23219	MAT 1:6	Isaí do jmii²¹ rǿøi¹³ David. Joon rǿøi¹³ David do gasáa¹i Salomón coon'¹³ tsamɨ́² 'in galɨ́² tsamɨ́² tya' Urías.
23229	MAT 1:16	Jacob do jmii²¹ José. José do gacu'²mo cwoo²¹o María 'in lɨ́ɨ¹i sáa³ Jesús 'in sii²¹o jon Cristo.
23231	MAT 1:18	La no‑o galɨ́² mo galiseein²¹ Jesucristo. María, 'in ilíin²in sáa³ Jesús, niganá¹ júu³ coon'¹³ Sé³. Pe la nʉ'gɨ icwaa¹a caain²¹ coon'¹³ Sé³ do gacáan¹in María yʉʉn²¹ coon'¹³ 'ii'²¹ tya' Espíritu Tyʉ́² tya' Dios.
23233	MAT 1:20	Joon la 'ɨɨ²¹² 'ɨ¹‑tsi Sé³ jilaa'²¹ 'elo lawa'a 'e cɨɨ¹o gajnéi¹ jaain²¹ ángel tya' Ña'ñʉ'¹ʉ' tyaníi¹i joon gajin'²in: ―Sé³, jún² tya' 'lɨɨ²¹² David 'nʉ, 'ii'¹³mo'o María do lawa tsamɨ́² tyi'i. Jo jmaa²'a 'goo'²¹ tsʉ 'in yʉʉn²¹ gacáan¹in do, 'ii'²¹ tya' Espíritu Tyʉ́² tya' Dios do.
23235	MAT 1:22	Jilaa'²¹ 'elo galɨ́¹ la joon 'e untsiin¹in júu³ tya' Ña'ñʉ'¹ʉ' 'e gafaa'²¹ tsá² tya'a la mo jéei¹³. Gajin'²o:
23236	MAT 1:23	Jaain²¹ sɨmɨ́² icáan²in yʉʉn²¹, joon iliseein²¹ yʉʉn²¹ tsañʉʉ'¹ tya'a. Joon iunsii²¹ 'ii Emanuel. ('E 'øø'²¹tsi tsá² 'e sii²¹: Dios jee²¹² jna'.)
23237	MAT 1:24	Joon mo gajná²‑tsi Sé³ do gajmaa¹a jiin'¹³ la jin'² ángel tya' Ña'ñʉ'¹ʉ'. Joon ga'ii'²¹mo María lawa tsamɨ́² tya'o.
23239	MAT 2:1	Jesús galiseein²¹ fu coon²¹ fuu²¹ sii²¹ Belén 'e náa¹ coon²¹ 'wó² 'e sii²¹ Judea. Herodes lɨ́ɨ¹i rǿøi¹³ 'yiia'¹³ joon. Joon gatyalíin² 'inlɨ́ɨ¹³ rǿøi¹³ magos, tsá² jmɨɨ²¹²‑tsi 'ii. Gatyalíin² fu Jerusalén jalíin² lɨ 'yeei²¹ ñi'¹ do.
23240	MAT 2:2	Joon gaunngɨɨ¹ɨ 'in tsá² do: ―¿Xiiafu tyíin¹ 'in rǿøi¹³ 'in nigaliseein²¹ tya' tsá² Israel? Tsʉ jna'a naa²¹a'a lɨ' lɨ 'yeei²¹ ñi'¹ joon ganee²¹²na'a nʉ́ʉ¹ tya'a. Joon nijalii²¹i'i jaun'goo²¹o'o 'ii.
23241	MAT 2:3	Joon mo ganúu²un rǿøi¹³ Herodes 'elo lɨ́ɨ¹ 'láai² ga'ɨ¹‑tsi 'áai¹ coon'¹³ jileei'²¹ 'in néei¹ Jerusalén do.
23244	MAT 2:6	Joon 'nʉ‑ʉ, fuu²¹ Belén 'e náa¹ lɨ roon¹on 'wó² tya' Judá, jo lɨ́ɨ²u'u 'in pi'³gɨ la jee²¹² jileei'²¹ 'in tyʉ'² to² 'e 'wó² lo; tsʉ icwo'ɨ́ɨ¹i jee²¹² lo jaain²¹ tsá² feei'¹ 'in tyʉ'² to² tsá² tyiia 'in seein²¹ Israel.
23245	MAT 2:7	Joon gatø'¹ø Herodes 'in tsá² 'øøi'²¹‑tsi do 'uun²¹mo, gaunngɨɨ¹ɨ coon'²¹ tún² lɨɨ gangoo¹o ni'íi¹in 'in nʉ́ʉ¹ do.
23247	MAT 2:9	Joon mo ganúu²un 'in tsá² 'øøi'²¹‑tsi do júu³ tya' rǿøi¹³ do ngalíin²mo joon no. Joon 'in nʉ́ʉ¹ do 'in ganíi²in 'in tsá² 'øøi'²¹‑tsi fu lɨ née¹i fu lɨ 'yeei²¹ ñi'¹ ngóo¹o nifugɨxʉ lɨ ngalíin² 'in tsá² do. Ngoo²¹o ca ga'ɨ́ɨ² fu yʉ' lɨ raain¹ 'in xuui²¹² do.
23248	MAT 2:10	Jløø'³mo 'áai¹ 'in tsá² 'øøi'²¹‑tsi mo ganíi²in 'in nʉ́ʉ¹ do.
23249	MAT 2:11	Joon mo gangatáa¹i inʉʉ do gangaa¹i yʉʉn²¹ do coon'¹³ sáa³a. Joon gasi'²i 'wojníi¹i tyani 'in yʉʉn²¹ do joon gaun'goo²¹o 'ido. Joon ganá¹ cwóo¹ tya'a icwo'¹o 'in yʉʉn²¹ do cwanáa¹ coon'¹³ fuu²¹² sʉ́n² coon'¹³ jmɨ'³ 'mó² jmafuu²¹ sii²¹ mirra.
23251	MAT 2:13	Mo ngayuui'¹³ ngaliin¹ 'in tsá² 'øøi'²¹‑tsi do la 'ɨɨ²¹² cɨ́¹ Sé³ gajné¹i jaain²¹ ángel tya' Ña'ñʉ'¹ʉ' gajin'²in sɨɨ'²¹ɨ Sé³ do: ―Ráan²u, jée¹i yʉʉn²¹ coon'¹³ sáa³a cwolíin²naa' Egipto. Joon cwotaan²¹²moo' do ca mi jmáa³aa júu³ tsʉ Herodes i'naa'²¹in 'in yʉʉn²¹ do ijnga'²mo.
23253	MAT 2:15	Do‑o taan¹in ca gajún¹mo Herodes do. La lo‑o galɨ́¹ 'e gatsín¹ júu³ tya' tsá² gafaa'²¹a júu³ tya' Ña'ñʉ'¹ʉ' la mo jéei¹ 'in gajin'²in: “Tø'³oo Yʉʉn²¹ Tyiia 'in taain²¹² fu Egipto.”
23254	MAT 2:16	Mo galili'³i Herodes 'e nigacon'²on 'in tsá² 'øøi'²¹‑tsi 'ii tóo², 'áa¹mo gatsá² 'nii'²¹‑tsi joon gatyʉ'²ʉ to² júun²in jileei'²¹ yʉʉn²¹ tsañʉʉ'¹ 'in ni ngó¹ tún² jiin'¹ lɨ la 'wó¹. Jileei'²¹ yʉʉn²¹ tsañʉʉ'¹ 'in seein²¹ Belén joongɨ lɨ' caai¹ Belén gatyʉ'²ʉ to² júun²in. Tsʉ la joon gajin'²in 'in tsá² 'øøi'²¹‑tsi do 'e nigangaa¹i 'in nʉ́ʉ¹ do.
23257	MAT 2:19	Pe mo gangɨɨ¹in gajúin¹ Herodes gacɨ́ɨ¹ɨ Sé³ fu Egipto do joon gajnéi¹ jaain²¹ ángel tya' Ña'ñʉ'¹ʉ' 'in jin'² sɨɨ'²¹ɨ 'ii:
23261	MAT 2:23	Joon mo gatyalíin² lɨ sii²¹ Galilea joon ngacwaa²¹ coon²¹ fuu²¹ sii²¹ Nazaret. La joon galɨ́¹ 'e gatsín¹ júu³ gafaa'²¹a tsá² cwoo¹o júu³ tyʉ́² tya' Dios la mo féei¹ 'in jin'²in: ―Iunsii²¹ tsá² 'ii: tsá² Nazaret.
23262	MAT 3:1	La jee²¹² tyíin¹ Jesús Nazaret ga'láa² Wó³ saai²¹ tsá² jmɨɨ²¹ 'wii²¹² cwoo¹o júu³ tyʉ́² tya' Dios lɨ jo 'in tsá² seein²¹ coon²¹ lɨ sii²¹ Judea.
23264	MAT 3:3	Jaain²¹ tsá² 'in gacwoo¹o júu³ tya' Dios la mo jéei¹ sii²¹ Isaías gafaa'²¹a cwáain¹ tya' Wó³ do mo gajin'²in: Tá² coon²¹ ni 'oo¹o jaain²¹ tsá² fu coon²¹ lɨ jo 'in tsá² seein²¹, jin'²in: “'Ijó¹ Ña'ñʉ'¹ʉ'. Tyaa²aa' tyʉ́² tyii' i'ii'¹³moo' 'ii, tsáa¹mo‑'oo' 'e tyú¹moo'”, jin'² Isaías.
23265	MAT 3:4	Joon sɨɨn'³ Wó³ lɨ́¹ jñʉ́² camello, joon 'e 'ñʉ́ʉ¹ tu'²gɨ lɨ́¹ coon'¹³ loo²¹. Joongɨ 'e gø'²ø jmaai'² sɨnii'²¹ coon'¹³ to'² sá² moo'²¹.
23266	MAT 3:5	Joon 'in néei¹ ciudóo¹³ Jerusalén coon'¹³ 'in néei¹ la caain²¹ lɨ sii²¹ Judea coon'¹³ 'in néei¹ coo'¹³ lɨ ngɨ́ɨ¹i jmɨɨ²¹ Jordán jalíin² janʉ́ʉ²ʉn júu³ tya'a.
23269	MAT 3:8	Cwojmaa²aa' jiin'¹³ la tɨ́ɨ²i jmá¹ 'in nigajoo'²¹‑tsi.
23271	MAT 3:10	La lɨ́¹ 'mó²‑o lɨ́ɨ¹i tsá² jon, joon Dios nityaa¹ tyʉ́² ñityí² tya'a 'e tyʉ'²ʉ 'mó² ca tɨ'² jmóo³, joon jilaa'²¹ 'mó² 'e jo cwo¹ 'oofuu²¹ tyʉ́² tya'a ityʉ'²o joon ijún² coon'¹³ jɨ́².
23272	MAT 3:11	'E la ja'²mo jna sáa³na 'naa' jiin'¹³ coon'¹³ jmɨɨ²¹ 'e lɨ́¹ lawa coon²¹ li² 'e nigajoo'²¹‑'oo'. Pe 'in jó¹ cɨɨin²¹gɨxʉ la jna isáa¹i 'naa' jmɨɨ²¹ coon'¹³ Espíritu Tyʉ́² tya' Dios joon coon'¹³ jɨ́². Feei'¹gɨ 'ii lagɨ jna ce jiin'¹³ jo tɨ́ɨ²na cón³oon mɨ́ɨ¹ɨ.
23273	MAT 3:12	Joon san'²o 'ido 'mó² tyʉʉn'²¹ trigo tsʉ tɨ lí² untyʉ́² trigo tya'a. Ijmáa¹a coon'²¹ tyi¹ tya' trigo do. I'má² trigo fu lɨ 'má² tsá² trigo pe tyi¹ do tya'a ijún² coon'¹³ jɨ́² 'e jo dyʉʉ¹.
23274	MAT 3:13	Joon gacwo'ɨ́ɨ¹ Jesús lɨ sii²¹ Galilea joon gangóo¹ fu lɨ taain²¹² Wó³ do tɨ'² jmɨɨ²¹ Jordán. Gangóo¹ 'e saa¹i Wó³ 'ii jmɨɨ²¹.
23276	MAT 3:15	Pe gajin'² Jesús sɨɨ'²¹ɨ 'ii: ―Cwó²du'u lí² jiin'¹³ la 'iin²¹²na. Tsʉ tyʉ́²‑ʉ 'e jmoo²¹o' jilaa'²¹ jiin'¹³ la to² tyʉ'² Dios. Joon Wó³ do gacwoo¹o júu³.
23277	MAT 3:16	Joon mo ngayuui'¹³ gasaa¹i Wó³ jmɨɨ²¹ Jesús joon gacwo'ɨ́ɨ¹ Jesús tsi jmɨɨ²¹ do. Joon tsifu joon ganó¹ fu ñʉ'fú² joon Jesús gangaa¹i 'in Espíritu Tyʉ́² tya' Dios lɨ́ɨ¹i maa²¹² gajngáa¹i yʉ' lɨ siin'²¹ Jesús.
23279	MAT 4:1	Tsifu joon gangajée¹i 'in Espíritu Tyʉ́² tya' Dios Jesús fu coon²¹ lɨ jo 'in tsá² seein²¹. Icón² Satanás cwáain¹ xiiala lɨ́ɨi¹ Jesús.
23280	MAT 4:2	Joon jee²¹² tunló¹ jmɨɨ¹ joon tunló¹ 'woo¹ jo 'ee gø'²ø jiin'¹³ xʉ. Joon gatsá² un'áa¹i mo ngɨ́ɨi¹ joon.
23281	MAT 4:3	Joon Satanás gangatyéen¹in lɨ sin'² Jesús 'e 'iin²¹²in cón² cwáain¹ xiiala lɨ́ɨi¹ Jesús. Joon gajin'²in sɨɨ'²¹ɨ Jesús: ―Wana 'nʉ‑ʉ jóon¹ Dios tyʉʉ'¹³ to² cwolí² 'iñi'¹ 'e cuun²¹² roon¹on no.
23282	MAT 4:4	Pe Jesús gañii¹i: ―Ni jí² tya' Dios jin'²in: “Jo taain²¹² tsá² tyʉ́²‑ʉ fu juncwii²¹ lo jiin'¹³ coon'¹³ 'e 'iñi'¹ 'e sá² dø'²ø pe coon'¹³ jilaa'²¹ júu³ tyʉ́² 'e gafaa'²¹ Dios Jmii²¹.”
23284	MAT 4:6	Joon gajin'² Satanás sɨɨ'²¹ɨ Jesús: ―Wana 'nʉ‑ʉ jóon¹ Dios, cwó² cwotee'²¹'u tsʉ ni jí² tya' Dios 'e jin'²: Ityʉ'² Dios to² 'e 'áa¹i 'nʉ ángeles tya'a. Isáa¹i 'nʉ coon'¹³ cwoo²¹o la coon'²¹ jo tyʉʉn'²¹ cuun²¹² tɨ́ɨ¹³'ɨ.
23285	MAT 4:7	Joon gañii¹i Jesús: ―Jin'²o jon ni jí² tya' Dios: “Jo untsáai¹‑'o'o xiiala lɨ́ɨ¹i Ña'ñʉ'¹ʉ' Dios tyi'i.”
23292	MAT 4:14	La joon galɨ́¹ 'e gatsín¹ júu³ tya' jaain²¹ tsá² sii²¹ Isaías. 'Ii jaain²¹ 'in gafaa'²¹ júu³ tya' Dios la mo jéei¹. Joon gataan¹an ni jí² júu³ 'e jin'²:
23294	MAT 4:16	'In tsá² 'in néei¹ lɨ 'íi¹ nʉʉ²¹ ganii²¹i coon²¹ jɨ́² fee'¹. Joon nigajná² joo'²¹ tya' 'in tsá² 'in tói¹ 'mó¹ do.
23295	MAT 4:17	Joon ga'láa² Jesús 'wii²¹² cwoo¹o júu³ tyʉ́², jin'²in: ―Cwojaa'²¹‑'oo' coon'¹³ Dios tsʉ tɨ lɨ tyʉ'² Dios to² jee²¹² tsá².
23296	MAT 4:18	La 'ɨɨ²¹² ngóo¹o Jesús tɨ' tyíia¹ Galilea gangaa¹i gái¹ tsá² taain²¹² to² pii²¹i 'mó¹ tsi tyíia¹ do. Tsʉ joon to² tya'a. La 'oo'²¹ ruu'²¹mo 'in tsá² gái² do. Jaain²¹ sii²¹ Simón 'in sii²¹o jon Tʉ́³, 'in jaain²¹gɨ sii²¹ Dɨ́ɨ³.
23299	MAT 4:21	Xʉʉ ngó¹xʉ joon mo gangaa¹i gái¹gɨ tsaruu'²¹i. Jaain²¹ sii²¹ Jacobo, 'in jaain²¹gɨ sii²¹ Wó³. Jóon¹on Zebedeo 'ii. Táa¹i tsi barco coon'¹³ jmii²¹ 'míi¹i nʉ́ʉ³. Joon gatø'²ø Jesús 'ii.
23302	MAT 4:24	Joon galicwii¹mo tsá² Jesús la caain²¹ lɨ sii²¹ Siria joon gangajée¹i tsatsaa'¹³ 'in tyán¹an jmoowúu¹ 'láai² 'ii'¹³. Seein²¹ 'in taai² tyí². Seen²¹mo 'inlɨ́ɨi¹³ 'in taai² 'in'lɨɨi'³ alma tya'a, seen²¹mo 'inlɨ́ɨ¹i jmoo²¹ wúu¹ jooinñii'¹, seen²¹mo jon 'in sɨtsʉʉ'¹³ cwoo²¹ tɨɨ²ɨ. Joon gaun'láa²mo Jesús 'ii.
23303	MAT 4:25	Joon fúu¹mo tsá² néei¹ Galilea ngalíin²mo coon'¹³ Jesús. Ngalíin²mo jon 'inlɨ́ɨi¹³ tsá² néei¹ Decápolis, coon'¹³ Jerusalén. Seen²¹mo jon 'in ningalíin² coon'¹³ fu lɨ sii²¹ Judea joongɨ fu cwoo'¹³ roon¹on lɨ' caai¹ lɨ 'yeei²¹ ñi'¹ jmɨɨ²¹ Jordán.
23312	MAT 5:9	’Jløø'³mo 'in jmoo¹o 'e seein²¹ tsá² tyʉ́² la 'oo'²¹ 'ii tsʉ ilii¹in jóon¹ Dios.
23315	MAT 5:12	Jmaa²aa' jløø'³naa' jo cwolii¹innaa' caain'²¹ tsʉ i'ii'¹³naa' coon²¹ 'e tyʉ́² 'áai¹ tyii' fu ñʉ'fú². Tsʉ la joon jon gajmaa¹a tsá² tya' 'in nigacwoo¹o júu³ tyʉ́² tya' Dios ca la mo jéei¹, ga'ǿø¹mo tsá² 'ii.
23316	MAT 5:13	’'Naa' lɨ́ɨ¹naa' lawa ñi² jee²¹² tsá² taain²¹² juncwii²¹ lo. Pe wana jo jmaai'²¹gɨ to² ñi² tya'a, jo li ñi²gɨ 'uunñi² tya'a. Jo lí² liñi²gɨ tún¹. Jo jmeei¹gɨ to² jiin'¹³ 'e dya'² tsá² tya'i fu¹ 'ø'¹ tsá² joon.
23317	MAT 5:14	’'Naa', 'in lɨ́ɨi¹ tsá² tyiia, lɨ́ɨ¹naa' lawa coon²¹ jɨ́² 'e coo²¹ tya' tsá² taain²¹² juncwii²¹. Wana ná¹ coon²¹ fuu²¹ yʉ' moo'²¹ jo lí² 'meei'²¹ 'ña'a.
23318	MAT 5:15	La joon jon jiin'¹³ jaain²¹ tsá² jo lí² 'úi¹ jɨ́² coon²¹ jɨ́² coo²¹o joon sii'²¹i nʉ' coon²¹ 'mó² 'ii'²¹ cwuu²¹. Pe xʉ joon isii'²¹i lɨ yʉ'gɨ do joon lí² jnee¹i jleei'²¹ 'in néei¹ tsi inʉʉ do.
23319	MAT 5:16	Joon la joon 'naa' jmaa²aa' 'e tyʉ́² 'e tɨ́ɨ²naa' joon coon'¹³ la joon icón² tsá² cwáain¹ 'e tyʉ́² jmoo²oo' joon iun'goo²¹o tsá² Dios Jmii²¹ tyii' tyíin¹ nʉ'fú².
23325	MAT 5:22	Pe fuu²¹²uu 'naa', doñi'iin 'in tya'nii'²¹‑tsi coon'¹³ ruu'²¹i ilisá² 'ii'²¹ tya' 'ii. Joon tya' jileei'²¹ 'in jíi²in ruu'²¹i 'in tsacøøi'¹³ jee²¹² 'in tyʉ'² to nifu ijmáa¹a 'ii'²¹ tya' 'ii. Joon 'in unsii²¹ ruui'²¹: “Tsá² caai²¹ 'nʉ.” 'Áai¹ tyan' 'íi¹ fo'² lɨ sɨtyʉ́² 'in jin'² la joon.
23327	MAT 5:24	tʉ́² 'e cwo'²'o Dios 'e 'yaai¹‑'o'o do tyani altar. Joon cweei'², cwojmaa'¹³'a júu³ røø²¹ coon'¹³ ruu'²¹'u. Joongɨ ñi²'i ñicwo'²'o 'e 'yaai¹‑'o'o do.
23329	MAT 5:26	Joon 'e la ja'²mo fuu²¹²uu 'nʉ jo lí² júu¹³'u 'nʉñí³ do ca cɨ́²'ɨ coonti 'e cuu² do.
23330	MAT 5:27	’'Nanʉʉ²ʉʉn' júu³ tya' 'lɨɨ²¹² tsacøøi'¹³ 'e jin'²: “Jo foo¹u'u tsamɨ́² tya' tsá² xeei'²¹.”
23331	MAT 5:28	Pe fuu²¹²uu 'naa' doñi'iin 'in jǿø²i jaain²¹ tsamɨ́² joon wana sooin²¹ tsá² 'ii lawa'a 'e niga'laa²¹o coon'¹³ 'ido.
23332	MAT 5:29	’Wana unní²'i tsáa¹ jmoo¹ 'le'²u, tyí²ta, pí²ta wíin² tsʉ tyʉ́²gɨ wa'a tsa'ɨ́ɨ¹ unní²'i do lagɨ wa cwoo'¹³'o lɨ 'ii²¹ la tøø²¹u'u.
23333	MAT 5:30	Sɨna cwoo¹'o tsáa¹ jmoo¹ 'le'²u tyʉʉ'¹³'ʉ, pí²ta wíin² tsʉ tyʉ́²gɨ tyi'i tsa'ɨ́ɨ¹ cwoo¹'o lagɨ wa cwoo'¹³'o lɨ 'ii²¹ la tøø²¹u'u.
23334	MAT 5:31	’Gajin'²in tsá² la mo jéei¹: “Wana tíui² tsá² tsamɨ́² tya'a 'ná¹ cwo'¹o coon²¹ mo'jí² jin'²in 'e nigatíu¹mo 'oo²¹²o.”
23335	MAT 5:32	Pe fuu²¹²uu 'naa' wa gatíui² tsá² 'oo²¹²o, wana jo mo 'láa¹a coon'¹³ tsañʉʉ'¹ xeei'²¹, 'in tsañʉʉ'¹ do jmoo¹o 'e 'lee'²¹i 'in tsamɨ́² do wa cuu'²¹i cwoo²¹o tún¹ coon'¹³ tsá² xeei'²¹. La joon jon doñi'iin tsañʉʉ'¹ 'in cuui'²¹ cwoo²¹o coon'¹³ jaain²¹ tsamɨ́² 'in nigatíui² nʉʉ'¹ tya'a i'noo¹o 'in tsañʉʉ'¹ do tsaa² lawa'a fee'²¹i tsamɨ́² tya' tsá² xee'²¹mo.
23339	MAT 5:36	Jo 'é¹u'u Dios coon'¹³ po'tyi²'i tsʉ jo lí² litaa²¹ sɨ 'wii'¹ 'ee jiin'¹³ coon²¹ jnʉ́¹ tyi'i.
23342	MAT 5:39	Pe fuu²¹²uu 'naa': Jo tɨ́ɨ¹³u'u coon'¹³ 'in gó². Lɨ' cɨɨ'¹³'ɨ jmaa²'a. Wana gatyʉʉn¹ʉn tsá² ju'²'u cataain²¹² pe cwóo¹³'o lɨ' cataain²¹gɨ ju'²'u cwotyʉʉn¹ʉn.
23343	MAT 5:40	Wana 'in 'iin²¹²in tsajée¹i 'nʉ tyani tsaa'to² 'e 'iin²¹²in tyí¹i 'mɨ'² tyii'¹³'i. Cwoo¹³'o 'mɨ'² tyii'¹³'i, cwóo¹³'o jon 'mɨ'³ jnʉ́¹ yʉ lúu¹³'u.
23344	MAT 5:41	Joon wana 'in jin'² cwocón²'on láa¹a coon²¹ kilometro cwocón²'on coon²¹gɨ lɨ́ɨ¹. Joon wana 'in mɨɨ'¹³ 'nʉ cwoo'¹³'o 'ee mɨɨ¹ɨ do.
23346	MAT 5:43	’Nanʉʉ²oo' jon júu³ tya' 'lɨɨ²¹² tsacøøi'¹³ 'e jin'²: “Cwoli'iin²¹²mo'o tsá² 'in seen²¹u'u tyʉ́² coon'¹³on joon 'ee'¹mo'o 'in 'eei'¹ 'nʉ.”
23347	MAT 5:44	Pe jna‑gɨɨ fuu²¹²uu 'naa', ―gajin'² Jesús― cwoli'née¹moo' 'in 'eei'¹ 'naa', fáa¹³aa' tyʉ́² tya' 'in faa'²¹a 'laa'²¹ tyii', jmaa²aa' jmaai'² 'e tyʉ́² tya' 'in 'eei'¹ 'naa', fáa¹³aa' júu³ tyʉ́² tya' 'in jíi²in 'naa' joon tya' 'in jmaai'²¹ 'naa'.
23348	MAT 5:45	Joon coon'¹³ la joon ilii²naa' jóon¹ Dios ñʉ²ʉʉ' 'in tyíin¹ ñʉ'fú². Tsʉ Dios jmoo¹ 'yeei²¹ ñi'¹ tya' tsá² gó² la joon jon tya' tsá² tyúi¹, jmoo¹o jon 'e tsáa¹ jmɨ́¹ jee²¹² tsá² jmoo¹o la to² tyʉ'²ʉ la joon jon jee²¹² 'in tsá² 'in jo jmoo¹o la to² tyʉ'².
23349	MAT 5:46	¿Tɨ lɨ́ɨ²naa' 'e tɨ́²‑tsi Dios tyii' wa'a 'iin²¹²naa' jiin'¹³ 'in 'iin²¹²in 'naa'? Tsʉ 'in cón²on 'laa'¹³ tya' lɨ 'nɨɨ¹ tsá² jmoo¹o la joon.
23350	MAT 5:47	¿Tɨ lɨ́ɨ²naa' 'e tyʉ́² jmoo²oo' mo foo'¹³naa' 'e tyʉ́² tya' jiin'¹³ 'in tyʉ́² seen²¹naa' coon'¹³on? Ca 'in jo cwii¹in Dios jmoo¹o la joon.
23351	MAT 5:48	Tsʉ 'wii'¹³ joon jmaa²aa' tyʉ́² tya' jileei'²¹ tsá² la jmoo¹o Dios tyíin¹ ñʉ'fú² tyʉ́² tya' jileei'²¹ tsá².
23352	MAT 6:1	’Jo jmaa²aa' 'e tyʉ́² tya' tsá² jiin'¹³ la ní²i tsá² xeei'²¹, tsʉ wana jmoo²oo' la joon jo 'ii'¹³naa' tya' Ña'ñʉ'¹ʉ' Dios tyii' 'in tyíin¹ ñʉ'fú² jiin'¹³xʉ tya' 'e tyʉ́² 'e nigajmaa²aa' do.
23353	MAT 6:2	Tsʉ 'wii'¹³ joon jo fu'²'u tsá² mo 'e cwo'²'o tsá² sɨtyéein¹³ jmɨɨ²¹². Tsʉ seein²¹ tsá² 'in sɨsɨ́ɨ²i 'ɨ¹‑tsi 'e jmoo¹o inʉʉ cwo'¹ sinagagas joon jee²¹² 'nʉ́¹ 'in jmoo¹o 'e tyʉ́² tya' 'in sɨtyéein¹³ jmɨɨ²¹² pe jiin'¹³ 'e ní²i tsá². Joon faa'²¹ tsá² tyʉ́² tya'a. Pe 'e la ja'²mo fuu²¹²uu 'naa', coon'¹³ 'e tyʉ́² do 'e nigafaa'²¹ tsá² tya'a ga'ii'²¹mo 'ido jiin'¹³ i'ii'²¹i 'e gatɨ́ɨ²i.
23354	MAT 6:3	Pe mo cwo'²'o 'e 'in sɨtyéein¹³ jmɨɨ²¹², 'uun²¹mo cwo'²'o, ce jiin'¹³ 'in seein²¹ tyʉ́² coon'¹³on jo ñii¹i. Joon Ña'ñʉ'¹ʉ' tyi'i 'in ni¹ jilaa'²¹ 'e jmoo¹o tsá² 'uuin²¹ icwo'¹o 'nʉ 'e gatɨ́ɨ²u.
23356	MAT 6:5	’Joon mo foo²oo' júu³ tyʉ́² jo jmaa²aa' la jmoo¹o 'in tsá² 'in sɨsɨ́ɨ²i 'ɨ¹‑tsi 'e jmoo¹o. 'In tsá² do tɨ́²‑tsi téen²in inʉʉ cwo'¹ sinagogas joon lɨ lɨ́¹ tyʉʉ'¹³ jee²¹² 'nʉ́¹ téen²in faa'²¹a júu³ tyʉ́² tya'a lɨ ni¹ tsá². Pe 'e la ja'²mo fuu²¹²uu 'naa': niga'ii'²¹mo 'in tsá² do 'e gatɨ́ɨ²i.
23357	MAT 6:6	Pe mi fo'²'o júu³ tyʉ́² tyi'i joon 'ú¹'u tsi inʉʉ joon jnɨ²'ɨ 'ñʉ́¹ do joon mɨ²'ɨ 'uuin²¹ tyani Ñʉ'²'ʉ. Joon Ñʉ'²'ʉ 'in ni¹o jilaa'²¹ 'e jmoo¹o tsá² 'uuin²¹ icwo'¹o nʉ 'e gatɨ́ɨ²u.
23358	MAT 6:7	’Joon mo fó²oo' júu³ tyʉ́² jo jmaa²aa' la jmoo¹o 'in jo cwii¹in Dios Jmii²¹, tsá² 'in faa'²¹a júu³ 'e jo 'ee to² tí² 'ii. Joon 'ɨ¹‑tsi 'e nuu¹un dios tya'a wa faa'²¹a 'láai² naa' júu³ tyʉ́² tya'a.
23359	MAT 6:8	Jo jmaa²aa' la jmoo¹o 'ino tsʉ Ñʉ́²ʉʉ' nii¹o jilaa'²¹ 'e 'naa²aa' la nʉ'gɨ 'e mɨ́²ɨɨ'.
23360	MAT 6:9	Tsʉ 'wii'¹³ joon mo fó²oo' júu³ tyʉ́² joon fo²oo' la no: Nʉ'¹ʉ' tyíin¹ ñʉ'fú², cwoun'goo²¹o tsá² jiin'¹³ 'nʉ‑ʉ.
23365	MAT 6:14	’Tsʉ wana 'naa' jmoo²oo' feei'¹‑'oo' tya' 'in nigajmaa¹a 'e gó² tyii' la joon jon Ñʉ́²ʉʉ' 'in tyíin¹ ñʉ'fú² ijmáa¹a feei'¹‑tsi 'wii²¹² tyii'.
23366	MAT 6:15	Pe wana jo jmoo²oo' feei'¹‑'oo' tya' tsá² xeei'²¹ la joon jon 'Ñʉ́²ʉʉ' jo ijmáa¹a feei'¹‑tsi 'wii²¹² tsaa² tyii'.
23367	MAT 6:16	’Joon mo cøø²øø' tyiiañi'¹ jo jmaa²aa' fa'í³ lɨ́ɨ²naa' la jmoo¹o 'in sɨsɨ́ɨ²i 'e 'ɨ¹‑tsí 'e jmoo¹o. Tsʉ 'iin²¹²in 'in tsá² do 'e iñí² tsá² 'e gø'²ø tyiiañi'¹. 'E la ja'²mo fuu²¹²uu 'naa' niga'ii'²¹mo jilaa'²¹ itɨ́ɨ²i.
23368	MAT 6:17	Pe mo cøø'¹³'ø tyiiañi'¹ roon'¹³'un ní²'i joon xaai²¹² tyí²'i wuu'²¹ 'e jo liñí²i tsá² 'e cøø'¹³'ø tyiiañi'¹. Wa cøø'¹³'ø tyiiañi'¹ 'uuin²¹ 'e liñii¹o Ñʉ'²'ʉ joon 'ii icwo'¹o 'nʉ 'e gatɨ́ɨ²u.
23370	MAT 6:19	’Jo saa²aa' jilaa'²¹ 'e tyʉ́² tyii' fu ni cwoo'¹³ juncwii²¹ tsʉ fu ni cwoo'¹³ juncwii²¹ joo'fu² cuu'²¹u, sɨ ili'oo² 'ee sɨ itsataai² 'uun²¹ icón² 'ee.
23371	MAT 6:20	'Áa¹mo tyʉ́²gɨ tyii' wa saa²aa' 'e tyʉ́² tyii' fu ñʉ'fú² lɨ jo icuu'²¹u joo'fu² jon'gɨ ili'oo² joon jo lí² tsataai² 'uun²¹ icón².
23372	MAT 6:21	Joon doñilɨɨ' 'e sáai¹ tsá² 'e tyʉ́² tya'a do‑o jon 'iin²¹²in cwá²a ―jin'² Jesús. Faa'²¹gɨ Jesús jin'²in:
23373	MAT 6:22	―La 'ɨ¹‑tsi tsá² la joon ingɨ́¹. Joon wana canii² 'ɨ¹‑tsi tsá² coon²¹ tsáa¹ ingɨ́¹ la ngɨ́¹ tsá² mo jmɨɨ¹.
23374	MAT 6:23	Pe wana gó² 'ɨ¹‑tsi tsá² jo ñii¹i xiiafu tsáa¹a la mo ngɨ́¹ tsá² mo 'woo¹. Joon wa lɨ́ɨ²i tsá² 'e ngɨɨ¹ɨ mo jmɨɨ¹ pe 'e gó²o 'ɨ¹‑tsi 'áa¹mo 'íi¹ nʉʉ²¹ lɨ ngɨɨ¹ɨ.
23378	MAT 6:27	Jiin'¹³ jaain²¹ jee²¹² 'naa' lí² jmé¹i 'ña'a ca'no'³ metro lɨ níi¹gɨ coon'¹³ jilaa'²¹ 'e cu'²‑tsi lɨ́ɨ²i.
23381	MAT 6:30	Joon wana gajmaa¹a Dios jilaa'²¹ lí³ 'ya'²gɨ 'e taa'²¹ coon²¹ jmɨɨ²¹² joon coo²¹o coon'¹³ jɨ́², cwoliñí² 'naa' icwo'¹ Dios 'naa' jilaa'²¹ sɨɨn'¹³ɨɨn'. ¡Tsá² 'in cu'²‑tsi coon'¹³ Dios 'naa'!
23388	MAT 7:3	Tyʉ́² jøø²'ø 'e tyi¹ pi'³ 'yʉ unní² tsaruu'²¹'u pe jo cón²'on cwáain¹ coon²¹ po'³ 'mó² 'yʉ unni²'i 'wo'o.
23391	MAT 7:6	’Jo cwoo²oo' 'e júu³ cwaai'³ tya' Dios tya' tsá² 'in lɨ́ɨ¹i la lɨ́ɨ¹i tsii²¹, 'in jo tsí¹ tsa'goo¹o, jo 'ee ilinʉʉ'¹³ʉ jiin'¹³ ijmee'²¹mo 'naa'. La joon jon jo cwoo²oo' jilaa'²¹ 'e jai'² lɨ́ɨ²naa', 'e lɨ la lɨ perlas tyii', tya' 'in tsá² 'in lɨ́ɨ¹i la lɨ́ɨ¹i ñí¹ tsʉ jiin'¹³ i'ø'¹o 'e júu³ do ―jin'² Jesús. Faa'²¹gɨ Jesús jin'²in:
23392	MAT 7:7	―Mɨ́²ɨɨ' joon icwo'¹ Dios 'naa'; joon wana 'naa'²¹naa' Dios joon ityee'²¹moo' 'ii; joon wana pó²oo' 'ooca'nʉ́¹, Dios i'ná² tyii'.
23393	MAT 7:8	Tsʉ tya' jileei'²¹ 'in mɨ́¹ɨ, i'ii'²¹mo; joon jileei'²¹ 'in 'noo'¹o ityii'¹³a; joon 'in pó² 'ooca'nʉ́¹ 'e 'náa¹a i'ná¹ tya'o.
23396	MAT 7:11	Joon wana 'naa', 'in lɨ́ɨi¹ 'in gó², ñí²oo' 'e cwoo²oo' 'e tyʉ́² tya' yʉʉn²¹ tyii', fee'¹gɨ 'áai¹ icwo'¹ Dios 'e tyʉ́² tya' 'in mɨ́¹ɨ.
23397	MAT 7:12	’Tsʉ 'wii'¹³ joon jmaa²aa' tya' tsá² xeei'²¹ jiin'¹³ la 'iin²¹²naa' jmaa¹a tsá² xeei'²¹ tyii'. Coon'¹³ la joon itiin'¹³moo' 'e ley tya' Moisés coon'¹³ jilaa'²¹ júu³ tya' 'in tsá² 'in gacwoo¹o júu³ tyʉ́² tya' Dios ca la mo jéei¹.
23398	MAT 7:13	’'Ii¹ 'naa' 'ooca'nʉ́¹ cu'² 'áai¹ tsʉ 'ú² 'áai¹ 'e 'ooca'nʉ́¹ si'² lɨ 'ii²¹ joon 'e fu¹ 'e tsá¹a lɨ 'ii²¹ 'áa¹mo 'ú² 'e fu¹ joon. Joon fúu¹mo tsá² tsalíin² fu¹ joon.
23399	MAT 7:14	Pe cu'² áai¹ 'e 'ooca'nʉ́¹ tyi² fu ñʉ'fú² joon tii² 'e fu¹ 'e ngo'² fu ñʉ'fú². Joon xʉ tsá² 'in tsaa'²¹ 'e fu¹ 'e tsá¹a ñʉ'fú².
23402	MAT 7:17	La joon jon coon²¹ 'mó² 'oofuu²¹ tyʉ́² cwoo¹o jiin'¹³ 'oofuu²¹ tyʉ́²‑ʉ. Coon²¹ 'mó² 'e gó² cwó¹o jmaai'² 'oofuu²¹ 'e gó²‑o.
23403	MAT 7:18	Coon²¹ 'mó² 'oofuu²¹ tyʉ́² jo lí² cwo¹ 'oofuu²¹ gó² jon'gɨ lí² cwo¹o coon²¹ 'mó² 'oofuu²¹ gó² 'oofuu²¹ tyʉ́².
23404	MAT 7:19	Joon jilaa'²¹ 'mó² 'oofuu²¹ 'e jo cwo¹o 'oofuu²¹ tyʉ́² 'ná¹ 'wiin'²¹in joon coo¹o.
23405	MAT 7:20	Iliñí² 'naa' xiiala lɨ́ɨ¹i tsá² coon'¹³ jilaa'²¹ 'e jmoo¹o.
23409	MAT 7:24	―Jileei'²¹ tsá² 'in nuu¹un joon jmoo¹o la to² tyʉ'²ʉʉ lɨ́ɨ¹i la lɨ́ɨi¹ tsá² 'in 'øøi'²¹‑tsi, 'in jmoo'¹³ 'nʉ́¹ ni cuun²¹².
23410	MAT 7:25	Joon mi jó¹ jmɨ́¹ mɨɨ'²¹, joon galifee'¹ jmɨɨ²¹, joon 'la'¹ tyí² 'e 'nʉ́¹ do pe jo gacɨɨi'² tsʉ si'² ni cuun²¹².
23411	MAT 7:26	Pe 'in nuu¹un joon jo jmoo¹o la to² tyʉ'²ʉʉ lɨ́ɨ¹i la lɨ́ɨi¹ tsá² 'in bái¹ 'in gajmaa'¹³ 'nʉ́¹ ni too'¹³.
23412	MAT 7:27	Joon mo najó² jmɨ́¹ joon galifee'¹ jmɨɨ²¹, ga'la'² tyí² 'e 'nʉ́¹ do. Joon gacɨ'²mo 'e 'nʉ́¹ do coonti.
23416	MAT 8:2	Joon gangatyéen¹in jaain²¹ tsá² 'in lɨ́ɨi¹ jmoowúu¹ 'e jgoo'²¹ tya' coo'¹³ lɨ ngaai'¹ Jesús. Joon 'in tsá² do gasii'²¹i wojníi¹i tyani Jesús joon jin'²in sɨɨ'²¹ɨ Jesús: ―Tsañʉʉ'¹, feei'¹du'‑'o'o, wana 'iin²¹²u'un lí²‑i un'láa²u jna.
23417	MAT 8:3	Joon gataan¹an Jesús cwoo²¹o tya' 'ido joon jin'²in sɨɨ'²¹ɨ 'ido: ―'Iin²¹²moo jon. Un'láa²moo 'nʉ. Joon tsifu joon ga'láa²mo 'e jmoowúu¹ 'e jgoo'²¹ 'e lɨ́ɨ¹i.
23422	MAT 8:8	Joon 'in tyʉ'² to² 'láa² do gañii¹i: ―Tsañʉʉ'¹, jo tɨ́ɨ²na 'e 'u'²'u inʉʉ tyiia, jiin'¹³ tyʉ'²'ʉ to² 'e un'láa²mo tsa'leei'¹³ tyiia joon i'láa²mo.
23424	MAT 8:10	Joon mo ganúu²un Jesús 'e júu³ lo joon ganga'goo²¹‑tsi, joon jin'²in sɨɨ'²¹ɨ 'in ngalíin² caluu: ―'E la ja'²mo fuu²¹²uu 'naa', jo mo gatsee'²¹na jiin'¹³ jaain²¹ jee²¹² tsá² Israel 'in jo'¹ lɨ́ɨ²i la jo'¹ lɨ́ɨi² 'ino.
23426	MAT 8:12	Pe i'woo²¹mo Dios fu caluu 'in nanáa¹ tyʉ́² tya' 'e dø'¹ do. I'woo²¹mo fu caluu lɨ 'íi¹ nʉʉ²¹. Joon ityi'²i, joon cuu'²¹i moojóon¹on ―jin'² Jesús sɨɨ'²¹ɨ tsá² fúui¹ do.
23427	MAT 8:13	Joon gajin'² Jesús sɨɨ'²¹ɨ 'in tyʉ'² to² 'láa² do: ―Cwei'¹ fu tyi'i, 'e jo'¹ ni galɨ́ɨ²u'u ilí² tyi'i. Joon 'in tsa'leei'¹³ tya'a tsifu joon ga'láa²mo.
23428	MAT 8:14	Joon gangó¹o Jesús fu lɨ tyíin¹ Tʉ́³, joon do‑o gangaa¹i 'yiiaunsáa³ Tʉ́³ taain¹ yʉ tyíi².
23429	MAT 8:15	Joon gason'¹ Jesús cwoo²¹o joon tsifu gacwó² tyíi². Joon tsifu joon garoon¹on joon gatyaa¹ tyʉ́² 'e idø'¹ Jesús coon'¹³ 'in catyaai² do.
23431	MAT 8:17	La joon galɨ́¹ 'e gatsín¹ júu³ ga'ɨ́ɨ² 'in tsá² gacwoo¹o júu³ tya' Dios la mo jéei¹ sii²¹ Isaías mo gajin'²in: “Gajeen'¹³mo 'e jo pí³‑tsi', joon ga'wo'²o jmoowúu¹ 'e lee²e'.”
23435	MAT 8:21	Jaain²¹gɨ 'in lɨ́ɨ¹i tsá² tya'a gajin'²in sɨɨ'²¹ɨ Jesús: ―Ña'ñʉ'¹ʉ', 'iin²¹²na níi³ii coon'¹³ 'nʉ pe cwo'²'o ni'áai¹³duu ñʉ'³ʉʉ jéei¹ nifu.
23438	MAT 8:24	Joon garóon² coon²¹ tyí² tá² lɨɨlɨ́¹ ca ganga'ó² jmɨɨ²¹ tsi barco do. Joon cwuu²¹mo Jesús la jee²¹² do.
23440	MAT 8:26	Joon Jesús do gañii¹i: ―¿'Ee lɨ' 'goo'²¹oo' 'áai¹? ¡'Áai¹ xʉ jai'² lɨ́ɨ²naa'! Joon garóon² Jesús joon gatyʉ'²ʉ to² 'e tyí² do coon'¹³ jmɨɨ²¹ do 'e ján² tii². Joon coonti gajaan¹an tii².
23442	MAT 8:28	Joon mo gatyíi¹a Jesús lɨ' ngóo'¹³ tyíia¹ cataain²¹ do lɨ roon¹ cwoo'¹³ 'wó² tya' tsá² seein²¹ Gadara gái¹ tsañʉʉ'¹ 'in taai² 'in 'lɨɨi'³ alma tya'a ga'woo²¹i lɨ taa'¹³ 'áan³ tya' 'lɨɨ²¹². 'In gái¹ do 'in 'lɨɨ'³mo ca jo lí² ngɨ́i¹ tsá² lɨ' co' lɨ táa¹i. Joon gangatyéen¹in lɨ sin'² Jesús.
23444	MAT 8:30	Joon coo'¹³ joon taain²¹² ca poo²¹² ñí¹ fúui¹ lɨɨlɨ́¹ gø'²ø.
23446	MAT 8:32	Joon gajin'² Jesús sɨɨ'²¹ɨ 'in 'lɨɨi'³ do: ―Cwolíin²naa'. Joon 'in 'lɨɨi'³ taai² alma tya' 'in tsá² gái¹ do ga'woo²¹mo joon ngataa²¹²i alma tya' 'in ñí¹ do. Joon tsifu joon 'in ñí¹ do ngalíin² cwiin¹in lɨ' sɨjɨ́² joon gaxuu'²¹i tsi tyíia¹ do, joon gajgoo'²¹ jmɨɨ²¹ do.
23447	MAT 8:33	Joon 'in 'aai¹ ñí¹ do ngalíin² cwiin¹in 'goo'²¹o fu ifuu²¹ gajmaa'¹³a tsá² júu³ xiiala galɨ́¹ tya' 'in tsá² 'in taai² 'in 'lɨɨi'³ alma tya'.
23448	MAT 8:34	Joon jileei'²¹ tsá² néei¹ 'e fuu²¹ do ngalíin² ngajǿø²i Jesús. Joon mo gangaai¹ 'in tsá² do Jesús gamɨɨ¹ɨ tyani Jesús wa cwo'ɨ́ɨ¹i 'ido fu goo¹o.
23449	MAT 9:1	Joon ga'í² Jesús tsi barco do joon gangɨ́ɨ¹i lɨ' cataain²¹ caai¹ tyíia¹ do. Joon gatyee'¹²i fuu²¹ lɨ taain¹.
23450	MAT 9:2	Joon gajée¹i tsá² jaain²¹ tsá² 'in 'ii'¹³ tá² cwoo²¹ tɨɨ²ɨ 'yuui² coon²¹ jmoo²¹. Joon mo ganí² Jesús xiiala jo'¹ lɨ́ɨ²i 'in jalíin² do gajin'²in sɨɨ'²¹i 'in tsatsaa'¹³ do: ―Tya¹‑'o'o yú², ni'iin²moo tsaa² tyi'i.
23451	MAT 9:3	Joon 'inlɨ́ɨi¹³ tɨfo'² tya' ley 'in taai² do niga'ɨ¹‑tsi: “'In tsá² lo faa'²¹a 'laa'²¹ tya' Dios coon'¹³ júu³ tya'a.”
23453	MAT 9:5	¿No‑o jo taai²¹²gɨ fuu²¹²uu 'in tsá² no: “Ni'iin²moo tsaa² tyi'i”, sɨ fuu²¹²uu 'e: “Ráan²un ngɨ́² tɨ́ɨ¹³'ɨ”?
23457	MAT 9:9	Joon mo gacwo'ɨ́ɨ¹ɨ Jesús fu lɨ taain¹ do gangaa¹i jaain²¹ tsá² sii²¹ Mateo tyíin¹in cón² 'laa'¹³ 'e 'nɨɨ¹ tsá². Joon gajin'² Jesús sɨɨ'²¹ɨ Mateo do: ―Na¹ coon'¹³ jna. Joon 'in Mateo do garóon²on lɨ tyíin¹in joon gangó¹ coon'¹³ Jesús.
23460	MAT 9:12	Joon nuu¹un Jesús 'e jin'² 'in tsá² do joon gajin'²in: ―'In tsá² tyúi¹ coon'¹³ 'in tsá² tyʉ́² sɨ'ɨ́ɨ¹‑tsi jo 'néi¹ tɨmɨ́¹ tya'a, jiin'¹³ tsatsaa'¹³ 'néi¹ tɨmɨ́¹ tya'a.
23461	MAT 9:13	Cwolíin²naa', cwolitɨ́ɨ²moo' 'ee 'øøi'²¹‑tsi tsá² 'e júu³ tya' Dios 'e jin'²: “'Iin²¹²gɨɨ 'e jmá¹a tsá² fee'¹‑tsi tya' tsá² xeei'²¹ lagɨ'ɨ cwo'¹o jna fa'¹.” Tsʉ jo gagoo²¹²oo wa'a tǿ³øø 'in tsá² tyúi¹, gagoo²¹²oo 'e tǿ³øø 'in røøi²¹ tsaa² wa'a ijaa'²¹‑tsi.
23462	MAT 9:14	Joon gangatyéen¹in 'in tsá² 'in ngɨ́¹ coon'¹³ Wó³ saai¹ tsá² jmɨɨ²¹ co'² lɨ tyíin¹ Jesús joon gaungɨɨ¹ɨ: ―'In tsá² fariseos la joon jon jna'a tyé²e'e tyiiañi'¹. ¿Ee lɨ jo gø'²ø tsá² tyi'i tyiiañi'¹?
23465	MAT 9:17	La joon jon jo tyiia'²¹ tsá² jmɨ'³ móo¹ tsi loo²¹ tsáai² tsʉ wana jmoo¹o tsá² la joon i'gɨɨ¹ɨ 'e loo²¹ tsáai² do joon tsa'ɨ́ɨ¹ɨ 'e jmɨ'³ móo¹ do coon'¹³ loo²¹. Tsʉ 'wii'¹³ joon tyiia'²¹ tsá² jmɨ'³ móo¹ tsi loo²¹ 'mɨ́ɨ² joon tyʉ́² jee²¹² tún² do.
23468	MAT 9:20	Joon lɨ ningóo¹o 'yuui fu¹ gason'²on jaain²¹ tsamɨ́² tsaa'¹³ tɨ' sɨɨn'³. Dyatun¹ jiin²¹ ningó¹ 'e tuuin²¹ 'in tsamɨ́² do. Ga'ɨ¹‑tsi 'in tsamɨ́² do: “Xʉfiin'¹³ coon'²¹ son'³oon sɨɨn'³ 'ido in'láa²moo.” Tsʉ 'wii'¹³ joon gangatyéen¹in caluu lɨ ngó¹ Jesús gason'²on sɨɨn'³ɨn.
23470	MAT 9:22	Joon gajiin¹in 'ña'a Jesús gajǿø²i 'in tsamɨ́² do joon gajin'²in: ―Tya¹‑'o'o yú². Tsʉ niga'láa²mo'o tsʉ 'wii'¹³i jo'¹o galɨ́ɨ²u'u. Joon tsifu joon ga'láa²mo 'in tsamɨ́² do.
23471	MAT 9:23	La jee²¹² joon gatyía¹ Jesús tya' 'in tsafeei'¹ do. Joon mo gangoo¹o nataai² tɨ́² 'e tɨ lɨ tsa'áa¹mo 'ido joon ganaa²¹² 'goo¹ 'áai¹.
23472	MAT 9:24	Joon gajin'² Jesús: ―'Wóo²naa', tsʉ jo mo 'lɨɨi²¹² 'in sɨmɨ́² no lɨ' cwuu²¹mo 'ino. Joon 'in tsá² do gacoo'²¹ ngɨ́ɨ² tya' Jesús.
23473	MAT 9:25	Mo ga'wóo²i 'in tsá² do ga'í² Jesús lɨ raain¹ 'in sɨmɨ́² do joon gason'²on cwoo²¹o 'ido. Joon garóon²o 'ido.
23474	MAT 9:26	Joon galiñi¹ tsá² 'in néei¹ la caain²¹ fuu²¹ taa'¹³ do jilaa'²¹ 'e nigalɨ́¹.
23475	MAT 9:27	Mo gacwo'ɨ́ɨ¹ Jesús tsi inʉʉ do gái¹ tsá² tiui² ngalíin² caluu Jesús 'oo¹o tá² jin'²in: ―¡Fúu² cwolii¹u jna'a, Jóon¹ David!
23476	MAT 9:28	Joon mo gatyee'¹²i Jesús fu tya'a 'in tsá² tiui² do gangatyéen¹in joon gaungɨɨ¹ɨ Jesús 'ii: ―¿Tɨ la jai'² lɨ́ɨ²naa' 'e liun'láa²na 'naa'? Joon gañii¹i 'in tsá² do: ―Jo'¹o lɨ́ɨi² jna'a, Ña'ñʉ'¹ʉ'.
23477	MAT 9:29	Joon gataan¹an Jesús cwoo²¹o unni² tsá² tiui² do joon jin'²in sɨɨ'²¹ɨ 'ido: ―Cwolí² jiin'¹³ la jo'¹ lɨ́ɨ²naa'.
23478	MAT 9:30	Joon ga'lóo²o unníi¹i. Joon Jesús ga'ɨ́ɨ²ɨ júu³ jin'²in sɨɨ'²¹ɨ 'ido: ―Xúun² fú²uu' jiin'¹³ jaain²¹ 'e niga'lóo²o unní²ii'.
23481	MAT 9:33	Joon mo gatyii¹in Jesús 'in 'lɨɨi'³ 'yuui² alma tya'a do tsifu joon ga'láa² 'in tsá² do 'wii²¹² faa'²¹a. 'Áa¹mo tsa'goo²¹‑tsi 'in tsá² taai² do joon gajin'²in: ―Jiin'¹³ cafu jo mo nee²¹e' fu goo²¹o' Israel la lɨ́¹ 'e ganee²¹e' nano.
23483	MAT 9:35	Ngóo¹ Jesús la caain²¹ fuu²¹ coon'¹³ fuu²¹ pi'³ náa¹ do. Tsi inʉʉ cwo'¹ sinagogas gacwo¹ júu³ tyʉ́² tya' mi li tyʉ'² Dios to² tsá². Joon gaun'láa²i jileei'²¹ tsatsaa'¹³ 'in tyaan¹an 'láai² nii² jmoowúu¹.
23484	MAT 9:36	Joon mo gajǿø²i Jesús 'in tsá² do fúu² galɨ́ɨ²i ni'i 'ido tsʉ 'in tsá² do lɨ́ɨ¹i la lɨ́ɨi¹ joo'saa'²¹ 'in jo seein²¹ 'in 'aa¹i 'ii, 'woo'²¹o joon caain'²¹ lɨ́ɨ¹i.
23486	MAT 9:38	Tsʉ 'wii'¹³ joon mɨ́²ɨɨ' tyani Fii²¹² 'in cwó¹ 'e roo¹ 'e sá² 'e síi¹in tsa'leei'¹³ tya'a jee to² 'e cóon¹on 'e garoo¹o do.
23487	MAT 10:1	Joon gatø'²ø Jesús dyatooin¹ tsá² tya'a joon gacwo'¹o Jesús 'in tsá² do 'ii'²¹ 'e lí² 'wóo²i 'ido 'in 'lɨɨi'³ taai² alma tya' tsá² joon 'e lí² un'láa²i tsá² jilaa'²¹ jmoowúu¹ 'e lɨ́ɨi¹ tsá².
23488	MAT 10:2	'Elo‑o 'e sii²¹ 'in dyatooin¹ tsá² tya'a ilíi²in apóstoles: 'in nifu sii²¹ Simón, sii²¹o jon Tʉ́³; coon'¹³ ruu'²¹i Dɨ́ɨ³. Joon gái¹ jóon¹ Zebedeo 'in sii²¹ Jacobo coon'¹³ Wó³.
23492	MAT 10:6	Tyʉ́²gɨ wa'a cwolíin²naa' tya' jiin'¹³ tsá² Israel 'in lɨ́ɨi¹ la lɨ́ɨi¹ joo'saa'²¹ 'in nituu¹i.
23494	MAT 10:8	Un'láa²naa' 'in tsatsaa'¹³ joon 'in tsá² lɨ́ɨi¹ jmoowúu¹ 'e jgoo'²¹ tya'a. Jmaa²aa' jiin'¹ 'in najúin¹. 'Wóo²naa' caluu 'in 'lɨɨi'³ taai² alma tya' tsá². 'Naa' niga'ii'¹³'naa' 'e 'ii'²¹ lo 'e jo 'ee gacɨɨin¹ tyii' la joon jo 'ee 'laa'¹³ cón²oon'.
23495	MAT 10:9	’Jo cwotyaan²aan' cuu² cwanáa¹ jon'gɨ cuu² cwataa²¹ jon'gɨ cuu² yʉ́ʉn²
23496	MAT 10:10	jon'gɨ tulóo¹³oo'. Coon²¹ 'mɨ'² cwaa²¹ cwotyíi¹³ii' joon jo cón²oon' mɨ́ɨ¹³ɨɨ' jon'gɨ soon²oon' 'mo'u². Tsʉ 'in jmoo¹o to² tɨ́ɨ²i 'ii'²¹i 'e dø'²ø.
23498	MAT 10:12	Joon mi cwotaa²naa' inʉʉ joon fú²uu': 'Aa²¹²moo' tyʉ́²‑ʉ sɨ'ɨ́ɨ¹‑'oo'.
23499	MAT 10:13	Joon wana ga'ii'²¹i tyʉ́² 'e 'aa²¹²i do iliseein²¹ tyʉ́²‑ʉ. Pe wa jo ga'ii'²¹i júu³ tyii' tyiin¹aan' 'e 'aa²¹²i nigasíi¹³ii' do.
23500	MAT 10:14	Joon wana jo 'ii'²¹i jon'gɨ jo 'iin²¹²in núu¹un júu³ tyii' cwo'wóo²naa' 'e 'nʉ́¹ do sɨ fuu²¹ do 'ee joon xʉʉ²ʉʉ' 'laa²¹ toon²¹² tɨ́ɨ¹³ɨɨ'.
23502	MAT 10:16	’Tyan²duu' cwáain¹, sɨ́ɨ³na 'naa' lawa joo'saa'²¹ 'e cwolíin²naa' jee²¹² tsiinuu²¹. Tsʉ 'wii'¹³ joon jmaa²aa' lí³ii' la jmoo¹o mɨɨ'²¹ li'³i pe seein²¹naa' 'wo²‑'oo' lawa jaain²¹ maa²¹².
23506	MAT 10:20	Jon' 'naa' 'in faa'²¹a do pe 'in Espíritu Tyʉ́² tya' Ñʉ'²ʉʉ' Dios Jmii²¹ 'in faa'²¹a coon'¹³ 'naa'.
23508	MAT 10:22	Jileei'²¹ tsá² taain²¹² juncwii²¹ ili'ee'¹i 'naa' tsʉ 'wii'¹³ ja'²mo lɨ́ɨ²naa' cwáain¹ tyiajna. Pe jileei'²¹ 'in jmaa¹a taa'²¹ ca lɨ tyéi¹ itiin'¹³mo.
23513	MAT 10:27	Jilaa'²¹ júu³ 'e fuu²¹²uu 'naa' coon'²¹ cwofáa¹³aa' jee²¹² lɨ nuu¹un tsá². Joon jilaa'²¹ 'e fuu²¹²uu 'naa' lɨ 'uuin²¹ ca yʉ' 'nʉ́¹ cwo'oo²oo'.
23516	MAT 10:30	Joon ca jñʉ́² tyi'naa' sɨ'í³ tɨ ca mɨ'² ce jilaa'²¹.
23520	MAT 10:34	'Jo cwolíin²naa' 'e gagó³oo 'e jmáa³aa 'ii'²¹ 'e liseein²¹ tsá² tyʉ́² coon'¹³ tsá² taain²¹² juncwii²¹. Gagó³oo 'e 'wiin²¹ mɨɨ'¹³ jee²¹² tsá² jon' wa' liseein²¹ tsá² tyʉ́² coon'¹³ tsá².
23521	MAT 10:35	Nigagó³oo ilisá² mɨɨ'¹³ jee²¹² tsá² coon'¹³ jmii²¹. La joon jon ilisá² mɨɨ'¹³ jee²¹² sɨmɨ́² coon'¹³ sáa³a. Ilisá² mɨɨ'¹³ jee²¹² unloo²¹² tya'a coon'¹³ 'yiiaunsáa³a.
23523	MAT 10:37	’Jileei'²¹ 'in 'iin²¹²gɨ sáa³ jmii²¹ lagɨ jna jo tɨ́ɨ²i ilíin² tsá² tyiia. Joon wana 'iin²¹²gɨ tsá² jóon¹on lagɨ jna jo tɨ́ɨ²i ilíin² tsá² tyiia.
23524	MAT 10:38	Joon wa jo 'iin²¹²in júun²in 'wii'¹³ tyiia jo tɨ́ɨ²i ilíin² tsá² tyiia.
23526	MAT 10:40	’Joon mi 'ii'²¹ tsá² 'naa' inʉʉ tya'a tsʉ 'wii'¹³ lɨ́ɨ²naa' tsá² tyiia lawa'a 'e 'ii'²¹ 'in tsá² do jna ñiia'oo. Joon mo 'ii'²¹ tsá² jna lawa'a 'e 'ii'²¹ tsá² Nʉ'³oo 'in gasii¹in jna.
23527	MAT 10:41	Joon doñi'iin tsá² 'in 'ii'²¹i jaain²¹ tsá² 'in cwoo¹ júu³ tya' Dios inʉʉ tya'a i'ii'²¹i 'in tsá² do coon²¹ røø²¹ 'e la 'ii'²¹ 'in tsá² cwoo¹ júu³ tyʉ́² do tsʉ ga'iin'²¹ ni 'ido tsʉ 'wii'¹³ tsá² cwoo¹ júu³ tyʉ́² 'ido. Joon doñi'iin tsá² 'in 'ii'²¹i jaain²¹ tsá² tyúi¹ tsʉ 'wii'¹³ 'in tyú¹mo 'ii i'ii'²¹ 'in tsá² do jon coon²¹ røø²¹ la in'ii'²¹ 'in tsá² tyúi¹ do.
23528	MAT 10:42	Joon doñi'iin tsá² 'in cwo'¹ tsá² tyiia xaai¹gɨ doñiee coon²¹ 'e pi'³, 'e la ja'²mo fuu²¹²uu 'naa', xʉfiin'¹³ coon²¹ vaso jmɨɨ²¹ cwii'²¹ gacwo'¹o 'ido, i'ii'²¹i 'in tsá² do coon²¹ 'e tyʉ́² tya' Dios.
23529	MAT 11:1	Joon mo ngayuui'¹³ gatyʉ'² Jesús to² 'in dyatooin¹ tsá² tya'a jilaa'²¹ 'e 'ná¹ jmáa¹a joon gacwa'ɨ́ɨ¹ɨ do ganga'e'²e tsá² joon gacwoo¹o júu³ tyʉ́² la caain²¹ fuu²¹ náa¹ do.
23533	MAT 11:5	Cwojmáa¹³aa' Wó³ júu³ xiiala nigalɨjnaa'²¹ 'in tsá² tiui². Joon 'in jluui'¹³ nigangɨɨ¹ɨ, joon niga'láa²mo 'in tsá² jgøøi'²¹, joon ganá¹ loocwóo¹o tya' 'in tsá² jo nuu¹un, joon 'in najúin¹ gajiin'¹o. Joon tya' 'in tsá² tañíi² niganuu¹o júu³ tyʉ́² tya' Dios.
23535	MAT 11:7	Joon ngaliin¹mo 'in tsá² do joon ga'láa² Jesús 'wii²¹² tyaa¹ júu² cwáain¹ tya' Wó³ coon'¹³ 'in tsá² taai² do. Gajin'²in: ―¿'Ee lɨ' tyalíin²naa' tyajøø²øø' fu lɨ jo 'iin tsá² seein²¹? ¿Tɨ tyalíin²naa' tyajøø²øø' coon²¹ tó² 'e si'² jøø'²¹ lɨ 'ɨ́ɨ²ɨ tyí²?
23537	MAT 11:9	'Naa' tyalíin²naa' tyajøø²naa' jaain²¹ tsá² 'in cwo¹ júu³ tyʉ́² tya' Dios. Pe 'e la ja'²mo fuu²¹²uu 'naa' nigajøø²naa' jaain²¹ feei'¹gɨ lagɨ 'in gacwo¹ júu³ tyʉ́² tya' Dios la mo jéei¹.
23538	MAT 11:10	Tsʉ ni jí² tya' Dios 'e jin'² cwáain¹ tya' Wó³ do: Sɨ́ɨ³na jaain²¹ tsá² tyiia 'e tsáa¹a tyaní²'i. Joon ityaa¹ tyʉ́² coon²¹ fu¹ lɨ ngɨ́²'ɨ.
23540	MAT 11:12	’Ca mo 'láa² 'wii²¹² cwó² Wó³ júu³ tyʉ́² la ca nano jo ga'øøi'²¹‑tsi tsá² røø²¹ xiiala ilí² 'e tyʉ'² Dios to² tsá². Joon tyitsaa¹mo 'iin²¹²in ilí² jiin'¹³ la 'ɨ¹‑tsi yaamo.
23542	MAT 11:14	Joon wana lí² jai'² ilíi²naa' 'in Wó³ no lɨ́ɨ¹i Elías 'in 'ná¹ jó¹ tún¹ jiin'¹³ la jin'² ni jí² tya' Dios. Ii jaain²¹ 'in gacwo¹o júu³ tya' Dios la mo jéei¹.
23544	MAT 11:16	’¿'Ee 'ii'²¹ ilijmá¹a tsá² tya' 'in tsá² no ilí² coon²¹ rǿø²i? Lɨ́ɨ¹i la lɨ́ɨi¹ xuui²¹² taai²¹² to² coo¹o lɨ lɨ' 'moo'¹³ joon 'oo¹o jin'²in sɨɨ'²¹ɨ ruu'²¹i:
23547	MAT 11:19	Mi yuui'¹³ joon jna‑gɨ lɨ́ɨ¹na Ruu'²¹i Tsá² gagoo²¹²oo joon gagu'³uu joongɨ gagø'¹oo, joon 'naa' foo²oo' 'e lɨ́ɨ¹na tsá² jlo² tu'²'u. Joongɨ lɨ́ɨ¹na tsá² 'uun'²¹ vino 'áai¹, jaain²¹ tsá² 'in tyʉ́² seein²¹ coon'¹³ tsá² 'in rǿø²i tsaa² joongɨ coon'¹³ 'in tsá² cón² 'laa'¹³ lɨ 'nɨɨ¹ tsá². Tsʉ xiiala cwo'ɨ́ɨi¹ 'e jmoo¹o tsá² jmoo¹o júu³ xiiala 'ɨ¹‑tsi 'in tsá² do sɨ tyʉ́² sɨ 'e gó² 'ee.
23549	MAT 11:21	―¡Fúu² 'naa' 'in néei¹ Corazín! ¡Fúu² jon 'naa' 'in néei¹ Betsaida! Wana nigalɨ́¹ milagros fee'¹ jee²¹² fuu²¹ Tiro coon'¹³ fuu²¹ Sidón la nigalɨ́¹ jee²¹² 'naa' 'e nigajoo'²¹‑tsi 'in tsá² do jmoono. Joon i'e'²e tsá² 'e nigajoo'²¹‑tsi 'e cɨ'²ɨ 'mɨ'² lɨ́¹ tyiia²¹² joon 'ee¹e fó² tyíi¹i.
23550	MAT 11:22	Joon fuu²¹²uu 'naa' xʉgɨ wúu¹ iní² 'in tsá² Tiro coon'¹³ Sidón lagɨ 'naa' mi tɨ́² jmɨɨ²¹² ijmá¹a Dios 'ii'²¹ tya' tsá².
23551	MAT 11:23	La joon jon 'naa' tsá² néei¹ Capernaum, ¿tɨ lɨ́ɨ²naa' 'e cwolíin²naa' fu ñʉ'fú²? Xʉ joon, ¡cwolíin²naa' fu lɨ 'ii²¹! Tsʉ wana nigalɨ́¹ fuu²¹ Sodoma milagros fee'¹ la nigalɨ́¹ jee²¹² 'naa' 'e taa'²¹a 'e fuu²¹ do ca nano.
23552	MAT 11:24	Pe 'e fuu²¹²uu 'naa' mi tɨ́² jmɨɨ²¹² 'e jmá¹a Dios 'ii'²¹ tya' tsá² imoo²gɨɨ' wúu¹ lagɨ 'in tsá² néei¹ Sodoma do.
23554	MAT 11:26	Tyʉ́²‑ʉ, Ñʉ'², tsʉ la joon gali'iin²¹²u'un.
23557	MAT 11:29	'Ii'¹³naa' júu³ tyʉ́² tyiia joon cwolicwii¹moo' jna, jmoo²oo' la to² tyʉ'³ʉʉ. 'E to² tyʉ'³ʉʉ do ilɨ́¹ la lɨ́¹ coon²¹ 'motsityi² tyii'. Pe 'wo²‑tsíi³oo joon jo tyʉ'³ʉʉ to² 'ii²¹. Joon alma tyii' i'ii'²¹i 'woo'²¹.
23559	MAT 12:1	La jee²¹² joon gangóo¹ Jesús fu lɨ jñi¹ tsá² trigo coon²¹ jmɨɨ²¹² mo 'ii'²¹ 'woo'²¹ tsá². Joon gatsá² un'áa¹i tsá² tya'a joon ga'láa² 'wii²¹² cúun¹un 'e 'mɨ'³ trigo do. Gauntyʉ́² coon'¹³ ja'cwoo²¹o joon gagøø'²¹o.
23560	MAT 12:2	Joon mo ganí² tsá² fariseos 'e jmoo¹o 'ido gajin'²in sɨɨ'²¹ɨ Jesús: ―Jǿø², jmoo¹o tsá² tyi'i to² 'e jo tɨ́ɨ²i jmá¹ tsá² mo jmɨɨ²¹² 'ii'²¹ 'woo'²¹ tsá².
23562	MAT 12:4	joon gagøø'²¹o 'e 'iñi'¹ nicwaai'³ do 'e jiin'¹³ untsá² do tɨ́ɨ²i dø'³ø. 'Lɨɨ²¹² David do jo tɨ́ɨ²i dø'²ø jon'gɨ tsá² tya'a.
23567	MAT 12:9	Joon gacwo'ɨ́ɨ¹ɨ Jesús fu do joon ga'í² inʉʉ cwo'¹ sinagoga.
23570	MAT 12:12	Pe 'áai¹gɨ tyiin² jaain²¹ tsañʉʉ'¹ lagɨ jaain²¹ joo'saa'²¹. La joon, lí²‑i jmá¹ tsá² 'e tyʉ́² mo jmɨɨ²¹² 'ii'²¹ 'woo'²¹ tsá².
23571	MAT 12:13	Joon gajin'² Jesús sɨɨ'²¹ɨ 'in tsá² sɨtsʉʉ'¹³ cwoo²¹o: ―Nii'¹³ cwoo¹'o. Joon mo ganii'¹³ 'in tsá² do cwoo²¹o, joon ga'lóo²o, galɨ́²‑ɨ la lɨ́¹ 'e cwoo²¹o coon²¹.
23573	MAT 12:15	Joon mo galiñii¹ Jesús 'e 'iin²¹²in tsá² jnga'¹mo 'ii joon gacwo'ɨ́ɨ¹o do joon fúu¹mo tsá² gangalíin²mo coon'¹³on. Joon gaun'láa²mo Jesús jileei'²¹ tsatsaa'¹³.
23575	MAT 12:17	Coon'¹³ la joon gatséi¹ júu³ ga'ɨ́ɨ²ɨ 'in tsá² gacwo¹ júu³ tya' Dios la mo jéei¹ sii²¹ Isaías mo gajin'²in:
23576	MAT 12:18	'Ino 'in tsá² jmoo¹o la to² tyʉ'³ʉʉ, 'in gatyi'³na. 'Áa¹mo 'iin²¹²na 'ii joon 'áa¹mo jløø'³na 'wii²¹² tya'a. Icwóo¹³moo Espíritu Tyʉ́² tyiia tya'a, joon 'ii 'in jma'²a tsá² taain²¹² juncwii²¹ júu³ xiiala jmóo³oo 'ii'²¹.
23577	MAT 12:19	'E jo jmá²a 'ido mɨɨ'¹³, jon'gɨ 'óo¹o jon'gɨ inuu¹un tsá² faa'²¹a jee²¹² 'nʉ́¹.
23580	MAT 12:22	Joon 'in tsá² do ngajée¹i tyani Jesús jaain²¹ tsá² tiui² 'in jo faa'²¹a joon 'yuui² 'in 'lɨɨi'³ alma tya'a. Joon gaun'láa²mo Jesús 'in tsá² do galɨ́²‑ɨ jǿø²ø joon ga'láa² 'wii²¹² faa'²¹o.
23583	MAT 12:25	Joon ñii¹ Jesús 'ee 'ɨ¹‑tsi 'in tsá² do joon gajin'²in sɨɨ'²¹i 'ido: ―Wana 'in gobierno lɨ́¹ 'láai² poo²¹² 'ii joon tíin¹in la 'oo'²¹ 'ii joon 'in gobierno do jo taa'²¹a. La joon jon wana coon²¹ fuu²¹ sɨ la 'oo'²¹ ruu'²¹i 'ee jmoo¹o mɨɨ'¹³ jo wóo² taa'²¹a.
23584	MAT 12:26	Joon wana Satanás 'woo¹i Satanás 'ña'a tún² 'ii'¹³ lɨ́ɨ¹i. ¿Xiiala li taa'²¹a 'ido wa lɨ́ɨ¹i la joon?
23586	MAT 12:28	Pe 'wóo²na 'in 'lɨɨi'³ taai² alma tya' tsá² coon'¹³ 'ii'²¹ tya' Espíritu Tyʉ́² tya' Dios joon wana jmóo³oo la joon gatɨ́² 'ii'²¹ 'e tyʉ'² Dios to² jee²¹² 'naa'.
23587	MAT 12:29	’Jo lí² tsataai² tsá² inʉʉ tya' tsá² pí²‑tsi 'e 'wo'¹ tsá² 'e sá² tya'a wa jo jéei¹ 'nʉ́ʉ¹i. La joon lí² 'wó²o 'e sá² tya'a.
23588	MAT 12:30	’Jileei'²¹ 'in jo seein²¹ tyʉ́² coon'¹³ jna 'ee'¹mo jna joon jileei'²¹ 'in jo uncaain²¹ tsá² ilíin² tsá² tya' Dios coon'¹³ jna 'ǿø¹mo tsá² wíin².
23589	MAT 12:31	’Tsʉ 'wii'¹³ joon fuu²¹²uu 'naa' doñi'ee tsaa² 'e 'noo¹o tsá² sɨ doñi'ee júu³ 'laa'²¹ 'e faa'²¹ tsá² lí²‑i 'iin² Dios tsaa² tya'a pe wana faa'²¹a tsá² 'laa'²¹ tya' Espíritu Tyʉ́² tya' Dios jo 'iin²gɨ tsaa² tya' 'ii.
23590	MAT 12:32	Joon doñi'ee júu³ 'laa'²¹ 'e faa'²¹ tsá² tya' Ruu'²¹i Tsá² lí²‑i 'iin² Dios tsaa² tya'a pe wana faa'²¹a tsá² 'laa'²¹ tya' Espíritu Tyʉ́² tya' Dios jo 'iin²gɨ tsaa² tya'a 'e juncwii²¹ lo la joon jon lɨ' cataain²¹².
23591	MAT 12:33	’Wana tyʉ́² coon²¹ 'mó² 'oofuu²¹ cwo¹o 'oofuu²¹ 'e tyʉ́² joon wana gó² 'e 'mó² do gó²o jon 'e 'oofuu²¹ 'e i'ɨ́¹ɨ. Tsʉ coon²¹ 'mó² 'oofuu²¹ cwii¹i tsá² coon'¹³ 'oofuu²¹ 'e tsí².
23592	MAT 12:34	¡Xuui²¹² tya' 'in 'lɨɨi'³ 'naa! ¿Xiiala lí² fó²oo' 'naa' júu³ tyʉ́² joon yaamoo' 'lɨɨi'³ 'naa'? Tsʉ faa'²¹a tsá² jiin'¹³ la 'ɨ¹‑tsio.