23228	MAT 1:15	Y ri Eliud xralc'ualaj ri Eleazar; ri Eleazar xralc'ualaj ri Matán; ri Matán xralc'ualaj chuka' jun ri Jacob chuka' rubi'.
23233	MAT 1:20	Y ri José ya c'a ri' ri nuch'ob pa ránima. Y pa rachic' xuc'ut c'a ri' jun ángel riche (rixin) ri Ajaf chuwech, y xbix chare ruma ri ángel ri': Riyit José, ri yit jun chique ri ye ralc'ual ca ri rey David, man c'a taxibij ta awi' chi yac'ule' riq'ui ri María ri ac'utun chic riche (rixin) chi ntoc awixjayil. Wacami petenak chic alanic chrij ruma ya ri Lok'olaj Espíritu xka pa ruwi'.
23238	MAT 1:25	Pero ri José majun xunek ta ri María c'a ya tek alaxnek chic na ri nabey ral. Y tek xalex ri ac'al, JESÚS ri rubi' xuya'.
23240	MAT 2:2	y xquic'utuj c'a chique ri winek: ¿Acuchi (achique) c'o wi ri ac'al ri qui-Rey ri israelitas ri xa c'a xalex? Ri ruch'umil katz'eton pe riyoj c'a quela' pa relebel k'ij, y xojpe chuya'ic ruk'ij, xecha'.
23251	MAT 2:13	Y tek ri achi'a' ri c'o quetamabel chiquij ri ch'umila' ye elenak chic el, can yac'ari' tek jun ángel riche (rixin) ri Ajaf Dios xuc'ut ri' chuwech ri José pa rachic'. Y ri ángel ri' xubij chare: Cayacatej c'a el. Tac'uaj el ri ac'al rachibilan ri rute' y quixanmej el wawe'. Quixbiyin c'a pan Egipto y quixc'oje' chila', y riyin xtinya' rubixic chawe tek utz chic yixtzolin pe. Ruma chi re wacami, ri rey Herodes can xtorucanoj wi re ac'al riche (rixin) chi nucamisaj, xcha' chare.
23265	MAT 3:4	Ri rutziak c'a ri Juan ri Bautista banon riq'ui rusmal camello, y rucusan jun tz'um ri oconek ximibel xerupan. Y ri ruway ye c'a ri sac' y ri cab ri niquiya' ri tak chicop pa tak juyu'.
23270	MAT 3:9	Man c'a tich'ob ta ka riyix chi can xu (xe) wi ruma chi yix ralc'ual ca ri Abraham, chi ruma ta ri' xquixcolotej, ma que ta ri'. Ruma xa ta ri Dios nrajo', Riya' can nicowin wi nuben ralc'ual ri Abraham chique re abej re ye'itz'et wawe'.
23277	MAT 3:16	Y tek ri Jesús banon chic c'a bautizar, xbe'el pe pa ya'. Y Riya' xutz'et c'a chi ri caj xjakatej y xutz'et chuka' chi ri Lok'olaj Espíritu riche (rixin) ri Dios nika c'a pe pa ruwi' achi'el jun palomax. Can choj wi c'a petenak pa ruwi' Riya'.
23278	MAT 3:17	Y can c'o c'a jun ch'abel xpe chila' chicaj y xubij: Yare' ri Nuc'ajol y can sibilaj nwajo', y nucukuban nuc'u'x riq'ui, xcha' ri ch'abel ri'.
23281	MAT 4:3	Y can yac'ari' tek xpe ri itzel winek nutojtobej ri Jesús, y xubij c'a chare: Wi kas kitzij chi yit c'a riyit ri Ruc'ajol ri Dios, tabana' c'a chique re abej re' chi que'oc caxlan wey, xcha'.
23296	MAT 4:18	Y tek ri Jesús benak c'a chuchi' ri choy Galilea, xerutz'et c'a ye ca'i' achi'a' cach'alal qui'. Ri ca'i' achi'a' ri', ya ri Simón ri nibix chuka' Pedro chare, rachibilan ri Andrés ri rach'alal. Riye' can ye aj chapoy car wi, rumari' tek yetajin niquiq'uek ka ri quiya'l chapabel car chupan ri choy.
23299	MAT 4:21	C'a juba' c'a quebiyin apo, tek ri Jesús xerutz'et c'a ye ca'i' chic achi'a' ri cach'alal qui'. Y ri ca'i' achi'a' ri', ya ri Jacobo y ri Juan ri ye ruc'ajol ri jun achi Zebedeo rubi'. Riye' can ya c'a ri pa jucu' yesamej wi riq'ui ri Zebedeo ri quitata', yequic'ojoj c'a ri quiya'l chapabel car. Y xpe c'a ri Jesús xerusiq'uij (xeroyoj) riche (rixin) chi niquitzekelbej.
23317	MAT 5:14	Riyix can yix sakil riche (rixin) ri quic'aslen ri winek chuwech re ruwach'ulef, y yixk'alajin jabel, achi'el nik'alajin pe jun tinamit ri c'o pa ruwi' jun juyu' y ma nicowin ta nrewaj ri'.
23318	MAT 5:15	Riyix tek nitzij jun k'ak', majun bey niya' ta oc chuxe' jun almul, ma que ta ri'. Riyix xa nicanoj jun ruc'ojlibel ri nitz'uyuba' wi, riche (rixin) chi queri' can yerusakirisaj c'a quinojel ri yec'o pa jay.
23320	MAT 5:17	Man c'a tich'ob ta chi riyin xipe riche (rixin) chi majun ruk'ij nben chare ri ley riche (rixin) ri Moisés, y chuka' ma tich'ob ta chi riyin xipe riche (rixin) chi queri' chuka' nben chique ri ye tz'ibatal ca cuma ri profetas ri xek'alajsan ri ruch'abel ri Dios ojer ca. Ma que ta ri'. Riyin xipe riche (rixin) chi nbek'alajin pe jabel ri kas nubij ri ley y ri quitz'iban ca ri profetas.
23324	MAT 5:21	Y riyix can jabel iwetaman, ruma iwac'axan ri xbix chique ri xec'oje' ojer ca, chi ma quecamisan ta. Y xabachique c'a winek ri nicamisan, can aj mac wi y c'o chi nik'at tzij pa ruwi'.
23325	MAT 5:22	Yac'a riyin nbij chi xabachique ri nipe royowal chare jun chic rach'alal, can aj mac wi y can utz wi chi nik'at tzij pa ruwi'. Chuka' xabachique ri nibin chare jun chic rach'alal: Majun ana'oj, nicha' chare; ri nibin queri', can aj mac wi chuka', rumari' can utz chi nuc'uex chiquiwech ri achi'a' ri pa moc (comon) yek'ato tzij riche (rixin) chi nik'at tzij pa ruwi'. Y xabachique ri nibin nacanic chare jun chic rach'alal, ri' xa can utz wi chi nibe pa k'ak'.
23331	MAT 5:28	Yac'a riyin nbij chi xabachique c'a achi ri nutzu' jun ixok y can nurayij ruwech; ri nibano queri', pa ránima xa can xmacun yan c'a riq'ui ri jun ixok ri'.
23335	MAT 5:32	Yac'a riyin nbij chiwe: Ri achi ri nujech ca ri rixjayil y xa ma ruma ta chi ri ixok xuc'om ruwech jun chic achi; ri achijlon ri' can nuben wi c'a chare ri rixjayil chi nimacun tek nibe chic riq'ui jun achi. Ri achijlon ri' can nimacun wi, y queri' chuka' ri jun chic achi ri nic'amo ri ixok ri jachon ca, can nimacun c'a chuka'.
23339	MAT 5:36	Y chuka' ma tinataj ta ri ijolon (iwi') ruma chi niben jurar. Ruma ma yixcowin ta niben sek o k'ek chare jun rusmal iwi'.
23344	MAT 5:41	O wi c'o c'a jun chiwe riyix ri niban puersa chare ruma jun winek chi tuc'uaj jun ejka'n c'a pa jun kilómetro, xa can tiquicot c'a tuc'uaj el ri ejka'n ri', y chuka' ma tupokonaj ta chi nuc'uaj jun kilómetro chic ri ejka'n ri'.
23350	MAT 5:47	Y wi xaxu (xaxe wi) ri iwach'alal ye'ik'etela' tek niya' rutzil quiwech, ¿achique ta chic c'a ri más rejkalen ri yixtajin chubanic riyix? Majun. Ruma ri winek ri ma quetaman ta ruwech ri Dios can queri' chuka' niquiben riye'.
23351	MAT 5:48	Riyix can choj tibana' riq'ui ri ye'ibanala' achi'el nuben ri Itata' ri c'o chila' chicaj. Riya' can choj wi riq'ui ri yerubanala'.
23353	MAT 6:2	Tek riyix niya' limosna chare jun winek, man c'a tiwelesaj ta rutzijol, ma tixupuj ta trompeta riche (rixin) chi nac'axex cuma ri winek. Ma tiben ta achi'el ri niquiben ri winek ri xa ca'i' quipalej. Riye' can niquelesaj rutzijol pa tak bey y pa tak jay ri kas nic'ut wi ri ruch'abel ri Dios, riche (rixin) chi netamex chi c'o utzil ri yetajin chubanic. Can kitzij wi nbij chi ri winek ri yebano queri', riq'ui ri xquic'ul quik'ij chique ri winek, xa can xquic'ul yan c'a rajel ruq'uexel ri yequibanala'.
23356	MAT 6:5	Riyix tek niben c'a orar, ma tiben ta achi'el niquiben ri winek ri xa ca'i' quipalej. Ruma ri winek ri' can sibilaj c'a nika chiquiwech chi ya ri acuchi (achique) yec'o wi winek, chiri' niquiben wi orar. Tek niquiben orar, can yepa'e' pa tak jay ri kas nic'ut wi ruch'abel ri Dios, y ri pa tak xquina riche (rixin) ri bey xaxu (xaxe) wi riche (rixin) chi yetz'et cuma ri winek. Y can kitzij wi nbij chiwe, chi ri winek ri yebano queri', riq'ui ri niquic'ul quik'ij chique ri winek, xa can xquic'ul yan c'a rajel ruq'uexel ri yequibanala'.
23360	MAT 6:9	Tek riyix niben orar, tibana' jun oración achi'el re': Katata' Dios yitc'o chila' chicaj, xtibanatej ta c'a chi quinojel ta ri winek niquiya' ta ak'ij, y man ta xtiquixolk'otij ri lok'olaj abi'.
23368	MAT 6:17	Yac'a tek riyix ma yixwa' ta riche (rixin) chi niben orar, ma tiben ta chi can nik'alajin apo chi ma yix waynek ta, xa jabel tich'aja' ipalej, tiya' juba' aceite pan iwi' y jabel tijica' rusmal tak iwi'.
23379	MAT 6:28	¿Y achique c'a ruma tek nich'ujirisaj iwi' ruma ri itziak? Ri Dios retaman nuya' itziak. Xaxu (xaxe) na pe' que'itzu' ri cotz'i'j ri lirio quibi', ri yec'o pa tak juyu'. Que'itzu' tek yeq'uiy. Riye' ma yesamej ta, ni ma yebatz'in ta, riche (rixin) chi queri' yequibanala' ta quitziak ri ye jabel oc.
23396	MAT 7:11	Riyix majun bey niben ta queri'. Y astape' ta chi ma can ta utz ri ina'oj, pero riyix ya ri utz tak cosas ri niya' chique ri iwalc'ual. C'a ta c'a ri Itata' ri c'o chila' chicaj, chi man ta xtuya' pe ri nic'utuj chare. Riya' ronojel utz ri nuya' pe chiwe.
23397	MAT 7:12	Rumac'ari' ri achi'el niwajo' riyix chi ri winek utz niquiben iwuq'ui, can quec'ari' tibana' riyix quiq'ui riye'. Ruma queri' ri tz'ibatal chupan ri ley riche (rixin) ri Moisés, y queri' chuka' quibin ca ri profetas ri xek'alajsan ri ruch'abel ri Dios ojer ca.
23398	MAT 7:13	Chupan c'a ri puerta ri xa co'ol ruwech, chiri' c'a quixoc wi. Ruma can nim wi ruwech ri puerta riche (rixin) ri itzel c'aslen, ri nic'amo pe ri camic riche (rixin) xtibe k'ij xtibe sek, y sibilaj c'a ye q'uiy ri ye'oc chiri'.
23401	MAT 7:16	Can xtiwetamaj wi quiwech, achi'el tek niwetamaj ruwech juwi' che', xaxu (xaxe) wi riq'ui nitz'et rubanic ri ruwech ri nuya'. Tek niwachin jun k'ayis ri c'o q'uiy ruq'uixal, ma xtuya' ta uva o higo.
23402	MAT 7:17	Queri' c'a chuka' iwetaman chi jun utzilaj che' nuya' utzilaj tak ruwech, yac'a ri itzel che', itzel chuka' ri ruwech ri nuya'.
23406	MAT 7:21	Ma quinojel ta ri yebin ¡Ajaf! ¡Ajaf! chuwe, ri ye'oc pa rajawaren ri caj. Ruma xaxu (xaxe) wi c'a ri can riq'ui ronojel cánima niquiben ri ruraybel ri Nata' ri c'o chila' chicaj ri ye'oc chiri'.
23407	MAT 7:22	Y chupan c'a ri k'ij tek riyin xtink'et tzij pa quiwi' ri winek, ye q'uiy c'a ri xquebin chuwe: ¡Ajaf! ¡Ajaf! xquecha', riyoj pan abi' riyit xkak'alajsaj wi ri ruch'abel ri Dios, pan abi' riyit xekelesaj itzel tak espíritu quiq'ui q'uiy winek y pan abi' chuka' riyit xekabanala' sibilaj q'uiy milagros, xquecha'.
23411	MAT 7:26	Y xabachique c'a winek ri nac'axan re ch'abel re xinbij ka, y xa ma nuben ta ri nbij chare, can junan c'a riq'ui ri jun nacanic achi ri xuben jun rachoch pa ruwi' sanayi'.
23412	MAT 7:27	Xka c'a job, xepe c'a raken tak ya' y xepe c'a cak'ik' chrij ri jun jay ri' y ri jay xtzak; y xq'uis c'a chiri'. Queri' c'a ri ch'abel ri xerubij ri Jesús.
23416	MAT 8:2	Y xpe c'a jun achi ri c'o jun itzel yabil chrij, y ri yabil ri' lepra rubi'. Ri achi ri' xxuque' xmaje' ka chuwech ri Jesús y xubij c'a chare: Ajaf, wi riyit nawajo' yinac'achojsaj chare re nuyabil, can yic'achoj wi c'a ri', ruma riyin wetaman chi can yacowin wi, xcha'.
23423	MAT 8:9	Riyin can wetaman wi chi queri' xtibanatej, ruma chi yin jun achi ri nnimaj ri nubij ri aj k'atbel tzij chuwe ri c'o chi nben. Y yec'o chuka' soldados ri ye ya'on pa nuk'a'. Tek nbij c'a chare jun chi tibe, can nibe wi; y wi nbij chuka' chare jun chic chi tipe, can nipe wi chuka'. Y tek nbij c'a chare ri numozo chi tabana' re', can nuben wi chuka', xcha' ri capitán.
23424	MAT 8:10	Y ri Jesús can xumey c'a tek xrac'axaj ri ch'abel ri' y xubij chique ri ye tzekelbeyon riche (rixin): Can kitzij nbij chiwe chi ri xbin re ch'abel re', can rucukuban wi ruc'u'x wuq'ui. Y majun c'a wech aj Israel ri wilon ta ri can rucukuban ta ruc'u'x wuq'ui, achi'el re jun achi re'.
23432	MAT 8:18	Tek ri Jesús xerutz'et chi sibilaj ye q'uiy winek ri quisutin qui' chrij, yac'ari' tek Riya' xubij chique ri rudiscípulos chi jo' kojk'ax chic apo la juc'an ruchi' ya'.
23435	MAT 8:21	Yac'a chuka' ri' tek jun chic ri can tzekelbey riche (rixin) ri Jesús, xubij c'a apo chare: Ajaf, riyin can nwajo' wi yatintzekelbej. Xa yac'a chi taya' na k'ij chuwe chi nmuk na el ri nata', c'ac'ari' tek xcatintzekelbej chic, xcha'.
23438	MAT 8:24	Y yac'ari' tek xpe jun nimalaj cak'ik' pa ruwi' ri choy. Ri ruwi' ya' xa juba' ma numuk ri jucu'. Pero ri Jesús warnek el.
23440	MAT 8:26	Xpe ri Jesús xubij chique ri ye rudiscípulos: Can ma cukul ta c'a ic'u'x wuq'ui, rumari' tek ixibin iwi', xcha' chique. Y Riya' xbeyacatej c'a pe y xubij: Tiq'uis el ri cak'ik' y titane' ka ri ruwi' ya', xcha'. Y queri' xbanatej. Ri cak'ik' xq'uis el, y chuka' ri ruwi' ya' xtane' ka.
23441	MAT 8:27	Y ri discípulos xquimey tek xquitz'et ri xuben ri Jesús y niquibila' c'a: ¿Achique c'a rubanic chi achi re'? Ruma hasta ri cak'ik' y ri ya' can niquinimaj wi chuka' rutzij, xecha'.
23442	MAT 8:28	Y tek ri Jesús y ri ye rudiscípulos xe'apon c'a ri juc'an chic ruchi' ya', chiri' pa jun lugar ri Gadara rubi', yec'o c'a ye ca'i' winek xe'apon riq'ui ri Jesús; winek ri xa c'o itzel tak espíritu quiq'ui, xebe'el pe pa camposanto. Y ruma chi can q'uiy pokon niquiben ri winek ri', rumari' majun chic winek ri nik'ax ta chic chupan ri bey ri'.
23444	MAT 8:30	Y quela' c'a apo juba' chare ri lugar ri', sibilaj c'a ye q'uiy ak ntajin yewa'.
23445	MAT 8:31	Xepe ri itzel tak espíritu ri yec'o quiq'ui ri ye ca'i' winek ri', xquic'utuj utzil chare ri Jesús, y xquibij c'a chare: Wi yojawelesaj el wawe' quiq'ui re winek re', taya' k'ij chake chi yoj-oc quiq'ui la ak yec'o chila', xecha'.
23446	MAT 8:32	Ri Jesús xubij c'a chique: Jix c'a. Y can yac'ari' tek ri itzel tak espíritu xe'el el y xebe'oc quiq'ui ri ak. Y quinojel ri ak ri' xquichop anin (anibel) pa xulan, chuwech jun juyu' xulan ruwech y choj xebeka c'a pa choy. Can quinojel c'a ri ak ri' xecom pa ya'.
23448	MAT 8:34	Y yac'ari' tek quinojel ri winek riche (rixin) ri tinamit xepe c'a riq'ui ri Jesús chutz'etic y chuka' riche (rixin) chi xquic'utuj utzil chare chi tel el ri chiri' chupan ri quilugar, ruma riye' ma nicajo' ta chi nic'oje' ka chiri'.
23449	MAT 9:1	Yac'ari' tek ri Jesús xoc el pa jucu' y xebe c'a juc'an chic ruchi' choy. Y ri Jesús xapon pa tinamit ri acuchi (achique) xq'uiy wi Riya'.
23456	MAT 9:8	Ri winek c'a ri quimolon apo qui' chiri', tek xquitz'et chi ri achi siquirnek xpa'e' el, xquimey; ruma majun bey c'a quitz'eton ta chi nibanatej ta queri'. Y ri winek ri' xquiya' c'a ruk'ij ruc'ojlen ri Dios; ruma ruya'on pe ri jun nimalaj uchuk'a' ri' chique ri winek.
23457	MAT 9:9	Y tek ri Jesús ruchapon el bey, xutz'et jun achi Mateo rubi'. Ri achi ri' tz'uyul c'a ri acuchi (achique) yetoj wi ca ri alcawal. Y xpe ri Jesús xubij c'a chare: Quinatzekelbej. Y yac'ari' tek riya' xbeyacatej pe ri acuchi (achique) tz'uyul wi y xutzekelbej el ri Jesús.
23462	MAT 9:14	Y yac'ari' tek ri ye rudiscípulos ri Juan ri Bautista xe'oka riq'ui ri Jesús, y xquibij chare: Riyoj can c'o c'a k'ij nikachajij tek can ma yojwa' ta riche (rixin) chi nikaben orar. Y queri' chuka' niquiben ri quidiscípulos ri achi'a' fariseos. ¿Y achique c'a ruma tek ri adiscípulos riyit ma que ta ri' niquiben? xecha'.
23465	MAT 9:17	Y queri' chuka' majun niya'o ta c'ac'ac' ruya'al uva chupan jun tz'um yabel ya' ri xa ri'j chic. Ruma wi queri' niban, y ri tz'um xa ma niyukuk ta chic, xa nirakaro' y niq'uis el ri ruya'al uva chupan. Y chuka' ri tz'um ri' majun chic nic'atzin wi. Yac'a jun c'ac'ac' tz'um yabel ya', utz niyaque' ri c'ac'ac' ruya'al uva chupan. Ri ruya'al uva can nic'oje' c'a jabel chupan ruma chi ri ruya'al uva y ri tz'um niquito' qui'. Quec'ari' xubij ri Jesús chique ri winek.
23472	MAT 9:24	Xpe Riya' xubij: Kojiya' na ca juba' kayon, ruma re ti k'opoj re' xa ma caminek ta, xa warnek, xcha' chique ri winek. Yac'a riye' xa xetze'en chrij ri Jesús, ruma can quetaman chi caminek chic ri ti k'opoj ri'.
23474	MAT 9:26	Ri xbanatej c'a chiri', xbe c'a rutzijol ri pa tak tinamit chupan ri ruwach'ulef ri'.
23475	MAT 9:27	Y tek ri Jesús elenak chic c'a pe ri chiri', yec'o c'a ca'i' moyi' xquitzekelbej el ri Jesús y niquirek quichi' chrij y niquibij c'a chare: ¡Riyit ri yit ralc'ual ca ri rey David, tajoyowaj kawech ruma re kabanon! yecha'.
23482	MAT 9:34	Yac'a ri achi'a' fariseos xa niquibij c'a chrij ri Jesús: La' xa ya ri cajawalul ri itzel tak espíritu ri niya'o uchuk'a' chare, rumari' tek nicowin yerelesaj itzel tak espíritu, yecha'.
23488	MAT 10:2	Y yec'are' ri quibi' chiquijujunal ri ye cablajuj apóstoles. Ri nabey, Simón ri nibix chuka' Pedro chare, ri Andrés ri rach'alal ri Simón. Ri Jacobo y ri Juan ri ye ruc'ajol jun achi Zebedeo rubi'.
23498	MAT 10:12	Y tek xa c'ari' yixoc apo chupan ri jay ri yixbec'oje' wi, tiyala' rutzil quiwech ri yec'o chupan ri jay ri'.
23499	MAT 10:13	Tibij c'a chique: Ya ta c'a ri uxlanibel c'u'x riche (rixin) ri Dios xtic'oje' pan iwi'. Y wi can utz chi yixc'oje' ka chupan ri jay ri', ri uxlanibel c'u'x ri nuya' ri Dios ri niraybej pa quiwi', can xtika wi c'a pa quiwi'. Yac'a wi ma ruc'amon ta chi yixc'oje' ka chupan ri jay ri', ri uxlanibel c'u'x ri nuya' ri Dios ri niraybej pa quiwi', ma xtic'oje' ta ca quiq'ui, xa xtitzolin pe iwuq'ui riyix.
23517	MAT 10:31	Rumari' ma tixibij ta iwi'. Riyix más c'o iwejkalen que chiquiwech ye q'uiy aj xic' tak chicop.
23520	MAT 10:34	Man c'a tich'ob ta chi ruma xipe riyin chuwech re ruwach'ulef, ruma ta ri' can ta c'o uxlanibel c'u'x quiq'ui quinojel. Ma que ta ri'. Xa wuma riyin xqueyojtej ri winek chiquiwech y xtiquiben ch'a'oj.
23521	MAT 10:35	Riyin xipe c'a chuwech re ruwach'ulef y wuma c'a riyin nipe oyowal chiquicojol ri winek. Queri' xtibanatej ri pa tak jay. Ri c'ajol xtiyacatej chrij ri rutata'. Ri k'opoj xtiyacatej c'a chrij ri rute'. Y can queri' chuka' ri alibetz xtiyacatej chrij ri ralite'.
23527	MAT 10:41	Ri winek c'a ri can nika chuwech ri ruch'abel ri Dios, y rumari' nuc'ul jun profeta ri nik'alajsan ruch'abel ri Dios, ri winek ri' can xtuc'ul c'a rajel ruq'uexel achi'el rajel ruq'uexel ri nuc'ul ri nik'alajsan ri ruch'abel ri Dios. Y queri' chuka' ri winek ri utz nutz'et jun c'aslen choj y rumari' can nuc'ul riq'ui quicoten jun winek ri can choj wi ruc'aslen; can achi'el c'a rajel ruq'uexel ri xtuc'ul ri choj ruc'aslen, can queri' chuka' xtuc'ul riya'.
23532	MAT 11:4	Y ri Jesús xubij c'a el chique ri ye ca'i' rudiscípulos ri Juan: Wacami quixtzolin y jebe'itzijoj chare ri xitz'et ca y ri xiwac'axaj el re wawe'.
23535	MAT 11:7	Y tek ri ye ca'i' rudiscípulos ri Juan ri Bautista xebe el, ri Jesús xerubila' c'a utzilaj tak ch'abel chrij ri Juan chiquiwech ri winek ri yec'o chiri'. Y quec'are' ri nubij ri Jesús chique: ¿Achique ri xbe'itz'eta' riyix pa desierto? ¿La xitz'et cami riyix jun achi chiri', chi xa achi'el jun aj, ri xa nibe quela' y nibe chic quela' pa ruk'a' ri cak'ik'? Ma que ta ri'.
23536	MAT 11:8	¿Achique c'a ri xbe'itz'eta' riyix chiri'? ¿La xitz'et cami riyix jun achi ri jabel tak tziek ye rucusan? Ma que ta ri'. Ri achi'a' ri ye quicusalon jabel tak tziek, riye' can pa tak cachoch reyes yec'oje' wi.
23547	MAT 11:19	Y tek xinoka riyin ri C'ajolaxel ri xinalex chicojol, riyin ntij caxlan wey y nkum chuka' ruya'al uva. Y ye q'uiy yebin chi xu (xe wi) wa'in nwajo', y niquibij chuka' chi yin jun k'abarel, chi yin cachibil ri c'utuy tak alcawal y yin cachibil chuka' ri aj maqui'. Yac'a ri runa'oj ri Dios can nik'alajin pa quic'aslen ri ye ralc'ual chic, chi can choj wi, xcha' ri Jesús.
23551	MAT 11:23	Y riyix ri yixc'o pa tinamit Capernaum can nich'ob chi yixbe chila' chicaj riq'ui ri Dios y xtinimirisex ik'ij. Pero xa ma que ta ri'. Xa xtikasex ik'ij, ruma xa c'a chupan ri lugar riche (rixin) ri tijoj pokonal ri xquixbeka wi. Ruma xa ta ronojel ri milagros ri xeban chiwech riyix, ya ta ri' ri xeban chiquiwech ri aj Sodoma, xquinimaj ta y man ta xeq'uis rachibilan ri quitinamit. Xa c'a yec'o ta na re k'ij re'.
23553	MAT 11:25	Y ya tiempo chuka' ri' tek ri Jesús xubij: Nya' ak'ij Nata' Dios, riyit ri yit Rajaf ri caj y re ruwach'ulef, ruma ma xak'alajsaj ta ri lok'olaj ach'abel chiquiwech ri winek ri can niquina' chi sibilaj q'uiy quina'oj y q'uiy quetaman. Xa chiquiwech c'a ri winek ri ma q'uiy ta quetaman ri xa ye achi'el tak ac'ala', xa chiquiwech riye' xak'alajsaj wi re lok'olaj ach'abel re'.
23555	MAT 11:27	Y c'ac'ari' Riya' xubij c'a: Ri Nata' Dios, can ronojel cosas rujachon pa nuk'a'. Y majun chic c'a etamayon ta yin achique riyin, xaxu (xaxe) wi ri Nata' ri etamayon. Y majun chuka' etamayon ta achique ri' ri Nata', xaxu (xaxe) wi riyin ri Ruc'ajol ri etamayon, y ri winek ri achoj chare xtinwajo' xtink'alajsaj wi riyin, xtretamaj achique c'a ri' ri Nata'.
23557	MAT 11:29	Riyix tic'uaj c'a ri nuyugo chrij tak iwi', y tiwetamaj c'a chuwij riyin, chi riyin nc'uan jun c'aslen ch'uch'uj y nch'utinirisan wi'. Can quec'ari' tibana' riyix riche (rixin) chi ri iwánima xtril uxlanen.
23560	MAT 12:2	Y xetz'et c'a pe cuma ri achi'a' fariseos, y xquibij c'a chare ri Jesús: Que'atzu' la adiscípulos xajan yetajin chubanic. Ruma can ma utz ta chi yesamej chupan jun uxlanibel k'ij achi'el re k'ij re wacami, xecha'.
23580	MAT 12:22	Y c'o c'a jun achi moy y mem xuc'uex apo chuwech ri Jesús, y queri' ruc'ulwachin ruma chapatajnek ruma jun itzel espíritu. Y ri Jesús can xrelesaj c'a el ri itzel espíritu ri'. Can xuben c'a chare ri achi chi xtzu'un y xch'o.
23581	MAT 12:23	Y rumari' tek quinojel winek can xquimey tek xquitz'et y niquibila' c'a: ¿La ma ya ta cami re' ri Cristo ralc'ual ca ri David ri koyoben? yecha'.
23583	MAT 12:25	Y ruma chi ri Jesús can retaman c'a ri niquich'obola' ri achi'a' fariseos, Riya' xubij chique: Wi ri winek riche (rixin) jun ruwach'ulef wi xa ma junan ta quiwech niquiben, nipe ch'a'oj chiquicojol. Y ri' ma utz ta, ruma nuben chare ri quiruwach'ulef chi ma xtiyaloj ta. Y queri' chuka' ronojel tinamit y quinojel winek ri yec'o chupan jun jay, wi xa ma junan ta quiwech niquiben, xa xtiquitaluj el qui'.
23584	MAT 12:26	Y wi ri Satanás yerelesaj el ri can yesamej riq'ui, can ntel c'a chi tzij chi xa ruyon riya' nrokotaj el ri'. Xa ruyon riya' nuben ka ch'a'oj chrij. Y wi queri' nuben, chanin nitzak y niq'uis ka ruk'ij.
23588	MAT 12:30	Achique c'a ri ma ruya'on ta ránima wuq'ui, xa can yiretzelaj wi c'a ri'. Y achique ri ma nito'o ta wuche (wixin), xa yari' ri niyojo ronojel ri yenben riyin.
23591	MAT 12:33	O niben achi'el jun che' utz, ri utz ruwech ri nuya' o niben achi'el jun che' ri ma utz ta, ri xa ma utz ta ruwech ri nuya'. Ruma jun che' netamatej ruwech riq'ui ri ruwech ri nuya', wi utz ri che' ri' o xa ma utz ta.
23594	MAT 12:36	Y riyin nbij c'a chiwe chi chupan ri k'ij tek xtik'at tzij pa ruwi' re ruwach'ulef, ri winek ri xebin ch'abel ri xa majun rejkalen, can xtik'at c'a tzij pa quiwi', ruma ronojel ri ch'abel ri xequibila'.
23595	MAT 12:37	Riq'ui ri ch'abel ri nibij, riq'ui ri' xtik'at tzij pan iwi'. Wi utzilaj ch'abel ri nibij, riq'ui ri' nik'alajin chi choj ri ic'aslen chuwech ri Dios. Yac'a ri ch'abel wi xa majun rejkalen ri nibij, riq'ui ri' nik'alajin chi xtika ruc'ayewal pan iwi'.
23596	MAT 12:38	Y yec'o c'a chique ri aj tz'iba' y yec'o chuka' chique ri achi'a' fariseos ri xech'o apo chare ri Jesús, y xquibij c'a: Riyit ri can yit jun Tijonel, riyoj nikajo' nikatz'et c'a chi naben jun milagro chkawech, xecha'.
23599	MAT 12:41	Y tek xtapon c'a ri k'ij riche (rixin) chi xtik'at tzij pa quiwi' ri winek ri yec'o re tiempo re', xquec'astej c'a pe ri winek aj Nínive y xtiquibij c'a chi ma utz ta xquiben ri winek ri yec'o re tiempo re'. Ruma ri winek ri xec'oje' pa tinamit Nínive ri ojer ca, can xu (xe) wi c'a xquic'axaj ri ruch'abel ri Dios ri xutzijoj ri Jonás chique, can yac'ari' tek xtzolin pe quic'u'x riq'ui ri Dios. Y wacami yinc'o riyin ri más nim nuk'ij que chuwech ri Jonás, y xa ma yinquinimaj ta ri winek, xcha' ri Jesús.
23600	MAT 12:42	Y tek xtapon c'a chuka' ri k'ij riche (rixin) chi xtik'at tzij pa quiwi' ri winek ri yec'o re tiempo re', xtic'astej c'a pe ri jun reina ri xc'oje' ojer ca, ri xk'ato tzij pa ruwi' ri ruwach'ulef ri c'o pa sur. Y xtubij c'a chi ma utz ta xquiben ri winek ri yec'o re tiempo re'. Ruma tek xc'ase' ri jun reina ri', sibilaj nej xbiyin wi riche (rixin) chi xorac'axaj ri runa'oj ri jun rey riche (rixin) re Israel, ri xubini'aj Salomón ri xc'oje' ojer ca, y wacami yinc'o riyin ri más nim nuk'ij que chuwech ri rey Salomón. Y xa ma yinquinimaj ta ri winek, xcha' ri Jesús.
23603	MAT 12:45	Y c'ac'ari' tek ri itzel espíritu ri' yeberuc'ama' pe ye wuku' chic itzel tak espíritu ri más chi na ye itzel, y quinojel c'a ri' ye'oc pa ránima ri winek. Y ri winek achoj riq'ui yec'oje' wi ri itzel tak espíritu ri', más lawalo' nuben ri ruc'aslen que chuwech ri rubanon pa nabey mul. Y can quec'ari' xtiquic'ulwachij ri winek ri itzel quic'aslen, ri yec'o re tiempo re'.
23612	MAT 13:4	Y tek ri achi c'o chic pa samaj nijopin ija'tz, c'o c'a juba' chare ri ija'tz ri' xa pa bey xka wi. Y xepe c'a ri aj xic' tak chicop ri yebe pa cak'ik' xquitij el ri ija'tz ri'.
23616	MAT 13:8	Yac'a ri juba' chic chare ri ija'tz xka pa jun utzilaj ulef, jabel xeq'uiy y xewachin chuka' jabel. Ruma c'o ija'tz xquiyala' a treinta quiwech, c'o xquiyala' a sesenta quiwech y c'o ri can jojun ciento quiwech xquiyala'.
23622	MAT 13:14	Can ya wi c'a re' nibanatej ri tz'ibatal ca ruma ri profeta Isaías, ri xk'alajsan ri ruch'abel ri Dios ojer ca. Y quec'are' ri rutz'iban ca riya': Riyix xtiwac'axaj y ma xtik'ax ta chiwech ri xtiwac'axaj. Riyix xtitzu' y xa ma xtiya' ta c'a pa cuenta ri nitzu'.
23635	MAT 13:27	Y yac'ari' tek ri ye rumozo ri rajaf ri ulef xe'apon c'a riq'ui y xquibij chare: Ri ija'tz ri xatic ka pan awulef can utz wi. Xa yac'a wacami c'o itzel k'ayis chucojol. ¿Acuchi (achique) c'a xpe wi ri ija'tz riche (rixin) ri itzel k'ayis? xecha'.
23636	MAT 13:28	Y ri achi xubij c'a chique ri ye rumozo: Re' rusamaj jun ri netzelan wuche (wixin), xcha'. Y ri ye rumozo xquibij c'a chare: ¿Nawajo' c'a chi yojbe chuc'ukic? xecha' chare.
23644	MAT 13:36	Y tek ri Jesús rubin chic c'a chique ri winek chi quebe chi tak cachoch, yac'ari' tek Riya' xtzolin pa jay ye rachibilan ri rudiscípulos. Y yac'ari' tek ri rudiscípulos xejel apo riq'ui y xquibij c'a chare: Riyoj nikajo' c'a chi riyit nabij ta chake achique ntel wi chi tzij ri c'ambel tzij chrij ri trigo y ri itzel k'ayis ri xetic ca pa jun ulef. Ruma can ma xk'ax ta chkawech, xecha'.
23654	MAT 13:46	Tek ri achi ri' nril c'a ca jun perla sibilaj jabel y nic'ayix, junanin (anibel) nitzolin y nuc'ayij ronojel ri c'o riq'ui, c'ac'ari' nibe chulok'ic ri perla ri'.
23656	MAT 13:48	Y tek nojnek chic c'a ri ya'l riq'ui car, niquic'uaj c'a el c'a chuchi' ya'. Y c'ac'ari' yetz'uye' chucha'ic. Ri utzilaj tak car yequiya' c'a pa tak chaquech, yac'a ri car ri xa ma ye utz ta, xa yequelesaj c'a ca.
23659	MAT 13:51	Y ri Jesús xubij c'a chique ri rudiscípulos: ¿Xk'ax chiwech ronojel re xinbij chiwe? xcha' chique. Y ri discípulos xquibij c'a: Ja' (je) Ajaf, xk'ax chkawech, xecha'.
23668	MAT 14:2	Y ri Herodes xubij c'a chique ri rusamajel: Ri Jesús xa ya ri Juan ri Bautista ri xc'astej pe chiquicojol ri caminaki'. Rumari' tek c'o uchuk'a' pa ruk'a' riche (rixin) chi q'uiy ri nicowin yerubanala', xcha' chique.
23674	MAT 14:8	Yac'a tek ri k'opoj can ya'on chic c'a runa'oj ruma ri rute', can yac'ari' tek xubij chare ri Herodes: Riyin nwajo' chi naya' pe wawe' pa jun plato, ri rujolon (ruwi') ri Juan ri Bautista, xcha'.
23677	MAT 14:11	Y ri rujolon (ruwi') xc'amer pe pa jun plato chare ri k'opoj, y ri k'opoj xberuya' pa ruk'a' ri rute'.
23680	MAT 14:14	Y tek ri Jesús xel c'a pe chupan ri jucu' chiri' ri juc'an chic ruchi' choy, xutz'et c'a chi sibilaj ye q'uiy chic ri winek ri ye oyobeyon apo riche (rixin) y Riya' xujoyowaj c'a quiwech ri winek ri'. Y Riya' can xeruc'achojsaj wi c'a ri yawa'i' ri yec'o chiquicojol.