
23356	MAT 6:5	Ana na Yesu berii bunu, berinavo “Verenio bogo napano kamiu kubolkouo, mia maka rivu ka jau kala takii bajago napano nailikuleiano nalo kialo. Nalo ajidom m̃elea ka atumolu ka abolkouo joomo ea yimo na volkouano, a tavio ea vio medave nalo, ka tomu nalo amijikia aialo. Vameneano na kulo dolu na, nina ga be mauo, mia maka bunu ajikia avokar vite dolu bereio.
23358	MAT 6:7	“Mia ver bogo napano kamiu kubolkouo, maka rivu ka kamiu kuver iliano ve telabo tibe ka tomu dolu nalo na maka amonea Karam̃ado riano vo. Nalo ajidomii aber mia avokar vaio napano ajum̃a abolkouo kanio, bior nalo aju aber iliano telabo telabo ea kanalo volkouano nalo, mia be deio ga.
23360	MAT 6:9	“Bior vite na, memedu ka mia kamiu kubolkouo tibe ka volkouano nei, napano naio berenio, berinavo ‘Karamememi napano jau kojoa vio mave, memedu ga ka tomu nalo atu avatove ka siamo lu.
23364	MAT 6:13	A jau kajamo ka re vite va nalo na ajukujuku kumemi m̃ele, a kovuru bulag kumemi den sim̃aro napano jidom rila lelan kumemi.’
23365	MAT 6:14	“Bior ver kamiu kuviekokoa tomu nalo na abijuku jorokor ban kamiu, mia Karamemiu na joa vio mave naio riviekokoa kenemiu vijukuano torokoriano nalo bunu.
23366	MAT 6:15	Mia ver kamiu kuvisaaro re ka kuviekokoa nalo napano abijuku jorokor ban kamiu, mia Karamemiu naio maka rijikia riviekokoa kamiu ka kenemiu torokoriano nalo bunu.”
23367	MAT 6:16	Ana Yesu berii bunu, berinavo “A bereio, ver bogo napano kamiu kumituvan semiu sinaniano, kuvel ga ka tiniemiu rimaio ka Atua a kuvolkouo vanio, maka kamiu kuvijikia kuvila tibe ka maka kuvisekon miremiu, p̃elina kamiu kuvila miremiu tibe ka jijer tanea kamiu, ka tomu nalo avitilubar tena kamiu kumitum̃a kumilaio. Nina be im̃auano na bova ga na nailikuleiano nalo kialo. Ana verenio nalo ala tibe na, a tomu tai tiniel riialo, nina be kialo vuluiano napano amijikia ajevio rivior kanalo monduluano, mia Atua maka rijikia sian titai vanlo bereio.
23368	MAT 6:17	“Mia jau, bogo napano ver kotuvan samo sinaniano to tibe na, bo ka jau koyovovua vatitig miramo, tavukia nam̃a jau kojom̃a komilaio julaka ga,
23369	MAT 6:18	ka mia tomu nalo ajikia re vaio napano jau komilaio. Karam̃amo ga napano jo, maka tomu nalo aialio, mia naio ga rivitilubario bior naio rial vite nalo napano tomu dolu nalo maka ajikia aialio, ana na mia naio rijev mauo nene vanso kanio.”
23370	MAT 6:19	Ana Yesu berii bunu, berinavo “Maka rivu ka kamiu kuvitum̃a kuvila bijii kenemiu saba novo nalo ea vio yetemeriba nei ka mia kuve tomu na sanibaiano. Bior vio yetemeriba nei be vio na sivinia nalo, a tauo bunu napano mijikia rila bulag kenemiu saba novo nalo, a toro na vinauano bunu napano mijikia rimei rivar bulag saba nalo napano kamiu kumim̃auka bijon kanio.
23372	MAT 6:21	“Bo ka kamiu ve kenemiu saba novo nalo vetelabo atua vio mave, bior mia kenemiu iviso rivujo tulaka ea jidomiano nalo na vio napano ga kenemiu saba novo nalo ajuaio.”
23373	MAT 6:22	Ana Yesu berii bunu, berinavo “Toro mirano be vio tai napano yulu binimei joomo ea mokotenano. Verver miramo rimeravo rivu, mia komijikia kovitilubar vatitig toro dolu, ka koija naio. Verver kala tibe na, kiamo iviso bujolou ka yulu.
23374	MAT 6:23	Mia verver miramo rimeravo re rivu, mia maka kojikia kovitilubar vatitig toro dolu, mia koto kovitii kiamo saba nalo ga, ana koto kove viti kalo. Verver kala tibe na, kiamo iviso bujolou ka melijokouo, a ver melijokouo ritoa vio napano memedu ka yulu toaio, nina jau kojoa melijokouo na bobogio mia kiri bobogio laka.”
23375	MAT 6:24	Mo Yesu berii bunu, berinavo “Verenio toro ve takurano, naio maka rijikia rim̃au buron ea tubo ve juo ve vaarakurano. Verenio tibe na, mia naio tinien tii tinene, mia naio rilikue ka tinene, p̃elina mia naio rudu niono tinene, mia tuvan tinene. Kamiu maka kuvijikia kuvila ka kuve Atua kiano tomu nalo a kamiu kuve tomu na puruveru bunu ka bogo nene ga.”
23376	MAT 6:25	Ana Yesu berii bunu, berinavo “Ka tenene, kiniou neber ka kamiu, maka rivu ka tiniemiu rivujo m̃ele ka kenemiu im̃auano na kuvitikar kamiu nalo, ka mia kuvivika, kuver ?Mia releal sado sinaniano vija m̃ado uei tum̃abe, a mia releal m̃ado kuluniabedo na mia reyaio toko mokotenado tum̃abe? Mia jidomiano nalo na biniu kiri torokor laka, bior kenemiu meuliano nalo, naio bo loa sinaniano, mia mokotenemiu nalo, abo loa kuluniabelo.
23379	MAT 6:28	“?A bior vaio ana kamiu kumitum̃a kumisidom bereverei ea kuluniabemiu? Kuvisidomii von burunieginiegi nalo napano aju amiluo janea vio ga. Nalo maka aim̃au a maka atul m̃alo kuluniabelo nalo.
23382	MAT 6:31	“Bior vite nalo na, mia maka rivu ka kenemiu iviso nalo avujo ka jidomiano nalo na, ka kuvika kuver ‘?Jum̃abe, mia resen venia, romunu venia, a releal kiado kuluniabedo nalo tum̃abe?’
23384	MAT 6:33	Vite na be moti ka mia kuvisidomiio ve toru laka ea kenemiu meuliano, naio be Atua kiano navenatuboiano, vija kiano namemeduano nene nalo. Verenio tibe na, mia naio rivar bunu vite dolu nalo na rivan kamiu.”
23385	MAT 6:34	“Tibe na maka rivu ka banei, kamiu kuvitum̃a kuvisidomii m̃elea rivior tena legiano na beni. Beni ga, ana mo kamiu kumijikia kuvisidomii tena vio beni, bior legiano na banei, naio be kiano jaleleano nalo telabo ruei.”
23386	MAT 7:1	Naruei Yesu mil kia ga vo banlo, berinavo “Mia monoka kamiu kuvitibure niegeniege m̃elea re toro dolu. Tibe na, mia Atua naio tibure re kamiu sikili,
23389	MAT 7:4	?Jum̃abe ana na jau kober komijikia keil van kuruamo na, koberinavo ‘P̃eli nelelar soro na telisu na monea miramo beamu?’
23391	MAT 7:6	“Maka rivu ka kuvila von ka kuverial Atua kiano Iliano Lu van tomu nalo napano maka asaaro ka ajevio. Nina jibe ka napano kamiu kumitum̃a kubagan kuli deden ka sinaniano novo nalo, naruei bogo napano ajenio bisi, ana mia avilig pariparilo mia nalo aser kamiu bereio. Jibe ga na bunu verenio kamiu kuvisian ijaiano novo nalo van kiribue nalo, mia nalo avie dodomlo ea bulukinia.”
23392	MAT 7:7	Mia Yesu berinavo “Toro na ver jom̃a bika vite, julaka mia naio mijikia rijevio, mia verenio toro na jom̃a jirag vite, julaka mia naio mijikia rilealio, mia ver toro na naio jom̃a minia m̃aratavo, julaka mia m̃aratavo nene mijikia rivetavo ka naio. Tibe na, mia kamiu kumijikia kuvar vite nalo nam̃a kumitu kubika den Atua, mia kamiu kumijikia kuvileal vaio nam̃a kamiu kumitum̃a kumisirag denio, mia m̃aratavo nam̃a kumitum̃a kuminia, mia Atua rivetavo ka van kamiu.
23397	MAT 7:12	“Bo ka kamiu kuvila rivu van tomu dolu nalo dam̃ariga ea vite na bo nalo, tibe ka ga na kamiu kumisidom tomu dolu nalo monoka ala rivu van kamiu. Iliano nei naruei naio be burupati na iliano nalo na jua tuboiano napano Mosis jirio, bija bunu vaio napano naverialiano re nua nalo aberiio.”
23398	MAT 7:13	Ana na Yesu berii bunu, berinavo “Be burum̃ara bulumorouo tai napano betavo laka jo, mia m̃arabo nene jagati toru laka be vodobi bo. Mia tomu telabo ajum̃a ajakii m̃arabo nene, mia m̃arabo nei naio ban ea vio na avokar vironiano. Mia kamiu monoka kuvisel ea bulumorouo dolu napano naio kiritavaso. M̃arabo nene naio jikili, mia maka tomu nalo ve telabo napano ajeliaio, mia m̃arabo nei naio be m̃arabo na meuliano.”
23400	MAT 7:15	Ana na Yesu berii bunu, berinavo “Bo ka kamiu kuvitikar vatitig ka tomu nalo nam̃a aju aber nalo abe naverialiano, mia nalo ajum̃a aberloglog vite na be sibiano ga. Bogo napano ajidom averloglog kamiu, abinimei ajibe ka kenemiu bilbilu novo kamliko, napano ea kuluniabelo amom̃avo novo ga, jibe ka nunu nalo, mia ea kialo iviso nalo ajavukia kuli deden nalo ga, napano m̃a jijerlo ka vite nonovio.
23405	MAT 7:20	Jibe na naruei, m̃arati napano miyotuba ea toro kiano meuliano, mila meravo ka toro na naio be toro na jum̃abe, mia kamiu kumijikia kuvitilubar naverialiano va nalo na ea m̃arati va nalo napano amiyotuba ea kialo meuliano nalo.”
23406	MAT 7:21	Ana Yesu mil berinavo “Tiniobi toru ajum̃a abio kiniou, aber ‘!Kiaku Tubo, kiaku Tubo o!’ mia nalo aviniu re napano mia amijikia ava jouro ea Atua kiano navenatuboiano ea vio mave. Toro napano mijikia riva jouro, naio be toro ga napano jom̃a mila vite nalo napano Karam̃aku naio jidomio.
23407	MAT 7:22	Mia ka bogo napano mia Atua tibure tomu nalo, mia tomu ve miroano avio kiniou, tibe ka kiniou nebe kialo Tubo. Mia averinavo ‘?Tubo, jum̃abe ka kumemi? Kumemi numim̃auka vite telabo na bo ea siamo, a kumemi nuber bulavulag kiamo iliano, a kumemi numijil bulag sim̃aro nalo, a numila vremesiano nalo telabo bunu. ?Mia jau maka bunu kosidomial kenememi im̃auano novo nalo nene a?’
23408	MAT 7:23	Mia kiniou neverial kalo rimemedu ga ea miralo, neverinavo ‘Kiniou maka leleio nejikia kamiu bogo tai, napano kamiu kube kiaku. Kamiu tomu na kariano ga. !Kamiu kuvitaluvo den kiniou vonganei!’”
23409	MAT 7:24	Ana Yesu naio mil berinavo “Tibe na, nalo napano atakii vatitigio tibe ka napano kiniou neberloglog kamiu ruei, mia nalo atavukia toro tai na be masou, napano mim̃auka kunuano, napano mebija kiano m̃artea nene batove bokar tabap̃ilio na jikili.
23412	MAT 7:27	Iorou kanio, mia yuo bovo batove, ueimia buru vio toru, mia jegi miuvuvu biloulo midon yimo nei, mia yimo nei mijoru. Mia bogo na naio mijoru, toro nei kiano im̃auano binimei bova kitkitio garuei.”
23416	MAT 8:2	Naruei toro tai napano naio bar burumieni binimei vaataro keanio, naio minie kamu kanio, ana balea, berinavo “!Tubo! Kiniou namoneaso ka jau komijikia kalarur kiniou bereio, ana ver jau kajaaro, nejidom nevika denso ka jau kala tibe na van kiniou.”
23417	MAT 8:3	Ana Yesu maka rimerou ka tokol toro nei rivior kiano mieiano, mia naio jian jum̃ano, jokolio, ana naio berinavo “Kiniou nejidom jibe na. Neberinavo, mo, niabemo rivu.” Mia vaarakurano ga niabene meravo, mia burumieni nei naio bisi denio.
23418	MAT 8:4	Ana na Yesu berkanio, berinavo “Jau komijog, jau kava koverii re tenei van tomu nalo vo, mia vonganei jau kava koverloglog niabemo ka toro lu, ka naio ria veve niabemo. Karina, jau kava kolotu van Atua, keisebi sida nam̃a Mosis naio berenio monoka toro rilaio bior vite na jibe na, mo iorou kanio nina, mia toro lu naio mijikia riverialio river burumieni nei naio bisi.”
23420	MAT 8:6	naio berinavo “Tubo, kiaku naim̃auano tai naio mijoru mon kea ea m̃ano jogu ea kunuaku. Niabene togio m̃aro, a naio mijog bova toru laka.”
23421	MAT 8:7	Ana Yesu naio berkanio, berinavo “Mo, kito ve juo ravano. Mia kiniou nala naio rijog rivu bereio.”
23422	MAT 8:8	Mia boru na toro na mira nei naio berdop̃eio, berinavo “Tubo, kiniou maka neve verare ka jau komei joomo ea kunuaku, jibe kanio kiniou maka neve toro Ju, mia ver jau kover iliano tai ga, mia kiniou nemijikia ka mia kiaku toro nene naio mijikia rijog rivu bereio.
23423	MAT 8:9	Mia kiniou nemijikia ka monoka tibe na, bior kiniou nemijikia ka kiamo iliano amije moroano toru. Naio jibe kanio tomu na mira nalo napano aju yetano ka kiniou, napano mia monoka ajogkar kiaku iliano. Ver never ka tai ‘Kavano’ mia monoka rivano, p̃elina never ‘Komei’ monoka rimei, p̃elina never ‘Kala tibe na,’ mia monoka naio rilaio. Mia kiniou bunu monoka nala tena kiaku boru na toru naio berii ka kiniou. Jibe na naruei, ana kiniou nomoneaso ka ver kover ga titai, mia monoka tibe na.”
23424	MAT 8:10	Mia bogo na Yesu mijogial iliano nei, mila naio miilo toru a naio jaaro toru laka kanio. Naruei naio ber ka tiniobi nalo napano aju naliko, berinavo “Riano ga kiniou neber ka kamiu memedu, kiniou maka leleio neleal toro tai na vio Israel naio riviekar kiniou sikili tibe ka toro nei.
23426	MAT 8:12	Mia kulo Ju nalo napano Atua biolo jukamu ka ava jouro, voniganei maka bunu amonmonea kiniou, ana mia Atua rivuku bulaglo ava atu tavio ea melijokouo, ea vio napano tomu ajum̃a ajegi ajer m̃arjuvolo eaio.”
23427	MAT 8:13	Naruei Yesu ber ka boru na mira nei, naio berinavo “Mo, bo ga, jau komijikia kava vonuo. Mia rimaluvo kaso tibe ka na jau komoneaio.” Mia memedu ka bogo nene garuei, toro na im̃auano nei niabene binimei bo bereio.
23431	MAT 8:17	Vite nalo nei amaluvo jibe nei ka mia rila Naverialiano Aisea kiano iliano rimei rimaluvo, tibe ka napano naio berenio, berinavo “Naio bar bulag kiado mieiano nalo, a naio bar kiado niabe jaleleano nalo bunu.”
23432	MAT 8:18	Ea bogoti dolu bereio, ana Yesu jo naliko tomu telabo napano aju jeliviv ea naio, ana naio jidom taluvo denlo, naruei naio ber ka kiano naiagagoano nalo, berinavo “Kito m̃a, ravan ea ueiyabo tivelinio.”
23433	MAT 8:19	Mo nalo abarvio ka mia avano, ana naverloglogiano na tuboiano tai binimei ea naio, berkar ban Yesu, berinavo “Naverloglogiano, mia kiniou natakisorso navan ea vio vabe na jau kavan eaio.”
23434	MAT 8:20	Ana na Yesu naio berdop̃e banio, berinavo “Kuli deden nalo abe m̃alo p̃ili na amon eaio, a menu nalo abe m̃alo niuku. Mia kiniou, Kulorinio Kenerinio, kiniou maka ve kiaku vio tai, ka nava nomonmel eaio. Mia verenio jau kajaaro ka meuliano na jibe nei mia jau komijikia komei.”
23435	MAT 8:21	Ea bogo nene ga, Yesu kiano naiagagoano dolu bereio berkanio, berinavo “Tubo, jau kajamo ka kiniou nava nevitikar kiaku tormoruo beamu vo, mia verenio bogo tai naio rim̃aro ana mia kiniou nemei bereio natakisorso.”
23436	MAT 8:22	Ana Yesu naio berkanio, berinavo “Komei katakisor kiniou ga. Kotuvan tomu napano niunulo am̃aro ruei ka ativin kialo tomu nalo napano am̃arm̃aro.”
23439	MAT 8:25	mia nalo aba amila bonio, nalo aberinavo “!Tubo, keialio! Vaataro ka ramadudu naruei, jau monoka kalarur kito.”
23440	MAT 8:26	Naruei Yesu naio mil banlo, naio berinavo “!Mm! ?Kamiu kumerou ka venia? Kamiu maka kuvitu sikili ea kiaku moroano leleio.” Karina naio jumolu ju, ana naio mil berbure jegi ber riuvuvu re, naio mil berbure tei, ber rivatove. Ana vio binimei melumu bo.
23441	MAT 8:27	Bogo napano naiagagoano nalo amial ka vio jubabinio bo jibe na, nalo amiilo toru, nalo aberenio “!Tomu nalo! Toro nei maka garuei, mil ga jibe nei, mia jegi naio tei naljuo amiduio. !Toro na naio maka tibe ka toro na!”
23443	MAT 8:29	Mia bogo napano nalo amial Yesu, naljuo amiaga jouo, aberinavo “?Jau Atua Kenerinio, kiamo vaio joa kumemi? ?Jau kobinimei ka koje vironiano van kumemi napano maka ve kenememi bogo nene vo, a?”
23445	MAT 8:31	ana niadu nalo nei ajegi, abika jikili den Yesu, aberinavo “A verenio jau kejil bulag kumemi, nuberibo kaso jau keiila kumemi nuva joomo ea kiribue nalo na.”
23446	MAT 8:32	Naruei Yesu naio ber kalo, berinavo “Kuvano.” Naruei nalo ajaluvo den tomu juo nei, ana aba joomo ea kiribue nalo neibano. Mia vaarakurano ga, kiribue nalo nei ajikiti, aban ea yabalili tai, ana na ajibirbil abavatove ea ueiyabo nei, abava kovio eaio.
23450	MAT 9:2	Mia tomu tai ap̃ier toro na mieiano tai binimei ea naio napano niabene togio m̃aro, naio mon ea m̃ano jogu. Ana bogo napano Yesu mialio ka nalo amonea jikili ka mia Atua rilarur toro na mieiano nei, naio ber ka naio, berinavo “Keneriku, jau komerou re. Kiniou nebiekokoa kiamo vijuku vovaiano ruei.”
23451	MAT 9:3	Ana ka bogo nene tomu tai na verloglogiano na tuboiano nalo bunu aju, mia amijog Yesu kiano iliano nalo nei. Sop̃eli ga nalo aberii naio banlo, aberinavo “Toro na mil mila bulag tolu na Atua siano. Naio jo mil jibe na jibe ka naio be Atua ruei.”
23452	MAT 9:4	Mia Yesu bitilubar kialo jidomiano nalo, naruei naio berinavo “?Ka vaio ana kenemiu jidomiano bujo ka sidom vovaiano jibe na?
23453	MAT 9:5	Ver kiniou never tibe na ka toro na, never ‘Kiniou nebiekokoa kiamo vijuku vovaiano nalo,’ p̃eli na never kanio, never ‘Jau kotumolu keiel,’ mia iliano juo nei, tinene jikili ka averenio, a tinene naio monmaio ka averenio. Nina iliano na napano naio berinavo ‘Jau kotumolu, jau keiel,’ naio jikili laka, bior tomu nalo amijikia avitilubar ka toro nene jumolu p̃elina maka tumolu.
23454	MAT 9:6	Mia kiniou neim̃auka titai napano mia kamiu kuvisidomii kuver Atua naio ga takurano mijikia rilaio, bior kiniou nejidom nala rimeravo van kamiu ka Kulorinio Kenerinio naio bare ka riviekokoa kariano ea yetemeriba nei.” Naruei Yesu mil ber ka toro na mieiano nene, naio berinavo “Jau kotumolu, jau kojuku m̃amo jogu, jau keiel kava vonuo.”
23457	MAT 9:9	Mia Yesu naio juvan vio na, naio miel kija ga ba lie bano. Naio jo miel bano, ana naio mial kiniou nojom̃a nojotano ea kanaku vio na im̃auano. Mia kanaku im̃auano ea bogo na, nojom̃a nabarbijii puruveru na takis. Naruei Yesu bio kiniou, naio berinavo “Mataiu, jau komei katakisor kiniou.” Mia kiniou nojumolu sop̃eli, najakisor Yesu.
23459	MAT 9:11	Ana na Varisis nalo tai amial ka napano Yesu jo vio takurano naliko tomu nalo nei, ana abika den kiano naiagagoano nalo, aberinavo “?Ka venia ana kenemiu naverloglogiano naio jom̃a jinan burukuti vio takurano jibe na naliko tom na bova na?”
23460	MAT 9:12	Mia Yesu naio mijog kialo iliano nei, ana na naio berdop̃e banlo, berinavo “Tomu na niabelo jikili bo, nalo maka asidom toro na kulekuleiano, mia tomu na abar mieiano, nalo ajidom naio.
23461	MAT 9:13	Bo ka kamiu kuvisidomii nioti na iliano tai napano joa Iliano Lu, napano Atua naio berenio, berinavo ‘Kiniou maka nesidom kenemiu sida nalo mia kiniou nejidom tinievuiano toa kenemiu meuliano nalo.’ Kiniou maka nemei ka novio nalo napano ajidomii aber nalo abe tomu na amemedu ruei, p̃eli ga, mia kiniou nebinimei ka novio tomu na bova nalo ka atakisor kiniou.”
23462	MAT 9:14	Iorou ka vite na, naiagagoano nalo na Jone Baruei kiano abinimei ea Yesu, nalo abika denio, aberinavo “Kumemi numisidom jau koverial vite na ka kumemi. ?Kumemi numondulu dam̃ariga ka nubolkouo, mia Varisis nalo bunu amila jibe na, mia bior vaio ana kiamo naiagagoano nalo maka alaio?”
23463	MAT 9:15	Ana Yesu naio berdop̃e banlo, berii naio naliko naiagagoano nalo, jibe kanio napano nalo ajaaro toru laka bogo napano naio jo naliko, mia monoka nalo ajog rivova iorou ka bogo napano mia naio taluvo denlo, ana naio berinavo “?Bogo napano toro napano naio joro jo kia ga vo ea jokoluolu naliko kiano bilbilu nalo, kamiu kuberiam̃a amijikia ateg rivior naio? P̃eli ga. Mia bogo tai, verenio toro nei kiano uolu tai amei avurular naio den kiano bilbilu nalo, ka bogo na naruei mia nalo amijikia amondulu ka sinaniano bior nalo amijog bova toru.”
23464	MAT 9:16	Bajago na monduluano, naio be bajago moruo tai na nalotuano na kulo Ju nalo kialo, mia Yesu naio jidom rila rimeravo vanlo ka bajago moruo na jibe na, maka ajikia aviran rivija vite vou nalo napano naio jom̃a jiloglog kalo, ana naio jii jamerijiano tai tivelinio banlo, naio berinavo “Jau maka kejikia kodu niati kulum̃arauo napano be terivou, ka jau kotuluko ka kulum̃arauo moruo tai ka toko vio na burup̃e. Bior niati kulum̃arauo vou nei, naio mijikia rila korov kulum̃arauo moruo na togio, ana na mia bulujeleigio rimei ve toru lie vo.
23465	MAT 9:17	Ana na jau maka kejikia koison m̃arjum̃elm̃elu vou napano naio jom̃a jarabujo kia ga vo ea kulukuti nani napano be terimoruo napano amison m̃arjum̃elm̃elu ea va telabo ruei. Verenio jau kala tibe na, mia m̃arjum̃elm̃elu nene riyukuio, rila kulukuti nani nene rivurup̃eio, naruei ana m̃arjum̃elm̃elu nene riou bulagio, ana kulunani nene rimei rivova bunu. Mia m̃arjum̃elm̃elu vou, jau monokanio koisonio rivan ea kulukuti nani napano be terivou, jikili bo, ana na jau komijikia kodu vatitig m̃amo m̃arjum̃elm̃elu toaio.”
23466	MAT 9:18	Bogo napano Yesu naio jom̃a mil jibe na ban Jone kiano naiagagoano nalo, toro na toru tai na nalotuano na kulo Ju nalo kialo naio binimei vaataro keanio, naio minie tano ka Yesu, jegi banio, berinavo “Aue koig keneriku vevinio naio m̃aro vonganei ga, mia kiniou nebikaso ka nejidom komei, kodu jum̃amo toaio, ka mia naio rimeul bereio.”
23468	MAT 9:20	Mo bogo napano Yesu naio jo miel ban jibe na, naruei tira tai naio jo napano mieiano na jada joa naio mila ka legiano nonovio ga, bokar yuka duelimo ba juo [12] ruei. Naruei naio mial Yesu jo binimei, naio jo ber ea kiano iviso, naio berinavo “Ver kiniou notokol ga kiano kulukoti, mia kiaku mieiano taluvo den kiniou.” Naruei tira nei binimei iorou ka Yesu taakano, ana naio jokol juluvati na kiano kulukoti.
23470	MAT 9:22	Sop̃eli ga Yesu barip̃iligio, mial tira nei, ana naio berkanio, berinavo “Nena, jau komerou re. Kiamo viekouoiano ea kiniou burumeuliaso bereio.” Naruei memedu ka bogo na, mieiano nei naio jaluvo den tira nene.
23472	MAT 9:24	Naruei naio mil banlo, berinavo “Kamiu kuvatavio kuviel dedade bereio. Tira sesa na naio maka rim̃aro na, mia naio monmelio ga.” Mia nalo na amiyotel ea naio, abital ea ga.
23475	MAT 9:27	Mia Yesu naio jaluvo den toro na toru neibano kunuano, mia bogo napano naio jo miel bano, mia merebono juo ajakisorio, nalo ajum̃a abio naio, aberinavo “!Jau tormoruo Teviti kiano bajulukuti, jau kobe Naverikariano, aui koig, tiniem riia kumemi juo liki!”
23476	MAT 9:28	Ana Yesu ba joomo ea yimo tai, naruei merebono juo nei abinimei ea naio. Naruei Yesu naio bika denlo, berinavo “?Kamjuo kumonea ka mia nemijikia nalarur kamiu tibe na?” Ana tomjuo nei aberdop̃e, aberinavo “Nao Tubo, kumemi numoneaio.”
23477	MAT 9:29	Ana Yesu mije jum̃ano monea tomjuo nei miralo, ana naio berinavo “Mia rimei tibe ka na kamjuo kumoneaio.”
23478	MAT 9:30	Ana na tomjuo nei miralo binimei bo bereio ea aura nene. Naruei Yesu berburelo jikili, naio berinavo “Mia kamiu kuverial re tenei van tomu dolu nalo.”
23481	MAT 9:33	Mia Yesu jan ka niadu nei jaluvo den naio, ana toro nei naio mijikia mil bo naruei, mia tiniobi nalo nei amiilo toru kanio, aberenio aberinavo “Uerei, maka leleio reial titai tibe nei kija ea kito kulo Israel-o, mia banei ga.”
23482	MAT 9:34	Mia Varisis nalo aju aberenio, aberinavo “Tete na naio jom̃a jan ka niadu nalo jibe na ea ga moroano napano sim̃aro nalo kialo parinio tubo ga mijamo ka ban naio.”
23485	MAT 9:37	Naruei naio ber ka kiano naiagagoano nalo, berinavo “Riano ga, m̃arimeuano toru meruo jua tiniavio, mia maka tomu ve telabo na aju ka m̃a abarvario binimei vonuo.
23486	MAT 9:38	Kamiu monoka kuvalea sikili ea tubo na tiniavio nei, ka mia riila bulag tomu tabunu avan ka avar kiano sinaniano nalo rimei.”
23491	MAT 10:5	Mia Yesu naio mil batitig ban nalo duelimo ba juo [12] nei, karina naio miila bulaglo abano. Ilivatitigiano napano naio berii kalo, nainei, naio berinavo “Mia kamiu kuvan ea re nalo napano maka ave kulo Ju nalo, a kamiu kuvan ea re m̃arkomeli nalo na vio Sameria vo.
23493	MAT 10:7	Mia ver bogo napano kamiu kuvan ka nalo na, mia kamiu monokanio kuvioliolu, kuverinavo ‘!Vonganei be bogo na mia Atua kiano navenatuboiano naio jo binimei ea kito!’
23496	MAT 10:10	kamiu kuvar re kenemiu basaro tai napano m̃a kumison kenemiu kuluniabemiu dolu nalo vija kulubue na jaamiu dolu bunu ban eaio, a kuvar re kenemiu iesi na abanio vija kamiu kuvano. Tomu nalo napano m̃a amila im̃auano novo jibe ka kamiu, mia tomu nalo napano nalo nei amim̃au kanalo, monokanio mia nalo avitikar vatitiglo.”
23497	MAT 10:11	Ana Yesu berii bunu, berinavo “Bogo napano verenio kamiu kuva kuvoru ea m̃arkomeli tai, mia monokanio kamiu kuvisirag toro tai napano naio jaaro ka rivurukar kamiu ka kuvitua kunuano, ana mo kuvitu vija naio rivano-o rivokar bogo napano mia kamiu kuvituvan m̃arkomeli nene bereio.
23498	MAT 10:12	Avena verenio bogo na kamiu kuvan kuvitu vija m̃aratavo na toro nei kiano, monokanio kamiu kuvan jumemiu kamliko, kuver kalo, kuver ‘Tum̃aro to vija kamiu.’
23501	MAT 10:15	Riano kiniou neber batitig ban kamiu, mia sikili lie vo van nalo na ea bogo na tibureiano, tovulu bogo napano Atua naio jiibure kulo Sotomo bija kulo Komora nalo nanua beamu.”
23502	MAT 10:16	Mia Yesu naio berii kalo, berinavo “Kamiu kuvisidomii vatitig rivu. Kiniou nemiila bulag kamiu ka kuvano, mia kamiu kuvano jumemiu yauo ga tibe na, napano kuvitibe ka nunu nalo napano aju iviso ka kuli deden nalo. Tibe na, monokanio kamiu kuve masou rivu, a monokanio kamiu kumelumu vatitig rivu.
23505	MAT 10:19	Mia ka bogo na nalo amei avuru kamiu, bo ka mia niukniuku rivie re kamiu m̃ele, kuver ‘?Mia neil tum̃abe, a never venia vanlo?’ bior mia Niununo Lu naio sian iliano van kamiu ka mia kuverialio, rimemedu ka bogo na iliano.
23507	MAT 10:21	“Ea bogokouo na, mia toro mijikia rijamo ka kulo va dolu nalo amei avurular kuruano kar garuei, p̃elina kenerinio kar garuei, ka mia auebinvinlo am̃arm̃aro, nina bior ka napano nalo amonmonea kiniou. Mia kiritete nalo bunu amijikia atumolu, ka averial karam̃alo kenielo nalo napano amonmonea kiniou, ka mia am̃arm̃aro tibe na bunu.
23509	MAT 10:23	Bogo na ver tomu nalo ala baravo ka kamiu ea komeli tai, mia kamiu kuvuro kuvan ea nana lie kanio, mia verenio nalo ala baravo ka kamiu ea vio na, monokanio kamiu kuvuro bereio. Riano kiniou neber ka kamiu, mia kenemiu im̃auano riviniu re vo ea m̃arkomeli nalo nonovio na vio Israel nei vo, mia kiniou Kulorinio Kenerinio, nemei bereio.”
23510	MAT 10:24	Mia Yesu berenio “Naiagagoano, naio maka rijikia to loa kiano naverloglogiano, mia toro na im̃auano, naio maka rijikia to loa kiano tubo. Tibe na, mia kamiu monokanio kuvisidomii re kuver mia sikili re van kito bogo tai,
23511	MAT 10:25	bior bajago na jikili napano mia ala ka naverloglogiano, mia ala ka naiagagoano bunu, a vite kouo napano m̃a tubo rivokario, mia kiano toro monokanio rivokario bunu. Jibe ka tomu nalo abio niegeniege kiniou, napano kiniou nabe tobu ka kiaku m̃aratavo, aberinavo kiniou nebe Belsabel, napano nina be sio na tubo na sim̃aro nalo kialo, mia amijikia avio niegeniege kamiu rivova lie vo, kamiu napano kube kiaku m̃aratavo nalo.”
23512	MAT 10:26	Ana Yesu berinavo “Bior mia ail rivova ka kamiu tibe ka ga na amil bova ka kiniou, mia kamiu kumerou re kalo. Vite va nonovio na tomu nalo ajum̃a amila luklukuaio, p̃elina aber vavanio, mia amalmaluvo amei medave navo, ka tomu nonovio amijikia ajikiaio.
23514	MAT 10:28	“Kamiu kumerou re ka nalo na amijikia auetam̃aria mokotenemiu, bior napano nalo maka ajikia auetam̃aria niunumiu, mia monokanio kamiu kumerou ka ga Atua, napano naio mijikia rila lelan mokotenemiu vija niunumiu ea vio na jogvaiano.
23517	MAT 10:31	Naruei, kamiu maka kuvijikia kumerou m̃ele, bior naio mial kamiu kubo loa kirijako nalo nei, mia naio rivitikar vatitig kamiu ka vite nonovio nalo ea kenemiu meuliano nalo.”
23518	MAT 10:32	Ana Yesu berinavo “Toro napano riverial ea tomu nalo miralo, riverinavo naio be kiaku toro tai, toro na, mia kiniou bunu neverial ea Teta na joa vio mave mirano never toro na naio be kiaku.
23519	MAT 10:33	Mia toro napano naio riverial naio ea tomu nalo miralo riverinavo naio maka ve kanaku, mia kiniou bunu neverial naio kamu ea Teta na joa vio mave neverinavo naio maka ve kanaku.”
23520	MAT 10:34	Ana Yesu berinavo “Kamiu kuvisidomii re kuver kiniou nebinimei ka nala burum̃ara tum̃aro ve toru toa vio yetemeriba nei. Makanio, mia kiniou maka nemei ka nodu tum̃aro toaio, mia kiniou nebinimei bija iobogu na mira tai, napano mia tomu nalo ala baravo a ala mira rivior kiniou.
23522	MAT 10:36	Mia nalo nam̃a tiniel mimi toru julaka ka kiaku naiagagoano nalo, nina maka ve kulo dolu nalo, mia nalo na abe kialo m̃aratavo ga nalo.”
23523	MAT 10:37	Ana na Yesu naio berinavo “Verenio toro tai na naio jidom kenieno toru laka, p̃elina karam̃ano, p̃elina kenerinio, tuvulu napano naio jidom kiniou, toro na naio maka rijikia rimei rive kiaku naiagagoano.
23525	MAT 10:39	Verenio toro tai tom̃a sidom m̃elea kiano meuliano, toro na mia rilaluvu kiano meuliano. Mia verenio kiaku naiagagoano tai rilaluvu kiano meuliano bior naio be kiaku, mia naio mijikia rivokar meuliano napano maka rijikia ribisi.”
23526	MAT 10:40	Ana na Yesu berenio, berinavo “Verenio toro tai rivuru kamiu kuva joomo ea kunuano, nina jibe ka ga napano naio buru kiniou ga naba joomo ea kunuano. A verenio toro tai rivuru kiniou nava joomo ea kunuano, nina jibe ka ga napano buru naio napano miila kiniou nebinimei, naio ba joomo ea kunuano.
23528	MAT 10:42	Kiniou neber vatitig ban kamiu, ka verenio toro tai rije baja na uei menini ga van kanaku naiagagoano tai, napano naio maka sidomii river naiagagoano na naio be toro na toru tai, p̃elina naio be toro kurano ga, mia toro nene rijev kiano mauo tai rivior vite novo napano naio milaio ban kanaku toro neibano.”
23531	MAT 11:3	abano abika den Yesu, aberinavo “?Jum̃abe? ?Jau kobe toro na ajum̃a aberiio na nanua ruei aberinavo mia toro na toru tai naio rimei ka rivurim̃arabo ka kito, p̃elina jau maka kove toro nene kiana navo, ana monoka kumemi nuviturorea toro dolu bereio vo ka mia naio rimei?”
23532	MAT 11:4	Naruei Yesu berdop̃e banlo, berinavo “Kamiu kuvan bereio, kuvial Jone, ana kamiu kuverial vanio vite nalo napano kamiu kumial napano kiniou nomim̃aukalo ea vio nei, a vite nalo na kumijog aberii ban kamiu ea kiniou, jibe ka vite nalo napano Naverialiano Aisea beriio na nanua ruei, napano naio berinavo:
23533	MAT 11:5	‘Merebono nalo, ajirarag bereio ruei, a nalo napano abe jaba milalo a abe javuluku milalo, vonganei amiel bereio ruei, a nalo napano burumieni milalo, vonganei niabele binimei meravo bo nonovio bereio ruei, a nalo napano abe bulubau nalo, vonganei amijog vite bereio ruei, a nalo napano am̃arm̃aro, vonganei nalo amemeul bereio ruei, a nalo napano abe talim̃asa, vonganei kiniou nojom̃a neberial Lilianiano Vou banlo ruei.’
23534	MAT 11:6	“A kamiu kuva kuver ka Jone bunu, kuver ‘Toro napano maka leleio kiano jidomiano riveve juo ea kiniou bogo tai, mia ilivuiano rimei van naio.’”
23535	MAT 11:7	Bogo napano Jone Baruei kanano naiagagoano nalo ajumolu ka avan bereio, Yesu berii Jone nene ban tomu nalo, berinavo “?Bogo napano kamiu kubatavio ea vio yauo na beamu, kamiu kuban ka kuvial venia? !Maka ve tinieku ka kamiu kuban ka kuvial javiniu nalo napano jegi jom̃a buku biliviliglo janea vio julaka ga!
23538	MAT 11:10	bior Atua naio berii Jone nene ea kiano Iliano Lu ruei, naio berinavo ‘Kiniou nemiila kanaku naverialiano jukamu kaso, ka naio rila vatitig kanamo m̃arabo.’
23539	MAT 11:11	“Riano, kiniou neber ka kamiu, neberinavo ea vio yetemeriba nei, Jone Baruei naio jo mave loa tomu dolu nalo abiniu. Mia nalo aviniu napano mia amei joomo ea navenatuboiano na Atua kiano, riva rivokar toro na maariano kalo nana jotano laka garuei, nalo na naruei aviniu atu mave loa Jone, ka mia nalo avar ilivuiano na Atua kiano tuvulu Jone.
23543	MAT 11:15	A verenio be tiliniemiu, bo ka kuviagago vatitig ka kiaku iliano nei.”
23544	MAT 11:16	Ana na Yesu mil lie vo, berinavo “?Mia kiniou nemijikia never iliano vaio ka mia rivokar bajago na tomu na vonganei? Ea m̃arabo nonovio napano Atua milaio ka rila von ka mia rivu ka kamiu, mia kamiu maka lele kuvisidomio, kamiu kumitu bereio m̃a kumil niegeniege naio biorio. Bior bogo napano Jone naio jo, naio jom̃a mondulu ka sinaniano ka tom̃a rivolkouo, a naio jo bel bunu ka m̃arjum̃elm̃elu, ana tomu nalo amialio jibe na, ana nalo amiila naio, aber ‘Tete na niadu jua naio.’ Mia bogo napano Kulorinio Kenerinio naio binimei jo, naio jinan batitigio a naio munu batitigio, ana nalo amil ea naio, aber ‘Kuvialio vo, toro na naio be toro na jinan m̃ele, a miokovo ka sinaniano julaka, a naio be toro na munu m̃elea m̃arjum̃elm̃elu, a naio be toro tai napano kiano bilbilu nalo abe tomu na abarbijii takis a tomu na bova ga nalo.’ “Ka tenene, kiniou nemial kamiu tomu na vio banei, napano kamiu kuvitibe ka kiritete nalo napano ver ajum̃a ajerjere ea vio medave na komeli, mia nalo atu aviovio van kialo bilbilu sesa nalo, aver ‘!Oi, kamiu kubova ga! Verenio kumemi numitu numue bulaiu, mia kamiu maka kuvisidom kuvolu vija kumemi, a verenio numiou ka iou na m̃ariano, mia kamiu maka kuvisidom kuviteg vija kumemi.’ “Mia vite nonovio napano amalmaluvo ea Atua kiano masouano, beamu tomu telabo amilikue keanio, mia iorou ana mia naio rila rimeravo ka masouano nei keano, naio memedu ga a be riano laka.”
23549	MAT 11:21	Naio berenio “!Kulo Koresin nalo, naliko kulo Betsaeta nalo, kamiu kumila lelan kamiu toru laka! Verenio kulo Taia naliko kulo Saiton nanua aial burutomoluo nalo nei napano kamiu kumialio nei ruei, mia nalo aviliglo nua ruei. Nalo maka ave kulo Ju, mia aya kuluniabelo na be m̃adati a mia nalo avisivisii bulum̃aroro ea pariparilo ruei, ka tomu nalo avitilubario ka nalo amijog bova riano bior kialo kariano nalo.
23551	MAT 11:23	“!A kamiu kulo Kapeneam, napano m̃a kumitum̃a kubarvar ka kamiu, a kumisidom kuvitu mave laka, mia kamiu kuvitikar kamiu! Mia Atua naio rivuku kamiu kuvatove laka ea bulukusebi. A verenio kulo Sotomo nalo aial burutomoluo nalo napano kamiu kumialio nei, mia p̃eli aviliglo ka mia burum̃ara sebi na vio mave maka rijikia sisen kialo vio rivakovio. Mia kamiu kumial burutomoluo nalo nei ruei, mia kamiu maka kuvilig kamiu leleio vo.
23552	MAT 11:24	Tenene na kiniou neber ka kamiu, ka bogo na tibureiano, mia Atua tinien riialo tovulu kamiu.”
23553	MAT 11:25	Mia ka bogo nei, Yesu bolkouo, ber “!Teta o, Tubo na vio mave, a Tubo na yetemeriba! Neber siva banso, bior jau koberloglog vite nalo napano ea kiniou, ban nalo napano kialo jidomiano jibe ka kiritete nalo ga, mia nalo napano ajidom ka abe masou laka, bija nalo napano ajidom aber amijikia vite, mia jau komilavan vite nalo nei kalo.
23554	MAT 11:26	Riano, Teta, ninei javukia ga nana jau kojidomio.”
23555	MAT 11:27	Karina Yesu ber bunu, berinavo “Karam̃aku juvan vite nonovio jua jum̃aku ruei. Mia Karam̃aku, naio ga takurano mijikia batitig kiniou, mia kiniou nei napano nebe kenerinio, kiniou ga takurano napano nemijikia batitig naio. Kiniou kumemliko nalo napano nebijauialo ka nesiloglog Karam̃aku kalo ka avarkar tinielo ea naio, kumemi nene naruei numijikia batitig naio napano be karamememi.”
23556	MAT 11:28	Ana Yesu berii bunu, berinavo “Kamiu nonovio napano tiniemiu maro m̃ele bior kamiu kumitum̃a kubar de kenemiu bagaro nalo na teremi ea kenemiu meuliano, bo ka kamiu kumei, kamiu kumei ea kiniou, ka mia kiniou nemijikia nejev jilimebiano van kamiu.
23558	MAT 11:30	bior kanaku verloglogiano nalo, nalo amonm̃ai ga a amelala ga, a vite nalo napano mia kiniou navar van kamiu ka mia kuvario, mia ve temi laka re ka kamiu.”
23560	MAT 12:2	Nalo ajum̃a amila jibe na, naruei Varisis nalo tai ajua vio na, aju amial Yesu nalo, naruei nalo amil ban Yesu, aberinavo “!Ei, jau keialio! Kiamo naiagagoano nalo ajum̃a abar sinaniano ea tiniavio jibe na, ajum̃a amila im̃auano ea Legiano Lu, ana verenio amila jibe na, nalo ajum̃a amila korov kiado tuboiano.”
23561	MAT 12:3	Ana Yesu berdop̃elo, naio berinavo “?Jibe na kovio, p̃elina maka kamiu kuvuluku kovio ea Iliano Lu bogo tai, ea vite nalo napano Parinio Tubo Teviti re nua milaio, a? Naio naliko kiano tomu nalo jijerlo toru,
23565	MAT 12:7	mia naio jibe ka napano ea Iliano Lu, napano Atua naio berenio, berinavo ‘Kiniou maka nesidomii kenemiu sida nalo, mia kiniou nejidomii ga bajago na tinieiaiano.’ ?P̃elina kamiu maka kuvijikia nioti na iliano na navo? A verenio kamiu kumijikia ruei, mia kamiu kuvitu re kuvitibure searo ea kanaku naiagagoano nalo nei napano maka ala titai na bova.
23566	MAT 12:8	Kulorinio Kenerinio, naio naruei naio be tubo na Legiano Lu.”
23568	MAT 12:10	Ea vio na, toro tai naio jo na, naio be jumekirikokouro, a tomu tai bunu aju ajidom aleal torokoriano tai ea Yesu verenio naio rila vite rimemedu re. Naruei tomu nalo nei abika Yesu, aberinavo “?Jum̃abe, kiado tuboiano berbure im̃auano ka ala batitig mokotenano toro ka Legiano Lu, p̃elina naio maka riverbureio? !Jau kover von vite na!”
23569	MAT 12:11	Naruei Yesu berdop̃e, berinavo “?A verenio toro tai kiano nunu tai, mia nunu nene ga rijoru ea p̃ili tai ea Legiano Lu, kuberiam̃a mia toro nei maka rijikia riva rivuru lario bereio? !Nao, mia kito nonovio monokanio rala tibe na van kiado temeul nalo!
23570	MAT 12:12	A verenio memedu jibe na ea kiado tuboiano ka kito rajai nunu ea Legiano Lu, jibe na kito romijikia rala im̃auano ka rajai toro ea Legiano Lu bunu, bior toro naio bo loa nunu.”
23571	MAT 12:13	Naruei Yesu ber ka toro na be jumekirikokouro, berinavo “Kovitirii jum̃amo rimemedu.” Naruei naio mila jibe ka napano Yesu naio berenio, ana na naio jum̃ano binimei bo bereio, javukia jum̃ano tinene.
23576	MAT 12:18	“Nina be toro napano mim̃au kanaku, napano kiniou nebijauialar naio. Kiniou nejidom m̃elea naio bo laka, a kanaku jidomiano jaaro toru kanio. Mia kiniou nodu Niunuku toa naio, ka mia naio riverial bajago nalo napano memedu van tomu nonovio nalo na yetemeriba nei.
23579	MAT 12:21	A mia tomu nalo nonovio na yetemeriba nei, mia nalo avarkar tinielo ea naio sikili ka mia naio rilarurlo.”
23581	MAT 12:23	Naruei nalo napano amial vite nalo nei amiilo toru, amemebiju kanio, ana na aberinavo “!Uerei! ?Tete na naio be Teviti kenerinio nam̃a roju rorea naio kovio, p̃elina makanio?”
23582	MAT 12:24	Mia bogo na Varisis nalo amijog tomu nalo kialo iliano nei, mia nalo amijoku toru, nalo aberenio “Toro na jitig bulag niadu nalo ea ga moroano napano sim̃aro nalo kialo tubo napano siano Belsabel, mijamo ka ban naio.”
23583	MAT 12:25	Mia Yesu naio mijikia kialo jidomiano, ana naio ber kalo, berinavo “A verenio tubo tai, kiano tomu nalo avuruburelo, napano togio nene ail die togio nene, mia tubo nene kanano im̃auano nalo monoka mia atibirbili; a verenio komeli tai, p̃elina m̃aratavo tai, tomu nene nalo avuruburelo, ka togio ajidom ajil bulag togio nene, mia tomu nalo nei maka ajikia atu rivu bogo tai.
23587	MAT 12:29	“!Kuvijiio! Verenio toro tai sidom riva joomo ea toro kouo tai kunuano ka mia naio rivina ka kanano saba nalo, mia naio monokanio rivar teli riorkar toro nene sikili beamu vo, avona bisi, ana na mo naio mijikia riva joomo ka rivina ka nonovio saba nalo na kanano. Mia kiniou nojom̃a nomila jibe na naruei ka toro kouo napano Setano.
23588	MAT 12:30	“Toro napano maka takisor kiniou, naio jo berbure kiniou, a toro napano maka rim̃au vija kiniou ka nuvuru kiaku tomu nalo amei vio takurano, naio jom̃a mijil dedade ealo abeve terakurano.
23589	MAT 12:31	Jibe na naruei, kiniou neber ka kamiu, kariano nalo bija ilivovaiano nalo, a iliano napano mila bulag Kulorinio Kenerinio, mia Atua naio mijikia riviekokoa toro riviorio, mia toro napano naio ril rivova ka Niununo Lu, riverenio kiano im̃auano nalo be Setano ga mim̃aukanio, toro na jibe na, Atua naio maka rijikia riviekokoa naio bogo tai, ea bogo nei a ea bogo dolu napano mia rimei.”
23591	MAT 12:33	A Yesu naio ber bunu, berinavo “Kito romijikia rovitilubar buruiesi nalo ea salo m̃arati napano abarlo. Buruiesi napano miluo bo, bar m̃arati na bo, mia buruiesi napano miluo bova, naio bar m̃arati napano bova.
23594	MAT 12:36	“Mia kiniou nejidom kamiu kuvijikia ka ea bogo na tibureiano, mia tomu nalo nonovio monokanio ala kialo veriiano ea kialo ilivovaiano nonovio veve terakurano napano ajum̃a aberenio ea kialo meuliano nalo,
23595	MAT 12:37	bior mia Atua naio tibure kanamo meuliano rivior kanamo iliano nalo. Nina bior kanamo iliano nalo amijikia alaso komeul, p̃elina mia alaso kovokar vironiano.”
23596	MAT 12:38	Ana tomu na verloglogiano na tuboiano, naliko Varisis nalo tai aber ka Yesu, aberinavo “Ei, jau napano abioso ka Naverloglogiano, kumemi numisidom ka jau kala vremesiano tai van kumemi ka mia nuvial kanamo moroano.”
23597	MAT 12:39	Mia Yesu naio berdop̃e banlo, berinavo “Tomu nalo napano ajidom aial ga vremesiano nalo, abe kulo va nalo, nalo amila kodovo ban Atua jibe ka nalo napano m̃a amila siakaiano. Makanio, mia kamiu kuvial re vremesiano tai, mia vremesiano na Naverialiano Jona ga nanua, nina ga mia kamiu kuvialio.
23600	MAT 12:42	“Nanua bunu be tira na toru tai napano naio be parinio tubo napano juvan kiano buruvenuo koalabo laka, naio batove binimei ka rijog tormoruo Parinio Tubo Solomon kiano ilimasosouano nalo. Naruei mia tira na toru nei bunu, mia naio tumolu tu ea legiano na tibureiano, naio riverlubarbar kenemiu torokoriano nalo, bior toro tai napano naio be masou loa ka Solomon naio jo bija kamiu vonganei, mia kamiu maka kuvisidom naio leleio.”