23214	MAT 1:1	Yesu-Kirsa bĩncuɔmbaŋ cuu ba-naa dumaa ku yaa daaku: Yesu-Kirsa hilaa *Davidi hãayɛ̃lmba-na. Davidi fuɔ u hel *Abiramu hãayɛ̃lmba-na.
23216	MAT 1:3	Yuda sire da Perɛsi baa Sera. Bisãlŋ daaba nyu‑i ba taa ba bĩ-yo Tamar. Perɛsi sire da Esirɔmu. Esirɔmu sire da Aramu.
23218	MAT 1:5	Salmɔ sire da Bosi. Bosi nyu‑i ba taa ba bĩ-yo Araabu. Bosi sire da Obɛdi. Obɛdi nyu‑i ba taa ba bĩ-yo Uruti. Obɛdi sire da Yese.
23229	MAT 1:16	Yakɔbu sire da Yosɛfu. Yosɛfu sire biɛ ciɛŋo. U ciɛŋo‑i ba taa ba bĩ-yo Maari. Maari faŋo yaa huɔŋ Yesu maŋ baŋ bĩŋ-yoŋ *Kirsa‑i.
23230	MAT 1:17	Kuu dii ŋaa a doŋ Abiramu‑i-na a ji hi Davidi‑i, tonaamba cĩncieluo ba naa‑i dii. Aa a doŋ Davidi‑i-na a ji hi baŋ bilaa *Isirahɛl-baamba‑i huɔŋgu maŋ nuɔ‑i, tonaamba cĩncieluo ba bi naa‑i dii. A doŋ huɔŋgu faŋgu-na, ji hi Kirsa homma‑i, tonaamba cĩncieluo ba bi naa‑i tiraa ba ye dii hɔlma-na.
23236	MAT 1:23	«Bilonyɔnyuro ka ce kusũŋgu a hoŋ naacombiloŋo. Ba ka ta ba bĩ-yo Emaniɛl.» Ku yuŋgu yaa wuɔ Diiloŋo dii baa-ye.
23237	MAT 1:24	Yosɛfuŋ juɔ sire duɔfũmmu-na, wuɔ ce Itieŋo dɔrpɔpuɔrbiloŋ uŋ waaŋ mamaŋ baa-yo aa u dɔrŋo kãal jo ji tĩɛna baa-yo.
23242	MAT 2:4	Wuɔ bĩ *Diilojigãntaamba yuntaamba maŋ waa nelle-na hiere baa *ãnjĩnamma pigãataamba‑i a ji yuu-ba wuɔ: «Diiloŋ uŋ pãa nuŋgu‑i wuɔ u ka saaŋ *Koŋkortieŋo maŋ, u saaya u hoŋ terieŋ haku‑i nuɔ‑i?»
23244	MAT 2:6	‹Betelɛmutaaŋ namaa, baa na ta na ne wuɔ sĩ Yude nilɛiŋa-na hiere namaa nelle yaa huoŋ-nu dɛ! Umaŋ ka waa *Isirahɛl-baamba yuŋ-nu, umaŋ ka ta mi baamba yaaŋ-na tuɔ ne-ba, u ka hoŋ namaa nelle yaa nuɔ‑i.›»
23245	MAT 2:7	Erɔdiŋ juɔ suɔ *Kirsa muŋhommuŋ-terieŋgu‑i, wuɔ cuo bĩ hirieŋ daaba‑i a ji yuu-ba suɔ mɔɛl daadeŋ duɔŋ ta di hel huɔŋgu maŋ nuɔ‑i.
23247	MAT 2:9	Erɔdiŋ piiye baa-ba tĩ, baa sire ta ta ba kã Betelɛmu‑i-na. Ba'a ba ne, tiraa da mɔɛl daade‑i ba yaaŋga-na di wuɔ di kã. Baa ta ba nyaanu-diɛ. Diŋ kaa hi biloŋ uŋ waa terieŋgu maŋ nuɔ‑i, diɛ yiɛra ku yudɔrɔ‑i-na.
23251	MAT 2:13	Hirieŋ baŋ taa, Itieŋo *dɔrpɔpuɔrbiloŋ wuɔ carra Yosɛfu‑i dãnsãaŋ-nu a waŋ baa-yo wuɔ: «Yosɛfu, *Erɔdi ka sire wuɔ u taara naacombiloŋo‑i ko-yo. Sire ŋ gbar baa-yo baa nyuŋo‑i hiere na ka tĩɛna Esipi. Da mi saa ji cira na jo, molo baa jo.»
23253	MAT 2:15	U kãa ka tĩɛna kusuɔŋ-nu'i Erɔdi ji tuɔ ku. Itieŋ uŋ ciɛ u *pɔpuɔrbiloŋo waŋ nelma maŋ, ma'i sa juɔŋ daama‑i wɛi? Pɔpuɔrbiloŋo waaŋ-ma wuɔ: «Mi ciɛ mi biɛŋo hel Esipi‑i-na.»
23260	MAT 2:22	Erɔdi biɛŋo naŋo waa, ba taa ba bĩ-yo Arkelɔsi. Yosɛfuŋ kãa, wuɔ nu-ma wuɔ tuoŋ uŋ kuu, u yaa ciɛ nellentieŋo‑i *Yude‑i-na. Kor maa ta ma da Yosɛfu‑i u saa siɛ duɔ kã ka tĩɛna terieŋgu-na. Diiloŋ wuɔ piiye baa-yo dãnsãaŋ-nu wuɔ u kã u ka tĩɛna *Galile mara nuɔ.
23261	MAT 2:23	Wuɔ kã ka tĩɛna Galile nelle nande-na ba bĩ-de Nasarɛti. *Diilopɔpuɔrbiemba waaŋ-ma wuɔ: «Ba ka ta ba bĩ *Koŋkortieŋo‑i Nasarɛtiyiɛŋo», ma bi ciɛ.
23262	MAT 3:1	Ku huoŋgu-na, *Nsãa-Batisi wuɔ ji sire tuɔ waŋ Diiloŋ-nelma‑i baa nuɔmba‑i dii *Yude *hĩɛkuraaŋgu-na. U taa u piiye wuɔ:
23263	MAT 3:2	«Naanaŋ na cilɔbabalaŋo‑i, *Diiloŋ-bãaŋgu piyaa tĩ!»
23264	MAT 3:3	Diiloŋo puɔraa *Isayi waŋ Nsãa fuɔ maama yaa wuɔ: «Molo dii tuɔ hohuola hĩɛkuraaŋgu-na wuɔ: ‹Migãaŋ Itieŋo hũmieŋa‑i Cãaŋ-yaŋ na viinu-yɛi.›»
23265	MAT 3:4	Joŋgoruo maŋ waa Nsãa nuoŋgu-na, baa sũɔ-yo baa nyɔgɔ̃mɛkuɔsĩnni aa u taa u pɛ̃yɛ̃ u nɛgɛlle‑i baa cãanuŋ-kpãŋkpaaŋgu. U taa u wuo dũŋgbɛrmba baa sɔllu.
23268	MAT 3:7	Nsãaŋ juɔ da *Farisĩɛbaa-ba‑i baa *Sadusĩɛbaa-ba kũɔl ba-naa ba jo u wulaa wuɔ u batiseŋ-ba, wuɔ gbɛ̃-ba wuɔ: «Nelbabalaaŋ namaa temma‑i daana‑i! Hai juɔ tũnu-nɛi wuɔ da na batiseŋ Diiloŋo siɛ ka gãŋ baa-na?
23270	MAT 3:9	Baa na da niɛ sĩ *Abiramuŋ yeŋ na bĩncɔiŋo Diiloŋo siɛ ka gãŋ baa-na. Mi tũnu-nɛi: Naŋ fiɛ da tãmpĩɛŋa maŋ daaya‑i, Diiloŋo gbãa bir-a ce-ya Abiramu hãayɛ̃lmba namaa fuoŋgu-na.
23271	MAT 3:10	Maale nuŋgu saaraa jĩna. Tibiiŋgu maŋ da ku saa maŋ biefɛfɛiŋa, ku jũŋ aa sɛnu.
23272	MAT 3:11	Muɔmi batiseŋ-na baa hũmma yoŋ da mi pigãaŋ wuɔ na naana na cilɔbabalaŋo‑i; ŋga molo ka jo mi huoŋgu-na. Kutieŋo fɔ̃ŋgũɔ jĩɛnya mɛi wuoŋo‑i. Mɛi saa piɛra u natãaŋgu‑i. Fuɔ ka batiseŋ-na baa *Diiloŋ-Yalle baa dãamu.
23273	MAT 3:12	Kɔkɔruɔŋgu dii u naŋga-na. U ka pe u dĩmma‑i. Duɔ ji pe-ma tĩ hiere torre-na, u ka kũɔl belle‑i dii-de inɔŋgɔ̃-na aa sɛnu fuoru‑i baa dãamu. Dãamu fammu sa dĩŋ dede.»
23277	MAT 3:16	Baŋ juɔ batiseŋ Yesu‑i tĩ aa u hel hũmma-na, dɔrɔ wuɔ puur. Wuɔ u ne da *Diiloŋ-Yalle hilaa koŋhuruŋ temma jo ji diire-yuɔ.
23278	MAT 3:17	Baa nu molo piiye dɔrɔ‑i-na wuɔ: «Mi Biɛŋo yaa daayo‑i; u maama sa suɔ aa dɔlnu-miɛ. U yaa fĩɛŋ mi huɔŋga‑i.»
23279	MAT 4:1	Ku huoŋgu-na, *Diiloŋ-Yalle kã baa Yesu‑i *hĩɛkuraaŋgu-na *Sitãni duɔ ka guɔl u gbeini‑i.
23281	MAT 4:3	Sitãni wuɔ jo ji waŋ baa-yo wuɔ: «Da kuɔ Diiloŋ-Biɛŋo yaa nuɔŋo‑i kelkel, ce tãmpĩɛŋ daaya bir niiwuoni i ne!»
23284	MAT 4:6	aa naa cira: «Da kuɔ Diiloŋ-Biɛŋo yaa nuɔŋo‑i kelkel, tie ŋ diire i ne! Ma sĩ ma nyɛgãaŋ Diiloŋ-nelma-na wuɔ: ‹Diiloŋo ka ce *dɔrpɔpuɔrbiemba tũu-ni ba nammu-na ŋ baa ji tisĩŋ ŋ fɛrɛ› kɛ?»
23291	MAT 4:13	Uŋ kãa, u saa ka tĩɛna Nasarɛti‑i-na, wuɔ kã ka tĩɛna Kafarnamu, dii dalaŋga caaŋgu-na. Terieŋgu faŋgu‑i, Sabulɔ̃ hĩɛma, fuɔ baa Nefutali.
23292	MAT 4:14	Diiloŋ uŋ puɔraa *Isayi waŋ mamaŋ, ma'i sĩ daama‑i wɛi?
23293	MAT 4:15	Isayi waaŋ-ma wuɔ: «Sabulɔ̃ hĩɛma-na, Nefutali nelle-na, dii dalaŋga caaŋgu-na, kã ka hel dii *Yurdɛ̃ nuoraaŋgu bomborma-na, a biɛ Galile‑i hiere, *niɛraamba nelle‑i, bamaŋ waa hiere kukulma-na, cecerma hilaa-bɛi.
23295	MAT 4:17	Yesuŋ kãa dumaaŋo-na, wuɔ doŋ tuɔ waŋ Diiloŋ-nelma‑i baa nuɔmba‑i wuɔ: «Naanaŋ na cilɔbabalaŋo‑i, *Diiloŋ-bãaŋgu piyaa tĩ!»
23296	MAT 4:18	Yiiŋgu naŋgu-na, Yesu wuɔ ji tuɔ cor a da gbosobaa-ba namba naŋ juɔŋo *Galile dalaŋga-na. Ba waa ba hãi; nɛliɛŋo baa u hãaŋo. Ba bĩ mɔlŋo‑i Simɔ, u yerre nande yaa Piɛr, aa bĩ hãaŋo‑i Ãndere.
23299	MAT 4:21	Ba'a ba kã yaaŋga-na, a tiraa da naacolŋo naŋo baa u hãaŋo a naara ba to. Ba bĩ tuoŋo‑i Sebede aa bĩ bɛpomɔlŋo‑i Sake aa hãaŋo‑i Nsãa. Ba waa beŋ-na ta ba migãaŋ ba jɔnaamba. Yesu wuɔ bĩ bɛpuɔmba‑i.
23301	MAT 4:23	Yesu taa u wuɔra *Galile‑i-na hiere u waŋ Diiloŋ-nelma‑i *Diilonelhãalãdũnni-na, aa tuɔ waŋ *Diiloŋ-bãaŋgu *Neldɔdɔlma‑i, aa bi tuɔ sire jaamba‑i ba sĩnni-na hiere u kã.
23302	MAT 4:24	Siiritaamba‑i hiere baa nu u maama‑i ka saa. Baa ta ba jo baa jaamba‑i ba sĩnni-na hiere ba jo ba hã u tuɔ sire-bɛi. *Jĩnabaa-baŋ waa bamaŋ nuɔ‑i ba waa, kurmɔrɔ̃ntaamba waa, ka hel baa murgubaa-ba‑i hiere. Yesu wuɔ sire-bɛi kpɛ̃mmu!
23304	MAT 5:1	Yesuŋ daa nuɔmbaŋ kũɔlãa ba-naa ta ba nyaanu-yuɔ dumaaŋo-na, wuɔ kã ka nyugũŋ tãnuŋgu naŋgu-na tĩɛna. U *hãalãbieŋ baa jo ji cĩilã-yuɔ.
23308	MAT 5:5	Hɔhĩnantaamba yunni dɔlaa; hĩɛma ka ce ba maama.
23312	MAT 5:9	Bamaŋ fĩɛŋ ba muntĩɛnammu‑i, ba yunni dɔlaa; Diiloŋo ka tuɔ bĩ ba yaa u bisãlmba‑i.
23313	MAT 5:10	Baŋ ceŋ bamaŋ kpãncɔ̃lgũɔ ba viisĩnni maama-na, ba yunni dɔlaa; Diiloŋ-nelle‑i bafamba diele‑i.
23314	MAT 5:11	«Da ba ta ba tuora-nɛi, aa ta ba ce-na sũlma, aa haa balaaŋgu sĩnni‑i hiere nɛi mɛi maama-na, na yunni dɔlaa.
23316	MAT 5:13	«Namɛi dii dãmma‑i hĩɛma-na. Ŋga dãŋ da ma ji saara, ma gbãa tiraa ce niɛ ce kpɛ̃nnɛ? Ma siɛ gbãa fa wɛima; ba biɛ ka kũnna fuoreŋ.
23317	MAT 5:14	«Namɛi fitĩmbaa namaa hĩɛma-na. Na saa da, nelle maŋ da di waa tãnuŋ dɔrɔ, di sa fuo.
23318	MAT 5:15	Na suyaa wuɔ ba sa celieŋ fitĩnuɔ‑i aa biɛ bĩŋkũŋgu cure-yuɔ. Ba haa-yo dɔrɔ terieŋgu ce hiere da gbaa.
23319	MAT 5:16	Fitĩnuɔŋ ceŋ gbagbaama‑i dumaa, namaa na saaya na ta na ce gbagbaama‑i dumɛi nuɔmba hɔlma-na; ku yaa ba ka da na maacenfafamma‑i aa ta ba kaal na To‑i dɔrɔ‑i-na.»
23320	MAT 5:17	Ku huoŋgu-na, Yesu wuɔ cira: «Baa na da niɛ sĩ *Moisi‑i baa *Diilopɔpuɔrbiembaŋ nyɛgãaŋ mamaŋ hã-na wuɔ na ta na ce, mi juɔ da mi ji gbuonu ma yaa‑i, ma'i sĩ. Mi juɔ da mi ji pigãaŋ-na nelma famma belle yaa‑i.
23321	MAT 5:18	Yaaŋ mi waŋ ninsoŋo‑i baa-na: Dɔrɔ‑i baa hĩɛma‑i da ni gbãŋ waa tĩ, nelma diei siɛ gbãa gbuo nel daama-na. Halle cɛkũɔ, ma siɛ gbãa gbuo, fuɔ miwaaŋo tĩmma.
23323	MAT 5:20	Mi tũnu-nɛi: Da na saa vii yaŋ *ãnjĩnamma pigãataamba‑i baa *Farisĩɛbaa-ba‑i, na cɛraa na suur Diiloŋ-nelle-na.»
23324	MAT 5:21	«Naŋ siire, na nuɔ wuɔ ma waaŋ baa i bĩncuɔmba‑i wuɔ molo saa saaya u ko u nanolŋo. Da ŋ ko ŋ nanolŋo‑i ba saaya ba bĩ-ni fãamaaŋ ba terieŋ-nu.
23325	MAT 5:22	Ŋga ma miŋ ka waŋ mamaŋ baa-na ma yaa daama: Nuɔni maŋ da ŋ nyɔ ŋ nuoŋgu baa ŋ nanolŋo‑i, ba saaya ba bĩ-ni fãamaaŋ ba terieŋ-nu. Umaŋ duɔ tuora u nanolŋo‑i wuɔ mimilãŋo, ba ka bĩ kutieŋo‑i fãamaaŋ ba terieŋ-nu. Umaŋ duɔ bi gbɛ̃ u nanolŋo‑i wuɔ nelsɔsɔiŋo, ba ka caa kutieŋo‑i.
23326	MAT 5:23	A ce dumaaŋo-na, da ŋ fiɛ kã baa bĩŋkũŋgu da ŋ ka pã-ku hã Diiloŋo‑i, aa ka ne da wɛima dii nuɔ baa moloŋ hɔlma-na,
23327	MAT 5:24	yaŋ ku bĩŋkũŋgu‑i dii mumbuolmuŋ-terieŋgu caaŋgu-na aa ŋ jo na ji nunu na-naa baa kutieŋo‑i igɛ̃na aa ŋ suɔ ŋ kã ŋ ka pã-ku ŋ hã Diiloŋo‑i.
23328	MAT 5:25	«Moloŋ cɛ̃mɛl da di waa-niɛ aa wuɔ u ka bĩ-ni, gbãŋ baa-yo; baa yaŋ ãndaaŋgu hi fãamaambaa-ba‑i. Da ku hi-ba, ba ka hã fɔ̃ŋgɔ̃taamba‑i baa-ni, fɔ̃ŋgɔ̃taamba bel-ni ka dii-ni kaso.
23329	MAT 5:26	Mi waŋ ninsoŋo‑i baa-ni: Da ba dii-ni kaso‑i-na, da ŋ saa ji pã ŋ cɛ̃mɛlle tĩ hiere, ŋ cɛraa ŋ da muŋhelmu.»
23330	MAT 5:27	«Naŋ siire, na nuɔ ba ciɛra wuɔ ŋ saa saaya ŋ ce *fuocesĩnni.
23331	MAT 5:28	Ŋga ma miŋ ka waŋ mamaŋ baa-na ma yaa daama: Nuɔni maŋ da ŋ ne moloŋ ciɛŋo‑i baa yufelle nande, kuu dii ŋaa ŋ gaala baa-yo tĩ ŋ huɔŋga-na.
23335	MAT 5:32	Ŋga ma miŋ ka waŋ mamaŋ baa-na ma yaa daama: Ciɛŋo maŋ duɔ u sa wuɔra u ce bɛmba, aa u bɔlɔ nanna-yuɔ, kuu dii ŋaa u diyaa-yo *fuocesĩnni-na. Aa da ba bi nanna ciɛŋo maŋ aa ŋ biɛ-yo, ŋ saa wuɔ Diiloŋ-hũmelle; ŋ ciɛ fuocesĩnni‑i dumaaŋo-na.»
23336	MAT 5:33	«Naŋ siire, na nuɔ wuɔ ma waaŋ baa na bĩncuɔmba‑i wuɔ: ‹Da ŋ pã nuŋgu aa bĩ Diiloŋo yerre‑i wuɔ ŋ ka ce mamaŋ, ce-ma; baa yaŋ-ma.›
23337	MAT 5:34	Ŋga ma miŋ ka waŋ mamaŋ baa-na ma yaa daama: Molo baa tiraa u ce wɛima aa u bĩ Diiloŋo yerre‑i u nuŋgu-na gbula. Molo baa hiel u niele dɔrɔ‑i-na; Diiloŋ-muntĩɛnammu.
23338	MAT 5:35	Molo baa bi hiel u niele hĩɛma-na; Diiloŋ gbeiniŋ-munjĩnammu. Molo baa bi cira fuɔ baa *Yerusalɛmu; Itieŋo nelle yaa difande‑i.
23339	MAT 5:36	Molo siɛ gbãa ce halle kuɔsĩŋgu diei pusũŋ u yuŋgu-na, u siɛ bi gbãa ce ku biil; terieŋgu faŋgu-na, molo baa bi cira fuɔ baa u yuŋgu.
23340	MAT 5:37	Da ba yuu-na mamaŋ, da kuɔ ma yaa‑i, na cira: ‹Ũu, ma yaa‑i.› Da kuɔ ma'i sĩ, na cira: ‹E'e, ma'i sĩ.› Baa na cira: ‹Muɔ baa Diiloŋo mi saa ce daama‑i!› *Sitãni-nelma‑i mafamma‑i.»
23343	MAT 5:40	Umaŋ duɔ u ka bĩ-ni fɔ̃ŋgɔ̃taaŋ-terieŋ-nu a hũu ŋ joŋgoryelle‑i, hã-yo baa-yo baa ŋ joŋgorbuɔ‑i hiere.
23353	MAT 6:2	Da ŋ da bĩŋkũŋgu da ŋ hã sũntieŋo‑i, baa ce ŋaa yetaarataambaŋ ceŋ dumaa *Diilonelhãalãdũnni-na baa nelleŋ-huɔŋga-na; ba taara nuɔmba da-ba aa cira bafamba faa. Mi waŋ ninsoŋo‑i baa-na: Bamaŋ ciɛŋ kufaŋgu‑i, ba daa ba maacemma sullu‑i tĩ.
23354	MAT 6:3	Ŋga da ŋ'a ŋ hã moloŋo‑i bĩŋkũŋgu‑i, hã-yo aa ŋ baa yaŋ halle ŋ jĩɛkpekpelŋo suɔ,
23356	MAT 6:5	«Da na'a na cãrã Diiloŋo‑i baa na ta na ce ŋaa yetaarataambaŋ ceŋ dumaa. Yetaarataaŋ da ba'a ba cãrã Diiloŋo‑i *Diilonelhãalãdũnni-na, halle baa nelleŋ-huɔŋga-na, ba sire yiɛra ba gbeiniŋ nuɔmba da ba da-ba. Mi waŋ ninsoŋo‑i baa-na: Bamaŋ ciɛŋ kufaŋgu‑i, ba daa ba maacemma sullu‑i tĩ.
23357	MAT 6:6	Da ŋ'a ŋ cãrã Diiloŋo‑i, suur dũŋ-nu aa ŋ bĩŋ-ku ŋ fɛrɛŋ nuɔ, ŋ To dii terieŋgu faŋgu-na, cãrã-yuɔ. Niŋ fuyaa ta ŋ ce kumaŋ u daa-ni, u ka pã-ni.
23358	MAT 6:7	«Da na ta na cãrã Diiloŋo‑i, baa na ta na piiye pirri ŋaa bamaŋ sa suyaaŋ Diiloŋo‑i baŋ ceŋ dumaa. Bafamba daa niɛ sĩ da ba piiye agaga ku yaa Diiloŋo ka nu ba nuŋgu‑i.
23359	MAT 6:8	Baa na suur ba nallu-na. Na saa da, namaaŋo‑i, aa na suɔ da na puur na nunni‑i da na cãrã, na To suyaa kumaŋ maama‑i dii-nɛi tĩ.»
23361	MAT 6:10	Pa ŋ bãaŋgu‑i yiɛ. Ŋ huɔŋgaŋ ceŋ dumaa dɔrɔ‑i-na, yaŋ ka ta ka ce dumɛi hĩɛma-na.
23365	MAT 6:14	«Na saa da, moloŋ duɔ cãl-ni aa ŋ yaŋ ma tĩ, nuɔ da ŋ bi cãl ŋ To‑i dɔrɔ‑i-na, u ka bi yaŋ ma tĩ.
23366	MAT 6:15	Ŋga namaa da na'a na siɛ yaŋ banamba maama tĩ, na To ce niɛ aa yaŋ namaa maama tĩ u huɔŋga-na?»