23240	MAT 2:2	Pánih jʉinít, caanjĩ́h moondíh nin pah ĩt niíj ʉʉ́bh joyóp wʉt jĩ: —¿Judíowã ĩ chah maáh pínah dedjĩh tigaá ã cã́ac jʉmat? Yeó aáb jʉ̃ʉ́wʉ́pmant jʉmna, chah iigní cʉ́i ã jáap jígohochah enna, ‘Maáh ã cã́ac jʉmna caá’, jwĩ niíj jéihyep jĩ. Páant ã jígohochah enna, caandíh weñedih jʉ̃óhna caá jwĩ chãjap, cʉ́iwãdih bohénit ĩt niijíp wʉt jĩ.
23269	MAT 3:8	Yéej chãjatdih yoobópdih cádahnit, tʉ́iniboodíh chãjat caá yeebdíh náahap.
23270	MAT 3:9	Nin pah ñi niíj jenah joicá bojoó: ‘Jon jã́tih bóo Abraham jwiít judíowã jwĩ nʉo ãt jʉmʉp wʉt jĩ. Pánihna, ã jʉimená jʉmna, Dioíhwã caá jwĩ jʉmʉp’, ñi niíj jenah joicá bojoó. Yeebdíh nin pah wã niijná caá: Abraham jʉimená ñi jʉmʉchah yʉhna, dedé pínah nihcan caá. Diosboó nin jee dáhnadih tʉ́ʉt nʉʉmnít, Abraham jʉimená pínahdih ã jéih chãjna caá. Abraham jʉimená ñi jʉmat nin oboh jʉmni jee dáhna ã nihat pahjeh tigaá.
23271	MAT 3:10	Nin pah ã jʉmna caá: Yeéb máa nah panihni ñi jʉmʉchah, Diosboó máa nahdih tib yohni panihni caá ã jʉmʉp. Yeejép dahna quehnidih tib yoh bojnit, ã́ih náatnadihbʉt ã pʉd yohbipna caá. Tib yoh péanit, caan náhdih, ã́ih náatnadihbʉt ã cáo yohbipna caá. Páant ã cáwat pah caandíh jepahcannitdih iiguípna ã wahbipna caá.
23285	MAT 4:7	—Páant wã chãjcan niít. Dios naáwátdih biíh naóh yapani nin pah ãt niíj daacáp tajĩ: ‘Ñi Maáh Dios ã niijátjidih “¿Yoobópdih niít?” niíj jéihíhna, caandíh ñi chãjat tʉ́ʉtca bojoó’, ãt niíj daacáp tajĩ, Jesús caandíh ãt niíj jepahap wʉt jĩ.
23316	MAT 5:13	“Yeéb nin baácboó jʉmna, nʉ́ʉmni panihni ñi jʉmna caá. Nʉ́ʉmnijĩh ñipĩ́ bʉiná caá, jeémát ã nʉñat pínah niijná. Pánihat pah yeéb wĩ́ihwãboó nihat bitajeéh jʉmna, queétdih ñi tʉ́i teo wáacna caá, ĩ tʉ́i jʉmat pínah niijná. Obohjeéhtih, nʉ́ʉmni ã bʉyát beedéchah, ñi jéih jwʉ́ʉb bʉyácan caá. Páant ã bʉicáh, caandíh yohatjeh caá náahap. Pánih yohnidih cã́acwã jéihcanjeh, ĩ wid chʉ̃ibipna caá. Pánihat dée pah yeéb Diosdih cádahna, bitadih teo wáacat dée wihcan, bʉicánni nʉ́ʉmni panihni ñita jʉm tagaá.
23317	MAT 5:14	“Yeéb nin baácboó jʉmna, jiiát panihni ñi jʉmna caá. Chei namáboó ñi jii béjat pah, ñi tʉ́i chãjachah ennit, bitabʉt biíc yoobó Dioíh namáboó ĩ jéih bejna caá. Jeejíh jʉmni tʉ́tchidih dedé jãhat wihcah, nihat cã́acwã ĩ tʉ́i enat pah, yeéb ñi tʉ́i chãjatdihbʉt nihat ĩ tʉ́i enna caá.
23321	MAT 5:18	Yoobópdih yeebdíh wã naóhna caá. Péeni yeó jáap jã́tih, Moisés ã wʉtatji ã bʉʉdcán niít. Nihat ã daacátji pah ã yap beedáát pínah jã́tih, nin baác, jeábʉt ã bʉʉdcán niít.
23323	MAT 5:20	Yoobópdih yeebdíh wã naóhna caá. Moisés ã wʉtatjidih bohénit, fariseowãbʉt ‘Dios ã wʉtatdih jwĩ tʉ́i jepah beedána caá’, niijná yʉhna, ĩ tʉ́i chãjcan caá. Pánihna, Dios ã wʉtatdih yeébboodíh queét chah tʉ́i jepahat caá náahap. Pánih jepahcan, Dios ã maáh jʉmʉpboó ñi jʉibícan niít”, Jesús queétdih ãt niijíp wʉt jĩ.
23329	MAT 5:26	Yoobópdih yeebdíh wã naóhna caá. Caán nemat mʉʉ́boó ñi jíib chãj beedáát pah bóo ñi jʉm jwʉhbipna caá. Caán jíib chãjat tʉ́ʉtnidih jíib chãj péanit, ñi bacbipna caá”, Jesús queétdih ãt niijíp wʉt jĩ.
23334	MAT 5:31	“Ñi nʉowãdih nin pah ĩ niíj naóh bohéátjidih yeebbʉ́t ñit joijí tagaá: ‘Yaddih yohíhna, ñi yohat pínah papélahdih wʉ̃hnit, caántdih ñi jéih yohna caá’, ĩt niijíp wʉt yʉh jĩ.
23337	MAT 5:34	Obohjeéhtih, yeébboó ñi niiját pah chãjíhcan, Dios ã wʉ̃tjĩh niijcánjeh, ‘weemdíh peéh chãjná’, niijná, biíh wʉ̃tjĩhjeh ñipĩ́ niijná caá. Yoobópdih nin pah yeebdíh wã naóhna caá: ‘Jeá tʉ́ini ã jʉmat pah, wã niiját biíc yoobó wã chãjbipna caá’, ñipĩ́ niijná caá. Obohjeéhtih, ‘jeá’, niijná yʉhna, Dios ã maáh jʉmʉpboó ã jʉmʉchah, ã wʉ̃tdih niiját pahjeh mʉntih niijná caá ñi chãjap.
23339	MAT 5:36	‘Wã báadhna, wã niiját pah yoobópdih wã chãjbipna caá’, ñi niijíchah, biíc yoobó ã tʉ́ican caá. Diosjeh yeebdíh ã jéih báadhdat tʉ́ʉtna caá. Caanjéh ñíih waó yoócdih jéih baabána, ã jéih jwʉ́ʉb eyana caá. Yeéb ã́ihwã jʉmna, ñíih bácahjĩh niijná yʉhna, ã́ih wʉ̃tjĩh niiját pahjeh mʉntih niijná caá ñi chãjap.
23347	MAT 5:44	Obohjeéhtih, weémboó nin pah yeebdíh wã naóhna caá: Yeebdíh eníhcannitdih oinit, ñi tʉ́i chãjaá. Det yeebdíh yeejép ĩ chãjachah, Diosdih ñi ʉʉ́bʉ́, queétdih ã tʉ́i chãjat pínah niijná.
23348	MAT 5:45	Pánih chãjna, jwĩ íip jeámant bóo ã weh ñi jʉmbipna caá. Diosboó nihat cã́acwãdih biíc yoobó ã tʉ́i chãjna caá. Yeejépwãdih, tʉ́initdihbʉt yeó ã tʉ́i chãhat tʉ́ʉtna caá. Ã wʉtatdih jepahnitdih, jepahcannitdihbʉt mah ã bʉʉgát tʉ́ʉtna caá. Cã́acwãdih biíc yoobó Dios ã tʉ́i chãjat pah, yeebbʉ́t biíc yoobó ñi tʉ́i chãjaá.
23349	MAT 5:46	Yeebdíh oinitdihjeh ñi oi jwʉ́ʉbanachah, dedé pínah nihcan caá. Romano maáta ĩ ʉʉ́bát tʉ́ʉtni dinerodih ʉʉ́bhnitboó tʉbit yéejnit jʉmna yʉhna, páant ĩ chãjna caá. Obohjeéhtih, yeéb wĩ́ihwãboó nihatdih oinit, biíc yoobó teo wáacat caá náahap.
23350	MAT 5:47	Yeéb ñi déewãdihjeh míic jwãáhnit, ñi wẽi naóh ʉʉ́bʉ́chah, dedé pínah nihcan caá. Diosdih jéihcannit yʉhna, biíc yoobó ĩ chãjna caá. Obohjeéhtih, yeébboó nihatdih ñi tʉ́i wẽi jwãáá.
23362	MAT 6:11	Yeó jáap jʉmat pah jwĩ jeémát pínahdih ma wʉ̃hʉʉ́.
23367	MAT 6:16	“Diosdih tʉ́i ʉʉ́bát tʉ́ʉt niijná, jeémp jwʉhcan, jĩ́gahnit pah ñi jígohca bojoó. Páant tigaá tʉ́i chãjnit pah jígohnitboó ĩpĩ́ chãjap. Cã́acwã queétdih ĩ wẽi naáwátdih bidna, queét ĩ́ih móotdih jĩ́gahni pah ĩ chãjna caá. Páant ĩ chãjachah, jeémp jwʉhcannit ĩ jʉmatdih nihat ennit, ‘Queét tʉ́init caá’, ĩ niíj wẽina caá. Yoobópdih yeebdíh wã naóhna caá: Cã́acwã queétdih ĩ wẽi naáwátjeh ĩ jeémp jwʉhcat jíib dée ã jʉmna caá. Diosboó queétdih ã wẽi naóhcan niít. Queét ĩ chãjat pah ñi chãjca bojoó.
23369	MAT 6:18	Yeéb páant ñi chãjachah, ñi jeémp jwʉhcatdih cã́acwã ĩ jéihcah yʉhna, jwĩ íipboó ã jéihbipna caá. Jwĩ íip, jwĩ jéih enca naáh, ñijeéh jʉmnit, jeémp jwʉhcanjeh, ñi ʉʉ́bʉ́chah, ã enbipna caá. Pánih ennit, ded pah jeémp jwʉhcan, ñi ʉʉ́bát jíib yeebdíh ã tʉ́i chãjbipna caá”, Jesús ãt niijíp wʉt jĩ.
23389	MAT 7:4	Yeebdíh bʉ́dí quíib becát panihni ã jʉmʉchah yʉhna, ‘Némé, ma quíib becátdih weémboó meemdíh wã póoj yohbipna caá’, ñipĩ́ niijná caá. Pánihat pah, bʉ́dí yéej chãjnit jʉmna yʉhna, ‘Némé, tʉbit yeejép chãjna caá ma chãjap. Caandíh ma cádahaá’, ñipĩ́ niijná caá. ¿Dépanih tigaá yeéb yeejép chãjnit jʉmna yʉhna, bʉ́dí ñi yéej chãjatdih jenah joicánjeh, bita bainí ĩ yéej chãjatdihjeh ñi jenah joí?
23390	MAT 7:5	Páant niijnít, tʉ́init pah jígohnit ĩ chãjat pahjeh mʉntih yeebbʉ́t biíc yoobó ñi chãjna caá. Yeebdíh bʉ́dí quíib becát panihnidih ñi jwíih póoj yohat pah, ñi yéej chãjatdih jwíih cádahat caá náahap. Páant ñi cádahat tʉ́ttimah, ñi déeíh bainí quíib becát panihnidih tʉ́i jéih enna, ñi jéih póoj yohat pah, ã yéej chãjatdih ñi jéih cádahat tʉ́ʉtbipna caá.
23396	MAT 7:11	Yeéb yéejnit jʉmna yʉhna, ñi wehdih tʉ́inidih ñipĩ́ wʉ̃hna caá. Pánihna, ñi íip Diosboó yéejcanni jʉmna, tʉ́ini ñi wʉ̃hat chah caandíh ʉʉ́bhnitdih ã wʉ̃hbipna caá.
23401	MAT 7:16	Queétdih beh enat tʉ́ʉt niijná, ded pah ĩ chãjatdih ñi tʉ́i eneé. Yeejép ĩ chãjachah enna, yeejépwã ĩ jʉmatdih ñi jéihbipna caá. Ĩ tʉ́i chãjachah enna, tʉ́init ĩ jʉmatdih ñi jéihbipna caá. Nin pah caá ã jʉmʉp: Ded óot nah iguíh pihana ãpĩ́ quehcan caá. Mai bab nahbʉt bab dahna ãpĩ́ quehcan caá.
23404	MAT 7:19	Yeejép dahna quehni nahdih tib yohnit, cã́acwã ĩpĩ́ cáo yohna caá. Pánihat dée det yeejép chãjnitdih Dios ã yohbipna caá.
23408	MAT 7:23	Obohjeéhtih, ‘¡Yeebdíh wã jéihcan caá! ¡Yeejép chãjnitjeh ñi jʉmna caá! Pánih jʉmnit, wã pebhna ñi waád jʉ̃óhca bojoó’, queétdih wã niíj jepahbipna caá”, Jesús ãt niijíp wʉt jĩ.
23424	MAT 8:10	Páant ã niijíchah joí wẽinit, Jesús ãjeéh péenitdih nin pah ãt niijíp wʉt jĩ: —Yoobópdih yeebdíh wã naóhna caá. Nin soldadowã ĩ maáh judío nihcan yʉhna, Diosdih ã tʉ́i jenah joiná caá. Caandíh teo wʉ̃hnidih wã booaat pínahdih ãt jéihyep taga. Weemdíh caán ã tʉ́i jenah joyát pah, ded judío biíc yoobó jenah joinídih wã en jwʉhcan caá.
23425	MAT 8:11	Yeebdíh wã naóhna caá. Péeni láa bita judíowã nihcannit, nihat baácdih moón Diosdih tʉ́i jenah joinít, jeáboó Dios ã maáh jʉmʉpna dawá ĩ jʉibíbipna caá. Caanná jʉmnit, Abraham, Isaac, Jacob biícdih ĩ jeémpbipna caá.
23444	MAT 8:30	Yʉʉ́pbit dawá momo mʉʉwã bid jeémpna ĩt chãjap wʉt jĩ.
23453	MAT 9:5	‘Ma yéejatdih wã yohna caá’, wã niijíchah joinít, weemdíh jéihcan yʉhna, ‘Yeeni caá’, ñi niíj jenah joiná caá. Obohjeéhtih, ‘Ñah ñʉhnit, ma yáac chʉ̃i bejeé’, wã niijíchah, caán ã bejechah ennit, wã niiját yoobópdih ã jʉmatdih ñi jéihbipna caá. Pánih jéihna, yéejat yohat wẽpat wã bíbohatdihbʉt ñi jéihbipna caá.
23458	MAT 9:10	Tʉ́ttimah, Jesúswãdih wĩ́ih mʉʉ́boó nʉmah jeémédih wã bejep jĩ. Weem páh dawá dinerodih ʉʉ́bh wʉ̃hnitdih, bita “Yeejépwã caá”, ĩ niijnítdihbʉt wã nʉmah jeémép jĩ.
23472	MAT 9:24	Páant ĩ jʉñʉ́chah ennit, Jesús queétdih nin pah ã niijíp jĩ: —Yeéb ñi bac bejeé. Mi wʉncan caá. Ʉ̃ona caá mi chãjap, ã niijíp jĩ. Páant ã niijíchah joinít, “Nih yáana caá ã chãjap”, niijnít, cã́acwã caandíh ĩ dehwep jĩ.
23500	MAT 10:14	Yeebdíh náahcan, ĩ joííhcah, caán mʉʉmánt ñi bac bejeé. Bac bejnit, queétdih Dios ã yohat pínahdih jʉ́ʉtat tʉ́ʉt niijná, ñíih zapatosdih tóo dʉgnit, caán jʉmni becchídih ñi péoh mao yoh jéenanaá. Pánihna, caán tʉ́tchidih moón yeebdíh ĩ náahcah, biíc yoobó mʉntih queétdihbʉt ñi chãj jʉ́ʉtʉ́.
23501	MAT 10:15	Yoobópdih yeebdíh wã naóhna caá. Peéh chãjni yeó jáapdih Sodoma tʉ́tchidih moón, Gomorra tʉ́tchidih moondíhbʉt Dios bʉ́dí ã peéh chãjbipna caá.Obohjeéhtih, queétdih ã peéh chãjat chah, yeebdíh náahcannitboodíh ã peéh chãjbipna caá”, jwiítdih ã niijíp jĩ.
23502	MAT 10:16	“¡Weemdíh ñi tʉ́i joyoó! Yeéb ovejawã panihnitdih jiowã́ panihnit pebhboó wã wahna caá. Pánihna, jopwã pah tac behcannit, maiwã pah ñi tʉ́i yap náhninaá.
23503	MAT 10:17	¡Ñi tʉ́i chãja chaáh! Yeebdíh eníhcannit ñi maátadih ĩ wʉ̃hbipna caá. Jwiít judíowã jwĩ míic wáacat mʉʉ́boó waadnít, yeebdíh ĩ pʉ̃ibipna caá.
23505	MAT 10:19	Páant maátadih ĩ wʉ̃hʉchah, ‘Ded pah wã niiját pínahdih wã jéihcan niít’, ñi niíj jenah joicá bojoó. Yeebdíh ĩ ʉʉ́bh joyóchahjeh, ñi niiját pínahdih Dios yeebdíh ã jéihyabipna caá.
23509	MAT 10:23	Wĩ́ih tʉ́ini doonádih ñi naáwát jíib, biíc tʉ́tchidih moón yeebdíh ĩ yéej chãjachah, biíh tʉ́tchina jwei béjnit, caanjĩ́h moondíhbʉt ñi naáwá. Yoobópdih yeebdíh wã naóhna caá. Nihat Israel baácboó jʉmni tʉ́tchinadih moondíh ñi naóh beedáát pínah jã́tih, weém nihat cã́acwã ʉ́ʉd jeñé nin baácboó wã jwʉ́ʉb dei jʉ̃óhbipna caá.
23512	MAT 10:26	“Bʉʉ láa cã́acwãdih wĩ́ih tʉ́ini doonádih ñi naáwáchah yʉhna, joííhcan, bita ĩ encah, yeebdíh yeejép ĩ chãjbipna caá. Pánih yeejép ĩ bih chãjachah yʉhna, tʉ́ttimah nihat ĩ tʉ́i jéihbipna caá. Yeebdíh yeejép chãjnitdih ñi ʉ́ʉmca bojoó.
23539	MAT 11:11	Yoobópdih yeebdíh wã naóhna caá. Nihat bita chah Juan Daabáni ã jʉmna caá. Obohjeéhtih, páant ã jʉmʉchah yʉhna, Dios ã maáh jʉmʉpna ded oboh jʉmniboó Juan chah ã jʉmbipna caá.
23542	MAT 11:14	‘Dios ã wahni ã jʉ̃ʉ́wát pínah jã́tih, Elías panihni ã jʉ̃óhbipna caá’, jon jã́tih ĩ niijní tigaá Juan ã jʉmʉp. Pánihna, ‘Yoobópdih tigaá Juan ĩ niijní Elías panihni ã jʉmʉp’, yeebdíh niíj jenah joyát caá náahap.
23544	MAT 11:16	“Bʉʉ láa moón weemdíh jepahcannit nin pah ñi jʉmna caá: Yoahdih tíohnit wébít pah caá ñi jʉmʉp. Tíoh chʉ́ʉdnit, nin pah ĩpĩ́ niíj míic jʉ̃ihna caá:
23551	MAT 11:23	Yeebbʉ́t Capernaum tʉ́tchidih moón, ‘Jwiít chah jʉmnit jwĩ jʉmna caá’, ¿ñi míic niíj jenah joí niít? Páant niíj jenah joiná yʉhna, oboh jʉmnit ñi jʉmbipna caá.Ñíih tʉ́tchidih Dios ã wẽpatjĩh dawá láa wã chãj jʉ́ʉtʉchah yʉhna, yeéb weemdíh ñi jepahcap be. Sodoma tʉ́tchijidih Dios ã wẽpatjĩh páant wã chãj jʉ́ʉtʉchah nihna, caán tʉ́tchidih moón ĩ yéejatdih ĩta cádah tagaá. Páant ĩ cádahachah, caán tʉ́tchi páantjeh ãta jʉm tagaá.
23552	MAT 11:24	Yeebdíh yoobópdih wã naóhna caá. Peéh chãjat yeó jáapdih Dios Sodoma tʉ́tchidih moondíh ã peéh chãjat chah yeébboodíh bʉ́dí ã peéh chãjbipna caá”, Jesús ã niijíp jĩ.
23556	MAT 11:28	Yeéb nihat teo wẽejnít, chodóp dʉonít panihnit wã pebh ñi jʉ̃ʉ́wʉ́. Páant ñi jʉ̃ʉ́wʉ́chah, yeebdíh wã chooát tʉ́ʉtbipna caá.
23564	MAT 12:6	Yeebdíh nin pah niíj naóhna caá wã chãjap: Dioíh mʉʉdíh wẽina, caán mʉʉ́boó teonit ĩ choocáh enna yʉhna, ‘Ã tʉ́ina caá’, ñipĩ́ niijná caá. Obohjeéhtih, caán mʉʉdíh ñi weñat chah weémboodíh weñat caá náahap.
23592	MAT 12:34	Yeéb maiwã panihnit tʉbit yeejépwã jʉmna, yoobópdih ñi wéhecan caá.Cã́acwã ded pah ĩ jenah joyát pah biíc yoobó ĩpĩ́ wéhena caá.
23597	MAT 12:39	Páant ĩ niijíchah joinít, Jesús queét maátadih nin pah ã niíj jepahap jĩ: —Yeéb yeejépwã Diosdih náahcannit ñi jʉmna caá. Pánihnit jʉmna, Dios ã wẽpatjĩh ñipĩ́ chãj jʉ́ʉtat tʉ́ʉtna yʉh caá. Obohjeéhtih, yeebdíh páant wã chãj jʉ́ʉtcan niít. Dios naáwátdih naóh yapani Jonásjidih Dios ã wẽp chãjat pah mʉntih weemdíhbʉt chãjnit, ã wẽpat yeebdíh ã jʉ́ʉtbipna caá. Páant bóojeh ã wẽpat jʉ́ʉtat ã jʉmbipna caá.
23625	MAT 13:17	Yoobópdih yeebdíh wã naóhna caá. Bʉʉ ñi enatdih jon jã́tih moón Dioíhwã, Dios naáwátdih naóh yapanitbʉt bʉ́dí eníhna yʉhna, ĩ encap jĩ. Bʉʉ ñi joyátdihbʉt bʉ́dí joííhna yʉhna, ĩ joicáp jĩ”, Jesús jwiítdih ã niijíp jĩ.
23638	MAT 13:30	Trigo yílip biícdih ã beh jwʉhʉ naáh. Caán trigo ã behechah, yeebdíh nin pah wã niijbípna caá: “Yeejép yílipdih ñi jwíih wʉyʉʉ́. Pánih wʉí, nah chéo péanit, caandíh ñi cáo yohoó. Pánih cáo péanit, trigoboodíh ñi bóod ʉbʉʉ́. Pánih bóod ʉb beedánit, caandíh wã ámohat mʉʉná ñi ámohoó”, wã niijbípna caá’, caandíh teo wʉ̃hnitdih wápchi mínah ã niijíp be”, Jesús ã niijíp jĩ.
23657	MAT 13:49	Pánihat pah, péeni yeó jáapdih ángelwãboó cã́acwãdih ĩ ñíobipna caá. Yeejépwãdih ñíonit, iiguípna ĩ yohbipna caá. Caán iiguípboó jʉmna, jĩ́gahnit, queétjeh ĩ míic néeh chãác jʉ̃ibípna caá”, Jesús jwiítdih ã niijíp jĩ.
23664	MAT 13:56	¿Yad jʉpʉna yaádh nin tʉ́tchidih jwĩjeéh jʉmnit nihcan niít? Pánihna, jwiít jwĩ jʉmat pahjeh jʉmni tigaá ã jʉmʉp. ¿Pánih jʉmna yʉhna, nin bohéátdih dee tígaá ãt joí? ĩ niijíp jĩ.
23669	MAT 14:3	Juandih ã mao yohat tʉ́ʉtat pínah jã́tih, Herodes ã ʉ́ʉd Felipe áadih ãt bíbohop wʉt jĩ. Páant ã chãjat doonádih joiná, Juan Daabáni Herodesdih nin pah ãt niíj jʉ̃ihñʉp wʉt jĩ: “Ma ʉ́ʉd áadih dʉ́ʉc wái áa jʉmna, Dios ã wʉtatdih yap yohna caá ma chãjap”, ãt niijíp wʉt jĩ. Páant ã niiját jíib Herodes caandíh ãt mao yohíhip wʉt yʉh jĩ. Obohjeéhtih, “ ‘Juan Dios naáwátdih naóh yapani ã jʉmna caá’, judíowã ĩ niíj jenah joiná caá. Pánihna, caandíh wã mao yohat tʉ́ʉtʉchah, queét weemdíh ĩta íij tagaá”, niíj jenah joinít, queétdih ãt ʉ́ʉmʉp wʉt jĩ. Pánih ʉ́ʉmna, Juandih mao yohcanjeh, caandíh teonit, chéwat tʉ́ʉtnit, nemat mʉʉ́boó ãt nemat tʉ́ʉtʉp wʉt jĩ. Yad Herodías mi wʉtʉchah joinít, páant ãt chãjap wʉt jĩ.
23682	MAT 14:16	—Ĩ bejca bojo naáh. Yeebjéh queét ĩ jeémát pínahdih ñi wʉ̃hʉʉ́, Jesús jwiítdih ã niíj jepahap jĩ.
23687	MAT 14:21	Caandíh jeémpnit neonádihjeh jwĩ jenah enechah, cinco mil ĩ jʉmʉp jĩ. Yaádh, ĩ wehbʉt ĩ jeémép jĩ.
23699	MAT 14:33	Páant ã yapachah ennit, jwiít ã bohénit Jesúsdih jwĩ wẽi naáwáp jĩ. —¡Yoobópdih meém Dios wʉ̃ʉ́h tigaá ma jʉmʉp! jwĩ niijíp jĩ.
23705	MAT 15:3	Páant ĩ niijíchah joinít, Jesús nin pah queétdih ã niíj ʉʉ́bh joí jwʉ́ʉbanap jĩ: —¿Yeébboó dépanih tigaá Dios ã wʉtatdih jepahcan, jwĩ nʉowã ĩ wʉtatboodíhjeh ñi jepah?
23718	MAT 15:16	—¿Yeebbʉ́t páantjeh ñi beh joi jwʉ́hcan niít?
23721	MAT 15:19	Nindih ñi tʉ́i náhninaá: Yeejép chãjat, mao yohat, ñi áa nihcannitjĩh yeejép chãjat, nʉʉmát, yeeat, yeejép míic niiját pínahdihbʉt ñipĩ́ jenah joiná caá.
23740	MAT 15:38	Caandíh jeémpnit neonádihjeh jwĩ jenah enechah, cuatro mil ĩ jʉmʉp jĩ. Yaádh, ĩ wehbʉt ĩ jʉmʉp jĩ.
23743	MAT 16:2	Páant ĩ wʉtʉchah joinít, Jesús queétdih nin pah ã niijíp jĩ: “Yeó ã bʉʉg yácna, jeá dʉʉni ã jʉmʉchah enna, ‘Cheibit tʉ́i jóbohni yeó jáap ã jʉmbipna caá’, ñipĩ́ niijná caá.
23769	MAT 16:28	Yoobópdih yeebdíh wã naóhna caá. Biquína ninjĩh ñʉhnit ñi wʉnat pínah jã́tih, weém nihat cã́acwã ʉ́ʉd jeñé chah maáh wã jʉmatdih ñi enbipna caá, Jesús ã niijíp jĩ.
23780	MAT 17:11	—Yoobópdih tigaá ĩ niíj naáwáp. Elíasdih Dios ã jwíih jʉ̃ʉ́wát tʉ́ʉtʉp jĩ, nihatdih ã ámohat pínah niijná.
23786	MAT 17:17	Páant ã niijíchah joinít, Jesús nin pah ã niijíp jĩ: —Yeéb yeejépwã weemdíh jenah joicánnit ñi jʉmna caá. ¿Débólih maatápdih tigaá weemdíh tʉ́i jenah joicán, ñi tac bʉʉgábi? Wã pebh caandíh ñi ʉb jʉ̃ʉ́wʉ́, ã niijíp jĩ.
23789	MAT 17:20	—Wã wẽpatdih yeebdíh wã wʉ̃hʉchah yʉhna, caandíh náhnican, weemdíh ñit tʉ́i jenah joicáp taga. Yoobópdih yeebdíh wã naóhna caá. Mostaza tíbih ã jʉmat pah, yeéb Dios ã wẽpatdih bainíjeh ñi tʉ́i jenah joiná yʉhna, nin pah ñi jéih chãjbipna caá: Nin jeedíh ‘Conboó ma bejeé’, ñi niijíchah, ã bejbipna caá. Pánih tʉ́i jenah joiná, nihatdih ñi jéih chãjna caá.
23793	MAT 17:24	Capernaum tʉ́tchina jwĩ jʉibínachah, Dioíh mʉʉdíh ĩ en dawát jíib ʉbnitboó Pedro pebhna jʉibínit, caandíh nin pah ĩt niíj ʉʉ́bh joyóp wʉt jĩ: —¿Yeebdíh bohéniboó Dioíh mʉʉdíh en dawát jíib pínahdih ã jíib chãjcan niít? ĩt niijíp wʉt jĩ.
23799	MAT 18:3	—Yoobópdih yeebdíh wã naóhna caá. Ñi jenah joyátdih tʉ́ʉt nʉʉmnít, wébít oboh jʉmnit ĩ jenah joyát pah jenah joinít, Dios ã maáh jʉmʉpboó ñi jéih waadbípna caá. Obohjeéhtih, caán dée pah ñi jenah joicán, Dios ã maáh jʉmʉpboó ñi jéih waadcán niít.
23806	MAT 18:10	“Nin wébít panihnidih ñi en iicá bojoó. Yeebdíh yoobópdih wã naóhna caá. Queét wébítdih ded pah ĩ yapachah Diosdih naáwát tʉ́ʉt niijná, queétdih en daonít ángelwã wã íip pebhna ĩpĩ́ bejna caá.
23809	MAT 18:13	Yoobópdih yeebdíh wã naóhna caá. Caán bʉʉdnídih ã bid jʉyʉ́chah, ã jwejnit noventa y nuevedih ã weñat chah caán ã bid jʉiníboodíh ã wẽibipna caá.
23813	MAT 18:17	Yeéb biíc peihcannitdih ã jepahcah enna, wĩ́ihwã nihat ñi míic wáacapna caandíh ñi nʉmah bejeé, ã yéej chãjatdih ma naáwáchah, queét nihat ĩ joyát pínah niijná. Pánihna, míic wáacnitdihbʉt ã jepahcah enna, Diosdih náahcan, ã yéejatdih cádahíhcat peéh, caandíh ñi pej jʉm cádahaá.
23814	MAT 18:18	“Yoobópdih yeebdíh wã naóhna caá. Ded ã yéej chãjatdih cádahcat jíib, ‘Meém yéejatdih yohcanni ma jʉmna caá’, yeéb wĩ́ihwã ñi niijíchah, Diosbʉt caandíh biíc yoobó ã niijbípna caá. Ded ‘Wã yéej chãjatdih jĩ́gahnit, wã cádahna caá’, niijnídih ‘Meém yéejatdih yohni ma jʉmna caá’, ñi niijíchah, Diosbʉt caandíh biíc yoobó ã niijbípna caá.
23831	MAT 18:35	“Caan páh tigaá Dios yeebdíh ã chãjbipna caá. Yeéb nihat ñi déewã yeebdíh yeejép ĩ chãjatjidih ñi quíib bʉʉdcáh ennit, caánboó yeéb ñi yéej chãjatjidihbʉt biíc yoobó ã quíib bʉʉdcán niít”, Jesús jwiítdih ã niijíp jĩ.
23842	MAT 19:11	—Yeéb ñi niiját pahjeh tigaá ã jʉmʉp. Dios biquína ã ñíonitdihjeh ã áa jʉmat tʉ́ʉtcan caá.
23854	MAT 19:23	Páant ã bejechah ennit, Jesús jwiítdih nin pah ã niíj naáwáp jĩ: —Yoobópdih yeebdíh wã naóhna caá. Ded dawá bií déedih bíbohni Dios ã maáh jʉmʉpboó ã bejíhichah yʉhna, caandíh ã bʉona caá.
23859	MAT 19:28	—Yoobópdih yeebdíh wã naóhna caá. Péeni yeó jáap tʉ́ttimah, nihat jáap míic ã tʉ́ʉt nʉʉmbípna caá. Caán láa weém nihat cã́acwã ʉ́ʉd jeñé, jeáboó maáh wã jʉmbipna caá. Páant maáh wã jʉmʉchah, yeéb wã bohénitboó judíowã doce poómpnadih wãjeéh wʉtnit ñi jʉmbipna caá.
23865	MAT 20:4	Pánih ennit, queétdihbʉt nin pah ã niijíp be: ‘Yeebbʉ́t wĩ́ih iguíhaboó tewedih ñi bejeé. Teo cádahat horadih ñi tewat jíib wã wʉ̃hbipna caá’, queétdih ã niijíp be.
23866	MAT 20:5	Páant ã niijíchah joinít, queétbʉt tewedih ĩ bejep be. Yeó jáap tac yoób bejna, bita ñʉhnitdih jwãáhnit, biíc yoobó queétdihbʉt ã niijíp be. Las tres dée bita ñʉhnitdih jwãáhnit, biíc yoobó queétdihbʉt ã niijíp be.
23883	MAT 20:22	—Ded pah ñi ʉʉ́bátdih ñi jéihcan caá. Ded wã maáh jʉmʉpboó jʉmíhni, weemdíh yeejép ã yapat pínah, biíc yoobó caandíhbʉt ã yapachah yʉhna, weemdíh cádahcat caá náahap. Pánih cádahcan, wã maáh jʉmʉpboó wãjeéh ã wʉtbipna caá. ¿Yeebdíhbʉt páant yeejép ã yapachah yʉhna, ñi cádahbican naniít? mi wehdih Jesús ã niijíp jĩ. —Jwĩ cádahcan niít, ĩ niíj jepahap jĩ.
23884	MAT 20:23	—Yoobópdih yeebdíh wã naóhna caá. Yeejép wã yapat pah yeebbʉ́t biíc yoobó ñi yapbipna caá. Obohjeéhtih, wãjeéh wʉtnit pínahdih weémboó wã jéih ñíocan caá. Wã íipboó queétdih ãtát ñíwip taga, Jesús queétdih ã niijíp jĩ.
23887	MAT 20:26	Obohjeéhtih, queét wʉtnit ĩ jʉmat pah yeéb ñi jʉmca bojoó. Yeébboó maáta jʉmíhna, bitadih tʉ́i teo wáacnit ñi jʉmʉʉ́.
23916	MAT 21:21	—Yoobópdih yeebdíh wã naóhna caá. Dios ã wẽpatdih tʉ́i jenah joiná, nin nahdih wã chãjat pahjeh mʉntih yeebbʉ́t ñi jéih chãjbipna caá. Páant wã chãjat chahbʉt ñi jéih chãjbipna caá. Con jeedíh ‘Conmant bejnit, bʉ́dí mʉjna ma bʉʉ́g báahá’, ñi niijíchah, ñi wʉtat pah ã yapbipna caá.
23919	MAT 21:24	—Yeebdíh wã jwíih ʉʉ́bh joibípna caá. Weemdíh ñi tʉ́i jepahachah, weembʉ́t yeebdíh wã jepahbipna caá.
23926	MAT 21:31	¿Ded tigaá ã íipdih ã tʉ́i jepah? Jesús queétdih ã niijíp jĩ. —Weép jeñéboó ã tʉ́i jepahap be, queét ĩ niíj jepahap jĩ. —Yoobópdih yeebdíh wã naóhna caá. Romano maátadih nʉ́o ʉʉ́bh wʉ̃hnit, deoh nah jʉmnit yaádh biícdih yeéb jã́tih Dios ã maáh jʉmatdih ĩ waadná caá.
23959	MAT 22:18	Páant ĩ niíj ʉʉ́bh joyóchah, ĩ yeeatdih jéihnit, nin pah queétdih ã niíj ʉʉ́bh joí jwʉ́ʉbanap jĩ: —Yeéb yeenit, ¿dépanih tigaá weemdíh mácah ñi jepahat tʉ́ʉt?
23995	MAT 23:8	“Obohjeéhtih, ‘Bohéní’, yeébboó cã́acwãdih ñi niiját tʉ́ʉtca bojoó. Weemjéh caá yeebdíh bohéni. Yeéb nihat biíc yoobó jʉmna, ‘Bohéní’, cã́acwãdih ñi niiját tʉ́ʉtʉchah, ã tʉ́ican caá.
24000	MAT 23:13	Páant niíj péanit, nin pah fariseowã, Moisés ã wʉtatjidih bohénitdihbʉt Jesús ã niíj jʉ̃ihñʉp jĩ: “¡Yeéb Moisés ã wʉtatjidih bohénit, yeéb fariseowãbʉt bʉ́dí yeejép ñi yapbipna caá! Tʉ́i bohénit pah jʉmna yʉhna, tʉbit yee naóhnit caá ñi jʉmʉp. Dios ã wʉtatdih ñi yee bohénachah joinít, Dios ã maáh jʉmʉpboó cã́acwã ĩ jéih waadcán caá. Pánih bohénit, yeebjéhbʉt waadcán, queét ĩ waádíhichah yʉhna, ñipĩ́ jãhna caá.
24001	MAT 23:14	“¡Yeéb Moisés ã wʉtatjidih bohénit, yeéb fariseowãbʉt bʉ́dí yeejép ñi yapbipna caá! Tʉ́i bohénit pah jʉmna yʉhna, tʉbit yee naóhnit caá ñi jʉmʉp. Diosdih tʉ́i maatápdih ʉʉ́bhna yʉhna, éemp wʉnnitíh mʉʉnádih ñipĩ́ dʉ́ʉc wáina caá. Pánih yeenit ñi jʉmat jíib bʉ́dí peéh chãjat yeebdíh ã jʉmbipna caá.
24002	MAT 23:15	“¡Yeéb Moisés ã wʉtatjidih bohénit, yeéb fariseowãbʉt bʉ́dí yeejép ñi yapbipna caá! Tʉ́i bohénit pah jʉmna yʉhna, tʉbit yee naóhnit caá ñi jʉmʉp. Yʉʉ́p jib bejnit, dawá cã́acwãdih ñipĩ́ bohéna caá, ñi jenah joyát pahjeh ĩ tʉ́ʉt nʉʉmát pínah niijná. Páant ĩ tʉ́ʉt nʉʉmʉ́chah, yeejép ñi chãjat chah queétdih ñi chãjat tʉ́ʉtna caá.
24003	MAT 23:16	“¡Yeéb bohénit, bitadih waóhna, jéih encannit panihnit ñi jʉmna caá! Yeena, nin pah ñi niíj bohéna yʉh caá: ‘ “Dioíh mʉʉ́ tʉ́ini ã jʉmat pah, wã niiját biíc yoobó wã chãjbipna caá”, ñi niijíchah yʉhna, dedé pínah nihcan caá. Obohjeéhtih, “Dioíh mʉʉdíh jʉmni oroboó tʉ́ini ã jʉmat pah, wã niiját biíc yoobó wã chãjbipna caá”, ñi niijíchah, ñi niijátji pahjeh chãjat caá náahap’, ñipĩ́ niíj bohéna yʉh caá.
24004	MAT 23:17	¡Yeéb jenah joicánnit, jéih encannit panihnit ñi jʉmna caá! ¿Ded tigaá chah ã jʉm? ¿Dioíh mʉʉ́ chah niít? ¿Caán mʉʉ́ diítboó jʉmni oroboó niít chah ã jʉmʉp? Caán mʉʉ́ diítboó oro jʉmna, Dioíh caá ã jʉmʉp. Obohjeéhtih, biíh pebhboó jʉmna, Dioíh ãta nihcan taga. Pánihna, oro chah Dioíh mʉʉ́ ã jʉmna caá.
24005	MAT 23:18	Yeéb nin pahbʉt ñipĩ́ niíj bohéna yʉh caá: ‘ “Dioíh mʉʉ́boó jʉmni nʉñʉ́pdih mao cáo wʉ̃hat naá tʉ́ini ã jʉmat pah, wã niiját biíc yoobó wã chãjbipna caá”, ñi niijíchah yʉhna, dedé pínah nihcan caá. Obohjeéhtih, “Ĩ mao cáo wʉ̃hniboó tʉ́ini ã jʉmat pah, wã niiját biíc yoobó wã chãjbipna caá”, ñi niijíchah, ñi niijátji pah chãjat caá náahap’, ñipĩ́ niíj bohéna yʉh caá.
24006	MAT 23:19	¡Yeéb jéih encannit panihnit ñi jʉmna caá! ¿Ded tigaá chah ã jʉm? ¿Diosdih cáo wʉ̃hni niít chah ã jʉm? ¿Caán ñi cáagat naá niít chah ã jʉm? Caán naajíh ñi cáagna, Diosdih ñi wʉ̃hʉchah, ã́ih pínah caá. Biáboó ñi cáagachah nihna, Diosdih ñi wʉ̃hni ãta nihcan tagaá. Pánihna, caán ñi cáagat naá caá chah ã jʉmʉp.
24010	MAT 23:23	“¡Yeéb Moisés ã wʉtatjidih bohénit, yeéb fariseowãbʉt bʉ́dí yeejép ñi yapbipna caá! Tʉ́i bohénit pah jʉmna yʉhna, tʉbit yee naóhnit caá ñi jʉmʉp. Dios ã wʉtatdih jepahna, ded chénat pah téihya chej jʉmni nʉ́onadih bíbohna, biíc nʉ́odih Diosdih ñipĩ́ wʉ̃hna yʉh caá.Obohjeéhtih, pánih wʉ̃hna yʉhna, biíh ã wʉtatna chah jenah joyát pínah ã jʉmʉchah yʉhna, caandíh ñipĩ́ joyáh bojna caá. Cã́acwãdih tʉ́i chãjatboodíh ñi jenah joicán caá. Queétdih ñipĩ́ jĩ́gah en teo wáaccan caá. Ded pah bitadih ñi niijátji pah ñipĩ́ chãjcan caá. Pánihna, Dios ã wʉtat pah, chej jʉmni nʉ́onadih caandíh wʉ̃hna, ã tʉ́ina caá. Obohjeéhtih, biíh ã wʉtatdihbʉt jepahat caá náahap.
24011	MAT 23:24	¡Yeéb bitadih waóhna, jéih encannit panihnit ñi jʉmna caá! Ñi wʉtatdih, oboh jʉmni ã jʉmʉchah yʉhna, ñipĩ́ jepahna yʉh caá. Obohjeéhtih, Dios yoobópdih ã wʉtatboodíh ñipĩ́ jepahcan caá.
24012	MAT 23:25	“¡Yeéb Moisés ã wʉtatjidih bohénit, yeéb fariseowãbʉt bʉ́dí yeejép ñi yapbipna caá! Tʉ́i bohénit pah jʉmna yʉhna, tʉbit yee naóhnit caá ñi jʉmʉp. Ñíih pamapnadih, ñíih babhbat dahnadihbʉt jiimantjeh ñipĩ́ chocna caá, ã tʉ́i jígohat pínah niijná. Páant ñi chocochah yʉhna, diítboó bʉ́dí queí ã jʉmna caá. Caan pámap jiimantjeh ñi chocat pah, yeebbʉ́t biíc yoobó ñi jʉmna caá. Tʉ́i jígohna yʉhna, ñi jenah joyát yeejép ã jʉmna caá. Ñi weñat pínahdihjeh chãjnit, tʉbit en ñinahnitbʉt ñi jʉmna caá.