23233	MAT 1:20	Y jari' c'a ri xunuc-ka rija' pa ránima, que xa chilak'üj nuya' can. Y pa ruvaran c'a rija' tok jun ángel richin ri Ajaf Dios ri xutz'et rija', y ri ángel ri' xbij chin ri': José, rat ri ruxquin-riy can ri rey David, man taxbij-avi' ncac'ule' riq'uin ri María ri ac'utun chic richin ntoc avixjayil, roma ja ri Lok'olüj Espíritu ri xka-ka pari' richin nralaj jun ac'ual.
23236	MAT 1:23	Titz'eta' na pe', que nc'uje' c'a jun xtün ri npu'u yabil chirij, stape' (aunque) man c'o tüj pe achi riq'uin. Y nralaj na vi jun ac'ual, vit ala', ri rubini'an Emanuel. Ri bi'aj ri' nbij c'a chi tzij que ri Dios c'o kiq'uin.
23238	MAT 1:25	Ri ral c'a ri María man ralc'ual tüj achi, roma ri José man xuyoj tüj ri' riq'uin ri María hasta que xalüx ri ac'ual. Ri ral ri María utz vi ri xuspaj ri Lok'olüj Espíritu. Y tok ri José xuya' rubi' ri ac'ual, Jesús ri rubi' xuya'.
23240	MAT 2:2	y xquic'utula' c'a: ¿Ape' c'o-vi ri ac'ual alaxnük, ri qui-rey ri israelitas? Roma roj ja ri cala' pan oriente katz'eton-pe ri ruch'umil, y xojpu'u chin nkaya' ruk'ij.
23246	MAT 2:8	Y c'ateri' xerutük-e pa tinamit Belén y xbij-e cheque: Quixbiyin c'a chila' y ticanoj ri ac'ual, y tok ivilon chic can, tiya' rutzijol chuve, richin que yin nquibe chuka' chin ninya' ruk'ij.
23247	MAT 2:9	Y tok ri achi'a' ye etamanela' chiquij ch'umila' cac'axan chic c'a ri tzij ri xerubij-e ri rey Herodes cheque, xebe. Y ri ch'umil ri quitz'eton-pe rije' c'a ape' quepu'u-vi, pan oriente, ruc'uan c'a e quibey. Y tok xe'apon, ri ch'umil re' xpa'e' pari' ri ape' c'o-vi ri ac'ual.
23249	MAT 2:11	Ja tok ri achi'a' ri' xe'oc-apu pa jay, xquitz'et na vi c'a ri ac'ual y ri María ri rute', y ja c'ateri' xexuque-ka-qui' c'a pan ulef richin xquiya' ruk'ij ri ac'ual. Y chuka' xequijakala' c'a ri quiyacol y xquispala' c'a can, oro, pon y jun jubulüj ak'on rubini'an mirra chin.
23252	MAT 2:14	Y ri José jari' tok xc'astüj, xuc'uaj-e ri ac'ual y ri te'ej. Chupan c'a ri ak'a' ri' xquitz'om-e bey richin nyebe c'a pan Egipto.
23256	MAT 2:18	Que chiri' pa Ramá xac'axüx c'a ok'ej. C'o-vi bis. C'o c'a jun ri nujik' ok'ej. Ri' ja ri Raquel nyerok'ej ri ral. Man nc'o tüj c'a ri bis chin roma ri ral xecom. Quiri' ri tz'iban can roma ri Jeremías.
23259	MAT 2:21	Y ri José xbün-vi c'a ri xbix chin pa rachic' roma ri ángel. Xuc'uaj-e ri ac'ual y ri te'ej. Xetzolij c'a pa ruch'ulef Israel.
23260	MAT 2:22	Pero rija' roma ri xrac'axaj que ja ri Arquelao ri ruc'ajol can ri rey Herodes, ri nbün mandar pa ruch'ulef Judea, xuxbij-ri' que nyec'uje-ka chiri' pa Judea. Pero xk'alajrisüs c'a chuvüch ri José pa jun rachic' ri c'uluman que nbün, y romari' rija' c'a pa ruch'ulef Galilea xuc'uaj-vi ri ac'ual y ri te'ej.
23264	MAT 3:3	Ja vi c'a ri Juan Bautista ri achique chok bin-vi can pari' rija' roma ri k'alajrisüy rutzij ri Dios ri xc'uje' ojer, ri rubini'an Isaías. Y rija' rutz'iban-vi can y quere' ri nbij: C'o c'a jun achi ri nc'uje' pa tz'iran ruch'ulef, y ja rija' ri ntzijon ri rutzij ri Dios chiquivüch ri vinük ri nye'apon riq'uin. Y nbila' c'a cheque: Tichojmirsala' rubey ri ic'aslen, roma ya ja npu'u ri Ajaf Dios. Quiri' c'a ri tz'iban can.
23265	MAT 3:4	Ri rutziek c'a ri Juan Bautista banun riq'uin rusmal camello, y jun tz'un ri ximbül-rupan. Man jabel tüj oc nyetzu'un. Y ri ruvay rija' ja ri sac' y ri cab ri nquiya' ri chico pa tak juyu'.
23266	MAT 3:5	Y ri vinük c'a ri nye'apon-vi riq'uin ri Juan Bautista, ye juis vi ye q'uiy. Yec'o c'a ri aj pa tinamit Jerusalén, ri tinamit c'o chiri' pa ruch'ulef Judea. Y yec'o chuka' ri aj pa ch'aka chic tinamit richin ri Judea. Y chuka' yec'o c'a ri nyepu'u c'a cala' chunakaj ri rakün-ya' rubini'an Jordán. Conojel c'a ri vinük ri' ri nye'apon riq'uin.
23273	MAT 3:12	Y cachi'el c'a jun achi tok nujosk'ij ri ru-trigo. Rija' nc'atzin jun che' c'o ca'i' o oxi' rutza'n chin, richin quiri' ntorix pa cakik' ri trigo ri ch'ayon chic. Ri runak' ri trigo nc'uje' can, pero ri rij xa nuc'uaj-e ri cakik'. Y ja ri runak' ri ru-trigo, jari' ri nuyüc, y ri rij nuporoj. Quiri' c'a nbün ri Jun ri npu'u, xbij ri Juan. Ri Jun ri npu'u c'o chic autoridad pa ruk'a', richin nbün juzgar pa quivi' ri vinük ri yec'o chuvüch ri ruch'ulef. Ri vinük c'a ri nyetaken richin, nyeruc'uaj chila' chicaj. Jac'a ri vinük ri man nyetaken tüj richin, nyerutük chupan ri k'ak' ri man jun bey nchup.
23286	MAT 4:8	Y ri itzel-vinük xuc'uaj c'a jun bey chic ri Jesús, y xuc'uaj c'a pari' jun juyu' ri juis nüj jotol chicaj y xuc'ut ronojel tinamit richin ri ruch'ulef chuvüch. Nimak' tak tinamit y juis quik'ij.
23293	MAT 4:15	Ri vinük ri yec'o pa culef ri ye ruxquin-rumam can ri Zabulón y ri yec'o pa culef ri ye ruxquin-rumam can ri Neftalí, ri chuchi' ri mar, ri c'o-apu lojc'an ruchi' ri rakün-ya' Jordán. Ri Galilea, ri quiyon chic vinük ri man ye israelitas tüj yec'o.
23294	MAT 4:16	Ye tinamit c'a pa k'eku'n vi ri quic'aslen, pero xapon c'a ri Nimalüj Sük quiq'uin. Y chuka' ye tinamit c'a pa rumujal ri camic yec'o-vi, pero xapon c'a quiq'uin ri nsakrisan pa quivi'. Quiri' ri tz'iban can.
23302	MAT 4:24	Ri rutzijol ri Jesús xapon c'a pa ronojel tinamit richin ri ruch'ulef Siria. Y ri ye yava'i' xec'amür-pe riq'uin ri Jesús. Yava'i' ri man junan tüj ruvüch yabil ntoc cheque. Yec'o xa ja ri k'oxon richin ri ch'acul ri ntoc cheque. Yec'o ri xa itzel tak espíritu ri ye c'unük quiq'uin. Yec'o c'a ri ye nuya' ataque chin y yec'o c'a chuka' ri ye man nyetiquer tüj nyesilon quich'acul. Y conojel c'a ri yava'i' ri' xeruc'achojrisaj-e.
23304	MAT 5:1	Y tok ri Jesús xerutz'et que ye juis vinük ri quimolon-qui' chiri', rija' xjote-e pari' ri juyu', y xtz'uye-ka. Y c'ateri' xquimol-apu-qui' ri rachibila' riq'uin.
23316	MAT 5:13	Ja rix c'a cachi'el atz'an, y si utz ic'aslen, ja ri ic'aslen rix cachi'el rutzayil ri quic'aslen ri vinük ri yec'o chuvüch ri ruch'ulef. Y si ta ri cachi'el ri rutzayil re' nq'uis ta e, ¿achique ta c'a rubanic richin quiri' ntzolij ta jun bey chic pe ri rutzayil? Cachi'el atz'an ri xq'uis rutzayil, xa man jun chic c'a nc'atzin-vi. Xa ntorix c'a e, richin que nyec'o vinük pari'. Quiri' chuka' si man utz tüj ic'aslen, man utz tüj chic ri rutzayil ri ic'aslen chiquivüch ri vinük. Man jun chic c'a nc'atzin-vi, y ri vinük cachi'el ta nyec'o pan ivi'.
23321	MAT 5:18	Roma ketzij ninbij chive que ronojel ri tz'iban chupan ri ley, nyebanatüj-vi. Ri ruch'ulef y ri caj xa nyeq'uis. Pero ri ye tz'iban chupan ri ley nyebanatüj-vi, y man jun ri quiri' ta nc'uje' can.
23325	MAT 5:22	Jac'a yin ninbij que stape' (aunque) xaxe royoval ri npu'u chin jun vinük, nmacun-vi y tiban juzgar pari'. Chuka' ri nbin chin jun chic vinük: Manak ana'oj. Ri nbin quiri', aj-mac chuka', romari' c'uluman que nuc'u'üx chiquivüch ri achi'a' pa comon nquibün juzgar richin que nban juzgar pari'. Y ja ri nbin nacanic chin jun chic vinük, ri' xa oyoben chic roma ri k'ak'.
23327	MAT 5:24	Taya' c'a can ri sipanic chiri' ape' c'o-vi ri altar y jari' cabiyin riq'uin ri jun vinük ri', que'achojmirsaj can ri oyoval ri c'o chi'icojol. Y tok achojmirsan chic can y junan chic ivüch, c'ateri' c'a catzolij y taya' ri sipanic chin ri Dios.
23336	MAT 5:33	Y chuka' rix xa jabel ivetaman, roma ivac'axan ri xbix cheque ri kavinak ojer can, que man tiquik'üj quitzij. Y quiri' chuka' tok nquibün jurar, man tiquik'üj quitzij. Y tok c'o ri nquisuj chin ri Ajaf que nquibün, tiquibana' c'a.
23339	MAT 5:36	Y chuka' man tibün cachi'el nquibün ri ch'aka vinük tok nquibün jurar, nquibij que titzaq'uix ri quijolon si xa man ketzij tüj ri nquibij. Rix man jun bey tibün quiri', roma man ja tüj rix ri ivajaf ri ic'aslen. Ri Rajaf ri ic'aslen ja ri Dios, y xaxe chuka' rija' ri ntiquer nujül ri ntzu'un ri rusmal tak ivi'. Xaxe rija' ntiquer nbanun xak chin ri sük y ntiquer chuka' nbün sük chin ri xak.
23344	MAT 5:41	O si c'o c'a jun chive rix ri nban chin roma jun vinük ri nüj nbe-vi que tuc'uaj jun aka'n c'a pa jun kilómetro, xa riq'uin c'a quicot tuc'uaj ri aka'n ri xuya-e ri jun vinük chirij, y chuka' man tupokonaj nusuj-ri' que nuc'uaj jun kilómetro más richin nuto' riq'uin ri raka'n.
23346	MAT 5:43	Rix jabel ivetaman, roma ivac'axan ri tzij bin ojer. Ri tzij ri' nbij: C'uluman-vi que que'ajo' ri ch'aka. Jac'a ri nye'etzelan avichin, que'avetzelaj.
23356	MAT 6:5	Rix tok nibün c'a orar, man tibün cachi'el nquibün ri vinük ca'i' quipalüj. Roma ri vinük ri' juis c'a ncajo' que ja ri ape' yec'o vinük, chiri' nquibün-vi orar: Pa tak jay ape' ntzijos-vi rutzij ri Dios, pa tak esquina, xaxe richin quetz'et. Rije' ye pa'ül tok nquibün orar. Y ketzij vi ninbij chive, que ri vinük ri nyebanun quiri', riq'uin ri nquic'ul quik'ij quiq'uin ri vinük, xa xquic'ul yan c'a rajil-ruq'uexel ri nyebanun.
23362	MAT 6:11	Y taya' c'a chuka' ri kavay ri nc'atzin cheke ronojel k'ij.
23367	MAT 6:16	Tok rix man nyixva' tüj roma nibün orar, man tibün cachi'el nquibün ri vinük ri ca'i' quipalüj, roma xa nyebison ri nyetzu'un. Ye k'alüj ri nyetzu'un que tik'alajin chiquivüch ri vinük que man ye va'inük tüj. Y ketzij ninbij chive, que ri nyebanun quiri', riq'uin ri nquic'ul quik'ij quiq'uin ri vinük, xquic'ul yan c'a ri rajil-ruq'uexel.
23379	MAT 6:28	¿Y achique c'a roma tok nitz'om pena richin nivil itziek? Ri Dios nuya' itziek. Xaxe na pe' que'itz'eta' ri cotz'i'j quibini'an lirio, ri yec'o pa tak k'ayis. Que'itz'eta' tok nyeq'uiy. Rije' man nyesamüj tüj, ni man nyebatz'in tüj, richin quiri' nyequibanala' ta quitziek jabel oc. Man jun bey.
23381	MAT 6:30	Ri Dios nyeruvek jabel ri k'ayis. Roma ri cotz'i'j jari' ri tziük ri nuya' ri Dios cheque ri k'ayis ri yec'o pa k'ayis. Y stape' (aunque) ri k'ayis man katz nyelayuj tüj más, roma jun k'ij jabel quibanun, jun chic k'ij nyechaki'j-ka y c'ateri' nyetorix pa k'ak', man riq'uin tüj ri' ri Dios nyeruvek jabel. ¿Y achique c'a roma rix man iyo'on tüj iv'anima riq'uin ri Dios que nuya' ta itziek?
23396	MAT 7:11	Rix man nyixtiquer tüj nibün quiri' cheque ri ivalc'ual. Man riq'uin ta que rix man ta utz ina'oj, pero man jun bey niya' jun cosa itzel. Rix ja ri utz tak cosas ri niya'. Ya voro comi ri aj-chicaj Itata', que man nuya tüj pe ri nic'utuj chin. Y ronojel ri nuya-pe rija', ye utz vi.
23397	MAT 7:12	Rix ruyon chuka' utz tibana' quiq'uin ri vinük, roma rix man c'a nka' tüj chivüch que ri vinük itzel quina'oj iviq'uin. Quiri' ri tz'iban chupan ri ley ri richin ri Moisés, y quiri' chuka' quibin can ri xek'alajrisan ri rutzij ri Dios ojer can.
23405	MAT 7:20	Roma c'a ri' nivetamaj quivüch ri vinük ri nye'apon iviq'uin, xaxe riq'uin nitz'et ri rubanic ri quic'aslen.
23413	MAT 7:28	Y tok ri Jesús xtane' chubixic ri tzij ri', ri vinük ri xe'ac'axan richin, xsatz quic'u'x y xe' xquica'yej roma ri tzij ri xcac'axaj.
23415	MAT 8:1	Y tok ri Jesús kajnük chic c'a pe pari' ri juyu', ri vinük ri ye benük chirij ye juis ye q'uiy.
23417	MAT 8:3	Y ri Jesús jari' xtz'om-apu ri achi yava' riq'uin ri lepra y xbij chin: Ninjo' que ncac'achoj. Tiq'uis c'a e ri yabil re' chavij, xbij chin. Y xe xbij quiri' ri Jesús, ri achi xch'ajch'ojir-e riq'uin ri ruyabil.
23419	MAT 8:5	Y tok ri Jesús c'o chic c'a pa tinamit Capernaum, c'o c'a jun achi ri xapon riq'uin. Y ri achi ri' jun Capitán y xuc'utuj c'a jun favor chin ri Jesús.
23420	MAT 8:6	Quere' c'a ri xbij ri Capitán: Ajaf, ri achi nusamajel, man ntiquer tüj nsilon ruch'acul. Y ri yabil re' rukasan chuvüch ri ruvarabül. Y juis pokonül ri ntajin chuc'usasic. Rija' chila' c'a pa vacho c'o-vi.
23424	MAT 8:10	Y ri Jesús xsatz ruc'u'x tok rac'axan chic c'a ka ri tzij ri' y xbij cheque ri ye tzekleben richin: Ketzij ninbij chive que ri xbin ri tzij re', ruyo'on-vi ránima viq'uin. Y man jun c'a nuvinak israelita ri vilon ri ruyo'on ta ránima viq'uin, cachi'el ri jun achi re'.
23425	MAT 8:11	Ninbij-vi c'a chive que juis ye q'uiy vinük ri nyepu'u chila' pan este y chila' chuka' pan oeste, vinük ri quiyo'on c'anima viq'uin. Rije' nyetz'uye' c'a riq'uin ri Abraham, ri Isaac, ri Jacob y ri ch'aka chic ri yec'o-vi chic pa ruk'a' ri Dios.
23429	MAT 8:15	Xpu'u rija' xutz'om ruk'a' ri yava' y jari' tok xq'uis-e ri nimalüj c'atün chirij. Ri rujite' ri Pedro xcatüj c'a pe pa ruch'at y xutz'om quilixic ri Jesús y ri ye benük riq'uin.
23430	MAT 8:16	Tok ncok'a-pe c'a ri k'ij ri', ye q'uiy c'a ri c'o itzel tak espíritu quiq'uin xe'uc'u'üx-apu chuvüch ri Jesús, richin que ri Jesús nyerelesaj ta e ri itzel tak espíritu quiq'uin. Y rija' xbij c'a cheque ri itzel tak espíritu que que'el-e, y xeruc'achojrisaj chuka' e conojel ri ye yava'i'.
23431	MAT 8:17	Richin quiri' nbanatüj c'a ri rubin can ri Isaías, ri jun ri xk'alajrisan ri rutzij ri Dios ojer can. Ri Isaías quere' c'a ri rubin can pari' ri Jesús: Xerelesaj c'a e kayabil konojel, y xuc'uaj c'a ronojel kak'oxomül. Quiri' ri rubin can.
23446	MAT 8:32	Ri Jesús xbij c'a cheque: Quixbiyin c'a. Y ri itzel tak espíritu jari' xe'el-e y xebe'oc quiq'uin ri ak. Y conojel ri ak ri' xquitz'om anin pa xulan, chuvüch jun juyu' pa'ül-pa'ül, y jic' xebeka' pa ya'. Xecom c'a conojel ri ak ri' chiri' pa ya'.
23447	MAT 8:33	Jac'a ri nyeyuk'un quichin ri ak ri', xe c'a xquitz'et can ri xbanatüj, xe'anmüj. Xebe pa tinamit, xbequiyala' can rutzijol achique ri xquic'ulachij ri ak y xbequibij chuka' ri xbanatüj quiq'uin ri ye ca'i' achi'a' ri c'o itzel tak espíritu quiq'uin.
23460	MAT 9:12	Tok ri Jesús xrac'axaj-pe ri tzij ri nquibij ri achi'a' fariseos, rija' xbij cheque: Jun ak'omanel man ja tüj ri ye utz ri nyerak'omaj. Rija' nyerak'omaj ri c'o quiyabil.
23461	MAT 9:13	Yin man xinpu'u tüj chiquicanoxic vinük ri choj quic'aslen. Yin xinpu'u chiquicanoxic ri aj-maqui', ri nc'atzin que ntzolij-pe quic'u'x riq'uin ri Dios. Y rix man choj quiri' tibij-pe ri tzij nabey, xa quixbiyin c'a chutz'etic y chiretamaxic ri achique nic'ulun-vi ri nbij ri Dios: Yin más nka' chinuvüch que ja ta ri joyovanic ri c'o iviq'uin, que chuvüch ri chico ri nye'isuj chuve.
23470	MAT 9:22	Pero ri Jesús chanin c'a xuna' y xtzu'un chirij. Y tok rutz'eton chic achique ri xtz'amon ruchi-rutziek, xbij c'a chin ri ixok ri': Numi'al, xac'achoj, roma xaya' avánima viq'uin. Man cabison chic, xbij chin. Y ri ixok ri', jari' xc'achoj riq'uin ri ruyabil.
23476	MAT 9:28	Tok ri Jesús xapon pa jay, ri ca'i' moyi' xe'apon c'a chuka' riq'uin. Y ri Jesús xuc'utuj c'a cheque: ¿Ninimaj c'a rix que yin nquitiquer ninbün chive que nyixtzu'un? xbij cheque. Y ri ca'i' moyi' ri' xquibij: Ja', Ajaf Jesús. Nkanimaj, xquibij chin.
23478	MAT 9:30	Y jari' tok ri runak' tak quivüch rije' xejakatüj. Y xetzu'un c'a. Pero ri Jesús juis xuchilabej-e cheque y xbij: Tivac'axaj c'a e jabel, que ri xbanatüj iviq'uin, man ta nac'axüx coma ri ch'aka chic vinük, xbij-e cheque.
23481	MAT 9:33	Y tok elesan chic c'a ri itzel espíritu riq'uin ri achi, roma ri Jesús, ri achi xch'o chic jun bey. Y ri vinük ri xetz'eton xsatz quic'u'x y xquibij: Man jun bey c'a tz'eton ta que quere' ta banatajnük chere' pa ruch'ulef Israel, nquibij c'a.
23483	MAT 9:35	Y ri Jesús ronojel vi c'a nimak' y cocoj tak tinamit napon-vi, y nyerutijoj c'a ri vinük riq'uin ri rutzij ri Dios. Y ja pa tak jay ape' ntzijos-vi ri rutzij ri Dios, chiri' napon-vi richin nyerutijoj. Y chuka' nutzijoj c'a ri utzilüj rutzij ri Dios ri nch'o pari' tok ri vinük nye'oc pa ruk'a' ri Dios. Nyeruc'achojrisaj chuka' yava'i', y nyerucol c'a ri vinük chuvüch ronojel ruvüch k'oxomül.
23494	MAT 10:8	Que'ic'achojrisaj c'a yava'i'. Ri c'o c'a ri yabil lepra chiquij, tibana' c'a cheque que nch'ajch'ojin jabel ri quich'acul. Ri ye camnük chic, que'ic'asoj. Que'ivelesaj c'a chuka' ri itzel tak espíritu. Y roma c'a ronojel ri ivuchuk'a' re' xa span chive rix, quiri' c'a chuka' tibana' can rix cheque ri utz. Que'ispala' can.
23495	MAT 10:9	Man timol c'a itumin y nic'uala' pa tak ruximbül-ipan. Man jun c'a ruvüch tumin tic'uaj. Man tic'uaj tumin ri banun riq'uin ri ch'ich' nbix cobre chin, man tic'uaj chuka' ri banun riq'uin sakpük, ni ri riq'uin oro banun-vi.
23496	MAT 10:10	Ri nitz'om-e bey man c'a tic'uaj chinchor (morral). Chuka' man tic'uaj jun chic itziek, xaxe ri icusan. Man tic'uaj jun chic c'ulaj ixajab, ni man tic'uaj chuka' ich'ami'y. Man jun c'a ri tic'uaj. Roma ri samajel achique na lugar napon-vi, c'uluman que nuc'ul ri nc'atzin chin.
23499	MAT 10:13	Tibij c'a cheque: Ja ta c'a ri uxlanen richin ri Dios tic'uje' iviq'uin. Y si c'uluman-vi que nyixc'uje' chupan ri jay ri', ri ruxlanen ri Dios ri nirayij pa quivi', nka-ka-vi c'a pa quivi'. Xa jac'a si man c'uluman tüj que nyixc'uje-ka chupan ri jay ri', ri ruxlanen ri Dios ri nirayij rix pa quivi' rije', man nka-ka tüj pe pa quivi'.
23502	MAT 10:16	Vocomi nyixintük c'a e, y rix ivetaman que xa cachi'el tak ovejas ri nyixbeka' chiquicojol ri vinük ye cachi'el utiva'. Pero tibana' c'a que nyixoc cachi'el nbün ri cumütz, roma rija' nuna' tok c'o ri petenük. Tibana' c'a chuka' que nyixoc cachi'el nbün jun paloma, roma rija' man jun itzel c'o ta riq'uin.
23504	MAT 10:18	Chuka' ri vinük nyixquic'uaj c'a chiquivüch gobernadores, chiquivüch reyes y ch'aka chic achi'a' ri c'o autoridad quiq'uin. Y xa voma c'a yin nic'ulachij quiri', pero xa nyixtiquer c'a nquinik'alajrisaj chiquivüch rije' y chiquivüch chuka' ri vinük ri man ye israelitas tüj.
23507	MAT 10:21	Y nbanatüj c'a, que si yec'o ye ca'i' achi'a' quichak'-qui', jun cheque rije' ncatüj y nujüch ri runimal o ri ruchak' pa camic. Chuka' yec'o-vi tata'aj ri nyecatüj-pe chiquij ri calc'ual. Ri ac'uala' nyecatüj-pe chuka' chiquij ri quite-quitata' y nyequiya' pa camic.
23508	MAT 10:22	Conojel vi c'a nye'etzelan ivichin roma iyo'on ivánima viq'uin. Pero ri nucoch' ronojel hasta pa ruq'uisbül, ncolotüj-vi c'a ri'.
23511	MAT 10:25	Jac'a yin ri Tata'aj ri chi'icojol y ja rix ri rix ic'unük valc'ual. Si chuve yin quibin Beelzebú, jun chic rubi' ri itzel-vinük, rix tivoyobej c'a que más itzel ri nyequibij chive. Pero si xa man xtic'o tüj c'a ruvi' ri nquibün chive, y xa cachi'el ri xquibün chuve yin, quiri' nquibün chive rix, c'uluman c'a que nyixquicot rix ri vachibila' y nusamajela'.
23526	MAT 10:40	Ri jun c'a ri nyixruc'ul rix, ja chuka' yin ri nquiruc'ul. Y ri nc'ulun c'a vichin yin, nuc'ul c'a chuka' ri takayon-pe vichin.
23527	MAT 10:41	Ri vinük c'a ri nka' chuvüch ri rutzij ri Dios, y romari' nuc'ul ri jun ri ntzijon tzij ri k'alajrisan chin roma ri Dios, ri vinük ri nac'axan ri tzij junan c'a rajil-ruq'uexel nuc'ul riq'uin ri ntzijon ri tzij. Y quiri' chuka' ri vinük ri utz nutz'et jun c'aslen choj y romari' quicot nuc'ul jun vinük ri choj vi ruc'aslen. Ri nc'ulun, junan c'a rajil-ruq'uexel nuc'ul riq'uin ri choj ruc'aslen.
23528	MAT 10:42	Y ri vinük c'a ri nyeka' chuvüch ri cocoj quik'ij, roma ja yin ri yinquitzeklebej, y romari' c'o ri nuya' cheque, ri nbanun c'a quiri' c'o-vi rajil-ruq'uexel ri nuc'ul. Y ketzij c'a ri ninbij chive, que stape' (aunque) xa ba' raxya' ri nuya' cheque, c'o rajil-ruq'uexel nuc'ul romari'. Quiri' c'a ri tzij ri xerubij ri Jesús.
23533	MAT 11:5	Que'itzijoj chin achique rubanic tok ri moyi' nyetiquer nyetzu'un-e, achique rubanic tok ri vinük ri man ta nyetiquer nyebiyin roma ri ye jetz', nyebiyin-e jabel, y achique rubanic tok ri ye yava'i' riq'uin ri yabil lepra, nyec'achoj. Titzijoj chuka' chin ri achique rubanic tok ri man nye'ac'axan tüj, nyec'achoj, ri caminaki' nyec'astüj, y ri vinük ri meba' cánima chuvüch ri Dios, ninbij ri utzilüj tzij richin colonic cheque.
23539	MAT 11:11	Y tivac'axaj c'a jabel ri ninbij chive vocomi: Jaru' achi'a' ri ye k'alajrisüy rutzij ri Dios ri ye alaxnük chuvüch ri ruch'ulef, man jun c'a ri más ta ruk'ij que chuvüch ri Juan Bautista. Nim vi c'a ruk'ij rija'. Jac'a ri vocomi, conojel c'a ri nye'oc pa ruk'a' ri Dios, más c'a nimak' quik'ij. Y ri más co'ol cheque rije', más nim que chuvüch ri Juan.
23540	MAT 11:12	Y chupan c'a ri k'ij tok c'a nsamüj na ri Juan Bautista, c'a ri k'ij re', ri vinük juis c'a nquibün que nye'oc pa ruk'a' ri Dios. Nyemajon c'a qui' chirij y más nquibün ri riq'uin c'a ronojel cánima nye'apon.
23545	MAT 11:17	Y ri ac'uala' ri' nquibij c'a: Xojk'ojoman riq'uin xul chivüch y man xixxajo' tüj roma quicot. Xkabixaj bix richin bis chivüch y man xixok' tüj. Quiri' nquibila' ri ac'uala' pa quitz'anil. Y ye quiri' ri vinük richin ri tiempo re', man jun ri nka' chiquivüch.
23546	MAT 11:18	Roma tok xk'alajin-pe ri Juan Bautista, rija' man nc'ux tüj caxlan-vüy y man nukum tüj chuka' ruya'al-uva. Y ye q'uiy nyebin que rija' c'o itzel espíritu riq'uin.
23551	MAT 11:23	Y ri yec'o pa tinamit Capernaum nquinuc que nyebe chila' chicaj riq'uin ri Dios y juis ninimirsüs quik'ij. Pero xa man quiri' tüj. Xa nkasüs quik'ij, roma xa c'a chupan ri lugar ri richin pokonül nyebeka-vi. Roma xa ta ronojel ri milagros ri xban chiquivüch rije' ja ta ri' ri xban chiquivüch ri aj-Sodoma, xquitakej ta y man ta xeq'uis rachibilan ri quitinamit. Xa c'a yec'o ta na ri k'ij re'.
23553	MAT 11:25	Y ja tiempo chuka' ri' tok ri Jesús xbij: Matiox ninya' chave Nata' Dios, rat ri Rajaf ri caj y ri ruch'ulef, roma man xak'alajrisaj tüj ri utzilüj atzij chiquivüch ri vinük ri nquina' que juis etamabül c'o quiq'uin. Xa ja chiquivüch ri vinük ri manak más quetaman, xa chiquivüch rije' xak'alajrisaj-vi ri utzilüj atzij re'.
23564	MAT 12:6	Ri' roma c'a ri racho ri Dios c'o-vi ruk'ij. Pero ri vocomi, rix nitz'et c'a Jun ri más ruk'ij que chuvüch ri racho ri Dios.
23576	MAT 12:18	Jare' c'o ri Nusamajel ri nucha'on. Yin juis ninjo' rija', nquicot-vi vánima riq'uin. Ninya' c'a pe chuka' ri nu-espíritu pari', y rija' nuk'alajrisaj c'a chiquivüch ri man quetaman tüj nuvüch yin, ri achique nc'atzin-vi ri c'aslen choj.
23578	MAT 12:20	Y stape' (aunque) ri ruc'aslen jun vinük cachi'el ta chic jun aj ri k'och'on-ri', rija' man nbün tüj c'a chin que nik'aj. Chuka' si ri ruc'aslen jun vinük cachi'el ta ruxak jun k'ak' ri nbukun roma nchup yan ka, rija' man nchup tüj. Y chi jumul quiri' nbün-apu, c'a tok napon ri k'ij que rija' nbün que nch'acon ri chojmilüj gobierno.
23580	MAT 12:22	Y c'o c'a jun moy y mem uc'uan-apu chin ri Jesús, y quiri' ruc'ulachin roma tz'amon c'a roma jun itzel espíritu. Y ri Jesús xrelesaj c'a ri itzel espíritu ri'. Xbün c'a chin que xtzu'un y xch'o.
23582	MAT 12:24	Pero tok ri achi'a' fariseos xcac'axaj ri nquibij ri vinük pari' ri Jesús, rije' xquibij c'a: Ri Jesús nyerelesaj itzel tak espíritu pero xa pa rubi' ri Beelzebú ri cajaf ri itzel tak espíritu, nquibij c'a.
23586	MAT 12:28	Yin nquitiquer c'a nyenvelesaj itzel tak espíritu roma ja ri ru-espíritu ri Dios ri c'o viq'uin. Xa xka-pe yan c'a ri k'ij que conojel c'uluman que nquitakej rutzij ri Dios y nyec'uje' pa ruk'a' rija'.
23587	MAT 12:29	Y ri nrajo' c'a nelek'-e pa racho ri itzel-vinük ri juis ruchuk'a', ri nabey nc'atzinej que nbün riq'uin rija', ja ri tuxima' y c'ateri' c'a tucanoj-e ronojel ri nrajo' nyeruc'uaj. Y jari' ninbün yin, riq'uin nyenvelesaj-e ri itzel tak espíritus ri yec'o quiq'uin ye ch'aka vinük.
23602	MAT 12:44	Romari' tok rija' nunuc c'a: Más utz nquitzolij chic pa ránima ri vinük ri xinel-vi-pe, nbij c'a. Y tok ri jun itzel espíritu re' ntzolij chic apu pa ránima ri vinük, nril c'a ri ránima ri vinük ri' cachi'el jun jay ri man jun ri c'o ta chupan, y meson y chojmirsan can jabel.
23604	MAT 12:46	Y ri Jesús c'a ntajin ntzijon quiq'uin ri vinük tok xapon ri rute' y ri ye ruchak'. Rije' ncajo' c'a nyech'o chin ri Jesús, pero man xe'apon tüj apu c'a riq'uin.
23610	MAT 13:2	Y ye juis c'a q'uiy vinük ri xquimol-apu-qui' riq'uin. Romari' rija' xoc-apu pa jun canoa y xtz'uye-ka chiri' xutzijoj c'a pe ri rutzij ri Dios cheque ri vinük. Y conojel c'a ri vinük ye pa'ül chuchi-ya' ncac'axaj-apu ri Jesús.
23613	MAT 13:5	Juba' chic c'a chin ri ija' chucojol abüj xtzak-vi y chiri' xa man q'uiy tüj ri ulef c'o. Y chanin c'a xe'el-pe roma man pin tüj ri ulef.
23615	MAT 13:7	Y juba' chic ija' xtzak-ka chucojol k'ayis c'o quiq'uixal. Y tok xe'el-pe, junan xeq'uiy quiq'uin ri q'uix. Pero roma ri q'uix juis xeq'uiy, ri q'uix xuk'ayisaj ri tico'n.
23620	MAT 13:12	Roma ri c'o c'a ruyacon pa ránima, nuc'ul c'a más y quiri' q'uiy nc'uje' riq'uin. Jac'a ri xa man q'uiy tüj ruyacon, ntelesüs c'a ri ba' ri' chin.
23621	MAT 13:13	Xa roma c'a ri' tok yin nyencusaj ejemplos richin nquich'o quiq'uin. Roma xa man ncajo' tüj nk'ax cheque, stape' (aunque) nquitz'eta' y ncac'axaj.
23622	MAT 13:14	Ja vi c'a re' nbanatüj ri tz'iban can roma ri Isaías, ri jun ri xk'alajrisan ri rutzij ri Dios ojer can. Y quere' c'a ri rutz'iban rija': Rix xaxe c'a choj nivac'axaj y man nk'ax ta chive ri nivac'axaj. Rix xaxe ta c'a choj nitz'eta' ri' y man nitz'et tüj jabel ri nitz'eta'.
23623	MAT 13:15	Roma ri cánima ri vinük re' xa xquicovirsaj. C'ayuf c'a que ntoc pa quixiquin ri ncac'axaj. Ri runak' tak quivüch, quimoyin, roma man ncajo' tüj nyetzu'un. Rije' man jun ncajo', man ncajo' tüj ncac'axaj, man ncajo' tüj nka' pa tak quijolon, man ncajo' tüj nquitzolij-pe quic'u'x, richin que yin ninchojmirsaj ri quic'aslen. Quiri' ri xbij ri Dios, ri tz'iban can roma ri Isaías.
23630	MAT 13:22	Y ri ija' ri xtzak can chucojol tak k'ayis ri c'o ruq'uixal, nch'o-vi c'a pari' ri rutzij ri Dios ri nac'axüx roma jun vinük. Pero ri vinük ri' roma xa ja ri nrajo' ri tiempo ri nrajo' nbün, njik' c'a ri rutzij ri Dios ri c'o riq'uin. Njik' pa ruk'a' ri beyomül ri cachi'el xa c'o utz nuc'ün-pe nk'alajin y xa man quiri' tüj. Y ri vinük ri' man jun bey c'a nquic'uan jun utzilüj c'aslen y nyeq'uiy chupan ri rutzij ri Dios, y romari' man q'uiy tüj ch'aka chic nyetaken ri rutzij ri Dios.
23638	MAT 13:30	Xa tiya' na c'a k'ij que ri itzel k'ayis que cachi'el trigo junan nq'uiy riq'uin ri trigo, c'a tapon na ri k'atoj. Roma tok napon ri k'ij richin ri k'atoj, yin ninbij c'a cheque ri k'atonela' que nabey tiquimolo' ri itzel k'ayis que cachi'el trigo y quequibana' pa tak manojo richin que nyeporox, y c'ateri' c'a tiquik'ata' ri trigo richin que nyequiyaca' can, xbij ri achi. Quiri' xbij ri Jesús.
23640	MAT 13:32	Roma stape' (aunque) ja ri ija' richin ri mostaza ri más tak cocoj, tok ntel-pe, juis nq'uiy y ja rija' ri más nim ntel chiquivüch ri ch'aka chic ichaj. Ri mostaza xa che' c'a nbün tok nq'uiy. Romari' ri ch'ipa' ri nyebe pa cakik', nye'apon chiri' y nquibün quisoc pa tak ruk'a', xbij ri Jesús.
23641	MAT 13:33	Ri Jesús xuya' chic c'a jun ejemplo chiquivüch, y xbij c'a cheque: Ri levadura ri nyeruc'ama-pe jun ixok y nuya' can chupan oxi' pajbül-c'üj, ntoc chupan c'a ronojel ri qui'en. Quiri' c'a chuka' nbiyin rutzijol ri rutzij ri Dios ri nch'o pari' tok ri vinük nye'oc pa ruk'a' ri Dios, xbij ri Jesús.
23643	MAT 13:35	Richin quiri' nbanatüj na c'a ri rubin can jun ri xtzijon ri rutzij ri Dios ojer can. Ri rusamajel ri Dios quere' c'a ri rutz'iban can pari' ri Jesús: Yin tok nquich'o nyencusaj c'a ejemplos. Q'uiy c'a ri ye evatül pa rutz'uquic-pe ri ruch'ulef, nyenk'alajrisaj c'a. Quiri' nbij ri tz'iban can.
23645	MAT 13:37	Y ri Jesús xuk'alajrisaj c'a chiquivüch ri ejemplo, y xbij c'a: Ri ticoy richin ri utzilüj ija', ja yin ri xinalüx chi'icojol.
23646	MAT 13:38	Ri ulef ri xban-vi ri ticoj, ja ri ruch'ulef. Ri utzilüj ija' ja ri yec'o pa ruk'a' ri Dios. Y ri itzel k'ayis que cachi'el trigo ja ri ye richin vi ri itzel.
23648	MAT 13:40	Cachi'el c'a nban ri itzel k'ayis que cachi'el trigo que nye'elesüs-e y nyeporox pa k'ak', quiri' c'a chuka' nbanatüj pa ruq'uisbül chin ri tiempo katz'amon.
23651	MAT 13:43	Jac'a ri vinük ri choj chic quic'aslen nyeyic'lun-vi na vi c'a cachi'el ri k'ij. Nyek'alajin c'a que yec'o pa ruk'a' ri aj-chicaj Quitata'. Ri c'o c'a ruxiquin, trac'axaj c'a ri xinbij.
23656	MAT 13:48	Y tok nojnük chic c'a ri ya'l riq'uin cür, nquic'uaj c'a e c'a chuchi-ya'. Y c'ateri' nyetz'uye' c'a chucha'ic. Ri utzilüj tak cür nyequiya' c'a can pa tak chacüch, jac'a ri cür ri xa man ye utz tüj man nyequiya' tüj pa tak chacüch, xa nyequelesaj c'a can.