23214	MAT 1:1	Ari yokamai Yesu Kirisito awama yokamai kanom i epe. Yesu yaromi Dawiri gauwom moingoro te Dawiri Aparam gauwom moime.
23215	MAT 1:2	Aisaki nem Aparam te Yakopo nem Aisaki te Yura yaromi ama emerom nenom Yakopo
23216	MAT 1:3	te Peresi te Sara nenom Yura te yai surai manom Tema te Esaron nem Peresi te Uram nem Esaron
23217	MAT 1:4	te Aminara nem Uram te Nason nem Aminara te Saramon nem Nason
23218	MAT 1:5	te Boasi nem Saramon te Boasi mam Reiapo te Opeti nem Boasi te Opeti mam Ruti te Yesi nem Ofeti
23219	MAT 1:6	te kiapanom bei erongua yai ori Dawiri nem Yesi te Soromon nem Dawiri te Soromon mam koma Uraia efem biyai moinguai
23220	MAT 1:7	te Riapoam nem Soromon te Afaisa nem Riapoam te Asa nem Afaisa
23221	MAT 1:8	te Yosafa nem Asa te Yoram nem Yosafa te Usaia nem Yoram
23222	MAT 1:9	te Yotam nem Usaia te Easi nem Yotam te Esekaiya nem Easi
23223	MAT 1:10	te Manasa nem Esekaiya te Emon nem Manasa te Yosaia nem Emon
23224	MAT 1:11	te Yekonaia yaromi ama emerom nenom Yosaia. Yekonaia te emerom moinga kakom tei Bapiron ari fure Isirae ari kura boire Isirae ari endire fu Bapiron ari kei faingi tei fime.
23225	MAT 1:12	Isirae ari yokamai fu Bapiron fure kan iki moinga ena Siatie nem Yekonaia te Serapape nem Siatie
23226	MAT 1:13	te Apiu nem Serapape te Eraiakim nem Apiu te Eso nem Eraiakim
23227	MAT 1:14	te Satoki nem Eso te Eki nem Saroki te Eriyu nem Eki
23228	MAT 1:15	te Eriesa nem Eriyu te Matan nem Eriesa te Yakopo nem Matan te Yosefe nem Yakopo.
23229	MAT 1:16	Yosefe oparomi Maria wiom biyai moingoro Yesu kui nome. Koma ka mapunom “Mesia yai uname,” dungua ena yokamai “Gan i Mesia moime,” epe dime.
23230	MAT 1:17	Ena Aparam ariyoma moi winga ure Dawiri moingui tei fuka dinga ariyoma okonom koro koro muruwo te kaunom suwo suwo. Te Dawiri ariyoma muruwo moi winga ure kakom i yokamai kan iki Bapiron fainga fuka dinga ariyoma okonom koro koro muruwo te kaunom suwo suwo. Te kakom i Bapiron iki kan fainga moi winga ure Mesia kui nongua kakom i fuka dungua ariyoma okonom koro koro muruwo te kaunom suwo suwo.
23231	MAT 1:18	Yesu Kirisito kui engua kam i epe. Yokamai Yesu mam Maria Yosefe nou koi ei teingoro moime. Te surai kau eikeipikoro Maria oparomi kanongua Murom Sumuna miriyomdi si di tongoro gan moime.
23232	MAT 1:19	Maria nou koi teinga yai Yosefe yaromi yai nokapu wom moinguairai “Maria bei gai goi tekenaye,” di fire ena iran i “Ari kankenaingero Maria awi dowaye,” di fime.
23233	MAT 1:20	Yosefe epe ka di fi moingoro kuwan kanongua Ari Wanopanom nuwi kokonan gan ta uro di tome, “Dawiri ariyom Yosefeyo gan i opai miriyomdi fuka dungua i Murom Sumuna bei moiro tongoro ena ‘Maria inaiye,’ epe duwangai kuri fikeyo!
23234	MAT 1:21	Ena opai wam kui nowangore yaromi ariyoma bianom fanangua kore de erowangua iran ne gan i kam ‘Yesuye,’ diro,” nuwi kokonan gan di tome.
23235	MAT 1:22	Komari Ari Wanopanom di tongoro kam mapunom yai boime. Epenai tai ta muruwo epe beingoro kam mapunom mukom faimie.
23236	MAT 1:23	Komari kam mapunom yai epe boime, “Yai kau eikengua oparom gan miriyomdi moiro wam kui nowangoro yaromi kam Emanue enaime,” boime. Gan kam mapunom i epe: Yai Gumam nonon ama moipunie.
23237	MAT 1:24	Ena Yosefe wi fairo ariro Ari Wanopanom nuwi kokonan gan di tonguamere epe beiro Maria iro moime.
23238	MAT 1:25	Te Yosefe Maria yo morom kiapam bei moingoro wam kui nome. Kui nongoro “Gan i kam Yesuye,” diro kam eme.
23239	MAT 2:1	Eroti kiapanom bengua yai ori moingua kakom i Maria wam Yesu Beterem iki birom ori kei faingi tei kui nome. Te Beterem i Yura ari ikinom akainom suna tei dume. Maria wam kui nongoro ena okome kui mokome mapunom finga ari aro moko ungui koro ime moinga ma dere u Yerusarem ure
23240	MAT 2:2	“Gan i okome Yura ari kiapanom beiro yai ori morangua yaromi amai kui nome? No yokamai kei faipungi moiro yaromi kui nongua kuimokome koingua kanere ‘Furo kam akire di towapune’ diro upune,” ka epe dingoro
23241	MAT 2:3	kiapanom bengua yai ori Eroti ka i firo niki de fire gam nouro dungoro te ari yai opai Yerusarem tei moinga muruwo ama ganom nouro dime.
23242	MAT 2:4	Ena Eroti yaromi Yai Gumam fi mun ei teinga ari ori te ka di guwo dungua nuwi si ereinga ari u boire “Ure kuku boiyo” di erere winga “Mesia yaromi amai kui nowame?” dire mina wako erongoro
23243	MAT 2:5	“Mesia yaromi Yuria ari ikinom akainom Beterem akai kui nowame. Ka mapunom yai ka epe boingua firo!
23244	MAT 2:6	‘Beterem ari yo, ne Yura akainom suna tei moingai te epena Yura ari suwo yai ori moingoro okome ne Beterem ari yai ori wom moraime. Ne yokama moingi suna tei yai ori ta fuka diro ena na arinama Yura ari kiapanom bei morame,’ epe boime,” di teime.
23245	MAT 2:7	Ena iran Eroti ari kui mokome finga yokamai u boire “Nenen mora wiyo,” u boi erere winga “Tora kakom kui mokome i fuka dume,” diro mina wako erere yokamai kanom fire
23246	MAT 2:8	ena yaromi ari yokamai ewi Beterem akai dero “Ne yokama fure nokapu kanere gan i imari deiyo! Imari dere ka di mari de naro. Na fika ama furo kam akire di towaiye,” di erongoro
23247	MAT 2:9	kam firo fime. Te fure kui mokome tokoi kaningoro koma yokamai aro moko ungui koro ime moingi kaningairai kui mokome u koma koma fure gan ikai moingua ikom birom kopu tei de moingoro
23248	MAT 2:10	ari yokamai kui mokome kanere denom minom mun ori wom fire
23249	MAT 2:11	ena iki ikai fure gan te mam Maria kanere kaunom gurom boire kam akire di tere ena gai iro finga di boire guwai gai nokapu epe teime: kongo gol te eri arom kipom sungua kuwanom te nuwi kipom sungua teime.
23250	MAT 2:12	Ena kuwandi Yai Gumam ari yokamai ka di erere “Ne yokamai inako dere Eroti moingui tei kiyo,” di erongoro yokamai kon ta dungui tei fure ikinomdi fime.
23251	MAT 2:13	Ari yokamai fu deingoro Yosefe kuwan kanonguai Ari Wanopanom nuwi kokonan gan ta uro “Epena arire gan te mam endire Isipi man tei tongi fo. Ena ne Isipi tei moingoro te okome na ‘Yura akai fo,’ di erowaye. Epena Eroti gan wandou uro ‘Si goraye,’ diro bemie,” di tongoro
23252	MAT 2:14	ena Yosefe giruwangua kakom ariro gan te mam endiro ena Isipi fure tei moingoro okome Eroti mora goime.
23253	MAT 2:15	Komari Ari Wanopanom di tongoro te ka mapunom yai boingua epena tai epe beingoro ka mapunom i mukom faimie. Ka mapunom yaromi epe boime, “Na wanam Isipi akai tei moingua u boikoro ume,” epe boime.
23254	MAT 2:16	Ena Yesu nem mam Isipi yo moingi ena ari kui mokome mapunom finga yokamai Eroti gumam bawingoro yaromi dem miriyom eriyom mokore ena ari suwo koropane ewi Beterem akai teina koro koro tei dere, “Ne yokamai fure gan gawo noniki suraiye i dekenainga muruwo ei goiyo,” di erome. Koma Eroti yaromi ari kui mokome mapunom finga yokamai “Tora kakom kui mokome fuka dume?” diro mina wako erere ka i fire iran epena epe beme.
23255	MAT 2:17	Ena epe bengoro komari ka mapunom yai Yeremaia boingua epena mukom faimie. Yaromi epe boime,
23256	MAT 2:18	“Oparomi Rama akai moingui tei kai ori au diro meingoro yokamai fime. Reisa oparomi gama muruwo goingoro oparomi kai mei erongua ari yokamai bei wira duwainga faikeme,” epe boime.
23257	MAT 2:19	Ena okome Eroti mora goingoro Yosefe Isipi akai moire kuwan kanongua Ari Wanopanom nuwi kokonan gan ta ure
23258	MAT 2:20	“Yaromi koma ‘Ne yokamai fure gan si goiyo,’ dungua yaromi epena mora goime. Ena ne arire gan te mam endire Isirae man tei fo!” di tongoro
23259	MAT 2:21	iran Yosefe arire gan te mam endire Isirae man tei fume.
23260	MAT 2:22	Yaromi Isirae mansinom ure “Eroti wam Akereya epena Yura ari kiapanom bengua yai ori moimia,” ka dinga fire kuri firo “Akai tei kei fanapunga kuri fiye,” diro moingua te kuwandi Yai Gumam ka di tongoro iran Yosefe Gariri akai suna tei furo
23261	MAT 2:23	iki birom ori ta kei faingi kam Nasareti dingi tei fure fai moime. Yaromi epe bengoro ka mapunom ari koma “Ari yokamai ‘Yaromi Nasarini yai moime,’ duwaimie” dinga epena ari “Ka i kawom,” dime.
23262	MAT 3:1	Okome Yoane yaromi nuwi bui erongua yai u Yuria ari moikeinga akaiyom uro moiro ka di mari dere
23263	MAT 3:2	“Yai Gumam ari kiapanom bei erowangua kakom i teina ungoro ena iran ne yokamai bianom ma dere nomane si awa teiyo,” epe dume.
23264	MAT 3:3	Komariki Yai Gumam di tongoro te kam mapunom yai Aisaiya di mari dongoro te epena Yoane yaromi ungua ka mapunom mukom faime. Ka mapunom yaromi epe dire, Ari moikeinga akaiyomdi tei yai ta moiro u boiro “Ari Wanopanom konom kenom beiyo. Te yaromi konom bei yo teiyo,” u boime, ka mapunom yaromi epe dume.
23265	MAT 3:4	Yoane yaromi non kame wiyom gai wareinga fire te non gam goyomdi dero te siname gai nere te ipa dum ekoi koi moinga nurom ire nome.
23266	MAT 3:5	Ena Yerusarem ari te Yuria ari muruwo te ari Yoran nuwi teina moinga yokamai muruwo u Yoane moingui tei ure
23267	MAT 3:6	ena bianom faingua di mari de teingoro Yoane yaromi Yoran nuwi tei bui erome.
23268	MAT 3:7	Te ari Mose ka di guwo dungua kam i gore dinga yokamai munmane i kam Feresi te Sarusi u Yoane moingui tei ure “Yaromi nuwi bui norowame,” diro wingoro Yoane kanongua “Onopa yokamai moingamere epe ne yokamai moinga ena Yai Gumam kura kam di norowangua kakom i teina ungoro ena ne yokamai Yai Gumam kura kam duwangua tongi naimo? Nemane. Ne yokamai nomane si awa tekeime.
23269	MAT 3:8	Ena ne yokamai bianom ma dere nomanenom si awa towainga iran si awa teinga mapunom nokapu beiyo. Ne yokama epe benaingere ena Yai Gumam kura kam di erekename.
23270	MAT 3:9	Te ne yokamai ‘Aparam yaromi nonon awanom moingoro iran Yai Gumam kura kam di norekenamie,’ di fikeiyo. Tora bengoro epe di fikenaime? ‘Yai Gumam kongo dunguirai ire Aparam gama bei enamie,’ di ereye. Te Yai Gumam nen towane ‘Nenen Aparam gama moime,’ duwame.
23271	MAT 3:10	Epena eri dunguamere epe ne yokamai moinga ena ari eri i di mapunomdi gerowaime. Eri muruwo mukom nokapu koikengua ari gere ire fiasi e dongua deime.
23272	MAT 3:11	Te ne yokamai bianom ma dere nomanenom si awa towaingoro ena na nuwi bui erowaiye. Te yai ta na mounamdi unangua yaromi kokonan ori benanguai epe: Yaromi Murom Sumuna yoporam boingua te e dongua si di erowamie. Te yaromi yai ori moinguairai te na yai gawo moiye. Na yai gawo moiro yaromi kauwom tou okonamdi ire naika faikename.
23273	MAT 3:12	Yaromi di kendi okomdi akoro ure ena kui morom muruwo bei dowangua te kui mukom iro furo kui iki ikai eire kui morom iro e dongua garangua goukenamie. Mora,” Yoane epe di erome.
23274	MAT 3:13	Kakom i Yesu Gariri man tei ma dere Yoran nuwi uro Yoane moingui tei furo “Yoane nuwi bui narowame,” diro fungoro
23275	MAT 3:14	te Yoane yaromi “Tora bengoro ne na moiki tei ungoro na nuwi bui erowaye! I faikeme. Ne nuwi bui narowanie. Ena ne nomane awa to,” di tongoro
23276	MAT 3:15	“E e, epena na dikamere ne epe beyo. Nonon epe beire Yai Gumam yo tongua mapunom muruwo dourom borapune,” di tongoro iran Yoane Yesu kam gore di tome.
23277	MAT 3:16	Ena Yoane nuwi mora bui tongoro Yesu yaromi nuwiri tei ma dero moko ungoro kamun giram koingoro ena Yai Gumam Murom Sumuna ako sunguamere kapu kunuma epe mere Yesu kanunguai te Murom Sumuna u Yesu moingui tei ungoro
23278	MAT 3:17	ena ka ta kamundi u boiro “Yaromi na wanam moingoro na mun fi tere te na denam minam ama mun fi teye,” u boime.
23279	MAT 4:1	Boromdi i Murom Sumuna Yesu akiro fu ari moikeinga akaiyom tei fungoro Satan yaromi u Yesu moingui tei uro ka kea ei tome.
23280	MAT 4:2	Ena Yesu kua kopuna moi tongua aro kakom 40 te kama kakom 40 fungoro ena meran goingoro
23281	MAT 4:3	ena ka kea ei tongua yaromi Yesu moingui tei ure “Ne Yai Gumam wam moranga ne kongo dunguai ire di erongore ena kua u mari name,” di tongoro
23282	MAT 4:4	te “Ka mapunom epe dume, ‘Kua towane ari nowainga nokapu moikenaime. Te Yai Gumam ka muruwo giramdi ungua ari firo nowainga yokamai nokapu moraime,’ ka mapunom epe dume,” Yesu epe di tome.
23283	MAT 4:5	Di tongoro ena Satan yaromi Yesu akiro iki birom ori yo tongua Yerusarem tei furo te fi mun ei teinga ikiwori birom kopu iwa de tero
23284	MAT 4:6	“Ne Yai Gumam wam moranga ne ure ako mangi suwo! Ka mapunom epe dume, ‘Yai Gumam nuwi kokonan gan yokamai di de erowangoro ena yokamai okonomdi ne ganum akonaingore iran kongo ne kaunumdi koi boikenanie,’ ka mapunom epe dume,” di tongoro
23285	MAT 4:7	“Ka mapunom ama dumia, ‘Ari Wanopanom i ne Yai Gumanum moimie. Ena iran ne “Yai Gumam yo, ne epe bei naro,” yo epe dikeyo,’ ama dumie,” Yesu di tome.
23286	MAT 4:8	Di tongoro ena Satan yaromi Yesu tokoi akire kopu mokongui iwa fure ena ari mansinomdi moinga muruwo te ari yoporanom boinga muruwo te ari yokamai taikan ako neinga tarom muruwo opom di tero
23287	MAT 4:9	“Ne kaunum gurom boire te na kanam akire di towangere ena tai i muruwo erowaikoro ena ne tai i muruwo kiapam benane,” di tongoro
23288	MAT 4:10	“Satanyo, ne fakai fo. Ka mapunom dumia, ‘Ne Yai Wanopanum kam akire do. Yaromi ne Yai Gumanum moingua ena ne yaromi kokonanom towane bei teyo!’ epe dume,” di tome.
23289	MAT 4:11	Ena iran Satan yaromi Yesu moingui tei ma dongoro te Yai Gumam nuwi kokonan gan yokamai ure Yesu akire di teime.
23290	MAT 4:12	Okome ari yokamai bei moiro Yoane yaromi akiro furo kan si teingoro Yesu firo ma dere Gariri man tei furo
23291	MAT 4:13	ena Yesu furo “Nasareti kei faingi tei fairo moikenaiye,” diro ma dere furo iki birom Kapanem ori fai moime. Te Kapanem i nuwi dian tei dungui te nuwi dian i kam Gariri te Kapanem i suna Sepuran akai te Nafarai akai dume.
23292	MAT 4:14	Yesu yaromi epe bengoro ka mapunom yai Aisaiya koma ka dungoro epena ka i mukom faimie. Yaromi epe dume,
23293	MAT 4:15	“Sepuran akai moingi ne yokamai te Nafarai akai moingi ne yokamai te ari teina kon mori u nuwi dian fungua moingi ne yokamai te ari Yoran nuwi koro moingi ne yokamai te ari nen ta Gariri moingi ne yokamai
23294	MAT 4:16	ena ne yokamai muruwo si boingua ori akaiyom moiro ena okome kewa ori dongua kanaime. Te ne yokamai muruwo ari goinga mansinom tei moiro ena okome kewa i dowame,” ka mapunom yaromi ka epe dume.
23295	MAT 4:17	Ena epena kakom Yesu ka di mari dero, “Yai Gumam ari kiapanom bei erowangua kakom i teina ungoro iran ne yokamai nomanenom si awa teiyo!” epe di erome.
23296	MAT 4:18	Yesu nuwi dian i kam Gariri dingi bunamdi yaromi wanero auwom emerom surai ekanumie. Yai ta i kam Saimon te yaromi kam ta Pita ama dinga, te yaromi emerom Enduru ama moime. Yokamai surai nuwi kapu singa gaiyom fiasi nuwiri dere te nuwi kapu wan doure suware kokonan beipikoro
23297	MAT 4:19	Yesu “Ne surai ure na mounamdi wiro. Unapika ena nuwi kapu ipikamere epe na kanam dikai fire di mari dere ari yai opai endinapire,” di erongoro ena
23298	MAT 4:20	yai surai nuwi kapu singa gaiyom kene kene eire nuwi kopare eire ma dere Yesu mouwomdi fipire.
23299	MAT 4:21	Yesu yaromi nuwi dian koro wan furo auwom emerom surai ama ekanume. Yai ta i kam Yemesi te emerom Yoane ama moime. Surai nenom Sepeti. Ena yai suraiye nuwi kopare moingi tei nuwi kapu singa gaiyom bei kun dai moingoro te Yesu yai surai “Wiro,” di erongoro
23300	MAT 4:22	ena yai surai kene kene eire nuwi kopare te nenom moingui tei ma de tere fure Yesu mouwomdi fipire.
23301	MAT 4:23	Ena Yesu Gariri man man wan fure ka mapunom nuwi si ereinga ikom munmane ikai furo ari ka nuwi si erero te Yai Gumam ari kiapanom bei erowangua gunom kam i ama di mari de erere te ari nupi fainga te ganomdi tai mapunom mapunom gainga bei nokapu de erome.
23302	MAT 4:24	Yaromi kam wayom Siria mansinom koro koro fungoro ena iran ari yokamai nupi mapunom mapunom faingua te ganom kipi ori kaingua endiro wingoro te ari murom niki dongua te ari ako fairo founa founa finga te ari yoporanom goingua muruwo endiro wingoro Yesu bei nokapu de erome.
23303	MAT 4:25	Ena ari munmane wom Gariri ari te Dekapori ari te Yerusarem ari te Yuria ari te ari Yoran nuwi koro fainga yokamai muruwo Yesu mouwomdi fime.
23304	MAT 5:1	Ari munmane wom wingero Yesu ekanero ena kopu iwa furo ame dongoro yaromi mouwomdi finga ari wingoro
23305	MAT 5:2	ka nuwi si erome,
23306	MAT 5:3	“Ne yokamai nomanenom inokore ei oropo deinga ne yokamai mun fiyo! Epe beingoro Yai Gumam kiapanom bei erowame.
23307	MAT 5:4	Te ne yokamai kai ori au diro meinga ne yokamai mun fiyo! Okome Yai Gumam ne yokamai nomanenom bei nokapu de erowame.
23308	MAT 5:5	Ne yokamai kanom bire teinga ne yokamai mun fiyo! Okome man man muruwo Yai Gumam erowame.
23309	MAT 5:6	Ne yokamai ‘No kopuna meran goipungamere te nuwi goipungamere epe no yokamai Yai Gumam yo tongua mapunom meran gorapune,’ epe di finga ne yokamai mun fiyo. Okome Yai Gumam yo tongua mapunom erowangoro fai si duwame.
23310	MAT 5:7	Ne yokamai furo ari kanom fi ereinga ne yokamai mun fiyo. Okome ena Yai Gumam ne yokamai kanom fi erowame.
23311	MAT 5:8	Ne yokamai denom minom feke dongua ne yokamai mun fiyo. Okome ne yokamai Yai Gumam kanaime.
23312	MAT 5:9	Ne yokamai ‘Denom minom towane eiro morapune,’ ari di ereinga ne yokamai mun fiyo! Okome Yai Gumam ‘Ne yokamai na ganama moime,’ di erowame.
23313	MAT 5:10	Ne yokamai Yai Gumam yo tongua konom wan moire epe beinga ena ari kura boi ereinga ne yokama mun fiyo. Okome Yai Gumam kiapanom bei erowame.