23214	MAT 1:1	Aꞌii mú aꞌɨ́ɨn púꞌeen ɨ́ vaújsimuaꞌameꞌen aꞌɨ́jna ɨ́ Jesús, tɨ ajta iꞌi Cɨríistuꞌu ɨ́ tɨ aꞌɨ́mej jetze airáane aꞌɨ́jna ɨ́ David teecan, ajta aꞌɨ́jna ɨ́ Abraham teecan.
23229	MAT 1:16	Jacobo pu rapeꞌericaꞌa aꞌɨ́jna ɨ́ José, aꞌɨ́jna tɨ María téviꞌitɨneꞌe. Aꞌii pu aꞌɨ́ɨn púꞌeen tɨ náànajraꞌan púꞌeeneꞌe aꞌɨ́jna ɨ́ Jesús, ɨ́ mej miyen ratamuáꞌamua tɨjɨ́n Cɨríistuꞌu.
23230	MAT 1:17	Aꞌɨ́j mú jɨ́n miyen aráꞌasecaꞌa aꞌachú cumu tamuáamuataꞌa japuan muáacua ɨ́ mej jetzen airáane aꞌɨ́jna ɨ́ Abraham teecan. Aꞌii pu aꞌɨ́ɨn púꞌeen ɨ́ tuꞌuvéꞌeteajtɨ aꞌɨ́jna ɨ́ David. Majta miyen cheꞌatá menaꞌa aráꞌaxcaa aꞌɨ́ɨme ɨ́ mej huáꞌa jetze airáane aꞌɨ́jna ɨ́ David teecan. Aꞌɨ́mej mú aꞌuvíꞌitɨ́ aꞌɨ́mej ɨ́ mej Israél jetze ajtémeꞌecantacaꞌa aꞌujna jáꞌahuaꞌa Babilonia. Ayee mú cheꞌatá menaꞌa aráꞌaxcaa tamuáamuataꞌa japuan muáacua tɨ́ꞌɨj huanúꞌihuacaꞌa aꞌɨ́jna ɨ́ Cɨríistuꞌu.
23231	MAT 1:18	Ayee pu éeniꞌicɨꞌe huanúꞌihuacaꞌa aꞌɨ́jna ɨ́ Jesús tɨ ajta iꞌi Cɨríistuꞌu. Aꞌɨ́ɨ pu náànajraꞌan, aꞌɨ́jna ɨ́ María, puꞌuri huataúraꞌacaa ɨ́ runiuuca jɨmeꞌe tɨ ij huatévicheꞌen aꞌɨ́jna jamuan ɨ́ José. Matɨ́ꞌɨj caí xɨ naímiꞌi huatéꞌecaꞌa, aj pu i aꞌutaseíjre ɨ́ paꞌarɨꞌɨ jucáaraꞌan jetze. Aꞌɨ́ɨ pu ayén ráaruu jɨ́meꞌen ɨ́ muárɨꞌeriꞌireꞌaraꞌan aꞌɨ́jna ɨ́ xɨéjniuꞌucareꞌaraꞌan ɨ́ Dios.
23232	MAT 1:19	Ajta nuꞌu aꞌɨ́ɨn tɨ ratéviꞌitɨ́néꞌe aꞌame, aꞌɨ́jna ɨ́ José, rɨ́ꞌɨ pu tíꞌitevistacaꞌa. Capu raxɨ́ꞌeveꞌecaꞌa tɨ ayén puaíjtzi raatáꞌan mé jéjreꞌe huáꞌa tzajtaꞌa ɨ́ teɨte. Mɨ́ ajta, aꞌɨ́ɨ pu ayén raxɨ́ꞌeveꞌecaꞌa tɨ mé rúurɨeni avíitzi jɨmeꞌe.
23242	MAT 2:4	Tɨꞌɨj jí Heródes huaꞌutajé naíjmiꞌica ɨ́ mej tihuáꞌaijteꞌe aꞌɨ́mej ɨ́ mej tíꞌivaɨreꞌe huaꞌatéyujtaꞌa, majta ɨ́ mej tihuáꞌamuaꞌatehuaꞌa ɨ́ teɨte aꞌij tɨ téꞌeyuꞌusiꞌi ɨ́ yuꞌuxari jetze. Ayee pu tihuaꞌutaꞌíhuaꞌuriꞌi tɨjɨ́n: ―¿Aꞌuné nuꞌu áꞌanuꞌihuan aꞌɨ́jna ɨ́ Cɨríistuꞌu?
23256	MAT 2:18	Ayen tɨjɨ́n: Ayee pu tiúꞌunamuajriꞌi aꞌujna jáꞌahuaꞌa u Ramá, mej ruyeinecaꞌa, majta jeíhua ruxɨeemɨjteꞌecaꞌa. Aꞌɨ́jna ɨ́ Raquel, aꞌɨ́ɨ pu seɨ́j aꞌɨ́ɨn púꞌeen ɨ́ mej ruyeinecaꞌa. Ruyaujmuaꞌa pu jɨ́meꞌen ruyeinecaꞌa. Capu raxɨ́ꞌeveꞌecaꞌa mej rɨ́ꞌɨ tiraatéjeeve aꞌɨ́jna jɨmeꞌe ɨ́ mej caí chéꞌe mé jéꞌe jáꞌahuaꞌa ɨ́ yaújmuaꞌameꞌen. Ayee puꞌu.
23264	MAT 3:3	Aꞌɨ́jna ɨ́ Juan, aꞌii pu aꞌɨ́ɨn púꞌeeneꞌe tɨ jɨ́meꞌen raataxájtacaꞌa ajmíꞌi aꞌɨ́jna ɨ́ jaꞌatɨ tɨ tíꞌixaxaꞌataꞌa ɨ́ Dios jetze meꞌecan. Ayee pu ántehuaacaꞌa tɨjɨ́n Isaías. Ayen tɨjɨ́n: Jaꞌatɨ́ pu u eꞌejíihuá aꞌame aꞌujna jáꞌahuaꞌa aꞌu tɨ caí éꞌe tiꞌitɨ́j. Yee pu tiꞌixa tɨjɨ́n: “Naa xu rɨ́ꞌɨ huaujjéjcuareꞌen, mɨ ru tzajtaꞌa, múꞌeen, aꞌiné tavástaraꞌa pu yé uvéꞌenejsin. Caxu aꞌij yáꞌunamuajra.”
23270	MAT 3:9	Caxu siyen tíꞌimuaꞌajca ɨ́ ru tzajtaꞌa yee: “Ayej tiꞌayajna tɨ naa titaatévaɨreꞌen aꞌiné teen tu iꞌi huáacɨxaꞌastemuaꞌameꞌen aꞌɨ́jna ɨ́ Abraham teecan.” Ayee nu tejáꞌamuaꞌixaateꞌe. Ayej tiꞌayajna tɨ Dios raayɨ́ꞌɨtɨ tɨ rɨ́ꞌɨ raaráꞌatza ɨ́ tete matɨ́j ɨ́ huáacɨxaꞌastemuaꞌameꞌen aꞌɨ́jna ɨ́ Abraham teecan. Capu tiꞌitɨ́j aꞌij tejámuaatévaɨreꞌesin sej siyen tíꞌimuaꞌajca rujɨ́ɨmuaꞌa sino sej siyen huanén tɨ́j Abraham teecan.
23276	MAT 3:15	Mɨ́ ajta aꞌɨ́ɨn ɨ́ Jesús, ayée pu tiraataꞌixaa tɨjɨ́n: ―Chéꞌe ayén ꞌeeneꞌen. Ayee pu hui tiraavíjteꞌe tej tiyen huárɨni tej raꞌaráꞌastijreꞌen teꞌɨ́jna jɨmeꞌe aꞌij tɨ tíꞌijxeꞌeveꞌe ɨ́ Dios. Aj pu i Juan ráamuaɨꞌɨhuacaꞌa ɨ́ Jesús.
23282	MAT 4:4	Ajta Jesús, ayée pu tiuꞌutaniú tɨjɨ́n: ―Capu aꞌɨ́ɨ naꞌa ruxeꞌeveꞌe ɨ́ pan tɨ jɨ́n teꞌutáviicuaꞌi ɨ́ tevi, sino ajta pu aꞌɨ́ɨn ruxeꞌeveꞌe nain ɨ́ niuucari tɨ éꞌemeꞌecan ɨ́ Dios jemi.
23285	MAT 4:7	Jesús pu ayén tiraatáꞌixaa tɨjɨ́n: ―Mɨ́ ajta, ayée pu cheꞌatá naꞌa ayén téꞌeyuꞌusiꞌi ɨ́ yuꞌuxari jetze tɨjɨ́n: “Capej piyen tiráꞌaxɨeehuariꞌira tiꞌitɨ́j jɨmeꞌe tɨ Dios ayén tiꞌitɨ́j jɨ́n huárɨni.”
23289	MAT 4:11	Aj pu i áꞌuraa aꞌɨ́jna ɨ́ tiyaaruꞌu. Capu chéꞌe aꞌij ráaruu. Matɨ́ꞌɨj mi huataseíjre ɨ́ mej títetateí ɨ́ ta japua mej mi raatévaɨreꞌen meꞌɨ́jna ɨ́ Jesús.
23291	MAT 4:13	Aꞌuu pu eꞌerájraa aꞌujna Nazarét. Tɨꞌɨj jí aꞌuun aꞌucáane aꞌujna Capernaúm, chajtaꞌa tɨ aꞌutacáꞌa aꞌujna tɨ eꞌeveꞌeꞌástɨme ɨ́ jaj tɨ aꞌutacáꞌa aꞌájna vejliꞌi seɨ́j chuéjraꞌa japua tɨ ayén téjaꞌarájtehuaa tɨjɨ́n Zabulón, ajtahuaꞌa seɨ́j chuéjraꞌa japua tɨ ayén téjaꞌarájtehuaa tɨjɨ́n Neftalí.
23301	MAT 4:23	Tɨ́ꞌɨj aꞌɨ́ɨn ɨ́ Jesús aꞌutéjche tɨ áꞌucheꞌecaneꞌen nainjapua tɨ́j naꞌa aꞌúu tɨ huatacáꞌa u Galileeye, aꞌɨ́ɨ pu tihuáꞌamuaꞌatehuaꞌa ɨ́ teɨte tɨ́j naꞌa tɨ seijreꞌe huaꞌateyuu tzajtaꞌa. Aꞌɨ́ɨ pu jɨ́n tihuáꞌaꞌixaꞌatehuaꞌa ɨ́ niuucari tɨ jɨ́meꞌen raxa ɨ́ Dios tɨ tíꞌaijta nainjapua ɨ́ chaanaca. Ajta Jesús tihuáꞌuhuaa naíjmiꞌica ɨ́ mej tíꞌicucuiꞌi. Capu tíꞌiseicaj naꞌa ɨ́ cuíꞌiniꞌiraꞌa. Aꞌɨ́ɨ pu nain jɨ́n tiúꞌuhuaatacaꞌa.
23315	MAT 5:12	Setáꞌaj huaújtemuaꞌaveꞌen. Caxú ruxɨeemɨsteꞌe, aꞌiné jeíhua pu tejáꞌamuacɨꞌɨti ɨ́ ta japua Dios tɨ éꞌeseijreꞌe. Ayee mú cheꞌatá menaꞌa huáꞌuruu aꞌɨ́mej ɨ́ mej mejmíꞌi tíꞌixaxaꞌataꞌa ɨ́ Dios jetze meꞌecan.
23316	MAT 5:13	’Ayee xu hui tíꞌivaɨreꞌe huáꞌa tzajtaꞌa ɨ́ teɨte tɨ́j ajta tíꞌivaɨreꞌe ɨ́ unaj ɨ́ mej jɨ́n tíꞌicacare ɨ́ cuaꞌira japua. Aꞌɨ́jna ɨ́ unaj tíꞌivaɨreꞌe tɨ́ꞌij caí huatépete ɨ́ huaꞌiraꞌa. Mɨ́ ajta, tɨ puaꞌa huateáruꞌuna, aj puꞌi ráxɨꞌɨsin ɨ́ tɨ aꞌancacá. ¿Aꞌiné auj tíꞌirɨꞌɨri tɨ́ꞌij ajtahuaꞌa ancacá áꞌaraꞌani? Capu chéꞌe aꞌij tíꞌirɨꞌɨri, aꞌiné puꞌuri ráaxɨꞌɨ ɨ́ tɨ ancacá. Ayee puꞌu qui tíꞌivaɨreꞌe mej mi mé rúurɨeexɨn, mej mi majta ratzíinajyeꞌican ɨ́ teɨte. Rɨ́ꞌɨ xuꞌu múꞌeen tɨ́ꞌij caí ayén cheꞌatá naꞌa tejamuáaruuren múꞌejmi.
23320	MAT 5:17	’Caxu siyen tíꞌimuaꞌajca ɨ́ ru tzajtaꞌa yee nee nu raꞌantipuáꞌajteꞌesin neꞌɨ́jna ɨ́ niuucari tɨ raateájtuaa itejmi jemi aꞌɨ́jna ɨ́ Moisés teecan, ajta ɨ́ mej raataxájtacaꞌa aꞌɨ́ɨme ɨ́ mej tíꞌixaxaꞌataꞌa ɨ́ Dios jetze meꞌecan. Canu neꞌɨ́jna jɨ́n mú aꞌuvéꞌemej nej ni raꞌantipuáꞌajteꞌen neꞌɨ́jna ɨ́ niuucari. Canu xaa neꞌu. Ayee nu ꞌeen jɨ́n mú aꞌuvéꞌemej nej ni raanaíjmireꞌen.
23322	MAT 5:19	’Aꞌɨ́j pu jɨ́n, tɨ puaꞌa jaꞌatɨ́ caí raꞌaráꞌastijreꞌen seɨ́j ɨ́ niuucari tɨ ayén téꞌeyuꞌusiꞌihuacaꞌa ɨ́ yuꞌuxari jetze, tɨ puaꞌa ajta aꞌɨ́ɨn tiráamuaꞌaten seɨ́j ɨ́ jaꞌatɨ tɨ ayén cheꞌatá naꞌa caí raꞌaráꞌastijreꞌen aꞌɨ́jna, Dios pu jemi ayén ámitɨeereꞌe tɨ caí tiꞌitɨ́j vaɨreꞌe aꞌɨ́jna ɨ́ jaꞌatɨ aꞌujna u ta japua. Capu amɨ́n aꞌij tɨ puaꞌa caí raꞌaráꞌastijre ɨ́ niuucari tɨ jaítzeꞌe caí ruxeꞌeveꞌe; aúcheꞌe pu veꞌecán jɨ́n auteáturaasin ɨ́ Dios jemi. Mɨ ajta, tɨ puaꞌa jaꞌatɨ́ tɨ naꞌa tɨ ayén ráꞌatzaahuateꞌe aꞌɨ́jna ɨ́ niuucari, ajta seica tiúꞌumuaꞌaten mej mi miyen cheꞌatá menaꞌa rɨjca, Dios pu jemi ámitɨeereꞌe tɨ aꞌɨ́ɨn xaa tíꞌivaɨreꞌe jeíhua u ta japua.
23324	MAT 5:21	’Xuꞌuri siyen ráanamuajriꞌi mej miyen tihuaꞌutáꞌixaa ɨ́ áꞌamuayaꞌupuacɨꞌɨstemuaꞌa tɨjɨ́n: “Caxu tíꞌitecuiꞌica. Naꞌari caí, tɨ puaꞌa jaꞌatɨ́ seɨ́j huajéꞌica, ruxeꞌeveꞌe mej puaíjtzi raatáꞌan.”
23330	MAT 5:27	’Xuꞌuri ráanamuajriꞌi ɨ́ mej mejmíꞌi miyen tiuꞌutaxájtacaꞌa tɨjɨ́n: “Capej ꞌɨ́itaꞌa jamuan huiꞌica ɨ́ pej caí ratéviꞌitɨn.”
23336	MAT 5:33	’Seajta xuꞌuri ráanamuajriꞌi seꞌíjna i niuucari ɨ́ mej mejmíꞌi tihuaꞌutáꞌixaa ɨ́ teɨte tɨjɨ́n: “Capej yáꞌujɨpuan ɨ́ pej jɨ́n teꞌatáꞌaratziira niuucajtzeꞌen ɨ́ Dios.”
23337	MAT 5:34	’Mɨ́ neajta inee, ayée nu tejáꞌamuaꞌixaateꞌe tɨjɨ́n: Caxu aꞌatzu teꞌataújratziꞌiraꞌan niuucajtzeꞌen ɨ́ Dios, caxu aꞌatzu. Caxu seajta teꞌataújratziꞌiraꞌan niuucajtzeꞌen ɨ́ ta japua, aꞌiné aꞌɨ́ɨ pu japuan án áꞌujca ɨ́ Dios.
23338	MAT 5:35	Caxu seajta teꞌataújratziꞌiraꞌan niuucajtzeꞌen i chaanaca aꞌiné aꞌɨ́ɨ pu yen raꞌɨ́ɨcajme ɨ́ Dios. Caxu seajta teꞌataújratziꞌiraꞌan ɨ́ niuucajtzeꞌen ɨ́ Jerusalén, aꞌiné aꞌɨ́ɨ pu antiújmuaꞌaree íiye chajtaꞌa aꞌɨ́jna ɨ́ Rey tɨ veꞌée.
23339	MAT 5:36	Caxu seajta teꞌataújratziꞌiracareꞌen niuucajtzeꞌen mɨ aꞌamuamuꞌúu jetze, aꞌiné caxu rujɨ́ɨmuaꞌa senaꞌa raayɨ́ꞌɨtɨ sej raatéxuꞌumuareꞌen naꞌari sej raatécuainareꞌen seɨ́j mɨ aꞌamua cɨpua.
23340	MAT 5:37	’Chéꞌe ayén éeneꞌen, tɨ puaꞌa piyen raataxáj yee “¡Jee!”, chéꞌe ayén éeneꞌen tzáahuatiꞌiraꞌa jɨmeꞌe yee “¡Jee!” Ajta, ayén cheꞌatá naꞌa, tɨ puaꞌa piyen yee “¡Capu!”, chéꞌe ayén éeneꞌen tzáahuatiꞌiraꞌa jɨmeꞌe yee “¡Capu!” Tiꞌitɨ́ tɨ aꞌij seɨcɨé ꞌeen, aꞌɨ́jna jetze pu avéꞌemeꞌecan aꞌɨ́jna ɨ́ tɨ aꞌij puaꞌa ꞌeen.
23342	MAT 5:39	’Mɨ́ neajta inee, ayée nu tejáꞌamuaꞌixaateꞌe yee: Caxu siyen cheꞌatá senaꞌa raruure ɨ́ tɨ aꞌij puaꞌa ꞌeen aꞌij tɨ aꞌɨ́ɨn ari ayén amuáaruu múꞌejmi. Tɨ́ puaꞌa jaꞌatɨ́ muꞌitéjveeni muaꞌɨpée jetze arɨꞌɨríintaꞌa pújmeꞌen, patáꞌaj pajta raatáꞌan tɨ muꞌitéjveeni ɨ́ seɨ́jtaꞌa ɨ́ muaꞌɨpée jetze.
23349	MAT 5:46	Tɨ́ puaꞌa siyen huáꞌaxeꞌeveꞌe senaꞌa aꞌɨ́mej ɨ́ mej jáꞌamuaxeꞌeveꞌe múꞌejmi, ¿ni secaí siyen tíꞌimuaꞌatze sej si seꞌɨ́jna jɨ́n tiꞌitɨ́j huamuáꞌitɨn ɨ́ Dios jemi? Mɨ́ seajta caí, caxu. Casiꞌi, ayée mú cheꞌatá menaꞌa rɨcɨ aꞌɨ́ɨme ɨ́ mej áꞌujujhuaꞌan ɨ́ mej huaꞌujíjveꞌe ɨ́ mej tíꞌitɨcɨ.
23359	MAT 6:8	Caxu siyen cheꞌatá senaꞌa rɨjca matɨ́j aꞌɨ́ɨme, aꞌiné ayée pu i tíꞌeen sej caí xɨ huatéeniu jemin ɨ́ sej rájyaꞌupua, aꞌɨ́ɨ pu ari rúꞌumuaꞌaree tiꞌitɨ́j tɨ aꞌij tejamuáꞌaturaateꞌe.
23361	MAT 6:10	Chéꞌe tejaꞌuréꞌenen aꞌájna xɨcájraꞌa jetze patɨ́ꞌɨj nainjapua tiuꞌutaꞌaíjta íiyen chaanaca japua. Michéꞌe raꞌaráꞌastijreꞌen aꞌij pej tíꞌijxeꞌeveꞌe íiyen chaanaca japua mej mi miyen cheꞌatá menaꞌa raꞌaráꞌastijreꞌen u ta japua.
23370	MAT 6:19	’Caxu siyen téꞌuseɨreꞌe u ruchiꞌitá jeíhua ɨ́ tɨ huápɨꞌɨ tíꞌijnajche sej si seꞌuun teꞌuráchaꞌɨɨca. Tɨ́ puaꞌa siyen huárɨni, aj mú mi tejpuási raatéteꞌeneajxɨꞌɨsin ɨ́ caanari. Ajta ɨ́ tepúustiꞌi, temuaꞌa pu tiuꞌuteújchuitaamuaꞌasin. Majta aꞌɨ́ɨme ɨ́ nahuaꞌari, aꞌúu mú uteáruti caꞌanéeri jɨmeꞌe. Matɨ́ꞌɨj mi téꞌunahuaꞌan.
23371	MAT 6:20	Mɨ́ seajta múꞌeen, setáꞌaj teꞌuhuáseɨreꞌen u ta japua jeíhua ɨ́ tɨ huápɨꞌɨ ruxeꞌeveꞌe ɨ́ Dios jemi. Capu tiꞌitɨ́j ruchuitáamuaꞌaca aꞌujna, capu ajta tiꞌitɨ́j aꞌuvaɨ́jtzi. Camu majta uteáruꞌipi ɨ́ nahuaꞌari meꞌújna.
23374	MAT 6:23	Mɨ́ ajta, tɨ puaꞌa caí tiꞌitɨ́j vaɨreꞌe muaꞌa jɨ́ꞌɨ, ayée pu huaꞌéen cumu tɨ́j huatɨ́caꞌa. Ajta muaꞌaxɨejniuꞌuca, tɨ puaꞌa piyen rɨ́ꞌɨ raatéꞌavaa, ayée pu cheꞌatá naꞌa tíꞌivaɨreꞌe ɨ́ pej jɨ́n huáyeꞌiven huáꞌa tzajtaꞌa ɨ́ teɨte. Ajta tɨ puaꞌa piyen caí rɨ́ꞌɨ tiraatéꞌavaa ɨ́ muaꞌaxɨejniuꞌuca tɨ ij caí chéꞌe mú áꞌayee mú áꞌuviꞌitɨjcareꞌen, ¿ni caí ayén teꞌiráame cumu tɨ́j huatɨ́caꞌa? Capu aꞌatzu huáneeriꞌi.
23375	MAT 6:24	’Capu jaꞌatɨ́ raayɨ́ꞌɨtɨ tɨ huaꞌapuaca jemi tiuꞌutévaɨreꞌen. Tɨ́ puaꞌa tiuꞌutatéseꞌen tɨ ayén huárɨni, seɨ́j pu tichaꞌɨ́ɨreꞌe aꞌame tɨ tíꞌiraꞌaijteꞌe, ajta ɨ́ seɨ́j, aꞌɨ́ɨ pu raxɨ́ꞌeveꞌe aꞌame tɨ tiraataꞌaíjteꞌen. Naꞌari caí, nain pu jɨ́n tiraatévaɨreꞌesin ɨ́ seɨj, ajta aꞌɨ́ɨ pu caí raꞌaráꞌastijreꞌe ɨ́ seɨj tɨ tíꞌiraꞌaijteꞌe. Jɨ́meꞌen aꞌɨ́jna ɨ́ Dios, ajta jɨ́meꞌen aꞌɨ́jna ɨ́ tumin, capu jaꞌatɨ́ ayén raayɨ́ꞌɨtɨ tɨ tiuꞌutaꞌaíjtiꞌireꞌen ruxɨ́ꞌej naꞌa aꞌɨ́mej jemi ɨ́ mej huaꞌapua.
23376	MAT 6:25	’Aꞌɨ́j nu jɨ́n niyen tejáꞌamuaꞌixaateꞌe jɨ́meꞌen aꞌɨ́jna yee: Caxu seꞌɨ́jna jɨ́n tíꞌimuajca yee: “¿Aꞌiquí tetíꞌicuaꞌani?”, nusu yee: “¿Aꞌiquí tetíꞌiteyeꞌen?”, naꞌari yee: “¿Tiꞌitaqui jɨ́n tetiuꞌutétachejteꞌesin?” ¿Ni caí jaítzeꞌe ruxeꞌeveꞌe ɨ́ Dios jemi sej ruuri xáꞌaraꞌani, caí ɨ́ cuaꞌira? ¿Ni caí ayén cheꞌatá naꞌa jaítzeꞌe ruxeꞌeveꞌe ɨ́ Dios jemi áꞌamuahuaꞌiraꞌa tɨ ruuri, caí ɨ́ sej jɨ́n tiuꞌuteújchejteꞌen? A niꞌijtá neꞌu.
23377	MAT 6:26	’Casiꞌi, hui sehuaꞌuseíj mɨ pinaꞌase ɨ́ mej júteꞌe ráꞌaraꞌa. Camu aꞌatzu tíꞌihuasteꞌe, camu majta tíꞌitzaꞌanaca, camu majta raseꞌɨri ɨ́ imueꞌeri ɨ́ ruchiꞌitá. Mɨ́ ajta, aꞌɨ́ɨ pu tihuáꞌamiꞌicuaca aꞌɨ́jna ɨ́ áꞌamuayaꞌupua aꞌuun tɨ éꞌeseijreꞌe u ta japua. Ajta jeíhua xu jaítzeꞌe jetzen ruxeꞌeveꞌe mecaí aꞌɨ́ɨme mɨ pinaꞌase. Aꞌɨ́ɨ pu rɨ́ꞌɨ tejáꞌamuachaꞌɨ́ɨ aꞌame.
23378	MAT 6:27	Capu aꞌatzu tíꞌivaɨreꞌe tɨ jaꞌatɨ́ ayén áꞌucheꞌecaneꞌen ayén teꞌentímuaꞌastɨ́ aꞌɨ́jna jɨmeꞌe yee aꞌiquí téꞌeme. Capu aꞌatzu raatévaꞌɨri tɨ jaítzeꞌe áꞌateeviꞌin.
23379	MAT 6:28	’Ajta, ¿aꞌiné ꞌeen jɨ́n siyen tíꞌitziɨɨneꞌe seꞌɨ́jna jɨmeꞌe yee tiꞌitájqui jɨ́n tetiuꞌutétachejteꞌesin? ’Casiꞌi múꞌeen, xaaseíj mɨ xuuxuꞌu aꞌij tɨ téꞌejvivausi mé jáꞌahuaꞌa tɨ huapáꞌatza. Capu tíꞌimɨjhuaca mɨ xuuxuꞌu, capu ajta tíꞌitzaca.
23382	MAT 6:31	Aꞌɨ́j nu jɨ́n niyen tejáꞌamuaꞌixaateꞌe. Caxu siyen tíꞌimuajca seꞌɨ́jna jɨmeꞌe yee: “¿Tiꞌitájqui tecuaꞌani?”, nusu yee: “¿Tiꞌitájqui teyéꞌen?”, naꞌari yee: “¿Tiꞌitájqui jɨ́n tetiuꞌutétachejteꞌesin?”
23385	MAT 6:34	’Ayej xaa neꞌu tiꞌayajna. Caxu tíꞌimuajca seꞌɨ́jna jɨmeꞌe yee aꞌiquí téꞌeme ruijmuaꞌa. Ruijmuaꞌa xu sijta tíꞌiteseꞌe xáꞌajuꞌun seꞌɨ́jna jɨmeꞌe ɨ́ tɨ tejáꞌamuacɨꞌɨti aꞌájna. Amɨ́ puꞌu aúcheꞌe ɨ́ sej jɨ́n tíꞌiteseꞌen íjii.
23386	MAT 7:1	’Caxu chéꞌe senaꞌa seica jetze tíꞌijpuaꞌajteꞌe ɨ́ seɨ́j tɨ i caí Dios ayén múꞌejmi jetze teꞌujpuáꞌajteꞌen caꞌanín jɨmeꞌe.
23391	MAT 7:6	’Caxu siyen tihuáꞌixaateꞌe ɨ́ niuucari tɨ jɨ́meꞌen raxa ɨ́ Dios huáꞌa tzajtaꞌa aꞌɨ́mej ɨ́ mej tiúꞌuxanaꞌaviꞌisteꞌe mej mi caí áꞌamuaxɨeehuariꞌira matɨ́j ɨ́ tzɨꞌɨcɨ mej tiúꞌucheꞌeveca. Ajta caxu siyen tihuáꞌijcateꞌe ɨ́ tɨ Dios jemi éꞌemeꞌecan aꞌɨ́mej ɨ́ mej caí tíꞌiteviꞌiraꞌa. Naꞌari caí, ayée mú rɨni matɨ́j ɨ́ tuiixu ɨ́ xarij tzajtaꞌa aꞌutɨ́ jéꞌejmuaa. Aꞌij mú puaꞌa tejámuaataxájta, mej núꞌu amuajchaꞌɨ́ɨreꞌe mú muáꞌajuꞌun huápɨꞌɨ.
23394	MAT 7:9	’¿Aꞌiné tejamuáꞌamitɨejteꞌe múꞌejmi? Tɨ́ puaꞌa muáꞌayauj ayén tíꞌimuahuaviira ɨ́ pan pej raataꞌɨ́ꞌɨteꞌen, ¿ni mɨ tetej paraatátɨstejsin? Capej xaa neꞌu tetej raatátɨstejsin sino pan pej raataꞌɨ́ꞌɨteꞌesin.
23395	MAT 7:10	Naꞌari, tɨ puaꞌa ayén tíꞌimuahuaviira pej huaꞌité raatáꞌan, ¿ni qui cuꞌucuꞌu paraatapíjteꞌesin? Capej xaa neꞌu cuꞌucuꞌu raatapíjteꞌesin sino huaꞌité pej raatáꞌasin.
23400	MAT 7:15	’Rɨ́ꞌɨ xuꞌu, múꞌeen, huáꞌa jemi ɨ́ mej tíꞌihuaꞌitaca. Ayee mú tíꞌixaxaꞌa tɨjɨ́n: “Dios jetze meꞌecan tu hui tíꞌixaxaꞌa.” Mé mú veꞌeréꞌene mé muáꞌacanta. Ayee mú áꞌujujhuaꞌan aꞌamua tzajtaꞌa. Cu xɨee mé caí tiꞌitɨ́j aꞌij ruure. Mɨ́ ajta, capu ayén tiꞌayajna. Jee xaa neꞌu ayén tiꞌayajna. Ayee mú ꞌeen matɨ́j ɨ́ ɨ́ɨraꞌavete ɨ́ mej tíꞌitecuiꞌica. Jéꞌecan mú tihuáꞌariꞌiraca ɨ́ teɨte ɨ́ tihuaꞌáa. Majta huáꞌacuanamuáj.
23401	MAT 7:16	Rɨꞌɨrí sej si siyen tihuáꞌumuaꞌati seꞌɨ́jna jɨmeꞌe aꞌij mej yeꞌí rɨcɨ. Ayee xu cheꞌatá senaꞌa tihuáꞌumuaꞌati setɨ́j tíꞌijmuaꞌate seɨ́j ɨ́ cɨyej tɨ puaꞌa caí rɨꞌéeneꞌen tacaꞌa. Casiꞌi, jetzen aꞌɨ́jna ɨ́ tɨ tétzicareꞌe, capu aꞌɨ́jna jetze taaca ɨ́ uuva; capu ajta aꞌɨ́jna jetze tacaꞌa ɨ́ huaréj, jetzen aꞌɨ́jna ɨ́ cɨyej tɨ tétzicareꞌe.
23403	MAT 7:18	Capu aꞌatzu aꞌij tíꞌirɨꞌɨri tɨ aꞌɨ́ɨn cɨyej tɨ tiꞌirɨ́ꞌeen, ayén tacaꞌa aꞌɨ́jna tɨ caí rɨ́ꞌen. Ajta, jɨ́meꞌen aꞌɨ́jna ɨ́ cɨyej tɨ caí rɨ́ꞌen, capu ajta íꞌirɨꞌɨri tɨ rɨꞌéeneꞌen tiuꞌutácaꞌan.
23408	MAT 7:23	’Mɨ́ neajta inee, ayée nu hui tihuaꞌutáꞌixaateꞌesin tɨjɨ́n: “Canu jaꞌanáj amuaamuáꞌa aꞌatéenni sej púꞌeen. Caxu aꞌatzu neteɨ́testemuaꞌa púꞌeen. Sericu, sej hui iiyecuí inee jemi, mɨ sej aꞌij puaꞌa rɨcɨ.”
23412	MAT 7:27	Aj mú mi huatéviiyecaꞌa. Ajta cámɨꞌɨyixɨ ɨ́ jaj. Ajta huatáꞌeecarecaꞌa. Caꞌanacan pu áꞌave ɨ́ chiꞌiraꞌan. Jéꞌecan pu yáꞌurɨe aꞌɨ́jna ɨ́ jaꞌatɨ tɨ huateújchiꞌite aꞌu tɨ áꞌuseaataꞌa. Ayee pu cheꞌatá naꞌa tíꞌijruuren ɨ́ jaꞌatɨ tɨ caí raꞌaráꞌastijreꞌe aꞌij nej tíꞌixaxaꞌa. ―Ayee pu tihuaꞌutáꞌixaa aꞌɨ́jna ɨ́ Jesús.
23414	MAT 7:29	Capu chaꞌa naꞌa tihuaꞌumuáꞌate matɨ́j ɨ́ seica ɨ́ mej tihuáꞌamuaꞌatehuaꞌa ɨ́ yuꞌuxari jetze, sino ayée puꞌu cumu seɨ́j tɨ tiꞌitéjvee tiꞌitɨ́j jɨmeꞌe tɨ veꞌée.
23418	MAT 8:4	Aj pu i Jesús ayén tiraatáꞌixaa tɨjɨ́n: ―Casiꞌi, capej jaꞌatɨ́ ixaateꞌe sino aricu, aꞌɨ́jna jemi tɨ tíꞌivaꞌɨri teyujtaꞌa. Chéꞌe muaaseíj. Pajta tiuꞌutámuaɨꞌɨvejta aꞌij tɨ tiuꞌuxájtacaꞌa ɨ́ Moises teecan. Ayee mú éeniꞌicɨꞌe ramuaꞌaréeren tɨjɨ́n pepuꞌuri huarúj.
23419	MAT 8:5	Aj pu i Jesús aꞌuteájrupi aꞌujna Capernaúm. Tɨ́ꞌɨj aꞌuun aꞌuteájrupi, seɨ́j pu u aꞌuvéꞌemej tɨ iꞌi xantaaruꞌu. Aꞌii pu aꞌɨ́ɨn púꞌeen tɨ anxɨ́te tíꞌaijta. Jéꞌecan pu rájhuaviiriꞌi aꞌɨ́jna ɨ́ jaꞌatɨ. Ayen tɨjɨ́n: ―Nevástaraꞌa, jéꞌecan pu tíꞌicuiꞌi aꞌɨ́jna tɨ nevaɨreꞌe. An pu aꞌujcáꞌa ɨ́ utaatzi japua. Cɨyáaxaraꞌa. Nainjapua pu racuiꞌi huápɨꞌɨ.
23434	MAT 8:20	Aj pu i Jesús ayén tiraatáꞌixaa tɨjɨ́n: ―Canu muꞌu aꞌuméꞌe naꞌame. Aꞌɨ́ɨme ɨ́ arachuíjse, aꞌúu mú hui uꞌuche cuunístaꞌa, majta aꞌɨ́ɨme ɨ́ pinaꞌase aꞌúu mú tiꞌitítuꞌa aꞌu mej éꞌeꞌaseca. Mɨ́ neajta inee, i nej neajta teáataꞌa jetze airáane, canu aꞌatzu huatéechiꞌi ɨ́ nej tzajtaꞌan huácuti. ―Ayee pu tiraatáꞌixaa.
23463	MAT 9:15	Ayee pu tiuꞌutaniú aꞌɨ́jna ɨ́ Jesús, tɨjɨ́n: ―Tɨ́ puaꞌa jaꞌatɨ́ huaténeɨche, aj pu i ruꞌamiigustemuaꞌa huatáꞌineesin mej mi tiúꞌuyesten. Aj pu i tihuáꞌimin. ¿Ni tzaa miyen tíꞌiruꞌitziꞌiveꞌen tɨ puaꞌa huáꞌa jamuan tíꞌiyeste ɨ́ jaꞌatɨ? Capu xaa neꞌu. Mɨ́ ajta xaa, aj pu tejaꞌuréꞌenejsin ɨ́ xɨcájraꞌa mej jetzen ráꞌaviꞌitɨn ɨ́ jaꞌatɨ. Aj mú xaa ɨ́ amiigustemuaꞌameꞌen ruꞌítziꞌiveꞌen, aꞌiné capu chéꞌe éꞌe jáꞌahuaꞌa ɨ́ huaꞌamiigu. Aꞌiné naúcheꞌe nu yé huatéjvee, camu ruꞌítziꞌiveꞌen ɨ́ neꞌamiigustemuaꞌa.
23480	MAT 9:32	Matɨ́ꞌɨj huiirajúꞌuncaa u chiꞌita, seica mú tɨ tíꞌicuiꞌi á yeꞌiréꞌenejtiꞌire. Capu téꞌanrɨꞌɨrejcaꞌa aꞌɨ́jna ɨ́ jaꞌatɨ.
23481	MAT 9:33	Aj pu i Jesús raatamuári ɨ́ tiyaaruꞌu tɨ tzajtaꞌan seijreꞌecaꞌa. Ajta áꞌiyen aꞌutéjche tɨ tiuꞌutaxáj aꞌɨ́jna tɨ tíꞌicuiꞌicaꞌa. Majta meꞌɨ́n ɨ́ teɨte, jeíhua mú huataújtemuaꞌave. Miyen tɨjɨ́n: ―Jee xaa neꞌu. Catu jaꞌanáj tiꞌitɨ́j tiyen tiuꞌuséij tɨ́j naꞌa íiyen tɨ huatacáꞌa Israél, tetɨ́j teuchén teri tiuꞌuséij íjii tɨ jaꞌatɨ́ ayén tiraayɨ́ꞌɨtɨ.
23491	MAT 10:5	Aꞌii mú aꞌɨ́ɨn púꞌeen ɨ́ mej tamuáamuataꞌa japuan huaꞌapua aráꞌase ɨ́ tɨ Jesús huaꞌutaꞌítecaꞌa. Ayee pu aꞌɨ́jna jɨ́n tihuaꞌuꞌíjca, ayén tihuáꞌixaateꞌe yee: ―Caxu seꞌuun áꞌucɨꞌɨcaꞌan seꞌújna á mej aꞌuchéjme ɨ́ mej seɨ́j chuéjraꞌa japua ajtémeꞌecan, caxu seajta uteáruꞌipicheꞌen chajtaꞌa aꞌu mej éꞌeche aꞌɨ́ɨme ɨ́ mej Samaria jetze ajtémeꞌecan.
23495	MAT 10:9	’Caxu seajta tiꞌitɨ́j anúꞌan tzajtaꞌan ɨ́ puaasi ɨ́ sej jɨ́n avéꞌujjɨ́ꞌɨcɨꞌejme, tiꞌitɨ́j tumin, tɨ puaꞌa oro naꞌari plata nusu cobre.
23496	MAT 10:10	Caxu caꞌaní pijca ɨ́ sej jɨ́n huateújvaɨreꞌen ɨ́ juye jetze. Seajta seꞌɨ́ɨn ajtácaꞌacaiméꞌe ɨ́ tɨ anátápiꞌihuajmeꞌe, seajta ucaújchejteꞌaxɨꞌɨn seexuꞌijméꞌen seɨ́j jɨmeꞌe ɨ́ saꞌahua ɨ́ sej raꞌiteváarajme ɨ́ ruhuaréꞌetzeꞌe. Caxu seajta itzɨ́j chueeca. Ayee xu huárɨni aꞌiné ayej tíꞌixɨꞌepɨꞌɨn mej tejamuaamín meꞌɨ́jna jɨmeꞌe ɨ́ sej tíꞌimɨjhuaca.
23502	MAT 10:16	’Casiꞌi múꞌeen, ayée nu tejámuaataꞌaíjteꞌesin sej si áꞌujujhuaꞌaneꞌen huáꞌa tzajtaꞌa ɨ́ teɨte ɨ́ mej miyen áꞌamuaruuren tɨ́j ɨ́ɨraꞌave ɨ́ mej tíꞌitecɨꞌɨmeca. Setáꞌaj siyen mé titeumuámuaꞌareꞌen matɨ́j aꞌɨ́ɨme ɨ́ cuꞌucuꞌuse ɨ́ mej jeíhua raayɨ́ꞌɨtɨ. Setáꞌaj huamuáꞌajcantare sej si caí tiúꞌɨtzíiteꞌe mé séꞌujujhuaꞌaneꞌen matɨ́j majta rɨcɨ aꞌɨ́ɨme ɨ́ cucuiꞌise.
23514	MAT 10:28	’Caxu huáꞌatziɨɨneꞌe aꞌɨ́mej ɨ́ mej ruxɨ́ꞌej teɨte cuiꞌica aꞌiné camu raayɨ́ꞌɨtɨ mej áꞌamuaxɨejniuꞌuca antipuáꞌajteꞌen. Mɨ́ seajta múꞌeen, aꞌɨ́j xu xaa tziɨɨneꞌe aꞌɨ́jna ɨ́ Dios tɨ ayén raayɨ́ꞌɨtɨ tɨ raꞌantipuáꞌajteꞌen mɨ sej siyen cheꞌatá ratéhuaꞌiraꞌa. Ajta aꞌɨ́ɨ pu raayɨ́ꞌɨtɨ tɨ raꞌantipuáꞌajteꞌen ɨ́ áꞌamuaxɨejniuꞌuca ɨ́ sej jɨ́n seuj ruuricaꞌa ɨ́ taij jetze tɨ caí jaꞌanáj áꞌamɨꞌɨni.
23515	MAT 10:29	’Ayee pu huáꞌanajche aꞌɨ́mej mɨ pinaꞌase, aꞌachú cumu seɨ́j tumin seɨ́j. Ayee pu i ꞌeen aꞌɨ́jna ɨ́ áꞌamuayaꞌupua, aúcheꞌe pu huáꞌachaꞌɨɨ mɨ pinaꞌase. Capu seɨ́j mɨꞌɨni ɨ́ pinaꞌa tɨ puaꞌa aꞌɨ́ɨ caí xɨ ayén tiuꞌutaxáj.
23520	MAT 10:34	’Caxu siyen tíꞌimuajca ɨ́ nej neꞌɨ́jna jɨ́n mú aꞌuvéꞌemej mej mi rɨ́ꞌɨ temuaꞌa naa titeeteáturan íiyen chaanaca japua. Canu neꞌɨ́jna jɨ́n mú aꞌuvéꞌemej mej mi rɨ́ꞌɨ titeeteáturan temuaꞌa naa sino mej mi jáꞌitaꞌa aꞌutácɨɨne meꞌɨ́jna jɨmeꞌe aꞌij nej rɨcɨ.
23531	MAT 11:3	Ayee mú tiraataꞌíhuaꞌuriꞌi tɨjɨ́n: ―¿Ni múꞌee pej peꞌɨ́n pɨ́rɨcɨ peꞌɨ́jna ɨ́ pej jee iꞌi Cɨríistuꞌu pej múꞌee íiyen ruxeꞌeveꞌe, pej nuꞌu yen veꞌecáanen? Naꞌari caí, ¿ni ayén tiúꞌujxeꞌeveꞌe tej seɨ́j huachúꞌeveꞌen?
23534	MAT 11:6	Chéꞌe huaújtemuaꞌaveꞌen aꞌɨ́jna ɨ́ jaꞌatɨ tɨ caí ruhuáritaꞌa huaréꞌeyeꞌican ineetzi jemi aꞌɨ́jna jɨmeꞌe tɨ caí chéꞌe téꞌeviicuaꞌi neetzi jemi.
23535	MAT 11:7	Matɨ́ꞌɨj aꞌucɨ́j aꞌɨ́ɨme ɨ́ mej Juan jamuan áꞌujujhuaꞌaneꞌe, Jesús pu aꞌutéjche tɨ tihuaꞌutáꞌixaateꞌen ɨ́ seica jɨ́meꞌen aꞌɨ́jna ɨ́ Juan. Ayen tɨjɨ́n: ―¿Tiꞌitáani senaꞌa u aꞌutéeseij seꞌújna u muꞌutzitá? ¿Ni qui siyen tiraaseíj ɨ́ huiini tɨ eeca raruꞌuxanteꞌe? Caxu xaa neꞌu.
23536	MAT 11:8	Tɨ́ puaꞌa secaí siyen huarɨ́j, ¿tiꞌitáani senaꞌa aꞌutéeseij? ¿Ni jaꞌatɨ́ seꞌutéeseij tɨ teꞌucáaviɨj rɨꞌéeneꞌen jɨmeꞌe? Caxu xaa neꞌu, aꞌiné xuꞌuri ramuaꞌaree tɨjɨ́n aꞌɨ́ɨme ɨ́ mej miyen rɨꞌéeneꞌen jɨ́n teꞌucáaviɨj, aꞌúu mú éꞌeche huáꞌachiꞌita ɨ́ rey.
23547	MAT 11:19	Neajta áꞌiyen inee yé uvéꞌene, i nej neajta teáataꞌa jetze airáane. Canu néꞌitziꞌivi. Neajta rayeꞌeca ɨ́ nahuáj. Múꞌeen xu si siyen tíꞌinexa yee huápɨꞌɨ nu tíꞌicuaꞌa, neajta nuꞌu netahuaive, majta miyen neꞌamiigustemuaꞌa púꞌeen aꞌɨ́ɨme ɨ́ mej nuꞌu jeíhua atéꞌɨtzeaꞌara ɨ́ Dios jemi, majta aꞌɨ́ɨme ɨ́ huáꞌajijveꞌe ɨ́ mej tíꞌitɨꞌɨcɨca. Ayee xu ramuaꞌaree tej rɨ́ꞌɨ mé titeumuámuaꞌaree aꞌɨ́mej jemi ɨ́ mej taꞌaráꞌastijreꞌe itejmi.
23549	MAT 11:21	Ayen tɨjɨ́n: ―Chéꞌe aꞌij tɨ naꞌa, múꞌeen mɨ sej Corazín éꞌeche. Chéꞌe aꞌij tɨ naꞌa, múꞌeen mɨ sej Betsaída éꞌeche. Tɨ́ puaꞌa niyen cheꞌatá nenaꞌa huárɨniicheꞌe nemuárɨꞌeriꞌiraꞌa jɨmeꞌe neꞌújna u Tiro, neajta neꞌújna u Sidón, aꞌij nej neri yeꞌí huarɨ́j nemuárɨꞌeriꞌiraꞌa jɨmeꞌe múꞌejmi jemi, mejmíꞌi mú seɨcɨé tiúꞌumuaꞌatíjcheꞌen. Aꞌɨ́ɨ mú majta mej miꞌi raataseíiratacheꞌe meꞌɨ́jna jɨmeꞌe mej tiuꞌuteújchejteꞌen xuꞌumuaviꞌin jɨmeꞌe, majta mejmíꞌi nasij avéꞌujhuaꞌatehuaꞌancheꞌe.
23551	MAT 11:23	’Seajta múꞌeen mɨ sej Capernaúm aꞌuchéjme, ¿aꞌiné tejamuáꞌamitɨejteꞌe? ¿Ni qui ayén yee tejamuáꞌamitɨejteꞌe sej nuꞌu rɨ́ꞌɨ tiraatáꞌa ɨ́ Dios? Caxu xaa neꞌu. Dios pu puaíjtzi amuaatáꞌasin. Aꞌuu xu aꞌuteáturaasin mɨꞌɨchite jamuan. Tɨ́ puaꞌa niyen cheꞌatá nenaꞌa huárɨniicheꞌe neꞌújna Sodoma aꞌij nej neri tiúꞌuruu nemuárɨꞌeriꞌiraꞌa jɨmeꞌe múꞌejmi jemi, aꞌujna u chajtaꞌa u Sodoma, aꞌɨ́ɨ pu auj eꞌetéericheꞌen tɨ́j naꞌa aꞌájnáꞌɨmua tɨ yú eꞌiréꞌene.
23555	MAT 11:27	Aj pu i ajtahuaꞌa ayén tihuaꞌutáꞌixaa aꞌɨ́mej ɨ́ mej jamuan áꞌujujhuaꞌaneꞌe tɨjɨ́n: ―Nain pu tinaatátui aꞌɨ́jna tɨ níꞌiyaꞌupua mej mi ráamuaꞌati tzáahuatiꞌiraꞌa jɨmeꞌe. Capu jaꞌatɨ́ nemuaꞌate nain jɨmeꞌe aꞌij nej ꞌeen sino aꞌɨ́ɨ puꞌu tɨ níꞌiyaꞌupua, aꞌɨ́ɨ pu xaa nemuaꞌate. Ajta, capu jaꞌatɨ́ ramuaꞌate nain jɨmeꞌe ɨ́ tɨ níꞌiyaꞌupua sino inee i nej yaujraꞌan púꞌeen, nee nu xaa ramuaꞌate. Majta, aꞌɨ́ɨ mú ramuaꞌate aꞌɨ́ɨme ɨ́ tɨ huaꞌaráanajche nej tihuaꞌutaseíjrateꞌen aꞌij tɨ ꞌeen.
23558	MAT 11:30	Capu muárɨꞌeri sej raanaíjmireꞌen seꞌɨ́jna jɨmeꞌe ɨ́ nej jɨ́n amuaatáꞌasin. Ajta, ɨ́ nej jɨ́n tejáꞌamuaꞌíjcateꞌe, capu ajta muárɨꞌeri sej siyen huárɨni aꞌij nej tíꞌijxeꞌeveꞌe. ―Ayee pu tihuaꞌutáꞌixaa aꞌɨ́jna ɨ́ Jesús.
23560	MAT 12:2	Majta meꞌɨ́n ɨ́ mej jee iꞌi fariseos, matɨ́ꞌɨj huaꞌuseíj mej miyen rɨjcaa, aj mú mi miyen tiraatáꞌixaa meꞌɨ́jna ɨ́ Jesús tɨjɨ́n: ―Casiꞌi, ayée mú hui rɨcɨ aꞌɨ́ɨme ɨ́ mej múꞌeetzi jamuan áꞌujujhuaꞌan. Ayee mú rɨcɨ aꞌij tɨ caí tiuꞌutáꞌaca tɨ jaꞌatɨ́ ayén rɨjca ɨ́ xɨcájraꞌa jaꞌanáj mé jetzen ruseꞌupi.
23562	MAT 12:4	Aꞌuu pu aꞌuteájrupi u teyujtaꞌa, ɨ́ tɨ jee chiꞌiraꞌan púꞌeen ɨ́ Dios. Ajta áꞌiyen aꞌɨ́ɨ pu ráacua aꞌɨ́jna ɨ́ pan ɨ́ mej Dios huatámuaɨꞌɨvejte, majta aꞌɨ́ɨme ɨ́ mej jamuan áꞌujujhuaꞌaneꞌe, aꞌɨ́ɨ mú majta ráacua. Aꞌɨ́jna ɨ́ pan, aꞌɨ́ɨ muꞌu racuaꞌaca aꞌɨ́ɨme ɨ́ mej tíꞌivaɨreꞌe meꞌújna teyujtaꞌa. Capu amɨ́n aꞌij, capu tiꞌitɨ́j jɨ́n auteájturaa aꞌɨ́jna ɨ́ David.
23563	MAT 12:5	’¿Caꞌɨ́n ni secaí jaꞌanáj raꞌujíjve aꞌij tɨ raꞌuyúꞌuxacaꞌa ɨ́ yuꞌuxari jetze aꞌɨ́jna ɨ́ Moisés teecan mej nuꞌu aꞌɨ́ɨme ɨ́ mej títetéꞌuꞌupuꞌu u teyujtaꞌa, aꞌɨ́ɨ mú tíꞌivaɨreꞌe aꞌájna xɨcájraꞌa mé jetzen ruseꞌupi? Mɨ́ majta, camu tiꞌitɨ́j jɨ́n áꞌatura ɨ́ Dios jemi meꞌɨ́jna jɨmeꞌe.
23565	MAT 12:7	’Caxu aꞌatzu yaúꞌitɨee xaꞌaraa aꞌij tɨ huataújmuaꞌa aꞌíjna tɨ ayén téꞌeyuꞌusiꞌi ɨ́ yuꞌuxari jetze tɨ jɨ́meꞌen yee Dios tɨ raataxájtacaꞌa tɨjɨ́n: “Ayee nu tíꞌijxeꞌeveꞌe mej mi huáꞌancuꞌuvajxɨꞌɨn ɨ́ ruxɨ́ꞌej teɨte. Canu raxɨ́ꞌeveꞌe mej tiuꞌutámuaɨꞌɨvejta.” Naꞌari caí, tɨ puaꞌa siyen tiyaúꞌitɨée xáꞌaraꞌaníicheꞌen, caxu siyen tihuaꞌuxájtziꞌirancheꞌe aꞌɨ́mej ɨ́ mej caí tiꞌitɨ́j jɨ́n auteájturaa.
23577	MAT 12:19	Capu ajta aꞌɨ́ɨn ruhuavíiraꞌa aꞌame; capu ajta jiihua aꞌame. Camu ranamuajran tɨ tiꞌixáata aꞌame aꞌájna caaye jetze.
23578	MAT 12:20	Capu huaꞌutamuárɨꞌeristeꞌesin aꞌɨ́mej ɨ́ mej huápɨꞌɨ tirajpuaíjtzicaꞌa tɨ́j piꞌista mej raꞌavéꞌetzi nainjapua. Capu huápɨꞌɨ puaíjtzi huaꞌutáꞌasin ɨ́ mej caí chéꞌe téꞌeviicuaꞌi aꞌɨ́mej ɨ́ mej miyen ꞌeen tɨ́j taij tɨ cɨ́j caj áꞌataꞌa. Aꞌɨ́ɨ pu huáꞌa japua huatániuusin ajta naꞌa caí tiuꞌutémuaꞌitɨn aꞌɨ́jna jɨmeꞌe tɨ naíjmiꞌica ruxɨ́ꞌej tiuꞌutaꞌaíjteꞌen.
23592	MAT 12:34	Múꞌeen xu seꞌíjna jetze huanéj aꞌɨ́jna ɨ́ cuꞌucuꞌu tɨ tíꞌihuaꞌitaca, aꞌiné huápɨꞌɨ xu aꞌij puaꞌa tíꞌiteteɨte. Capu xaa neꞌu aꞌij tíꞌirɨꞌɨri sej siyen tiꞌitɨ́j huataxáj aꞌij tɨ tiraavíjteꞌe. Ayee puꞌu, aꞌiné seɨ́j pu ayén tíꞌixaxaꞌa aꞌij tɨ ayén tíꞌimuaꞌatze ɨ́ ru tzajtaꞌa.
23597	MAT 12:39	Aj pu i Jesús ayén tihuaꞌutáꞌixaa tɨjɨ́n: ―Aꞌɨ́ɨme i teɨtejraꞌa ɨ́ mej aꞌij puaꞌa tíꞌiteteɨte, ayée mú tíꞌinehuavii nej tiꞌitɨ́j huaꞌutaseíjrateꞌen ɨ́ mej jɨ́n rɨ́ꞌɨ teꞌutaseíj matáꞌaj nuꞌu ráamuaꞌaree nej Dios jetze aráncaꞌane. Ayee mú cheꞌatá menaꞌa rɨcɨ tɨ́j ɨ́ jaꞌatɨ tɨ ruꞌɨ́j mé úurɨe. Canu tiꞌitɨ́j huaꞌutaseíjrateꞌesin sino aꞌii nuꞌu aꞌij tɨ tiráaruu aꞌɨ́jna ɨ́ Jonás teecan, aꞌɨ́jna tɨ tíꞌixaxaꞌataꞌa ɨ́ Dios jetze meꞌecan.
23602	MAT 12:44	“Nicheꞌe huaréꞌaraꞌani nehuáritaꞌa u niche aꞌu nej aꞌarájraa.” Tɨ́ꞌɨj aveꞌeréꞌenen, ayée pu éeneꞌen teuni aꞌɨ́jna ɨ́ jaꞌatɨ, tɨ naa uhuaꞌéꞌeneꞌe aꞌame ɨ́ ru tzajtaꞌa. Cu xɨee mej mauchén uhuaréꞌeꞌichaꞌutacaꞌa u chiꞌita, majta naa rɨ́ꞌɨ ruꞌuhuáruu.
23621	MAT 13:13	Aꞌɨ́j nu jɨ́n niyen tejáꞌamuaꞌixaateꞌe chuijtari jɨmeꞌe mej mi caí yaúꞌitɨée muáꞌaraꞌani. Ayee pu tíꞌeen aꞌɨ́mej jemi. Aꞌɨ́ɨ mú mé uunéjneꞌe, aru camu tiꞌitɨ́j seɨj. Majta mú tíꞌinamua, aru camu tiꞌitɨ́j namua. Camu majta yaúꞌitɨe.
23623	MAT 13:15	Ayee tíꞌeen, aꞌiné aꞌɨ́ɨ mú jemin antaújnaamua ɨ́ ru tzajtaꞌan. Cɨ́j muꞌu caj títeꞌiteánajcaꞌamua. Camu áꞌujcaꞌane mej aꞌatanéjneꞌere mej raaseíj tiꞌitɨ́j tɨ pɨ́rɨcɨ. Naꞌari caí, aꞌɨ́ɨ mú yaúꞌitɨée muáꞌajuꞌun. Majta mú mé uunéjneꞌeri muáꞌajuꞌun mej raaseíj tiꞌitɨ́j tɨ pɨ́rɨcɨ. Majta mi ráꞌastijreꞌe muáꞌajuꞌun ɨ́ mej ranamua. Majta mú neetzi jemi yé veꞌeréꞌeninéica muáꞌajuꞌun nej ni tihuaꞌutáꞌuuniꞌi. Ayee pu jɨ́meꞌen raꞌuyúꞌuxacaꞌa aꞌɨ́jna ɨ́ Isaías teecan.
23626	MAT 13:18	’Casiꞌi, xáanamuajriꞌi aꞌij tɨ huataújmuaꞌa i chuijtari tɨ jɨ́meꞌen raxa aꞌɨ́jna ɨ́ jaꞌatɨ tɨ raahuáste ɨ́ imueꞌeri.
23629	MAT 13:21	Aru capu tiꞌitɨ́j japuan ninei aꞌɨ́jna ɨ́ jaꞌatɨ. Tɨ́ puaꞌa aꞌatzu rajpuaíitzi aꞌɨ́jna jɨmeꞌe mej seica ráꞌaxɨeehuariꞌira meꞌɨ́jna jɨmeꞌe tɨ naꞌaráꞌastijreꞌe ineetzi, naꞌari tɨ puaꞌa seica aꞌij puaꞌa méraruure, cɨ́j puꞌu teꞌevíicuaꞌira aꞌame. Caꞌanacan pu mé nejaúujɨsin.