23214	MAT 1:1	Aꞌii mú aꞌɨ́ɨn púꞌeen ɨ́ vaújsimuaꞌameꞌen aꞌɨ́jna ɨ́ Jesús, tɨ ajta iꞌi Cɨríistuꞌu ɨ́ tɨ aꞌɨ́mej jetze airáane aꞌɨ́jna ɨ́ David teecan, ajta aꞌɨ́jna ɨ́ Abraham teecan.
23215	MAT 1:2	Abraham pu rapeꞌericaꞌa aꞌɨ́jna ɨ́ Isaac. Ajta aꞌɨ́jna ɨ́ Isaac, aꞌɨ́ɨ pu rapeꞌericaꞌa aꞌɨ́jna ɨ́ Jacobo. Ajta aꞌɨ́jna ɨ́ Jacobo, aꞌɨ́ɨ pu títɨꞌɨríjmuaꞌa jáꞌaraa aꞌɨ́jna ɨ́ Judá, majta seica ɨ́ mej ihuáamuaꞌameꞌen púꞌeen ɨ́ Judá.
23216	MAT 1:3	Ajta Judá aꞌɨ́mej pu títɨꞌɨríjmuaꞌa jáꞌaraa, ɨ́ mej miyen ánteꞌaruajcaꞌa tɨjɨ́n Fares, ajta aꞌɨ́jna ɨ́ seɨ́j Zara. Ajta ɨ́ huaꞌanáànacɨꞌɨ, ayée pu ántehuaacaꞌa tɨjɨ́n Tamar. Ajta aꞌɨ́jna ɨ́ Fares, aꞌɨ́j pu típeꞌeri jáꞌaraa ɨ́ Esrom. Ajta Esrom pu rapeꞌericaꞌa ɨ́ Aram.
23218	MAT 1:5	Ajta aꞌɨ́jna ɨ́ Salmón, aꞌɨ́ɨ pu rapeꞌericaꞌa aꞌɨ́jna ɨ́ Booz. Ayee pu ántehuaacaꞌa ɨ́ náànajraꞌan ɨ́ Booz tɨjɨ́n Rahab. Ajta aꞌɨ́jna ɨ́ Booz, aꞌɨ́ɨ pu rapeꞌericaꞌa aꞌɨ́jna ɨ́ Obed. Ajta ayén ántehuaacaꞌa ɨ́ náànajraꞌan aꞌɨ́jna ɨ́ Obed tɨjɨ́n Rut. Ajta aꞌɨ́jna ɨ́ Obed, aꞌɨ́ɨ pu rapeꞌericaꞌa aꞌɨ́jna ɨ́ Isaí.
23219	MAT 1:6	Isaí pu rapeꞌericaꞌa aꞌɨ́jna ɨ́ David, ɨ́ tɨ ajta teꞌenteájrupi ɨ́ rey jɨmeꞌe. Aꞌɨ́jna ɨ́ David teecan, jamuan aꞌɨ́jna tɨ ajta ɨ́raꞌaraꞌan púꞌeeneꞌe aꞌɨ́jna ɨ́ Urías, aꞌɨ́ɨ mú típeꞌeri muáꞌaraa aꞌɨ́jna tɨ ayén ántehuaa jáꞌaraa tɨjɨ́n Salomón.
23220	MAT 1:7	Salomón pu rapeꞌericaꞌa aꞌɨ́jna ɨ́ Roboam. Ajta aꞌɨ́jna ɨ́ Roboam, aꞌɨ́ɨ pu péꞌericɨraꞌan púꞌeeneꞌe ɨ́ Abías. Ajta aꞌɨ́jna ɨ́ Abías, aꞌɨ́ɨ pu rapeꞌericaꞌa aꞌɨ́jna ɨ́ Asa.
23221	MAT 1:8	Asa pu rapeꞌericaꞌa ɨ́ Josafat. Tɨꞌɨj jí Josafat típeꞌeri jáꞌaraa tɨ ayén ántehuaacaꞌa tɨjɨ́n Joram. Ajta aꞌɨ́jna ɨ́ Joram, aꞌɨ́ɨ pu rapeꞌericaꞌa aꞌɨ́jna ɨ́ Uzías.
23222	MAT 1:9	Ajta aꞌɨ́jna ɨ́ Uzías, aꞌɨ́ɨ pu rapeꞌericaꞌa aꞌɨ́jna ɨ́ Jotam. Ajta Jotam pu rapeꞌericaꞌa aꞌɨ́jna ɨ́ Acaz. Ajta áꞌiyen aꞌɨ́jna ɨ́ Acaz típeꞌeri jáꞌaraa aꞌɨ́jna ɨ́ Ezequías.
23223	MAT 1:10	Ezequías pu rapeꞌericaꞌa aꞌɨ́jna ɨ́ Manasés. Ajta Manasés pu rapeꞌericaꞌa aꞌɨ́jna ɨ́ Amón. Ajta aꞌɨ́jna ɨ́ Amón, aꞌɨ́ɨ pu rapeꞌericaꞌa aꞌɨ́jna ɨ́ Josías.
23224	MAT 1:11	Ajta aꞌɨ́jna ɨ́ Josías, aꞌɨ́mej pu títɨꞌɨríjmuaꞌa jáꞌaraa ɨ́ Jeconías, majta aꞌɨ́mej ɨ́ mej ihuáamuaꞌameꞌen púꞌeeneꞌe aꞌɨ́jna ɨ́ Jeconías. Tɨ́ꞌɨj Josías títɨꞌɨríjmuaꞌa jáꞌaraa, seica mú mú aꞌuvéꞌejuꞌun. Matɨ́ꞌɨj mi aꞌɨ́mej aꞌuvíꞌitɨ́ ɨ́ mej Israél aꞌuchéjmeꞌecaa. Aꞌuu mú jáꞌahuaꞌa huajaꞌuvíꞌitɨ seɨ́j chuéjraꞌa japua tɨ ayén téjaꞌarájtehuaa tɨjɨ́n Babilonia.
23225	MAT 1:12	Matɨ́ꞌɨj miyen huajaꞌuvíꞌitɨ, aj puꞌi Jeconías seɨ́j típeꞌeri jáꞌaraa tɨ ayén ántehuaacaꞌa tɨjɨ́n Salatiel. Ajta aꞌɨ́jna ɨ́ Salatiel, aꞌɨ́ɨ pu rapeꞌericaꞌa aꞌɨ́jna ɨ́ Zorobabel.
23226	MAT 1:13	Zorobabel pu rapeꞌericaꞌa aꞌɨ́jna ɨ́ Abiud. Tɨ́ꞌɨjtáꞌi aꞌɨ́ɨn Abiud rapeꞌeri jáꞌaraa aꞌɨ́jna ɨ́ Eliaquim. Ajta aꞌɨ́jna ɨ́ Eliaquim, aꞌɨ́ɨ pu rapeꞌericaꞌa aꞌɨ́jna ɨ́ Azor.
23227	MAT 1:14	Ajta aꞌɨ́jna ɨ́ Azor, aꞌɨ́ɨ pu rapeꞌericaꞌa aꞌɨ́jna ɨ́ Sadoc. Ajta aꞌɨ́jna ɨ́ Sadoc, aꞌɨ́ɨ pu rapeꞌericaꞌa aꞌɨ́jna ɨ́ Aquim. Ajta aꞌɨ́jna ɨ́ Aquim, aꞌɨ́ɨ pu rapeꞌericaꞌa aꞌɨ́jna ɨ́ Eliud.
23228	MAT 1:15	Ajta aꞌɨ́jna ɨ́ Eliud, aꞌɨ́ɨ pu rapeꞌericaꞌa aꞌɨ́jna ɨ́ Eleazar. Tɨ́ꞌɨjtaꞌi aꞌɨ́jna ɨ́ Eleazar típeꞌeri jáꞌaraa aꞌɨ́jna ɨ́ Matán. Ajta, aꞌɨ́jna ɨ́ Matán, aꞌɨ́ɨ pu rapeꞌericaꞌa aꞌɨ́jna ɨ́ Jacobo.
23229	MAT 1:16	Jacobo pu rapeꞌericaꞌa aꞌɨ́jna ɨ́ José, aꞌɨ́jna tɨ María téviꞌitɨneꞌe. Aꞌii pu aꞌɨ́ɨn púꞌeen tɨ náànajraꞌan púꞌeeneꞌe aꞌɨ́jna ɨ́ Jesús, ɨ́ mej miyen ratamuáꞌamua tɨjɨ́n Cɨríistuꞌu.
23231	MAT 1:18	Ayee pu éeniꞌicɨꞌe huanúꞌihuacaꞌa aꞌɨ́jna ɨ́ Jesús tɨ ajta iꞌi Cɨríistuꞌu. Aꞌɨ́ɨ pu náànajraꞌan, aꞌɨ́jna ɨ́ María, puꞌuri huataúraꞌacaa ɨ́ runiuuca jɨmeꞌe tɨ ij huatévicheꞌen aꞌɨ́jna jamuan ɨ́ José. Matɨ́ꞌɨj caí xɨ naímiꞌi huatéꞌecaꞌa, aj pu i aꞌutaseíjre ɨ́ paꞌarɨꞌɨ jucáaraꞌan jetze. Aꞌɨ́ɨ pu ayén ráaruu jɨ́meꞌen ɨ́ muárɨꞌeriꞌireꞌaraꞌan aꞌɨ́jna ɨ́ xɨéjniuꞌucareꞌaraꞌan ɨ́ Dios.
23232	MAT 1:19	Ajta nuꞌu aꞌɨ́ɨn tɨ ratéviꞌitɨ́néꞌe aꞌame, aꞌɨ́jna ɨ́ José, rɨ́ꞌɨ pu tíꞌitevistacaꞌa. Capu raxɨ́ꞌeveꞌecaꞌa tɨ ayén puaíjtzi raatáꞌan mé jéjreꞌe huáꞌa tzajtaꞌa ɨ́ teɨte. Mɨ́ ajta, aꞌɨ́ɨ pu ayén raxɨ́ꞌeveꞌecaꞌa tɨ mé rúurɨeni avíitzi jɨmeꞌe.
23233	MAT 1:20	Tɨ́ꞌɨj raaxɨ́ꞌepɨꞌɨntare tɨ ayén huárɨni, aj puꞌi seɨ́j tevi huataseíjre ɨ́ jemin ɨ́ cutzí tzajtaꞌa. Aꞌii pu aꞌɨ́ɨn púꞌeen seɨ́j tɨ tíꞌivaɨreꞌe ɨ́ ta japua. Ayee pu tiraatáꞌixaa tɨjɨ́n: ―José, múꞌee pej iꞌi huáacɨxaꞌaraꞌan ɨ́ David teecan, capej rátziɨɨneꞌe pej ráꞌanviꞌitɨn aꞌu pe éꞌeche aꞌiné ɨ́ tɨ aꞌutaseíjre ɨ́ jucáaraꞌan jetze, aꞌɨ́j pu jɨ́meꞌen huanéj ɨ́ muárɨꞌeriꞌireꞌaraꞌan ɨ́ xɨéjniuꞌucareꞌaraꞌan ɨ́ Dios.
23234	MAT 1:21	Aꞌɨ́ɨ pu teáatacan tiyaúj aꞌame. Ayee xu nuꞌu raatámuaꞌati tɨjɨ́n JESUS, aꞌiné aꞌii pu aꞌɨ́ɨn puꞌéeneꞌe aꞌame ɨ́ tɨ huáꞌa japua niuuni ɨ́ ruteɨ́testemuaꞌa ɨ́ mej meri auteájturaa ɨ́ Dios jemi. ―Ayee pu tiuꞌutaxájtacaꞌa.
23236	MAT 1:23	Ayen tɨjɨ́n: Paꞌarɨꞌɨ pu nuꞌu huataseíjreꞌesin ɨ́ jucaatzeꞌen aꞌɨ́jna jetze ɨ́ ꞌɨ́itaꞌa tɨ caí xɨ jaꞌatɨ́ ratéviꞌitɨn. Tiyaúj pu nuꞌu aꞌame teáatacan. Aj mú mi miyen raatámuaꞌatzi tɨjɨ́n Emanuel. Aꞌíjna niuucarijraꞌa tɨjɨ́n Emanuel, ayée pu huataújmuaꞌa tɨjɨ́n: Dios pu ta jamuan yé huaca.
23237	MAT 1:24	Tɨ́ꞌɨj huájɨ aꞌɨ́jna ɨ́ José, aj pu i ayén huarɨ́j aꞌij tɨ tiraatáꞌixaa aꞌɨ́jna ɨ́ jaꞌatɨ tɨ ta japua tíꞌivaɨreꞌe. Tɨꞌɨj jí yaꞌuvíꞌitɨ ɨ́ ruche.
23238	MAT 1:25	Mɨ́ ajta, capu jamuan huáhuii ajta caí huanúꞌihuacaꞌa aꞌɨ́jna ɨ́ paꞌarɨꞌɨ tɨ teáataꞌa. Matɨ́ꞌɨj mi miyen raatamuáꞌa tɨjɨ́n JESUS.
23239	MAT 2:1	Aꞌuu pu jaꞌunúꞌihuacaꞌa aꞌɨ́jna ɨ́ Jesús, chajtaꞌa tɨ ayén téjaꞌarájtehuaa tɨjɨ́n Belén. Aꞌuu pu ajtémeꞌecan aꞌɨ́jna ɨ́ chuéjraꞌa japua tɨ ayén téjaꞌarájtehuaa tɨjɨ́n Judea. Aꞌájna aꞌu tɨ aꞌɨ́ɨn jaꞌunúꞌihuacaꞌa ɨ́ Jesús, aꞌɨ́ɨ pu tiꞌitéveecaꞌa ɨ́ rey jɨmeꞌe aꞌɨ́jna ɨ́ Heródes. Matɨ́ꞌɨj mi seica Jerusalén eꞌiréꞌene ɨ́ mej jeíhua támuaꞌarejcaꞌa. U jetze pújmeꞌen mú eꞌeráacɨ aꞌutɨ́ ꞌeíjninei ɨ́ xɨcaj.
23240	MAT 2:2	Matɨ́ꞌɨj mi miyen tiraataꞌíhuaꞌuriꞌi ɨ́ Heródes miyen tɨjɨ́n: ―¿Aꞌuné aꞌij ꞌeen aꞌɨ́jna ɨ́ huáꞌa rey ɨ́ mej Israél jetze ajtémeꞌecan, aꞌɨ́jna tɨ auchén huanúꞌihuacaꞌa? Aꞌájna jáꞌahuaꞌa aꞌutɨ́ ꞌeíjninei ɨ́ xɨcaj, aꞌujna aꞌu tej éꞌeche, xuꞌuraꞌave tu huaseíj tɨ aꞌutátzaareajraa aꞌɨ́jna jɨmeꞌe tɨ huanúꞌihuacaꞌa. Aꞌɨ́j tu jɨ́n teꞌuun mú aꞌuvéꞌejuꞌun tej ti rɨ́ꞌɨ tíraatéanajche.
23241	MAT 2:3	Tɨ́ꞌɨj ráamuaꞌareeriꞌi aꞌɨ́jna ɨ́ rey, aꞌɨ́jna ɨ́ Heródes, jéꞌecan pu tiꞌijmuaꞌastɨ́ jáꞌaraa aꞌɨ́jna jɨmeꞌe. Majta, ɨ́ teɨte ɨ́ mej Jerusalén aꞌuchéjmeꞌecaa, naímiꞌi mú tíꞌitziɨɨneꞌecaꞌa.
23242	MAT 2:4	Tɨꞌɨj jí Heródes huaꞌutajé naíjmiꞌica ɨ́ mej tihuáꞌaijteꞌe aꞌɨ́mej ɨ́ mej tíꞌivaɨreꞌe huaꞌatéyujtaꞌa, majta ɨ́ mej tihuáꞌamuaꞌatehuaꞌa ɨ́ teɨte aꞌij tɨ téꞌeyuꞌusiꞌi ɨ́ yuꞌuxari jetze. Ayee pu tihuaꞌutaꞌíhuaꞌuriꞌi tɨjɨ́n: ―¿Aꞌuné nuꞌu áꞌanuꞌihuan aꞌɨ́jna ɨ́ Cɨríistuꞌu?
23243	MAT 2:5	Aj mú mi miyen tiraatáꞌixaa tɨjɨ́n: ―Aꞌujna Belén, ɨ́ chajtaꞌa tɨ aꞌuun ajtémeꞌecan aꞌujna jáꞌahuaꞌa u Judea, aꞌiné ayée pu ajmíꞌi raꞌuyúꞌuxacaꞌa aꞌɨ́jna ɨ́ jaꞌatɨ tɨ tíꞌixaxaꞌataꞌa ɨ́ Dios jetze meꞌecan.
23244	MAT 2:6	Ayen tɨjɨ́n: Múꞌeen mɨ sej Belén aꞌuchéjme, aꞌujna chuéjraꞌa japua tɨ aꞌuun auucáꞌa u Judá, íjii, múꞌeen xu xaa seꞌɨ́ɨn púꞌeen ɨ́ sej jaítzeꞌe cɨ́lieen jɨ́n tíꞌaijta. Mɨ́ ajta, méjcaꞌi huáyee, seɨ́j pu aꞌamua jetze nuꞌihuan tɨ veꞌecán jɨ́n tiuꞌutaꞌaíjta. Aꞌɨ́ɨ pu antiújmuaꞌaréere aꞌame huáꞌa jɨmeꞌe ɨ́ neteɨ́testemuaꞌa, aꞌɨ́mej ɨ́ mej Israél jetze ajtémeꞌecan.
23246	MAT 2:8	Ajta áꞌiyen huaꞌutaꞌaíj mej áꞌucɨɨne aꞌujna u Belén. Ayen tihuaꞌutáꞌixaa tɨjɨ́n: ―Sericu, setáꞌaj yáꞌuhuauni temuaꞌa naa seꞌɨ́jna ɨ́ paꞌarɨꞌɨ. Setɨ́ꞌɨj raateún, aj xu si mú aꞌuvéꞌejuꞌun setáꞌaj naatáꞌixaateꞌen, neatáꞌaj neajta inee áꞌumeꞌen, neatáꞌaj rɨ́ꞌɨ tiraateájtuaani.
23247	MAT 2:9	Matɨ́ꞌɨj ráanamuajriꞌi meꞌɨ́jna ɨ́ rey, aj mú mi aꞌucɨ́j. Ajta aꞌɨ́ɨn xuꞌuraꞌave tɨ aꞌutaseíjre aꞌɨ́mej jemi aꞌujna seɨ́j chuéjraꞌa japua aꞌu tɨ ꞌeíjninei ɨ́ xɨca, aꞌɨ́ɨ pu amuacaí huaméꞌecaa. Tɨꞌɨj jí án aꞌujcháxɨ ɨ́ chiꞌij japua aꞌu tɨ aꞌij éꞌeneꞌe aꞌɨ́jna ɨ́ paꞌarɨꞌɨ.
23249	MAT 2:11	Muaꞌantenéesimeꞌecaa mú u chiꞌita, matɨ́ꞌɨj mi raaseíj ɨ́ paꞌarɨꞌɨ jamuan ɨ́ náànajraꞌan. Aj mú mi títunutaxɨ. Temuaꞌa mú naa rɨ́ꞌɨ tiraatáꞌa. Matɨ́ꞌɨj mi teꞌentícuunaxɨ tiuꞌujcáaja, aꞌɨ́ɨ mú raatapuaíjve tiꞌitɨ́j oro, majta tiꞌitɨ́j cɨ́tziveꞌeri, majta tiꞌitɨ́j cuaaneꞌe tɨ ayén ántehuaa tɨjɨ́n mirra.
23251	MAT 2:13	Matɨ́ꞌɨj aꞌucɨ́j aꞌɨ́ɨme ɨ́ mej jeíhua támuaꞌarejcaꞌa, jaꞌatɨ́ pu huataseíjre aꞌɨ́jna jemi ɨ́ José tɨ́ꞌɨj tíꞌimaaracaꞌa. Aꞌɨ́jna ɨ́ jaꞌatɨ, aꞌii pu aꞌɨ́ɨn púꞌeeneꞌe seɨ́j tɨ tíꞌivaɨreꞌe u ta japua. Ayee pu tiraatáꞌixaa tɨjɨ́n: ―Ájchesi. Patáꞌaj ráꞌanviꞌitɨn peꞌɨ́jna ɨ́ paꞌarɨꞌɨ, pajta ɨ́ náànajraꞌan. Áꞌuraꞌa patáꞌaj raatéꞌavaa mɨ paꞌarɨꞌɨ, pajta ɨ́ náànajraꞌan. Huáꞌanviꞌitɨchi aꞌujna Egipto. Setáꞌaj seꞌuun aꞌutéꞌen ajta nenaꞌa caí neajtahuaꞌa amuaatáꞌixaateꞌen jaꞌanáj tɨ huatárɨꞌɨristari sej yé uvéꞌenen seyajna. Ayee xu huárɨni aꞌiné aꞌɨ́jna ɨ́ Heródes, aꞌɨ́ɨ pu rahuauni ɨ́ paꞌarɨꞌɨ tɨ i raajéꞌica. ―Ayee pu tiraatáꞌixaa.
23252	MAT 2:14	Tɨꞌɨj jí ájchee ɨ́ José. Yaꞌuvíꞌitɨ aꞌɨ́jna ɨ́ paꞌarɨꞌɨ, ajta náànajraꞌan. Ajta aꞌɨ́ɨn huáꞌa jamuan pu áꞌuraa aꞌájna tɨ́caꞌari tzajtaꞌa. Aꞌuu mú aꞌaráꞌa aꞌujna Egipto.
23254	MAT 2:16	Tɨ́ꞌɨj Heródes ráamuaꞌareeriꞌi mej raatémuaꞌitɨ aꞌɨ́ɨme ɨ́ mej jeíhua támuaꞌarejcaꞌa, jéꞌecan pu huataniúꞌucacaꞌa. Tɨ́ꞌɨj jí raꞌutámuaꞌareeriꞌi aꞌij mej tiuꞌutaxájtacaꞌa aꞌɨ́ɨme, aj pu i Heródes tiuꞌutaꞌaíjtacaꞌa mej nuꞌu huáꞌucuiꞌini naíjmiꞌica ɨ́ tɨꞌɨríi mej teteca ɨ́ mej miyen raachaꞌɨ́jmee huaꞌapua nineꞌiraꞌa múucɨ pújmeꞌen. Naíjmiꞌica mú huajáꞌucuii aꞌúu mej Belén éꞌechejcaꞌa, majta ɨ́ seica ɨ́ mej aꞌɨmuá antachéejmeꞌecaa.
23256	MAT 2:18	Ayen tɨjɨ́n: Ayee pu tiúꞌunamuajriꞌi aꞌujna jáꞌahuaꞌa u Ramá, mej ruyeinecaꞌa, majta jeíhua ruxɨeemɨjteꞌecaꞌa. Aꞌɨ́jna ɨ́ Raquel, aꞌɨ́ɨ pu seɨ́j aꞌɨ́ɨn púꞌeen ɨ́ mej ruyeinecaꞌa. Ruyaujmuaꞌa pu jɨ́meꞌen ruyeinecaꞌa. Capu raxɨ́ꞌeveꞌecaꞌa mej rɨ́ꞌɨ tiraatéjeeve aꞌɨ́jna jɨmeꞌe ɨ́ mej caí chéꞌe mé jéꞌe jáꞌahuaꞌa ɨ́ yaújmuaꞌameꞌen. Ayee puꞌu.
23257	MAT 2:19	Aru tɨ́ꞌɨj ari huamɨ́ꞌɨ aꞌɨ́jna ɨ́ Heródes, seɨ́j pu ajta huataseíjre aꞌɨ́jna jemi ɨ́ José tɨ́ꞌɨj tíꞌimaaracaꞌa. Aꞌii pu aꞌɨ́ɨn púꞌeen seɨ́j tɨ tíꞌivaɨreꞌe ta japua ɨ́ tavástaraꞌa jemi. Ayee pu aꞌɨ́ɨn tiraatáꞌixaa tɨjɨ́n:
23258	MAT 2:20	―Ájchesi. Ánviꞌitɨchi hui aꞌɨ́jna ɨ́ paꞌarɨꞌɨ, pajta ɨ́ náànajraꞌan. Setáꞌaj jáꞌucɨɨne seꞌújna chuéjraꞌa japua tɨ ayén téjaꞌarájtehuaa tɨjɨ́n Israél. Puꞌuri huamɨ́ꞌɨ ɨ́ tɨ rajéꞌicatamɨꞌɨcaꞌa aꞌɨ́jna ɨ́ paꞌarɨꞌɨ. ―Ayee pu tiraatáꞌixaa.
23259	MAT 2:21	Tɨꞌɨj jí ájchee aꞌɨ́jna ɨ́ José. Aj puꞌi yaꞌuvíꞌitɨ aꞌɨ́jna ɨ́ paꞌarɨꞌɨ, ajta náànajraꞌan. Aꞌuu mú aꞌaráꞌa meꞌújna Israél.
23260	MAT 2:22	Mɨ́ ajta aꞌɨ́ɨn José, ayée pu ráamuaꞌareeriꞌi tɨ nuꞌu aꞌɨ́ɨn Arquelao tíꞌaijtacaꞌa ruyáꞌupuacɨꞌɨ jetze meꞌecan, aꞌɨ́jna ɨ́ Heródes teecan. Ajta pu Dios raatáꞌixaa tɨ́ꞌɨj tíꞌimaaracaꞌa. Aꞌɨ́j pu jɨ́n tíꞌitziɨɨneꞌecaꞌa tɨ aꞌuun eꞌaráꞌasti, aꞌujna Judea. Tɨꞌɨj jí aꞌuun aꞌaráꞌa tɨ jetzen ajtémeꞌecan aꞌujna Galileeye.
23261	MAT 2:23	Tɨ́ꞌɨj aꞌuun aꞌaráꞌa, aꞌúu pu eꞌehuaújchejte, chajtaꞌa jetze tɨ ayén téjaꞌarájtehuaa tɨjɨ́n Nazarét. Aꞌuu pu huayeíjxɨ. Ayee pu tiujuꞌurɨ́j tɨ ij ayén araúrasten aꞌij mej tiuꞌutaxájtacaꞌa aꞌɨ́ɨme ɨ́ mej mejmíꞌi tíꞌixaxaꞌataꞌa ɨ́ Dios jetze meꞌecan. Miyen tɨjɨ́n: “Ayee mú raatámuaꞌatzi tɨjɨ́n Nazarét tɨ éꞌemeꞌecan.”
23264	MAT 3:3	Aꞌɨ́jna ɨ́ Juan, aꞌii pu aꞌɨ́ɨn púꞌeeneꞌe tɨ jɨ́meꞌen raataxájtacaꞌa ajmíꞌi aꞌɨ́jna ɨ́ jaꞌatɨ tɨ tíꞌixaxaꞌataꞌa ɨ́ Dios jetze meꞌecan. Ayee pu ántehuaacaꞌa tɨjɨ́n Isaías. Ayen tɨjɨ́n: Jaꞌatɨ́ pu u eꞌejíihuá aꞌame aꞌujna jáꞌahuaꞌa aꞌu tɨ caí éꞌe tiꞌitɨ́j. Yee pu tiꞌixa tɨjɨ́n: “Naa xu rɨ́ꞌɨ huaujjéjcuareꞌen, mɨ ru tzajtaꞌa, múꞌeen, aꞌiné tavástaraꞌa pu yé uvéꞌenejsin. Caxu aꞌij yáꞌunamuajra.”
23265	MAT 3:4	Ajta aꞌɨ́jna ɨ́ Juan, ayée pu éeneꞌe tiꞌitéchejcaꞌa cɨ́ɨxuri tɨ itzíjhua, cameeyuꞌu juꞌuxaꞌa jɨmeꞌe. Ajta típuaasicaꞌa, navij tu rumuaꞌatɨ́. Ajta nuꞌu huátunaꞌise cuaꞌacareꞌe, ajta searate, ꞌɨtzitá mej xuaa.
23266	MAT 3:5	Majta meꞌɨ́n ɨ́ mej aꞌɨmuá aꞌuchéjmeꞌecaa, naíjmiꞌi mú eꞌiréꞌenineicaꞌa aꞌu tɨ aꞌutéveecaꞌa ɨ́ Juan. Aꞌuu mú eꞌerácɨꞌɨcaꞌa tɨ́j naꞌa aꞌu tɨ huatacáꞌa aꞌujna chuéjraꞌa japua tɨ ayén téjaꞌarájtehuaa tɨjɨ́n Judea, majta seica ɨ́ mej meꞌuun éꞌeche aꞌujna chajtaꞌa tɨ ayén téjaꞌarájtehuaa tɨjɨ́n Jerusalén, majta ɨ́ seica ɨ́ mej meꞌuun éꞌemeꞌecan aꞌu tɨ aꞌatamɨ́ꞌɨye ɨ́ játeꞌana tɨ ayén téjaꞌarájtehuaa tɨjɨ́n Jordán. Aꞌuu mú aꞌuréꞌenineicaꞌa mej mi ráanamua.
23267	MAT 3:6	Jɨ́meꞌen muꞌu tiuꞌutétzaahuate ɨ́ mej jɨ́n auteájturaa ɨ́ Dios jemi, aj puꞌi Juan huáꞌamuaɨꞌɨhuacaꞌa ɨ́ játeꞌanaraꞌan jetze ɨ́ Jordán.
23268	MAT 3:7	Mɨ́ ajta ɨ́ Juan, tɨ́ꞌɨj aꞌɨ́mej huaseíj ɨ́ mej miyen ánteꞌarua tɨjɨ́n fariseos, majta ɨ́ mej miyen ánteꞌarua tɨjɨ́n saduceos, tɨ́ꞌɨj aꞌɨ́ɨn huaꞌuseíj ɨ́ mej jeíhua eꞌevéꞌejuꞌucaꞌa mej mi huaújmuaɨꞌɨhua, ayée pu tihuaꞌutáꞌixaa tɨjɨ́n: ―Múꞌeen mɨ sej tíꞌihuaꞌitaca, ¿ni tzaa seri tíꞌiteseꞌe tɨ caí Dios puaíjtzi amuaatáꞌan? ¿Aꞌataani amuaatáꞌixaa sej si siyen rɨcɨ?
23271	MAT 3:10	Puꞌuri tejaꞌuréꞌenejsin vejliꞌi aꞌájna xɨcájraꞌa jetze jaꞌanáj tɨ puaꞌa amuaꞌajteáꞌaxɨꞌɨsin ɨ́ Dios caꞌanín jɨmeꞌe. Ayee pu áꞌamuaruuren cumu tɨ́j jaꞌatɨ́ cɨyej téꞌijveichixɨꞌɨn tepuaij jɨmeꞌe. Nain ɨ́ cɨyej tɨ caí tíꞌitaaca, aꞌɨ́ɨ pu téꞌijveichixɨꞌɨsin. Tɨꞌɨj jí raꞌanteátaira. Ayee pu cheꞌatá naꞌa tejamuaꞌajteáꞌaxɨꞌɨsin múꞌejmi.
23272	MAT 3:11	Aru inee, nee nu amuáamuaɨꞌɨhuacaꞌa jaj jɨmeꞌe mej mi ráamuaꞌaree ɨ́ teɨte sej seri seɨcɨé tiuꞌumuáꞌaj ɨ́ ru tzajtaꞌa. Mɨ́ ajta, aꞌɨ́ɨn tɨ hui nehuáritaꞌa yé eꞌevéꞌeme, aꞌɨ́ɨ pu jaítzeꞌe raayɨ́ꞌɨtɨ necaí inee. Aꞌiné nee nu cɨ́lieeneꞌen jɨ́n tiꞌitéjvee ɨ́ jemin, capu ayén tínaavíjteꞌe ineetzi nej rajtaɨ́ꞌɨpɨꞌɨn ɨ́ caꞌacairaꞌan. Mɨ́ ajtáꞌi aꞌɨ́ɨn, seɨ́j pu huataꞌíti tɨ huateáturan múꞌejmi jemi. Ajta aꞌɨ́ɨn ɨ́ xɨéjniuꞌucareꞌaraꞌan ɨ́ Dios, aꞌɨ́ɨ pu utéꞌaꞌasin mɨ aꞌamua tzajtaꞌa. Ajta aꞌɨ́jna tɨ hui nehuáritaꞌa yé eꞌevéꞌeme, aꞌɨ́ɨ pu rɨ́ꞌɨ áꞌamuaruuren.
23273	MAT 3:12	Ayee pu téꞌeme. Xɨee tɨ jaꞌatɨ́ ari ruꞌiteꞌɨ́ ɨ́ tɨ jɨ́n raꞌanácaꞌatzi ɨ́ triigu. Aꞌɨ́ɨ pu ruꞌirátuꞌisin ɨ́ xaɨɨri puaꞌacɨé. Ajta aꞌɨ́jna ɨ́ imueꞌeri, rájseɨreꞌesin u chiꞌita. Ajta ɨ́ xaɨɨri, taij jetze pu án yáꞌurɨeexɨjsin ɨ́ tɨ caí jaꞌanáj áꞌamɨꞌɨni. ―Ayee pu tihuaꞌutáꞌixaa aꞌɨ́jna ɨ́ Juan.
23275	MAT 3:14	Ajta aꞌɨ́jna ɨ́ Juan, ayée pu tíꞌimuaꞌajca tɨ raatáꞌijmɨi. Ayee pu tiraatáꞌixaa tɨjɨ́n: ―¿Ni múꞌee piyen yé véꞌeme inee jemi? Jaítzeꞌe pu raavíjteꞌe pej piyen náamuaɨꞌɨhua ineetzi.
23276	MAT 3:15	Mɨ́ ajta aꞌɨ́ɨn ɨ́ Jesús, ayée pu tiraataꞌixaa tɨjɨ́n: ―Chéꞌe ayén ꞌeeneꞌen. Ayee pu hui tiraavíjteꞌe tej tiyen huárɨni tej raꞌaráꞌastijreꞌen teꞌɨ́jna jɨmeꞌe aꞌij tɨ tíꞌijxeꞌeveꞌe ɨ́ Dios. Aj pu i Juan ráamuaɨꞌɨhuacaꞌa ɨ́ Jesús.
23277	MAT 3:16	Tɨ́ꞌɨj ráamuaɨꞌɨhuacaꞌa, aj puꞌi Jesús aꞌitáraa á jaataꞌa. Jɨ́meꞌen puꞌu aꞌitáraa, tɨ́ꞌɨj jí antácuunarecaꞌa ɨ́ ta japua tɨ aꞌutéjmuaa. Tɨꞌɨj jí iiraaseíj tɨ aꞌicaméꞌecaa aꞌɨ́jna ɨ́ xɨéjniuꞌucareꞌaraꞌan ɨ́ Dios. Ayee pu seijreꞌecaꞌa tɨ́j cucuiꞌi. Tɨꞌɨj jí japuan aꞌujyeíjxɨ.
23279	MAT 4:1	Tɨꞌɨj jí aꞌɨ́ɨn ɨ́ xɨéjniuꞌucareꞌaraꞌan ɨ́ Dios, aꞌɨ́ɨ pu yaꞌuvíꞌitɨ aꞌɨ́jna ɨ́ Jesús ɨ́ jɨrí jetze tɨ́ꞌij aꞌɨ́ɨn tiyaaruꞌu tiuꞌutéseꞌen tɨ raamuáꞌitɨn aꞌɨ́jna ɨ́ Jesús.
23280	MAT 4:2	Ajta aꞌɨ́ɨn Jesús, aꞌúu pu éꞌetee aꞌachú cumu huaꞌapuate xɨcaj tɨ caí tíꞌicuaꞌa. Aj pu i huataꞌíꞌicuatacaꞌa.
23282	MAT 4:4	Ajta Jesús, ayée pu tiuꞌutaniú tɨjɨ́n: ―Capu aꞌɨ́ɨ naꞌa ruxeꞌeveꞌe ɨ́ pan tɨ jɨ́n teꞌutáviicuaꞌi ɨ́ tevi, sino ajta pu aꞌɨ́ɨn ruxeꞌeveꞌe nain ɨ́ niuucari tɨ éꞌemeꞌecan ɨ́ Dios jemi.
23284	MAT 4:6	Ajta ayén tiraatáꞌixaa tɨjɨ́n: ―Tɨ́ puaꞌa hui yaujraꞌan pej púꞌeen ɨ́ Dios, ancájvetzi, aꞌiné ayée pu téꞌeyuꞌusiꞌi ɨ́ yuꞌuxari jetze tɨjɨ́n: Dios pu huajaꞌutaꞌíti ɨ́ mej títetateí ɨ́ jemin mej mi muáachaꞌɨn. Majta múꞌeetzi memuáꞌatɨni rumuájcaꞌa jɨmeꞌe. Aꞌɨ́ɨme mú á muaatéchajtza tɨ́ꞌij caí tiꞌitɨ́j aꞌij muaruure.
23285	MAT 4:7	Jesús pu ayén tiraatáꞌixaa tɨjɨ́n: ―Mɨ́ ajta, ayée pu cheꞌatá naꞌa ayén téꞌeyuꞌusiꞌi ɨ́ yuꞌuxari jetze tɨjɨ́n: “Capej piyen tiráꞌaxɨeehuariꞌira tiꞌitɨ́j jɨmeꞌe tɨ Dios ayén tiꞌitɨ́j jɨ́n huárɨni.”
23286	MAT 4:8	Ajta aꞌɨ́ɨn ɨ́ tiyaaruꞌu, ajtahuaꞌa pu yaꞌuvíꞌitɨ jáꞌahuaꞌa yee jɨrí jetze tɨ ájtee. Aj pu i raataseíjra nainjapua, tɨ́j naꞌa seɨ́j chuéjraꞌa japua aꞌu mej aꞌuchéjme ɨ́ teɨte. Raataseíjra aꞌachú tɨ veꞌetɨ́ aꞌuun huatacáꞌa.
23287	MAT 4:9	Ayee pu tiraatáꞌixaa tɨjɨ́n: ―Nain nu muatapuaíjveꞌesin neꞌíjna tɨ puaꞌa piyen huárɨni pej títunuta, pej pi naateánajche.
23288	MAT 4:10	Aj pu i Jesús ayén tiraatáꞌixaa tɨjɨ́n: ―Aricu, múꞌee pej iꞌi tiyaaruꞌu, aꞌiné ayée pu téꞌeyuꞌusiꞌi ɨ́ yuꞌuxari jetze tɨjɨ́n: “Setáꞌaj raateánajche seꞌɨ́jna ɨ́ tavástaraꞌa ɨ́ aꞌamua Dios. Aꞌɨ́j xuꞌu huatévaɨreꞌen.”
23290	MAT 4:12	Tɨ́ꞌɨj Jesús ráamuaꞌareeriꞌi tɨ aiteánamiꞌihuacaꞌa aꞌɨ́jna ɨ́ Juan, aj puꞌi áꞌuraa aꞌujna chuéjraꞌa japua tɨ ayén téjaꞌarájtehuaa tɨjɨ́n Galilea.
23291	MAT 4:13	Aꞌuu pu eꞌerájraa aꞌujna Nazarét. Tɨꞌɨj jí aꞌuun aꞌucáane aꞌujna Capernaúm, chajtaꞌa tɨ aꞌutacáꞌa aꞌujna tɨ eꞌeveꞌeꞌástɨme ɨ́ jaj tɨ aꞌutacáꞌa aꞌájna vejliꞌi seɨ́j chuéjraꞌa japua tɨ ayén téjaꞌarájtehuaa tɨjɨ́n Zabulón, ajtahuaꞌa seɨ́j chuéjraꞌa japua tɨ ayén téjaꞌarájtehuaa tɨjɨ́n Neftalí.
23293	MAT 4:15	Ayen tɨjɨ́n: Ayee pu téꞌeme aꞌujna chuéjraꞌa japua aꞌu mej éꞌeche ɨ́ teɨte ɨ́ mej caí Israél jetze ajtémeꞌecan, aꞌujna tɨ huatacáꞌa u Zabulón, ajta ɨ́ seɨ́j chuéjraꞌa japua u Neftalí, ajta seɨ́j ɨ́ juye tɨ aꞌuun eꞌetéeneana aꞌu tɨ eꞌeveꞌeꞌástɨme ɨ́ jaj tɨ veꞌée, ajta utavén pújmeꞌen ɨ́ Jordán, ajta u Galileeye aꞌu mej aꞌuchéjme ɨ́ mej caí Israél jetze ajtémeꞌecan.
23294	MAT 4:16	Aꞌɨ́ɨme ɨ́ teɨte, aꞌiné capu huáꞌa jemi raateájtuaa ɨ́ mej seijreꞌecaꞌa ɨ́ tɨ́caꞌari tzajtaꞌa, aꞌɨ́ɨ mú raaseíj tɨ u ajtátzacaꞌa, temuaꞌa naa, majta aꞌɨ́ɨme ɨ́ mej aꞌuchéjmeꞌecaa aꞌu mej yéꞌejpuaíjtzicaꞌa, ayée mú ꞌeeneꞌe, xɨee mej cuj mɨ́ꞌɨchicaꞌa, aꞌiné ayée pu huaꞌéꞌeneꞌe, xɨee tɨ huatɨ́caꞌa. Aj puꞌi huáꞌa jetze huatátzareajraa. Ayee pu tiuꞌutaxájtacaꞌa.
23296	MAT 4:18	Ajta ɨ́ Jesús, áa pu ꞌejtémeꞌecaꞌa aꞌájna vejliꞌi tɨ eꞌeveꞌeꞌástɨme ɨ́ jaj tɨ ayén téjaꞌarájtehuaa tɨjɨ́n Galilea. Tɨ́ꞌɨj i aꞌɨ́mej huaseíj ɨ́ mej huaꞌapua ɨ́ mej ruꞌihuaamuaꞌa púꞌeen. Aꞌɨ́ɨme mú aꞌɨ́ɨn púꞌeen aꞌɨ́jna ɨ́ Simón, ajta juutzeájraꞌan aꞌɨ́jna ɨ́ Andrés. Ajta aꞌɨ́jna ɨ́ Simón, ayée mú majta ratamuáꞌamua tɨjɨ́n Pedro. Aꞌɨ́ɨ mú xɨéjmuaꞌari jɨ́n huaꞌité viviꞌiracaꞌa. Ayee muꞌu tíꞌijrɨꞌɨrejcaꞌa aꞌɨ́ɨme.
23298	MAT 4:20	Jɨ́meꞌen puꞌu ayén tihuaꞌutáꞌixaa, aj mú mi raatapuáꞌajtacaꞌa. Matɨ́ꞌɨj mi atejaꞌupí ɨ́ xɨéjmuaꞌari, Matɨ́ꞌɨj mi aꞌucɨ́ jamuan.
23299	MAT 4:21	Tɨ́ꞌɨj ijtáꞌi áꞌayee aꞌuréꞌene. Ajtahuaꞌa pu huaꞌapuaca huaseíj ɨ́ mej ruꞌihuaamuaꞌa púꞌeen. Seɨ́j pu ayén ántehuaa tɨjɨ́n Jacobo. Ajta ɨ́ juutzeájraꞌan, ayée pu ántehuaa tɨjɨ́n Juan. Aꞌɨ́ɨ pu huáꞌapeꞌeri ɨ́ Zebedeo. Aꞌuu mú aꞌaráteꞌecaꞌa ɨ́ canuuhuaꞌa jetze. Huáꞌa jamuan pu arácatii ɨ́ huaꞌatáàta. Xɨéjmuaꞌari mú rɨ́ꞌɨ tíꞌiruurejcaꞌa tɨ tíꞌisiujtzaꞌani. Tɨ́ꞌɨj i Jesús huaꞌutajé mej mi jamuan áꞌujujhuaꞌaneꞌen.
23301	MAT 4:23	Tɨ́ꞌɨj aꞌɨ́ɨn ɨ́ Jesús aꞌutéjche tɨ áꞌucheꞌecaneꞌen nainjapua tɨ́j naꞌa aꞌúu tɨ huatacáꞌa u Galileeye, aꞌɨ́ɨ pu tihuáꞌamuaꞌatehuaꞌa ɨ́ teɨte tɨ́j naꞌa tɨ seijreꞌe huaꞌateyuu tzajtaꞌa. Aꞌɨ́ɨ pu jɨ́n tihuáꞌaꞌixaꞌatehuaꞌa ɨ́ niuucari tɨ jɨ́meꞌen raxa ɨ́ Dios tɨ tíꞌaijta nainjapua ɨ́ chaanaca. Ajta Jesús tihuáꞌuhuaa naíjmiꞌica ɨ́ mej tíꞌicucuiꞌi. Capu tíꞌiseicaj naꞌa ɨ́ cuíꞌiniꞌiraꞌa. Aꞌɨ́ɨ pu nain jɨ́n tiúꞌuhuaatacaꞌa.
23302	MAT 4:24	Aj mú mi ráamuaꞌareeriꞌi tɨ́j naꞌa aꞌuun tɨ huatacáꞌa seɨ́j ɨ́ chuéjraꞌa japua tɨ ayén téjaꞌarájtehuaa tɨjɨ́n Siria. Aꞌɨ́j mú huámuaꞌareeriꞌi aꞌij tɨ tiꞌitɨ́j huáruu aꞌɨ́jna ɨ́ Jesús. Matɨ́ꞌɨj mi u huajaꞌaráaviꞌitɨ ɨ́ mej tíꞌicucuiꞌi, tɨ tiꞌimuꞌíi ɨ́ cuíꞌiniꞌiraꞌa. Seica mú huápɨꞌɨ tíꞌicucuiꞌicaa, ajta seica, capu huáꞌacaꞌanistiꞌiracaꞌa. Ajta seica, tiyaaruꞌu pu huáꞌa tzajtaꞌa seijreꞌecaꞌa, majta seica ɨ́ tɨ huaꞌacáteuunéjmeꞌecaa, majta seica mú cɨyáaxaviꞌi. Naíjmiꞌica pu tihuáꞌuhuaa.
23303	MAT 4:25	Jéihua mú ajteáxɨɨrecaꞌa ɨ́ teɨte, ɨ́ mej meꞌuun eꞌeráacɨ aꞌujna chuéjraꞌa japua u Galileeye. Majta seica, aꞌúu mú eꞌeráacɨ tɨ ayén téjaꞌarájtehuaa tɨjɨ́n tamuáamuataꞌa tɨ chájtaꞌajme, majta seica meꞌújna jáꞌahuaꞌa u Jerusalén, majta seica tɨ́j naꞌa aꞌuun tɨ huatacáꞌa u Judea. Seica mú majta aitacɨ́j ɨ́ mej utavén pújmeꞌen eꞌechéjmeꞌe u Jordán. Jéihua mú jamuan áꞌujujhuaꞌaneꞌe.
23304	MAT 5:1	Tɨ́ꞌɨj huaꞌuseíj ɨ́ teɨte mej jeíhua muꞌiicáa, aj puꞌi antíraa ɨ́ Jesús ɨ́ jɨrí japua. An pu aꞌujyeíjxɨ. Matɨ́ꞌɨj mi aꞌɨ́ɨme ɨ́ mej áꞌujujhuaꞌaneꞌe jamuan, aꞌɨ́ɨ mú ajteáxɨɨrecaꞌa.
23306	MAT 5:3	Ayen tɨjɨ́n: ―Micheꞌe huaújtemuaꞌaveꞌen jeíhua ɨ́ mej tirúꞌumuaꞌaree ɨ́ ru tzajtaꞌa mej caí aꞌij tíꞌijviicuaꞌi ɨ́ Dios jemi, aꞌiné aꞌɨ́ɨ mú meꞌuun huatéꞌuu muáꞌajuꞌun ɨ́ Dios jemi.
23308	MAT 5:5	’Micheꞌe huaújtemuaꞌaveꞌen jeíhua ɨ́ mej rɨ́ꞌɨ téꞌumuajcaa ɨ́ ru tzajtaꞌa ɨ́ Dios jemi, aꞌiné aꞌɨ́ɨ mú raꞌancuréꞌasin aꞌɨ́jna chuéjraꞌa tɨ jɨ́meꞌen Dios teꞌateújratziiriꞌi tɨ huaꞌutáꞌan.
23309	MAT 5:6	’Micheꞌe huaújtemuaꞌaveꞌen jeíhua ɨ́ mej rahuauca, majta ɨ́ mej jeíhua raxɨ́ꞌeveꞌe, mej mi miyen huárɨni aꞌij tɨ tiraavíjteꞌe ɨ́ Dios jemi, aꞌiné Dios pu ayén huáꞌaruuren mej mi miyen raꞌaráꞌastijreꞌen.
23310	MAT 5:7	’Micheꞌe huaújtemuaꞌaveꞌen jeíhua ɨ́ mej huáꞌacuꞌuve ɨ́ seica ɨ́ ruꞌihuaamuaꞌa, aꞌiné Dios pu huáꞌancuꞌuvajxɨꞌɨsin aꞌɨ́mej.
23311	MAT 5:8	’Micheꞌe huaújtemuaꞌaveꞌen jeíhua ɨ́ mej urarɨ́ꞌen seijreꞌe ɨ́ ruxɨ́ejniuꞌuca jetze, aꞌiné aꞌɨ́ɨ mú raseijran ɨ́ Dios.
23312	MAT 5:9	’Micheꞌe huaújtemuaꞌaveꞌen jeíhua ɨ́ mej rahuauhuau mej caí neꞌuseꞌe, aꞌiné ayée pu Dios huaꞌutámuaꞌatzi tɨjɨ́n: “Niyaujmuaꞌa.”
23314	MAT 5:11	’Setáꞌaj huaújtemuaꞌaveꞌen setɨ́j senaꞌa puaꞌamé múꞌeen, tɨ puaꞌa meꞌɨ́n ɨ́ teɨte miyen aꞌij puaꞌa tejáꞌamuaxajta, majta aꞌij puaꞌa áꞌamuaruure naꞌari huaꞌitzi jɨ́n tejáꞌamuaxajtziꞌi meꞌɨ́jna jɨmeꞌe sej tíꞌixaxaꞌa neetzi jetze meꞌecan.
23315	MAT 5:12	Setáꞌaj huaújtemuaꞌaveꞌen. Caxú ruxɨeemɨsteꞌe, aꞌiné jeíhua pu tejáꞌamuacɨꞌɨti ɨ́ ta japua Dios tɨ éꞌeseijreꞌe. Ayee mú cheꞌatá menaꞌa huáꞌuruu aꞌɨ́mej ɨ́ mej mejmíꞌi tíꞌixaxaꞌataꞌa ɨ́ Dios jetze meꞌecan.
23316	MAT 5:13	’Ayee xu hui tíꞌivaɨreꞌe huáꞌa tzajtaꞌa ɨ́ teɨte tɨ́j ajta tíꞌivaɨreꞌe ɨ́ unaj ɨ́ mej jɨ́n tíꞌicacare ɨ́ cuaꞌira japua. Aꞌɨ́jna ɨ́ unaj tíꞌivaɨreꞌe tɨ́ꞌij caí huatépete ɨ́ huaꞌiraꞌa. Mɨ́ ajta, tɨ puaꞌa huateáruꞌuna, aj puꞌi ráxɨꞌɨsin ɨ́ tɨ aꞌancacá. ¿Aꞌiné auj tíꞌirɨꞌɨri tɨ́ꞌij ajtahuaꞌa ancacá áꞌaraꞌani? Capu chéꞌe aꞌij tíꞌirɨꞌɨri, aꞌiné puꞌuri ráaxɨꞌɨ ɨ́ tɨ ancacá. Ayee puꞌu qui tíꞌivaɨreꞌe mej mi mé rúurɨeexɨn, mej mi majta ratzíinajyeꞌican ɨ́ teɨte. Rɨ́ꞌɨ xuꞌu múꞌeen tɨ́ꞌij caí ayén cheꞌatá naꞌa tejamuáaruuren múꞌejmi.
23317	MAT 5:14	’Ayee xu seijreꞌe huáꞌa tzajtaꞌa ɨ́ teɨte tɨ́j tatzari tɨ jaꞌatɨ́ án yáꞌujche tɨ ij aꞌɨmuá aꞌatáneeriꞌicɨj nainjapua íiyen chaanaca japua. Ajta, chajtaꞌa tɨ aꞌutáca ɨ́ jɨrí jetze, capu rɨꞌɨrí tɨ huateúravaa.
23318	MAT 5:15	Ajta, capu jaꞌatɨ́ ayén cantiiraꞌa antítaiira tɨ ij aꞌuun yaꞌuteárujteꞌen ɨ́ utaatzi jete, sino án pu yaꞌujchájtza ánɨmua tɨ́ꞌij aꞌɨmuá aꞌatáneeriꞌicɨj huáꞌa tzajtaꞌa ɨ́ mej uráatei u chiꞌita.
23319	MAT 5:16	Aꞌɨ́j pu jɨ́n, tɨ puaꞌa tiꞌitɨ́j aꞌij seruure múꞌeen, setáꞌaj hui siyen ráaruuren mé jéjreꞌe huáꞌa tzajtaꞌa ɨ́ teɨte mej mi ráamuaꞌaree sej siyen rɨcɨ seꞌɨ́jna jɨmeꞌe ɨ́ tɨ íꞌixɨꞌepɨꞌɨn. Aj mú mi xaa rɨ́ꞌɨ tiraateájtuaani ɨ́ Dios.
23320	MAT 5:17	’Caxu siyen tíꞌimuaꞌajca ɨ́ ru tzajtaꞌa yee nee nu raꞌantipuáꞌajteꞌesin neꞌɨ́jna ɨ́ niuucari tɨ raateájtuaa itejmi jemi aꞌɨ́jna ɨ́ Moisés teecan, ajta ɨ́ mej raataxájtacaꞌa aꞌɨ́ɨme ɨ́ mej tíꞌixaxaꞌataꞌa ɨ́ Dios jetze meꞌecan. Canu neꞌɨ́jna jɨ́n mú aꞌuvéꞌemej nej ni raꞌantipuáꞌajteꞌen neꞌɨ́jna ɨ́ niuucari. Canu xaa neꞌu. Ayee nu ꞌeen jɨ́n mú aꞌuvéꞌemej nej ni raanaíjmireꞌen.
23321	MAT 5:18	Ayee nu tejáꞌamuaꞌixaateꞌe tzáahuatiꞌiraꞌa jɨmeꞌe, tɨ́ꞌɨj auj seijreꞌe tɨ yen seijreꞌe íiyen chaanaca japua, ajta ɨ́ tɨ éꞌeseijreꞌe júteꞌe u ta japua, capu hui tiꞌitɨ́j aꞌuvaɨ́jtzi aꞌɨ́jna jetze ɨ́ mej raꞌuyúꞌuxacaꞌa ɨ́ yuꞌuxari jetze, capu tiꞌitɨ́j, tɨ puaꞌa leetra naꞌa, naꞌari ɨ́ tɨ raꞌavéꞌeraráatzajme.
23322	MAT 5:19	’Aꞌɨ́j pu jɨ́n, tɨ puaꞌa jaꞌatɨ́ caí raꞌaráꞌastijreꞌen seɨ́j ɨ́ niuucari tɨ ayén téꞌeyuꞌusiꞌihuacaꞌa ɨ́ yuꞌuxari jetze, tɨ puaꞌa ajta aꞌɨ́ɨn tiráamuaꞌaten seɨ́j ɨ́ jaꞌatɨ tɨ ayén cheꞌatá naꞌa caí raꞌaráꞌastijreꞌen aꞌɨ́jna, Dios pu jemi ayén ámitɨeereꞌe tɨ caí tiꞌitɨ́j vaɨreꞌe aꞌɨ́jna ɨ́ jaꞌatɨ aꞌujna u ta japua. Capu amɨ́n aꞌij tɨ puaꞌa caí raꞌaráꞌastijre ɨ́ niuucari tɨ jaítzeꞌe caí ruxeꞌeveꞌe; aúcheꞌe pu veꞌecán jɨ́n auteáturaasin ɨ́ Dios jemi. Mɨ ajta, tɨ puaꞌa jaꞌatɨ́ tɨ naꞌa tɨ ayén ráꞌatzaahuateꞌe aꞌɨ́jna ɨ́ niuucari, ajta seica tiúꞌumuaꞌaten mej mi miyen cheꞌatá menaꞌa rɨjca, Dios pu jemi ámitɨeereꞌe tɨ aꞌɨ́ɨn xaa tíꞌivaɨreꞌe jeíhua u ta japua.
23323	MAT 5:20	’Aꞌɨ́j pu jɨ́n, ayée nu tejáꞌamuaꞌixaateꞌe, tɨ puaꞌa secaí siyen tihuaꞌutémuaꞌitɨn aꞌɨ́mej ɨ́ mej tihuáꞌumuaꞌaten ɨ́ yuꞌuxari jetze, majta aꞌɨ́mej ɨ́ fariseos, tɨ puaꞌa secaí huaꞌutémuaꞌitɨn seꞌɨ́jna jɨmeꞌe ɨ́ sej raꞌaráꞌastijreꞌen aꞌij tɨ téꞌeyuꞌusiꞌi ɨ́ yuꞌuxari jetze, ca xu jaꞌanáj aꞌuteáruti aꞌájna Dios tɨ éꞌeseijreꞌe u ta japua.
23324	MAT 5:21	’Xuꞌuri siyen ráanamuajriꞌi mej miyen tihuaꞌutáꞌixaa ɨ́ áꞌamuayaꞌupuacɨꞌɨstemuaꞌa tɨjɨ́n: “Caxu tíꞌitecuiꞌica. Naꞌari caí, tɨ puaꞌa jaꞌatɨ́ seɨ́j huajéꞌica, ruxeꞌeveꞌe mej puaíjtzi raatáꞌan.”
23325	MAT 5:22	’Mɨ́ neajta inee, ayée nu tejáꞌamuaꞌixaateꞌe, tɨ puaꞌa jaꞌatɨ́ ayén huataniúꞌucan jemin ɨ́ ruxɨ́ꞌej tevi, ayée pu tiúꞌujxeꞌeveꞌe tɨ Dios ayén puaíjtzi raatáꞌan aꞌɨ́jna ɨ́ jaꞌatɨ. Neajta niyen tejáꞌamuaꞌixaateꞌe, tɨ puaꞌa jaꞌatɨ́ ayén aꞌij puaꞌa tiraatájeeve aꞌɨ́jna ɨ́ ruxɨ́ꞌej tevi tɨjɨ́n: “Múꞌee pej caí tiꞌitɨ́j huayɨ́ꞌɨtɨ”, ayée pu tiúꞌujxeꞌeveꞌe mej ráꞌanviꞌitɨn aꞌɨ́mej jemi ɨ́ jueesi. Mɨ́ neajta inee, ayée nu tejáꞌamuaꞌixaateꞌe, tɨ puaꞌa jaꞌatɨ́ ayén aꞌij puaꞌa tiraatájeeve ɨ́ ruxɨ́ꞌej tevi tɨjɨ́n: “Múꞌee pej caí tiꞌitɨ́j muaꞌaree”, ayée pu Dios ayén tiraatáꞌixaateꞌesin tɨjɨ́n: “Aricu, áa pej aꞌutevée puáꞌaraꞌani ɨ́ taij tzajtaꞌa tɨ caí jaꞌanáj áꞌamɨꞌɨni.”
23326	MAT 5:23	’Aꞌɨ́j pu jɨ́n, tɨ puaꞌa peri tiꞌitɨ́j tíꞌimuaɨꞌɨvajta aꞌɨ́jna japua aꞌu sej yéꞌanaꞌamiche ɨ́ Dios, tɨ puaꞌa peri raꞌutámuaꞌaree ɨ́ pej jɨ́n auteájturaa jemin ɨ́ axɨ́ꞌej tevi, ayée pej huárɨni.
23328	MAT 5:25	’Setáꞌaj caꞌanacan raaxɨ́ꞌepɨꞌɨntareꞌen aꞌɨ́jna jamuan ɨ́ tɨ muájchaꞌɨɨreꞌe, tɨ́ꞌɨj auj muáꞌanviꞌitɨn huáꞌa jemi ɨ́ jueesi. Setáꞌaj siyen raaxɨ́ꞌepɨꞌɨntareꞌen setɨ́ꞌɨj seuj huajúꞌun ɨ́ juye jetze. Naꞌari tɨ puaꞌa pecaí piyen huárɨni, aꞌɨ́ɨ pu múꞌeetzi tiuꞌutátuiireꞌesin ɨ́ juees jemi. Ajta aꞌɨ́jna múꞌeetzi pu tiuꞌutátuiireꞌesin jemin aꞌɨ́jna ɨ́ tɨ ravaɨreꞌe. Ajta aꞌɨ́ɨn tɨ ravaɨreꞌe, aꞌɨ́ɨ pu muaꞌiteánajsin.
23329	MAT 5:26	Ayee nu hui tíꞌimuaꞌixaateꞌe tzáahuatiꞌiraꞌa jɨmeꞌe, camu jaꞌanáj muaꞌirátuaasin ajta penaꞌa caí tihuaꞌunájchiteꞌen nai jɨmeꞌe aꞌachú mej muáꞌijijveꞌe.
23331	MAT 5:28	’Mɨ́ neajta inee, ayée nu tejáꞌamuaꞌixaateꞌe tɨjɨ́n: Aꞌatɨ́ tɨ naꞌa tɨ ayén ꞌɨ́itaꞌa seijra temuaꞌa naa tɨ ij ayén raatáꞌasti ɨ́ ru tzajtaꞌa tɨ jamuan huáhuiꞌini, ayée nu tejáꞌamuaꞌixaateꞌe tɨ aꞌɨ́jna ɨ́ jaꞌatɨ ari tiúꞌujxanaꞌacɨraꞌate ɨ́ ru tzajtaꞌa aꞌɨ́jna jamuan ɨ́ ꞌɨ́itaꞌa tɨ caí ratéviꞌitɨn.
23332	MAT 5:29	’Neajta nu niyen tejáꞌamuaꞌixaateꞌe tɨjɨ́n: Tɨ́ puaꞌa piyen éeneꞌen pej jetzen rapuaꞌajteꞌe mɨ áꞌajɨꞌɨ tɨ arɨꞌɨríintaꞌa pújmeꞌen seijreꞌe peꞌɨ́jna jɨmeꞌe ɨ́ pej jɨ́n auteájturaa ɨ́ Dios jemi, aitátɨchi muáꞌajɨꞌɨ tɨ arɨꞌɨríintaꞌa pújmeꞌen seijreꞌe. Aa pej yaúurɨeni. Ayee pej huárɨni, aꞌiné jaítzeꞌe pu timuaatévaꞌɨri pej tiꞌitɨ́j áꞌurɨeni tɨ cɨ́lieen caí pej nain eꞌehuáꞌarɨeni matɨ́ꞌɨj án muajáꞌurɨeeni ɨ́ taij tzajtaꞌa.
23333	MAT 5:30	Ajta tɨ puaꞌa piyen éeneꞌen pej jetzen rapuaꞌajteꞌe mɨ áꞌamuajcaꞌa arɨꞌɨríintaꞌa pújmeꞌen seijreꞌe, patáꞌaj raꞌajtaveíjche amɨ́jna mɨ áꞌa muájcaꞌa. Pajta aꞌɨmuá yaúurɨeni aꞌiné jaítzeꞌe pu timuaatévaꞌɨri pej tiꞌitɨ́j áꞌurɨeni tɨ cɨ́lieen caí pej nain eꞌehuáꞌarɨeni matɨ́ꞌɨj án mú jáꞌurɨeni ɨ́ taij tzajtaꞌa.
23334	MAT 5:31	’Majta hui mejmíꞌi miyen tíꞌixaxaꞌataꞌa tɨjɨ́n: “Jaꞌatɨ́ tɨ raxɨ́ꞌeveꞌe tɨ ruꞌɨ́j mé úurɨeni, chéꞌe aꞌɨ́ɨn cuapée raatapíjteꞌen ɨ́ ruꞌɨ́j ɨ́ tɨ jɨ́n mé rúurɨeni.”
23335	MAT 5:32	Mɨ́ neajta inee, ayée nu tejáꞌamuaꞌixaateꞌe. Tɨ́ puaꞌa jaꞌatɨ́ ruꞌɨ́j mé úurɨeni, caí ayén tiꞌitɨ́j jɨ́n huarɨ́n aꞌɨ́jna ɨ́ ꞌɨ́itaꞌa tɨ xanaꞌacɨreꞌe, tɨ puaꞌa caí seɨ́j jamuan huáhuiꞌini, seɨ́j puꞌu ɨ́ tɨ jɨ́n tiuꞌutáꞌa tɨ ij jaꞌatɨ́ ruꞌɨ́j mé úurɨeni. Aꞌii pu aꞌɨ́ɨn púꞌeen tɨ iꞌi ɨ́ɨraꞌaraꞌantacaꞌa tihuaújxanaꞌacɨraꞌate seɨ́j jamuan ɨ́ teáataꞌa. Aj pu xaa íꞌirɨꞌɨri tɨ mé rúurɨeni. Ajta aꞌɨ́jna ɨ́ teáataꞌa tɨ seɨ́j ancuréꞌeviꞌitɨn ɨ́ ꞌɨ́itaꞌa tɨ jaꞌatɨ́ ari mé rúurɨe, aꞌɨ́jna ɨ́ jaꞌatɨ ajta pu tihuaújxanaꞌacɨraꞌate.
23337	MAT 5:34	’Mɨ́ neajta inee, ayée nu tejáꞌamuaꞌixaateꞌe tɨjɨ́n: Caxu aꞌatzu teꞌataújratziꞌiraꞌan niuucajtzeꞌen ɨ́ Dios, caxu aꞌatzu. Caxu seajta teꞌataújratziꞌiraꞌan niuucajtzeꞌen ɨ́ ta japua, aꞌiné aꞌɨ́ɨ pu japuan án áꞌujca ɨ́ Dios.
23338	MAT 5:35	Caxu seajta teꞌataújratziꞌiraꞌan niuucajtzeꞌen i chaanaca aꞌiné aꞌɨ́ɨ pu yen raꞌɨ́ɨcajme ɨ́ Dios. Caxu seajta teꞌataújratziꞌiraꞌan ɨ́ niuucajtzeꞌen ɨ́ Jerusalén, aꞌiné aꞌɨ́ɨ pu antiújmuaꞌaree íiye chajtaꞌa aꞌɨ́jna ɨ́ Rey tɨ veꞌée.
23339	MAT 5:36	Caxu seajta teꞌataújratziꞌiracareꞌen niuucajtzeꞌen mɨ aꞌamuamuꞌúu jetze, aꞌiné caxu rujɨ́ɨmuaꞌa senaꞌa raayɨ́ꞌɨtɨ sej raatéxuꞌumuareꞌen naꞌari sej raatécuainareꞌen seɨ́j mɨ aꞌamua cɨpua.
23340	MAT 5:37	’Chéꞌe ayén éeneꞌen, tɨ puaꞌa piyen raataxáj yee “¡Jee!”, chéꞌe ayén éeneꞌen tzáahuatiꞌiraꞌa jɨmeꞌe yee “¡Jee!” Ajta, ayén cheꞌatá naꞌa, tɨ puaꞌa piyen yee “¡Capu!”, chéꞌe ayén éeneꞌen tzáahuatiꞌiraꞌa jɨmeꞌe yee “¡Capu!” Tiꞌitɨ́ tɨ aꞌij seɨcɨé ꞌeen, aꞌɨ́jna jetze pu avéꞌemeꞌecan aꞌɨ́jna ɨ́ tɨ aꞌij puaꞌa ꞌeen.