23214	MAT 1:1	Hi³ lá² bíh¹ cáun² sí² hi³ cha³² jáɨ¹³ hi³ ca³tɨn¹ Jesús Tsá² lɨ́n³ Cristo, jan² Tsá² jón²zɨ́h¹ jón²cho¹ hla¹ Há²bran²¹ quionh³ hla¹ re²¹ Dá²vi²¹. Jáun² né³, ñí¹ lá² má²ja³toh³ hi³ jmáɨ² tsá²haun³² dí¹hio³ ñú¹deh³ tsú².
23215	MAT 1:2	Há²bran²¹ hí³ jmɨ́¹ lɨ́n³ jméi² Isaac, tsá² lɨn³ jméi² Jacob, tsá² lɨn³ jméi² Judá la³ má²quionh³ jɨ³ tsá¹ raɨnh²¹ nɨ́² siáh³.
23224	MAT 1:11	Hi³ jáun² Josías lɨn³ jméi² Jeconías la³ má²quionh³ tsá¹ raɨnh²¹, jmáɨ¹ hi³ ca³ja³taunh²¹ jáun² tsá² *Israel hi³ tson³ tɨ³ hué³² Babilonia.
23227	MAT 1:14	Hi³ Azor hí³ né³ lɨn³ jméi² Sadoc tsá² lɨn³ jméi² Aquim, tsá² lɨn³ hí³ jméi² Eliud.
23230	MAT 1:17	Hi³ jáun² la³ nɨ́² bíh¹ lɨ́³ hi³ quia³quiún³ nió³ jón²zɨ́h¹ jón²cho¹ hla¹ Há²bran²¹ tín³ ca³la³ tɨ³ jmáɨ¹ hi³ zian² hla¹ Dá²vi²¹, hi³ hla¹ Dá²vi²¹ ca³la³ tɨ³ ñí¹ cá¹chó²¹ jmáɨ¹ hi³ ca³huén² tsá² Israel hi³ ja³taunh²¹ hi³ tson³ tɨ³ Babilonia tín³ siáh³ quia³quiún³ nió³ jón²zɨ́h¹ jón²cho¹ tsú², hi³ cónh³í¹ quia³quiún³ nió³ jón²zɨ́h¹ jón²cho¹ tsú² tín³ la³ tɨ³ jmɨ́¹ ca³lɨ³zian² jáun² Cristo.
23233	MAT 1:20	Tɨ³la³ tá¹la³ lɨ́n²³ tsú² jáun² la³ nɨ́² né³, jan² tsá²cuú² tsá²ta³ Juo¹³ dí² ca³jnia³ jéinh³² tsú² juɨ³² qui³ ziú³, hi³ ca³juáh³ la³ lá²: ―Hnú² Sé³², tsá² jón²zɨ́h¹ jón²cho¹ hla¹ Dá²vi²¹, ha³ lɨ́² jmú² juénh² nú² hi³ hen¹³ nú² Má²réi³ hi³ lɨ́n¹³ ñí²cuoh² nú², quí¹ dáɨn² hi³ quian² tsú² ca³can³ tsú² cun³quionh³ pí³ quioh²¹ Jmɨ́²chí³ Chun¹ bíh¹.
23234	MAT 1:21	Hi³ jáun² nɨ́¹ má¹ca³lɨ³zian² dáɨn² hí³, hniáuh³² teh¹ nú² Jesús. La³ nɨ́² bíh¹ lɨ³ jmáɨ² tsú², quí¹hliá² lión³² tsú² tsá² joh¹ hi³ ca³tɨ²¹ tso³.
23239	MAT 2:1	Jáun² né³, Jesús hí³ ca³lɨ³zian² já¹ juú² Belén, hué¹³ Judea, jmáɨ¹ hi³ jmɨ́¹ cuá¹lɨ́n³ Herodes re²¹ hué³² jáun². Jmɨ́¹ lɨ́¹cáɨn² jáun² né³, ca³cha³táunh¹ ma³ jan² tsá²ñuh² já¹ juú² Jerusalén, tsá² já²taunh²¹ tɨ³ juɨ³² ñí¹ hia³² hiú², tsá² quia³lín³ jmɨ́¹ tsɨ́³ hi³ chú² ñih²³ chí¹jmaɨ²¹.
23240	MAT 2:2	Hi³ jáun² tsá² hí³ né³ ca³ngáɨ³: ―¿Ha³ jinh¹ rón³² Tsá² má²ca³lɨ³zian², Tsá² lɨ́n³ Re²¹ Juo¹³ tsá² *judíos? Quí¹ tɨ³ ñí¹ hia³² hiú² má²ca³neh²¹ jnoh¹ chí¹jmaɨ²¹ hi³ ca³tɨn¹ tsú², hi³ jáun² jau³ jnoh¹ ñí¹ lá² hi³ ja³ma³tsú¹ ma³jonh²¹ jnoh¹ tsú².
23241	MAT 2:3	Jmɨ́¹ ca³lɨ³ ñi³² re²¹ Herodes jáɨ¹³ nɨ́² né³, ca³la³ lɨ́¹ tiá² ñi³² he³ jmu³ bíh¹ lɨ³, jɨ³ la³jɨ́n³² tsá² zian² já¹ juú² Jerusalén nɨ́² siáh³.
23244	MAT 2:6	Hnú² juú² Belén hɨ́n¹³ tɨ³ hué¹³ Judá, tiá² huen³ yáh³ hnú² ja¹ tsá² ná¹ho² ta²¹ hué³² nɨ́²; quí¹ ñí¹con² hnú² bíh¹ cua³haɨn³² jan² Tsá² chín¹, Tsá² jmu³ hua³hí¹³ tsá² *Israel tionh² jo³uón³² jná¹³.
23245	MAT 2:7	Jáun² ta³máɨh³ bíh¹ ca³teh³ Herodes tsá² quia³lín³ jmɨ́¹ tsɨ́³ hí³, hi³ jáun² ca³ngáɨh³ dí² hi³ hín² jmáɨh¹ ti³tsóh³ ca³jnia³ chí¹jmaɨ²¹ jáun².
23248	MAT 2:10	Hi³ jáun² jmɨ́¹ ca³jɨ́e³ tsá² quia³lín³ hí³ jmɨ́¹ tsɨ́³ hi³ má²he² tie³, jáun² jlánh¹ ca³lɨ³ hiún² lɨ́n³² tsɨ́³;
23250	MAT 2:12	Jmɨ́¹ má²lɨ́²niéi³² tsú² jáun² juɨ³² qui³ ziú³ hi³ tiú²uú² hniáuh³² tsa³tánh¹ tɨ³ juɨ³² ñí¹ cuá³ Herodes, hi³ jáun² juɨ³² siáh³ bíh¹ ja³tanh²¹ tsú² cú²jueh³² tɨ³ juú²co¹.
23251	MAT 2:13	Jmɨ́¹ má²já²tanh²¹ jáun² tsá² quia³lín³ hí³ jmɨ́¹ tsɨ́³ né³, jáun² jan² tsá²cuú² tsá²ta³ Dió³² Juo¹³ dí² ca³jnia³ jéinh³² Sé³² juɨ³² qui³ ziú³ hi³ ca³juáh³ la³ lá²: ―Náu², jan³² dáɨn² nɨ́² quionh³ mí¹ziú¹³, cuóun³ tɨ³ hué³² Egipto, ca³la³ ñí¹ cá¹juáh²¹ jná¹³ hi³ cuá¹han² nú² siáh³ hué³² jáun²; quí¹ né³bí¹ ja³hniah² Herodes dáɨn² hi³ jngɨh³.
23253	MAT 2:15	jáun² ñí¹ jáun² bíh¹ ca³tiánh³ tsú² ca³la³ tɨ³ ñí¹ jun¹ Herodes. La³ nɨ́² ca³lɨ³ hi³ jáun² ca³lɨ³tí³ la³ cun³ hi³ má²ca³juáh³ Juo¹³ dí² jmɨ́¹tin² cun³quionh³ jan² hla¹ tɨ³² jë¹ Dió³²: “Tɨ³ hué³² Egipto bíh¹ ca³teh³ jná¹³ Jón³²”.
23254	MAT 2:16	Jmɨ́¹ ca³lɨ³tsɨn² jáun² Herodes hi³ tsá² quia³lín³ hí³ jmɨ́¹ tsɨ́³ lɨ́¹ má²lɨ́²cáuh³² cú²nga¹ bíh¹, jáun² ca³míh³ lɨ́n³² tsɨ́³ tsú²; hi³ jáun² ca³jmú³ dí² héih³² hi³ ma³tsan² tsú² la³jɨ́n³² tsá¹míh¹ tsá² jmɨ́¹ má²tiáunh¹ tun³ mieh² tɨ³ la³ hué³² jmɨ́¹ zian² já¹ juú² Belén jɨ³ juú² la³ cu³ la³ jéin³ jáun² nɨ́², la³ cun³ tí³ jmáɨ¹ hi³ ca³hɨ́e³ jáun² tsá² quia³lín³ hí³ jmɨ́¹ tsɨ́³.
23257	MAT 2:19	Hi³ jáun² né³, jmɨ́¹ má²jún¹ jáun² Herodes ca³jnia³ jan² tsá²cuú² tsá²ta³ Dió³² Juo¹³ dí² jéinh³² Sé³² juɨ³² qui³ ziú³ tá¹la³ cuá³ jáun² hué³² Egipto, hi³ ca³juáh³ la³ lá²:
23260	MAT 2:22	Tɨ³la³ jmɨ́¹ ca³lɨ³ ñi³² Sé³² hi³ Arquelao má²cuá¹ho² siáh³ ta²¹ tɨ³ Judea cha¹³ hla¹ Herodes jméi², jáun² ca³lɨ³ cóh³² tsú² hi³ tsánh³² tɨ³ jáun²; tɨ³la³ jmɨ́¹ má²lɨ́²héi³ tsú² jáun² héih³² juɨ³² qui³ ziú³ né³, jaunh³ bíh¹ tɨ³ hué¹³ Galilea.
23264	MAT 3:3	Hi³ ca³tɨn¹ Juan² nɨ́² bíh¹ jáɨ¹³ hi³ ca³hléh³ jáun² hla¹ Isaías *tɨ³² jë¹ Dió³², jmɨ́¹ ca³juáh³ jáun² la³ lá²: Tɨ³ hué³² quiéin² niéih³ cáun² ho³ tsáu², hi³ ñí¹juah²¹: Jmu³ náh² hua³jan²¹ juɨ³² ñí¹ já²¹ Juo¹³ dí²; jmu³ náh² cáun² juɨ³² cú²tso².
23266	MAT 3:5	Hi³ jáun² tsá² zian² Jerusalén jmɨ́¹ ja³táunh¹ hi³ náɨ³² jë¹ tsú², la³ má²quionh³ la³jɨ́n³² tsá² hɨ́n¹³ tɨ³ Judea jɨ³ tsá² zian² hué³² can³² cua³ Jordán nɨ́² siáh³;
23268	MAT 3:7	Jáun² ca³chó³² cáun² jmáɨ¹ hi³ cua³taunh²¹ tsá² téh²³ tsú² tsá² *fariseos jɨ³ tsá² *saduceos, [tsá² tun³ nió³ hɨ́n¹³ cuáh³² quioh²¹ tsá² *judíos]. Jáun² né³, jmɨ́¹ ca³jɨ́e³ Juan² hi³ juóun³² lɨ́n³² bíh¹ tsá² hí³ ja³to¹ ja³lɨn²³ hi³ hnió³ zón³² jmáɨ², jáun² ca³záɨh³ dí² la³ lá²: ―¡Hnoh² dá² jón²zɨ́h¹ jón²cho¹ jáh³ hláɨnh¹ bíh¹! ¿Hin² dá² tsánh² ca³záɨ³ hnoh² hi³ hniáuh³² cuóunh¹³ náh² ca³tɨ²¹ uu³mí²tsɨ³² hi³ má²ja³² má²janh²?
23270	MAT 3:9	ha³ lɨ́²uú² lɨ́¹ cuɨ́¹ lɨ́n¹³ náh² hi³ lɨ́¹³ liáun³ náh² cun³ñí¹ hi³hliá² hnoh² jón²zɨ́h¹ jón²cho¹ hla¹ Há²bran²¹; quí¹ jná¹³ juanh³² hi³ hí¹ ca³la³ tɨ³ quɨ́n¹ lá² yáh³ lɨ́¹³ jmu³ Dió³² hi³ láɨn¹ jón²zɨ́h¹ jón²cho¹ hla¹ Há²bran²¹.
23283	MAT 4:5	Hi³ jáun² tsá² hláɨnh¹ hí³ ca³jau³ tɨ³ Jerusalén juú² hɨ́en¹, jáun² ca³di³chin³ dí² Jesús tsáɨh³ cuáh³² chín¹,
23285	MAT 4:7	Tɨ³la³ Jesús né³ ca³ngáɨ³: ―Ja³bí¹ ñí¹ Sí² jáun² siáh³ rá¹juáh³: “Ha³ lɨ́² cá² lɨ́² lan³ hnú² Dió³² Juóuh³²”.
23292	MAT 4:14	Hi³ jáun² ca³lɨ³tí³ la³ cun³ hi³ ca³juáh³ hla¹ Isaías *tɨ³² jë¹ Dió³² jmɨ́¹ ca³juáh³ jáun² la³ lá²:
23295	MAT 4:17	Hi³ jáun² né³, la³ cun³ jmáɨ¹ jáun² bíh¹ ca³ma³liáu³² Jesús hi³ hleh³² jáɨ¹³ quioh²¹ Dió³² hi³ juáh³: ―Za¹ náh² jmɨ́¹ honh², quí¹ má²ca³ma³jnia² bíh¹ Dió³² Tsá² má²cuá¹hiáun¹ hi³ lɨ́n¹³ Re²¹.
23297	MAT 4:19	Hi³ jáun² Jesús ca³záɨh³ tsá² hí³ la³ lá²: ―Ñá²táunh¹ náh² cu³hna³² jná¹³, hi³ jáun² la³jmɨ́¹ jáun²³ náh² nɨ́² juo¹³ janh²¹ náh² siáh³ tsá²mɨ³cuóun² hi³ tónh³² jo³uón³² jná¹³.
23298	MAT 4:20	Hi³ jáun² la³ cun³ jmɨ́¹jáun² bíh¹ ca³chá³ tsá² hí³ tɨ³ có³² hmá³ jáun² quioh²¹ hi³ ja³taunh²¹ cu³hna²¹ hí³ dí².
23299	MAT 4:21	Tɨ³ chí¹ján³ jáun² ca³lá² ca³jɨ́en³² siáh³ Jesús cónh³í¹ gon³ tsá² má²tún² raɨnh²¹: Jacobo jon² Zebedeo quionh³ Juan² dá¹jon²¹. Tsá² hí³ jmɨ́¹ tiáunh¹ hñu³ mu² quionh³ jméi², hi³ ná¹rauh³² hmá³ quioh²¹. Hi³ jáun² Jesús ca³teh³ siáh³ tsá² hí³,
23301	MAT 4:23	Hi³ jáun² jmɨ́¹jáun² jmɨ́¹ cuá¹tɨ́² cuá¹ngɨ³² Jesús tá¹ cáun² hué¹³ Galilea hi³ má²tɨn² tsáu² hñu³ cuáh³² quioh²¹ tsá² *judíos hi³ táun³ ma³ quin³² ma³ caun³² juú², hi³ hleh³² jú¹ chú³² ca³tɨ²¹ hi³ Dió³² má²cuá¹hinh²³ tsáu² jo³cuo², jɨ³ hi³ jmɨ́¹ jmah²³ siáh³ tsáu² ca³la³ jáh³ dú¹ ñí¹ mɨ́¹uɨ́³ hi³ ná¹zian² tsú².
23302	MAT 4:24	Ca³lɨ³ ñi³² bíh¹ tsáu² tá¹ cáun² hué³² Siria la³ cun³ ta²¹ hi³ jmu² Jesús, hi³ jáun² ca³cua³jan² tsú² la³jɨ́n³² tsá² jmɨ́¹ ná¹má²tso² tsɨ́³ la³jáh³ dúh¹ ñí¹ hi³ hlah³, mɨ́¹uɨ́³, hi³ cúh² hi³ uóu³²; tsá² tiáunh¹ jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ hñu³ tsɨ́³, tsá² ná¹jau² mɨ́¹uɨ́³ tsá¹ lɨ́¹ jún²³ jɨ³ tsá² hma² nɨ́² siáh³. Hi³ jáun² la³jɨ́n³² bíh¹ tsá² hí³ ca³jmah³ Jesús.
23303	MAT 4:25	Hi³ jáun² juóun³² lɨ́n³² bíh¹ tsáu² ja³taunh²¹ cu³hna²¹ tsú², tsá² zian² Galilea, tsá² zian² la³cáun² ñí¹ tioh³ jáun² tá¹ quia³ juú² míh¹ tiá² cu³tsa³², tsá² Jerusalén, jɨ³ tsá² hɨ́n¹³ tɨ³ Judea nɨ́², jɨ³ tsá² zian² tɨ³ jo²¹ cua³ Jordán tɨ³ juɨ³² ñí¹ hia³² hiú² nɨ́² siáh³.
23316	MAT 5:13	”Hnoh² bíh¹ lɨ́n³ ñí¹ ñí¹con² tsá² zian² ñí¹ hué²¹ lá². Tɨ³la³ nɨ́¹juáh³ la³ ca³lɨ³ máɨh³ bíh¹ ñí¹ né³, ¿lánh³ yáh³ rón³² lɨ́¹³ jmóuh³² tsú² hi³ jáun² lɨ³ ñeh¹ siáh³? Tiú²uú² lin¹ ñí¹ jmu³ ta²¹ hí¹ cáun² yáh³; cáun² má²cuɨ́³ bíh¹ tsú², hi³ jáun² ñí¹ jáun² ha³ zóh³² tsáu².
23317	MAT 5:14	”Hnoh² bíh¹ lɨ́n³ joh¹ sɨ́² ñí¹con² tsá² zian² ñí¹ hué²¹ lá². Jáun² né³, jmú¹³ jáɨ¹³: Cáun² juú² nio² ñí¹ lɨ́³ tsáɨh³ máh³, tiá² lɨ́¹³ yáh³ hính³².
23320	MAT 5:17	”Ha³ lɨ́² cuɨ́¹ lɨ́n¹³ hnoh² hi³ jná¹³ cuan³ hi³ má¹tauh²¹ ná¹ héih³² quioh²¹ hla¹ Moisés, sa³jun³ hi³ ja³ma³tauh²¹ jná¹³ jáɨ¹³ hi³ ca³ma³ta² jáun² tsá² ca³lɨn³ hí³ *tɨ³² jë¹ Dió³² yáh³; quí¹ jun³juáh¹³ hi³ ja³ma³tauh²¹ yáh³ jná¹³ jáɨ¹³ jáun², quí¹ tɨ³ ja³ma³tson¹³ jná¹³ la³ cun³ hi³ hnió³ juáh³ bíh¹.
23324	MAT 5:21	”Hnoh² má²ca³niéih² hi³ hiauh³ tsá² haun³² dí¹hio³ ñú²deh³ dí² héih³² hi³ lɨ́³ la³ lá²: “Ha³ lɨ́² jngɨh³ tsáu², quí¹ lɨ³ua³ jan² tsá² jngɨh² tsáu² ca³tɨn¹ tá¹tsɨn¹ héih³²”.
23326	MAT 5:23	”Hi³ jáun² né³, nɨ́¹juáh³ jmɨ́¹ zia³² hi³ cuá¹cánh¹ hnú² ñí¹hiú¹³ hi³ cuá¹cuéh³ nú² Dió³², hi³ tá¹la³ má²zenh² nú² ñí¹ jáun² né³ tsau³ honh² hnú² hi³ zian² jan² renh² hnú² hi³ hau² nú²,
23330	MAT 5:27	”Hnoh² má²ca³niéih² hi³ ca³juáh³ tsú² la³ lá²: “Ha³ lɨ́² lɨ́¹ jmú² lɨ́¹ cuó³”.
23333	MAT 5:30	Hi³ nɨ́¹juáh³ cuá² chu²¹ quián¹³ nú² jmu² siáh³ hi³ tanh³² hnú² tso³, hná¹ cú²jueh³², hi³ jáun² tiáun² ñí¹ uóunh³; quí¹ tɨ³ re² bíh¹ hi³ tsa³háɨ³ cáun² cuonh² hnú² la³ cónh³ bíh¹ hi³ cuóh¹³ hnú² tá¹ jan² quiu³juóu³².
23336	MAT 5:33	”Ja³bí¹ má²ca³niéih² hnoh² hi³ tsá²haun³² hiauh³ héih³² lá² jmɨ́¹tin²: “Ha³ lɨ́² tsunh²¹ jáɨ¹³ hi³ má²lɨ́²jmuh³ ñí¹con² Dió³², la³ cun³ jáɨ¹³ hi³ má²lɨ́²ma³tson¹³ nú² jáun² ñí¹con² tsú²”.
23337	MAT 5:34	Tɨ³la³ jná¹³ juanh³² hi³ hí¹ cáun² bíh¹ hi³ tiá² hniáuh³² hɨ́eh¹ náh². Ha³ lɨ́² lɨ́¹ ma³tson¹³ jáɨ¹³ quián¹³ cun³quionh³ hi³ hɨeh³² náh² hñu³mɨ³cuú², quí¹ ñí¹ jáun² bíh¹ ñí¹ cuá¹quien² Dió³²;
23339	MAT 5:36	Ha³ lɨ́² lɨ́¹ ma³tson¹³ jáɨ¹³ quián¹³ cun³quionh³ hi³ hɨeh³² hnú² chinh³², quí¹ hí¹ cá² máɨh³² yáh³ jñú² chinh³² hnú² tiá² lɨ́¹³ tiáu² ho³ liáh² hi³ jmúh¹³ nú² huen².
23341	MAT 5:38	”Hnoh² má²ca³niéih² náh² jáɨ¹³ hi³ qui³ juáh²³ tsú² jáun² la³ cun³ jmɨ́¹tin²: “Hniáuh³² jéinh³² tsú² la³ cun³ rón³² lɨ́³ hi³ ca³quiúnh³², uá¹la³ cun³ mɨ́¹ñí¹ tsú², nɨ́¹juáh³ ca³hliah³ tsú² mɨ́¹ñí¹ raɨnh²¹, ja³bí¹ la³ jáun² hi³ ca³tɨ²¹ ján¹ tsú² uá²jaɨ³²”.
23342	MAT 5:39	Tɨ³la³ jná¹³ juanh³² ñí¹con² hnoh²: Ha³ lɨ́² jéinh¹ náh² ñí¹con² tsá² hian² tsɨ́³; tɨ³la³ nɨ́¹juáh³ zian² tsá² pá²³ cá² jo²¹ máh¹ náh², tɨ³ cuéh³ tsú² siáh³ tɨ³ cá² jo²¹ cáun² cuɨ́¹ pá¹³.
23350	MAT 5:47	Hi³ nɨ́¹juáh³ cuen²³ hnoh² Dió³² jmáh³la³ tsá² juónh³² náh² re² quiúnh¹, ¿he³ dá² hi³ chu²¹ jmuh³² náh² nɨ́¹juáh³ la³ jáun²? Quí¹ hí¹ la³ tɨ³ tsá² tiá² cuóun³² Dió³² yáh³ ná¹jmu² la³ jáun².
23352	MAT 6:1	”Ha³ lɨ́² lɨ́¹ ma³ti²¹ náh² cuáh³² jmáh³la³ ñí¹ jɨ́e²³ tsáu² cun³ñí¹ hi³ hniá¹ náh² hi³ jɨ́e³ tsáu² lánh³ jmuh³² náh². Quí¹ hí¹ cáun² yáh³ tiú²uú² hi³ hián¹³ náh² ñí¹con² Ñeh² Tsá² cuá³ hñu³mɨ³cuú², nɨ́¹juáh³ la³ jáun² la³ jmuh³² náh².
23357	MAT 6:6	Tɨ³la³ nɨ́¹ má¹ca³lienh¹ hnú² Dió³² né³, hen² ñéih³ quián¹³ hi³ jnáɨ¹ ho³hñú¹³, hi³ jáun² ñí¹ zenh² nú² jáun² huen² lienh¹ Ñeh². Hi³ jáun² la³ jáun² zia³² hi³ hián¹³ nú² ñí¹con² Ñeh², Tsá² jɨ́e²³ hi³ jmuh³² hnú² jáun² ta³ conh¹.
23360	MAT 6:9	Hi³ jáun² né³, lienh¹ náh² Dió³² la³ lá²: Hnú² Tia²¹, Tsá² ñíh³ nú² hñu³mɨ³cuú², cá² ñí¹ hi³ chu²¹ cuɨ́¹ ná¹chan¹ hi³ jmáɨ² hnú².
23370	MAT 6:19	”Ha³ lɨ́² jmú² dí¹quiaunh²¹ honh² hi³ lɨ³ zian² náh² hliáun³ ñí¹ hué²¹ lá², ñí¹ lɨ́¹³ tsa³hín³ hi³ quián¹³ cun³quionh³ hi³ cuh³ mí¹cháu² jɨ³ hi³ hiá³² juóuh³² nɨ́², jɨ³ ñí¹ lɨ́¹³ hí³ háɨn² hi³ han³.
23374	MAT 6:23	tɨ³la³ nɨ́¹juáh³ jlánh¹ la³ hláɨh¹ mɨ́¹máh¹ nú² né³, jáun² tá¹ jan² bíh¹ nú² zenh² já¹niéi². Hi³ nɨ́¹juáh³ cha³ jmɨ́¹ lɨ́³ joh¹ quián¹³ nú² cáun² já¹niéi² bíh¹ la³ lɨ́³, ¡cónh³ bíh¹ tiá² la³ lɨ́³ cáun² já¹niéi² hmíh² nɨ́¹juáh³ la³ jáun²!
23375	MAT 6:24	”Hí¹ jan² tsáu² tiá² lɨ́¹³ ma³tí³² ñí¹con² gon³ juo¹³, quí¹ tiá² tɨ²¹ yáh³ tsɨ́³ tsú² tsá² jan², hi³ tsá² jan² né³, tɨ́³² lɨ́n³² bíh¹ tsɨ́³ tsú²; re² lɨ́n³² bíh¹ ma³tí³² tsú² héih³² quioh²¹ jan², hi³ tsá² jan² né³, tiá² ta²¹ tanh² yáh³ tsú². Jáun² né³, cónh³ tiá² lɨ́¹³ bíh¹ hno³ náh² Dió³² cu³tsa³² quionh³ hi³ hniá¹ náh² hi³ zia³² ñí¹ hué²¹ lá².
23376	MAT 6:25	”Juo³ jná¹³ hnoh²: Ha³ lɨ́² cuɨ́¹ hi²¹ honh² náh² ha³ lánh³ rón³² lɨ́¹³ zian² náh², ca³tɨ²¹ ha³ jinh¹ já³² má³² hi³ cúh¹³ náh² ho³ jmáɨ² hi³ húh¹³ náh², jɨ³ ha³ jinh¹ já³² hmɨh³² hi³ quɨ́h¹³ náh² siáh³. ¿Há¹ jun³juáh¹³ jmɨ́²chí³ quioh²¹ bíh¹ tsú² tɨ³ jlánh¹ bíh¹ quien² la³ cónh³ bí¹ má³² dúh¹; hi³ ngú³ quioh²¹ bíh¹ tsú² siáh³ tɨ³ jlánh¹ bíh¹ quien² la³ cónh³ bíh¹ ha¹ tsú²?
23378	MAT 6:27	¿Hin² yáh³ hnoh² tɨn² jmúh¹³ hi³ cuóun¹³ cónh³í¹ cá² lɨ́², uá¹jinh¹ hen² lɨ́n³² honh² náh² hi³ cuóun¹³ náh²?
23379	MAT 6:28	”Hi³ ¿he³ láɨh³² hɨ³² honh² náh² ca³tɨ²¹ hmɨh³² hi³ quɨ́h¹³ náh²? Sá¹nɨ́² jɨe³ náh² ha³ lánh³ rón³² cuóun² lí¹³ hi³ tsɨ²¹ ñí¹ náɨ², lí¹³ jáun² tiá² lin¹ jáu² zeh³² yáh³, hi³ sa³jun³ ta³² siáh³ tá³;
23381	MAT 6:30	Hi³ jáun² né³, nɨ́¹juáh³ Dió³² jmu² hi³ ca³la³ chú³² lɨ́n³² jniá³ náɨ², cáun² hi³ tsɨ²¹ ñí¹ náɨ² né³², hi³ jáun² tsa³háu² má²jɨ́n³² bíh¹ tsú² tɨ³ ñeh² cáun² pɨeh¹ nɨ́¹ má¹ca³lɨ³ quiéin², jáun² nɨ́¹juáh³ ta³ bí¹ náɨ² yáh³ jmu² Dió³² hi³ chú³² jniá³, ¡cónh³ bíh¹ tiá² jmu³ Dió³² hi³ zia³² hanh² hnoh², hnoh² tsá² cáun² lɨ́¹ hɨ³² honh² náh²!
23382	MAT 6:31	Hi³ jáun² ha³ lɨ́² cuɨ́¹ hi²¹ honh² náh², hi³ juáh¹³ náh²: “¿He³ dá² cúh¹³ dí²?”, hi³: “¿He³ dá² hnáɨh¹³ dí²?” ho³ hi³: “¿He³ dá² quɨ́h¹³ dí²?”
23385	MAT 6:34	Ha³ lɨ́² jmú² náh² hɨ³² honh² ca³tɨ²¹ he³ lɨ́¹³ tsa³háu², quí¹ zia³² bíh¹ jmáɨ¹ tsa³háu² hi³ lɨ́¹³ hɨ³² honh² hnoh² ca³tɨ²¹ hi³ quioh²¹ tsa³háu². Quí¹ ma³ quin³² ma³ cú² jmáɨ¹ bíh¹ má²zia³² uu³mí²tsɨ³² quioh²¹.
23386	MAT 7:1	”Ha³ lɨ́² chú¹ lɨ́² ñih²¹ náh² tsáu² hi³ jáun² tiá² ra³tsa² náh² Dió³² héih³² la³ jáun².
23388	MAT 7:3	¿Ha³ bí¹ lánh³ rón³² lɨ́¹³ jɨeh²¹ hnú² má¹quɨ³² pih²¹ hi³ hu²¹ mɨ́¹ñí¹ renh², nɨ́¹juáh³ tiá² lɨ́²tsɨn² yáh³ hnú² hi³ hu²¹ cáun² pa²¹ hná¹ hmá² mɨ́¹máh¹ huen²?
23389	MAT 7:4	¿Ha³ lánh³ rón³² hó³² honh¹ hnú² hi³ juoh¹ nú² renh²: “¡Cuɨ́¹ chí¹³ ná³ má¹quɨ³² hu²¹ mɨ́¹máh¹ hnú²!”, hi³ nɨ́¹juáh³ cáun² pa²¹ hná¹ hmá² bíh¹ la³ hu²¹ quián¹³ hnú² huen² má¹lɨ³² jáun²?
23390	MAT 7:5	¡Hnú² tsá² lɨ́n³ nú² la³ cá¹ la³ jéinh¹!, la³ñí¹ tín² chí³ hná¹ hmá² pa²¹ hi³ hu²¹ mɨ́¹máh¹ huen², hi³ jáun² má¹jáun² lɨ́¹³ jɨeh²¹ hnú² re² hi³ chíh¹ nú² má¹quɨ³² pih²¹ hi³ hu²¹ mɨ́¹ñí¹ renh².
23391	MAT 7:6	”Ha³ lɨ́² lɨ́¹ cué² hi³ hɨ́en¹ ñí¹con² tsá² zian² la³jmɨ́¹ zian² tsáɨ², quí¹ nɨ́² lɨ́¹ ca³qui³ ca³jme³ tsú² hi³ chau³ náh² tsú² cú²tiú² cú²jóh³² hó³². Ha³ lɨ́² lɨ́¹ ma³jnia¹³ hi³ quien² quián¹³ ñí¹con² tsá² zian² la³jmɨ́¹ zian² mí²ñí³, quí¹ nɨ́² lɨ́¹ ca³ha³ ca³zauh³ tsú².
23395	MAT 7:10	Ho³ nɨ́¹juáh³ cuá¹mɨ² jan² juo¹³, ¿hí¹ tiá³ honh² náh² hi³ cuen¹³ jan² jáh³ hláɨnh¹?
23396	MAT 7:11	Hi³ jáun² né³, nɨ́¹juáh³ tu³ bí¹ hnoh² yáh³ tsá² tiá² chun¹ náh², tɨn² bíh¹ náh² cuéh¹ hi³ chu²¹ ñí¹con² jónh³², ¡tiá¹³ bíh¹ tiá³ Ñeh² náh² Tsá² cuá³ hñu³mɨ³cuú² tiá² cué³² hi³ chu²¹ ñí¹con² tsá² hiú² mɨ³²!
23398	MAT 7:13	”Tiónh³² náh² tɨ³ juɨ³² ho³jnɨ́¹³ tsáɨ². Hú³ bíh¹ ho³jnɨ́¹³, hi³ ca³la³ hi³ jáu² lɨ́n³² bíh¹ juɨ³² hi³ chau²¹ ñí¹ lɨ́¹³ tsa³hín³ tsú², hi³ juóun³² lɨ́n³² bíh¹ tsáu² tsá²táunh¹ juɨ³² jaun³²;
23400	MAT 7:15	”Hua³hín¹³ náh² ñí¹con² tsá² lɨ́¹ juáh²³ hi³ lɨ́n³ tɨ³² jë¹ Dió³². Tsá² hí³ dá² ja³táunh¹ ñí¹con² hnoh² hi³ ná¹lɨ́n³ la³jmɨ́¹ lɨ́n³ *já¹ziáh², tɨ³la³ tɨ³ ñeh² má¹ná¹ ná¹lɨ́n³ tsú² la³jmɨ́¹ lɨ́n³ tsɨ́² náɨ¹ jính¹.
23401	MAT 7:16	Hnoh² lɨ́¹³ lɨ³ cuóun³² náh² tsú² cun³quionh³ ha³ lánh³ jmu² bíh¹ tsú²; quí¹ tiá² cun³² yáh³ tsú² mɨ³ uóun²jɨeh¹³ ja¹ tan³ mɨ³juɨ́h², hi³ sa³jun³ cun³² yáh³ tsú² mɨ³ sí² co² tsɨ³ hmá² ton².
23405	MAT 7:20	Hi³ jáun² la³ jáun² bíh¹ lɨ³ cuóun³² hnoh² tsáu² cun³quionh³ lánh³ jmu² tsú².
23406	MAT 7:21	”Jun³juáh¹³ la³jɨ́n³² yáh³ tsá² záɨ³² jná¹³: “¡Hnú² bíh¹ lɨ́n³ Juóu³² jná¹³!” lɨ́¹³ tónh³² jo³cuo² Dió³²; tɨ³la³ jɨ́³²la³ tsá² jmu² la³ cun³ hi³ tɨ³² tsɨ́³ Ñuh³² jná¹³ Tsá² cuá³ hñu³mɨ³cuú² bíh¹ lɨ́¹³ tónh³².
23407	MAT 7:22	Nɨ́¹ má¹cá²chó³² jmáɨ¹ jáun², juóun³² lɨ́n³² tsáu² záɨ³² jná¹³: “Hnú² Juo¹³ jnoh¹, jnoh¹ ca³hléh¹³ cun³ñí¹ hi³ ca³tɨn¹ hnú² jáɨ¹³ hi³ ca³hi³ hñu³ tsɨ́³ jnoh¹, hi³ cun³ñí¹ hi³ ca³tɨn¹ hnú² bíh¹ ca³huen¹³ jnoh¹ jmɨ́²chí³ hláɨnh¹ hñu³ tsɨ́³ tsáu², hi³ cun³ñí¹ hi³ ca³tɨn¹ hnú² siáh³ ca³jmú¹³ jnoh¹ hliáun³ hua³jueh³²”.
23408	MAT 7:23	Tɨ³la³ jná¹³ né³ nga¹ la³ lá² má¹jáun², hi³ juo¹³ ná¹: “Hí¹ cónh³ yáh³ tiá² ca³lɨ³ cuóu³² jná¹³ hnoh². ¡Tɨ³ có³² quin³² náh² ñí¹con² jná¹³, hnoh² tsá² jmuh³² náh² hi³ hlah³ hi³ hó³²!”
23409	MAT 7:24	”Hi³ jáun² né³, lɨ³ua³ jan² tsá² má²tí³² la³ cun³ jáɨ¹³ hi³ juah³² jná¹³, tsá² la³ hí³ lɨ́n³ la³jmɨ́¹ lɨ́n³ jan² tsá² quia³lín³ jmɨ́¹ tsɨ́³, tsá² ca³zíh³ hñú¹³ cáun² tsɨ³ hláu².
23410	MAT 7:25	Hi³ jáun² uá¹jinh¹ tsau³ jmɨ́³, hi³ ca³lɨ³ hliáun³ bíh¹ siáh³ cua³, hi³ ja³ bíh¹ siáh³ chí³ tiá³ hi³ jmɨ́¹ hnió³ quɨ́h³ hñú³ jáun², tɨ³la³ tiá² cá²quɨ́h³² yáh³, quí¹ ñí¹ hláu² bíh¹ jmɨ́¹ chí¹hliaun³² jmɨ́h¹ hiah³².
23412	MAT 7:27	Hi³ jáun² jmɨ́¹ tsau²¹ jmɨ́³, hi³ ca³lɨ³ hliáun³ bíh¹ jmɨ́² cua³, hi³ ja³ bíh¹ siáh³ chí³ hi³ hnió³ quɨ́h³ hñú³ jáun², jáun² hñú³ jáun² né³, ca³quɨ́² cá²cuon³ bíh¹.
23416	MAT 8:2	Hi³ jáun² cuan³ jan² tsá²ñuh² lɨ́n³ mɨ́¹uɨ́³ *mɨ³ho²¹ péin³, hi³ ca³di³jñí³² ta³ ñí¹ Jesús, hi³ ca³juáh³: ―Hnú² Tɨ³², nɨ́¹juáh³ hnáuh² hnú², tɨn² bíh¹ hnú² jmúh¹³ hi³ lɨ³ jɨn² jná¹³.
23417	MAT 8:3	Jáun² né³, Jesús ca³tí³ cuo² ñí¹ quioh²¹ tsá² hí³, hi³ ca³juáh³ la³ lá²: ―Hnó³² jná¹³. Hi³ jáun² ¡cuɨ́¹ lan² hnú²! Jmɨ́¹ má²lɨ́²juáh³ tsú² jáun² la³ nɨ́² né³, la³juɨ³² ca³hin³ bíh¹ mɨ́¹uɨ́³ jáun² quioh²¹ tsá² hí³.
23418	MAT 8:4	Hi³ jáun² ca³juáh³ Jesús hi³ ca³záɨh³ tsá² hí³: ―Sá¹nɨ́² jɨe³, ha³ lɨ́² hin² juouh³² hí¹ jan² ha³ lánh³ rón³² lɨ³ hi³ má²laɨn³² nú²; jɨ́³²la³ ti³ cuánh² hi³ cuá²ma³jnia¹³ ñí¹con² mí²tsáu² bíh¹, hi³ cuá²cuen²¹ siáh³ jáh³ ñí¹con² Dió³² la³ cun³ hi³ qui³ ca³juáh³ jáun² hla¹ Moisés, hi³ jáun² la³ jáun² lɨ³ ñi³² tsáu² hi³ má²laɨn³² nú².
23425	MAT 8:11	Jná¹³ juanh³² ñí¹con² hnoh², hi³ juóun³² lɨ́n³² tsáu² ja³táunh¹ tɨ³ juɨ³² ñí¹ hia³² hiú² jɨ³ tɨ³ juɨ³² ñí¹ tá²tsɨ²¹ hiú² nɨ́² siáh³, hi³ tsa³cuú² tsa³hính² cu³lɨ²¹ quionh³ hla¹ Há²bran²¹, hla¹ Isaac jɨ³ hla¹ Jacob nɨ́² hñu³mɨ³cuú² ñí¹ cuá¹quien² Dió³²;
23427	MAT 8:13	Jmɨ́¹jáun² ca³juáh³ Jesús ñí¹con² hliáu³ tsá² chín¹ hí³: ―Cuánh² hñuh³², cuɨ́¹ lɨ́¹³ la³ cun³ hi³ táunh²³ hnú² nɨ́² ta²¹. Hi³ jáun² la³ cun³ jmɨ́¹jáun² bíh¹ lan³ tsá² quian²¹ tsú².
23431	MAT 8:17	Cun³quionh³ la³ jáun² ca³lɨ³tí³ la³ cun³ hi³ ca³juáh³ hla¹ Isaías *tɨ³² jë¹ Dió³², jmɨ́¹ ca³juáh³ jáun² la³ lá²: “Hí³ bíh¹ ca³caun² hi³ jmɨ́¹ lɨ́n³ jnoh¹ jáun², jɨ³ hi³ ca³caun² tsú² siáh³ mɨ́¹uɨ́³ quiú¹³ dí²”.
23433	MAT 8:19	Jmɨ́¹jáun² jan² tsá² lɨ́n³ tɨ³² liei²¹ ja³ hi³ cua³lienh³ Jesús, hi³ ca³juáh³ la³ lá²: ―Hnú² Tɨ³², ñe¹ bíh¹ jná¹³ quiúnh¹ hnú² lɨ³ua³ cáun² ñí¹ cuóh¹³ hnú².
23438	MAT 8:24	Hi³ jáun² hú¹ juɨ³² jáun² né³, cu³diá²jan² ca³ja³ cáun² chí³ tiá³ lɨ́n³² hi³ hí¹ ca³la³ tɨ³ jmɨ́¹ má²hí¹conh³² yáh³ jmáɨ² hñu³ mu², hi³ jmɨ́¹ má²jláɨ²³ siáh³ mu² ma³ quin³² ma³ cu³ tsɨn¹ jmɨ́²miih²¹. Tɨ³la³ Jesús má¹ná¹, jmɨ́¹ má²rá²cuóun¹ bíh¹.
23439	MAT 8:25	Jáun² ca³ñí¹ñi¹³ tsú² Jesús, hi³ ca³záɨh³ dí² la³ lá²: ―¡Tɨ³², liau¹ jnoh¹! ¡Hénh³ máh³ má²tsá²hanh³² dí² hñu³ jmáɨ²!
23440	MAT 8:26	Jáun² hí³ né³ ca³ngáɨ³: ―¿He³ láɨh³² ja³²lɨ³ ná¹juenh²¹ náh²? ¡Jlánh¹ tiá² cáun² la³ nio² honh² náh²! Hi³ jáun² ca³náu² Jesús hi³ ca³jin³ chí³ jɨ³ jmɨ́²miih²¹ nɨ́²; hi³ jáun² jmɨ́¹jáun² ca³hná³ chí³ hi³ ca³ta³no¹ tie³ pih²¹.
23441	MAT 8:27	Hi³ jáun² tsá² jmɨ́¹ tiáunh¹ hí³ hñu³ mu² quionh³ Jesús né³, lɨ́¹ ca³ja³cáun² tsɨ́³ bíh¹, hi³ ca³juánh³ la³ lá²: ―¿Hin² dá² tsánh² tsá² nɨ́² hi³ hí¹ la³ tɨ³ chí³ jɨ³ jmɨ́²miih²¹ máh³ taunh² ta²¹?