23233	MAT 1:20	Ate ndihchero ye va̱n ya̱hnde yahn ye a̱ma ángel yahn Dihvo vo Dendiohs, ne ra̱hn ángel me ri ye ihyan: ―José, nda̱ta yahn David, hua dehve rahque, co cahnevaque nduco María. Hua ndeh ndedecadine, te che quenun da̱ya ye ne, a nduco vederihquentiyon yahn Vaco Ndah yahn Dendiohs.
23240	MAT 2:2	ne tumerune ye: ―¿Ti quenan rey yahn ihyan nación yahn Israel che a chihndeya̱n ye ne? A devano nuhn che a va ye, te a ndihchero nuhn iyon che rihco ro che a chihndeya̱n ye. Chemin che cochi nuhn ndeva nuhn yavena̱n ye.
23243	MAT 2:5	Ndahconan ihyan chahn, ne ra̱hn ye ri ye sa̱hn: ―Ya̱n Belén, esta̱do yahn Judea, va ca̱de che cuhndeya̱n ye, te dirun ihyan profeta tuhca̱:
23246	MAT 2:8	Tuhme chihquentiyon se ihyan chahn, ne ra̱hn se: ―Cuahn nchuhn ya̱n Belén, tumerune ndah ne ti quenan decua̱h me, ne cuahn che a nta̱ca ne ne, checu ne ndudo yáhn ca̱va che namin cá̱hn ndevá yavena̱n.
23251	MAT 2:13	Cuahn che a cona̱hn ihyan devano chahn ne, ndihchero José va̱n ya̱hnde yahn ye a̱ma ángel yahn Dihvo vo Dendiohs, ne ra̱hn ángel me ri ye ihyan: ―Cuiquenda sa̱hn dihn nduco chaco se, ne codin vi, cuehn cua̱hn nación yahn Egipto. Min conen nde ro che ca̱hcantiyón che ndaconen, te Herodes ne, nuhn se sa̱hn dihn me ca̱va che ca̱hno se sa̱hn.
23253	MAT 2:15	Min chahtenan ye nde nda̱ ro che chih Herodes. Tihca̱ chi ca̱va che conahn ndudo che ca̱h Dendiohs, dirun ihyan profeta tuhca̱: “Nde nación yahn Egipto quendá Da̱yá.”
23258	MAT 2:20	―Cuendiquenda sa̱hn dihn me nduco chaco se, ne conahn nación yahn Israel, te a chih sa̱hn che nahn ca̱hno se sa̱hn.
23261	MAT 2:23	Min quenan ye a̱ma ya̱n che duche Nazaret. Tihca̱ chi ca̱va che conahn nduhca̱ che dirun ihyan profeta yahn Dihvo vo Jesucristo tuhca̱: “Nazareno ca̱hma ihyan yahn ye.”
23263	MAT 3:2	ne ra̱hn ye: ―Cuento ino nchuhn nunde yahn ne, te Dendiohs, ihyan min che va ye vahchetero ne, a nun cuahn ca̱hcantiyon ye.
23264	MAT 3:3	A yahn Jua̱n che dirun ihyan profeta Isaías tuhca̱: Cuahndudo a̱ma ihyan ya̱hn na̱n che metah duhva, ne ca̱hma ye tuhca̱: “Cuihcoya̱n nchuhn chedave yahn ne ca̱va che nevahnecun ne Dihvo vo.”
23268	MAT 3:7	A̱ma ya̱hn sa̱hn fariseo ma̱n, sa̱hn saduceo ma̱n, renda̱ se ca̱va che cuehdenune Jua̱n sa̱hn. Ate rihya ye sa̱hn: Nchuhn ne, nduhchan cu ta̱n tihchan ne. ¿Duh te cuande nchuhn che din nun ino ne ca̱va che ndevahn ne yahn castigo yahn Dendiohs che va che co ne?
23272	MAT 3:11	’U ne, rehdenuné nchuhn ca̱va che co ro che a nto ino ne nunde yahn ne. Ate a nun cochi ta̱ma ihyan che tahque yudo vederihquentiyon quenan cuma ye che co u, che nde hua rigonun chihvé ca̱va che co mozo yahn ye. Ihyan min ne, din ye che conun Vaco Ndah yahn Dendiohs ihyan ma̱n, din ye castigo ihyan nunde ma̱n.
23275	MAT 3:14	Ate ra̱hn Jua̱n ri ye ihyan: ―U che rendotenán ndih ca̱va che cuehdenune ne u, ¿ta̱ca̱ che u cuehdenuné ndih?
23276	MAT 3:15	Ndahconan Dihvo vo, ne ra̱hn ye ri ye ihyan: ―Nahn che cuehdenune u, te redin yahn che dinahn vo nducuahn vederihquentiyon yahn Dendiohs. Tuhme chehdenune Jua̱n ihyan.
23278	MAT 3:17	Tuhme chenun a̱ma ndudo che chica vahchetero che ra̱hn tuhca̱: ―Sa̱hnguh che Da̱yá. Yahinó sa̱hn. A̱ma yenó che va se.
23281	MAT 4:3	Tuhme chahn nda̱ chundah, ne ra̱hn se ri se ihyan: ―Ndete che Da̱ya Dendiohs ndih ne, codin ne che tu che tuhchan ne, nda̱conda̱ pa̱n.
23282	MAT 4:4	Ate ndahconan Dihvo vo, ne ra̱hn ye ri ye sa̱hn: ―A ndirun na̱n Ndudo yahn Dendiohs tuhca̱: “Ndiyu dema̱n pa̱n che rendotenan ihyan, te namin rendotenan ye ndudo yahn Dendiohs.”
23284	MAT 4:6	Ra̱hn se ri se ihyan: ―Ndete che Da̱ya Dendiohs ndih ne, ca̱va ne muhn, co ne nde ndiya̱hn, te a ndirun na̱n Ndudo yahn Dendiohs tuhca̱: Ca̱hcantiyon Dendiohs ángel yahn ye che din ye cuda̱do ndih, ca̱va che hua dehva co yahn ne.
23285	MAT 4:7	Ndahconan Dihvo vo, ne ra̱hn ye ri ye sa̱hn: ―Namin ndirun na̱n Ndudo yahn Dendiohs tuhca̱: “Hua tumerende Dihve Dendiohs.”
23287	MAT 4:9	Ra̱hn se ri se ihyan: ―Ndete che cahntihya ne ná̱n, ndeva ne yavená̱n ne, té nducuahn vederihquentiyon che ta̱hchan ndih.
23288	MAT 4:10	Ate ndahconan ye, ne ra̱hn ye ri ye sa̱hn: ―Cuavi ná̱n, chundah, te a ndirun na̱n Ndudo yahn Dendiohs tuhca̱: “Cuendeva yavena̱n Dihve Dendiohs. A ihyan min no codinehn yahn ye.”
23295	MAT 4:17	A nde ta̱hn min cana̱n Dihvo vo rahndudo ye, ne ra̱hn ye: ―Cuento ino nchuhn nunde yahn ne, te Dendiohs, ihyan min che va ye vahchetero, a nun cuahn ca̱hcantiyon ye.
23297	MAT 4:19	Tuhme ra̱hn ye ri ye ihyan chahn: ―Cuhn vo conduco nchuhn u, ne ndotenan che din da̱ma ne ya̱hca ne, cacuáhn nchuhn ca̱va che din da̱ma ne ihyan, conduco ye u.
23306	MAT 5:3	―Ihyan che ri nda̱che ye yahn che chendihco ye nunde ne, ndah ro yahn ye, te cuahtenan ye vahchetero na̱n che rihquentiyon Dendiohs.
23307	MAT 5:4	’Ihyan che ra̱n ye ne, ndah ro yahn ye, te neca̱h Dendiohs vedechahtino ihyan.
23308	MAT 5:5	’Ihyan che necun ye ne, ndah ro yahn ye, te cuahtenan ye iyehnse nduhca̱ che neca̱h Dendiohs ndudo yahn ye.
23309	MAT 5:6	’Ihyan che a̱ma nahn ye che runeca̱de cuahtenan ye ne, ndah ro yahn ye, te conan Dendiohs ihyan ca̱va che conahn nduco ye.
23310	MAT 5:7	’Ihyan che renan va̱hino ye ihyan chena̱hn ne, ndah ro yahn ye, te conan va̱hino Dendiohs ihyan.
23311	MAT 5:8	’Ihyan che hua chendihco ye nunde ne, ndah ro yahn ye, te ndeva Dendiohs ihyan.
23312	MAT 5:9	’Ihyan che riya̱hve ye ihyan ca̱va che ndo ya̱n ye nduco vih ne, ndah ro yahn ye, te nedin da̱ya Dendiohs ihyan.
23313	MAT 5:10	’Ihyan che redin ta̱n ihyan nduco ye yahn che runeca̱de vatechica ye ne, ndah ro yahn ye, te rihquentiyon Dendiohs ihyan.
23314	MAT 5:11	’Ndah ro yahn nchuhn cuahn che ca̱hma ta̱n ihyan nduco ne ma̱n, din ta̱n ye nduco ne ma̱n, ndere ca̱hma nunde ye yahn ne ma̱n, yahn che ritahno ne u.
23316	MAT 5:13	’Ima ne, a̱ma richihve, ate ndete che neca̱n, che metah chihn dihne ne, ametah cochihve. Va che cahtera ihyan, condinun condina̱hno ye. Chemin che nahn che din nchuhn cuda̱do vederihquentiyon che chenan cuma ne.
23317	MAT 5:14	’Nduhca̱ che richihve ya̱hn che ri ro dave na̱n ihyan muhn iyehnse ne, tihca̱ richihve nchuhn ca̱va nducoya̱ca ihyan, te a devano ne vederihquentiyon yahn Dendiohs. Ya̱n ne, rihco ihyan a̱ma tin ico, te nahn ye che ndah co ro.
23320	MAT 5:17	’Cuedevano nchuhn che ndá̱ ndiyu ca̱va che cuahcotá̱hn yahn ley che dirun Moisés ma̱n, ndudo che dirun ihyan profeta ma̱n, te ca̱va che ca̱h cuandé ihyan deh conahn.
23324	MAT 5:21	’Nchuhn ne, a devano ne te ihyan ndico yahn ne chicuahn ye tuhca̱: “Hua cahne ihyan, te adecoduhno ihyan che ca̱hno ye vih ne, va che co ye castigo.”
23326	MAT 5:23	’Chemin che rá̱hn rí nchuhn te andahre a nda̱ ne na̱n ta nduco vedino che ca̱h ne Dendiohs, ate ndete che ura min nta̱ tin ne che va nunde yahn ne na̱n ihyan ne,
23328	MAT 5:25	’Me ndete che va ihyan che nahn ca̱ca nunde ye yahn nchuhn ne, codin nun ino ne cuenedin ndah ne ndudo nduco ye numanahn che metah ca̱ca nunde ye yahn ne, te ndete che hua ne, ca̱hco ye nchuhn ta̱h intiyahn. Intiyahn ne, ca̱hcantiyon ye policía che tihyon se nchuhn va̱coya̱hn,
23330	MAT 5:27	’Nchuhn ne, a devano ne te ihyan ndico yahn ne chicuahn ye tuhca̱: “Hua ndere conen nduco nda̱hta che hua nihneva̱co ndoque.”
23332	MAT 5:29	’Ndete che ca̱va a̱ma ndutina̱n nchuhn adeche denda ne, cuahtendihco ne nunde ne, hua tumaca̱h ne yahn. Codin ne cuande anduhneca̱ ndete che a tico ne chaconda̱h ne, te tahque ndah che conda a̱ma ndutina̱n ne yodemin ca che cuahtenun ne va̱n ruchiya̱hn.
23334	MAT 5:31	’Nchuhn ne, a devano ne te chicuahn ihyan ndico yahn ne tuhca̱: “Adecoduhno ihyan che nahn tehche ye nda̱hta yahn ye ne, va che dirun ye a̱ma ca̱ca, ca̱h ye ta̱hn na̱n che ca̱hco ro ye che a ntehche ye ta̱hn.”
23336	MAT 5:33	’Nchuhn ne, a devano ne te chicuahn ihyan ndico yahn ne tuhca̱: “Hua ndere cah ndudo yehn Dihve Dendiohs, te va che dinehn nducuahn ndudo yehn che cah.”
23341	MAT 5:38	’Nchuhn ne, a devano ne te chicuahn ihyan ndico yahn ne tuhca̱: “Adecodehno nunde che din ihyan ne, a nunde min no va che nuhnde menun yahn ye.”
23346	MAT 5:43	’Nchuhn ne, a devano ne te chicuahn ihyan ndico yahn ne tuhca̱: “Codin yahine ihyan che yahino ye di, ne codin tan nduco ihyan che redin ta̱n ye ndoque.”
23349	MAT 5:46	Ndete che atena̱n ihyan che yahino ye nchuhn din yahino ne ne, ¿dehra cochihve yahn ne?, te nde sa̱hn rica tume ca̱de iyo tihca̱ redin se.
23350	MAT 5:47	Namin ndete che atena̱n combiero yahn ne neca̱h ne Dendiohs ihyan ne, ¿dehra cochihve yahn ne?, te nde ihyan che hua devano ye che va Dendiohs tihca̱ redin ye.
23352	MAT 6:1	’Cuihco nchuhn cuda̱do che hua din ne dehtenduh che ndah atena̱n ca̱va che ndihchero ihyan, te ndete che ca̱va che ndeva ihyan yavena̱n ne che tihca̱ din ne ne, nde hua cochihve yahn ne na̱n Chida ne che va ye vahchetero.
23356	MAT 6:5	’Nchuhn ne, cuahn che cova̱h ne ne, hua din ne nduhca̱ che redin sa̱hn che o na̱n o chende se che renan ino se rahtendi se reva̱h se chete ya̱co ma̱n, cua̱hn yune ma̱n, na̱n che co ndihchero nducoya̱ca ihyan sa̱hn. Cua̱co rá̱hn rí nchuhn te nde hua cochihve yahn se na̱n Dendiohs che tihca̱ redin se.
23358	MAT 6:7	’Cuahn che cova̱h nchuhn ne, hua din ne nduhca̱ che redin ihyan che hua devano ye che va Dendiohs. A̱ma ndeh reva̱h ye na̱n dehtenduh che redin ye dendiohs yahn ye, te ra̱hco ye te nduco che a̱ma ndeh reva̱h ye ne, cahnevan dendiohs yahn ye.
23365	MAT 6:14	’Cuedevano nchuhn te ndete che nchahco ne yahn ihyan che redin ta̱n ye nduco ne ne, namin Chida ne che va ye vahchetero nchahco ye nunde yahn ne.
23367	MAT 6:16	’Nchuhn ne, cuahn che cuahte ne ya̱hte ne, hua din ne nduhca̱ che redin sa̱hn che o na̱n o chende se. Sa̱hn chahn ne, ndih ra̱n va̱cona̱n se ca̱va che cadino ihyan che vate se ya̱hte. Cua̱co rá̱hn rí nchuhn te nde hua cochihve yahn se na̱n Dendiohs che tihca̱ redin se.
23370	MAT 6:19	’Hua cua̱hcora̱n nchuhn ca̱va vedecuihca che a chemin no din da̱ma ne. Hua regu, te rine iteduhn ma̱n, reh dache ma̱n, renda̱ sa̱hn duco, riquenda se ma̱n.
23373	MAT 6:22	’Ndutina̱n nchuhn ne, nduhca̱ a̱ma ya̱hn che richihve yahn ne che ri ro na̱n ne. Ndete che ndah ndutina̱n ne ne, ndah ro na̱n ne. Ate ndete che hua ne, anduhneca̱ ndete che man na̱n che vate ne. Atihnoca̱ vederendedecadino yahn ne, te ndete che cochihve ne, conahn ndah ne vederihquentiyon yahn Dendiohs. Ate ndete che cuahcota̱hn ne vederihquentiyon yahn ye ne, hua cochihve vederendedecadino yahn ne, ne anduhneca̱ ndete che a̱ma man na̱n che vate ne.
23375	MAT 6:24	’Nde a̱ma ihyan ne, hua co cuahtenan cuma ye o dihve ye da̱mandahn, te din yahino ye a̱ma, ne ca̱hcoma̱n ye ta̱ma, o dinahn ye yahn a̱ma, ne cuahcota̱hn ye yahn ta̱ma. Atihnoca̱ nchuhn, te hua co din yahino ne Dendiohs ndete che yahino ne vedecuihca.
23376	MAT 6:25	’Rá̱hn rí nchuhn: Hua cua̱hcora̱n ne deh cheh ne ma̱n, deh cuh ne ma̱n, ti nda̱ca ne tino che cuahtenun ne ma̱n. A Dendiohs che deco ye nchuhn iyehnse, ne te ye che cheh ne ma̱n, tino che cuahtenun ne ma̱n.
23379	MAT 6:28	’Nde hua redin yahn che ndedecadino nchuhn ti ngua ne tino che cuahtenun ne. Cua cuande ne. Na̱nda ne, hua rendotenan che din nduhca̱ che redin ihyan che redin ye ntiyon ma̱n, riya ye tino ma̱n,
23386	MAT 7:1	’Hua nda̱hchenan nchuhn ihyan ca̱va che hua din Dendiohs castigo nchuhn.
23391	MAT 7:6	’Nde hua redin yahn che ndere ya̱hve nchuhn ihyan che cheche chedave yahn ye ca̱va che nevahnecun ye ndudo ndah yahn Dendiohs, te dena̱n co ta̱n ye nduco ne ma̱n, duche rino ye ndudo me ma̱n. Ndete che ndere ya̱hve ne ihyan chemin chan ne, anduhneca̱ ndete che ca̱h ne dehtenduh che ndah ya̱hna, ne dena̱n co ta̱n te, cua te nchuhn ma̱n, anduhneca̱ ndete che cahneta̱ve ne tu diya̱hn na̱n cuche, ne condinun condina̱hno te ma̱n.
23392	MAT 7:7	’Cuica nchuhn dehtenduh che nahn ne Dendiohs, ne te ye nchuhn. Tihca̱, te anduhneca̱ che redin ma̱n ne. Cuahn che rica ne dehtenduh combiero yahn ne ne, rete ye. Cuahn che renuhn ne dehtenduh ne, renda̱ca ne. Cuahn che riya̱hve ne chende va̱co ihyan ne, rena̱hne ye.
23394	MAT 7:9	’Nde a̱ma nchuhn ne, hua rahcota̱hn ne yahn da̱ya ne cuahn che rica che cheh. Ndete che rica pa̱n ne, hua rihquino ne reca̱h ne tu.
23397	MAT 7:12	’Codin nchuhn che ndah nduco ihyan nduhca̱ che nahn ne che din ye nduco ne, te tihca̱ rihquentiyon na̱n ley che dirun Moisés ma̱n, libro che dirun ihyan profeta ma̱n.
23398	MAT 7:13	’Andahre a̱ma va̱hche cuahno nchuhn, ate codin ne fuerza ca̱hcoma̱n ne vedeyeno yahn ma̱n ne, codinahn ne vederihquentiyon yahn Dendiohs, ca̱va che co tuno ne vahchetero. Rá̱hn rí nchuhn te neve ra ihyan che tuno ye min, ne anduhneca̱ ndete che a̱ma tuhco chendevah na̱n che conda̱ ye ma̱n, a̱ma va̱hche yune na̱n che chuh ye ma̱n. Me ihyan che riquendi ye vedeyeno yahn ma̱n ye ne, a̱ma ya̱hn ye. Ihyan chahn ne, anduhneca̱ ndete che a̱ma chahte chendevah na̱n che renda̱ ye ma̱n, a̱ma nda̱hca̱ yune na̱n che rechuh ye ma̱n, ate cuahn che cuhnde ca̱de yahn ye ne, co ye castigo, cuahtenun ye va̱n ruchiya̱hn.
23400	MAT 7:15	’Rá̱hn rí nchuhn che ca̱hco ne cuda̱do yahn sa̱hn che redin ca̱ se che Dendiohs dechuh ye sa̱hn. Sa̱hn chahn ne, redin ca̱ se che a̱ma necun se, ate a̱ma duhtuno ihyan se.
23406	MAT 7:21	’Hua nducoya̱ca ihyan che ra̱hn ye yáhn che Dihve ye u, cuahtenan ye vahchetero, te atena̱n ihyan che dinahn ye vederihquentiyon yahn Chidá, ihyan min che va ye vahchetero.
23407	MAT 7:22	Cuahn che cuhnde ca̱de yahn nducoya̱ca ihyan ne, a̱ma ya̱hn ihyan ca̱hma ye yáhn: “Dihve nuhn, nuhn ne, din nuhn ntiyon yahn ne, ntihyon ya̱n nuhn ndih, ne nduco chemin ndetenda̱h nuhn vaco chihnga̱ ma̱n, din nuhn a̱ma ndeh na̱n vederihno ma̱n.”
23408	MAT 7:23	Ate ca̱hmá có sa̱hn chahn: “Ndiyu ihyan yáhn nchuhn. Cuahn ne a̱ma la̱do. Nchuhn ne, duhtuno ihyan ne.”
23409	MAT 7:24	’Adecoduhno ihyan che rihcovan ye ndudo che tuhchan che ricuáhn, ne dinahn ye ne, ihyan min ne, nduhca̱ a̱ma ihyan che vivo ye che chihno ye va̱co ye, chihco ye na̱me yahn na̱n ya̱va.
23416	MAT 8:2	Ura min nda̱ a̱ma sa̱hn che ndi se cah che recha̱ yute, chehntihya se na̱n ye, ne ra̱hn se ri se ihyan: ―Dihvé, ndete che nahn ne ne, co din ne che ndoyáhn.
23417	MAT 8:3	Tuhme nahn ta̱h ye sa̱hn, ne ra̱hn ye: ―Ta̱ca̱ hua. Náhn. Ma̱n ne, a ndoyehn. Ndeta̱hno che ra̱hn ye tihca̱ ne, ndoyahn se.
23418	MAT 8:4	Tuhme ra̱hn ye ri ye sa̱hn: ―Culhque cuda̱do. Hua cahme nduco nde a̱ma ihyan ta̱ca̱ chi che ndoyehn. Tahque ndah ne, cuehn na̱n chidocuya̱n, ndihchero ye di, ne cah vedino nduhca̱ che chihquentiyon Moisés ca̱va che co devano nducoya̱ca ihyan che a ndoyehn.
23420	MAT 8:6	ne ra̱hn se: ―Dihvé, sa̱hn deca̱hya yáhn ne, ndi cheche se, ametah cocha se.
23421	MAT 8:7	Ra̱hn Dihvo vo ri ye sa̱hn: ―Cuhn vo ndoque, dín che ndoyahn se.
23422	MAT 8:8	Ate ra̱hn sa̱hn capitá̱n me ri se ihyan: ―Dihvé, hua denduh ne ndih ca̱va no u, te u ne, ndiyu ihyan che redin yahn che ca̱hn ne ndeva̱có. Nduco a̱ma ndudo che ca̱hma ne ne, ndoyahn sa̱hn deca̱hya yáhn.
23424	MAT 8:10	A̱ma cuahn ino Dihvo vo che tihca̱ ra̱hn se, ne ra̱hn ye nduco ihyan che nduco ye: ―Cua̱co rá̱hn rí nchuhn te nde va̱n ihyan nación yahn Israel ne, hua nda̱cá nde a̱ma ihyan che a̱ma ritahno ye nduhca̱ sa̱hnguh.
23427	MAT 8:13	Tuhme ra̱hn ye ri ye capitá̱n me: ―Conahn ndevaque, ne nduhca̱ che chitehne ne, tihca̱ conahn ndoque. Me sa̱hn deca̱hya me ne, a ura min no ndoyahn se.
23431	MAT 8:17	Tihca̱ chi ca̱va che conahn nduhca̱ che dirun ihyan profeta Isaías tuhca̱: “Ma̱n ye cahnevi ye cah yahn ihyan.”
23433	MAT 8:19	Ura min a̱ma sa̱hn devano ley che dirun Moisés chahn nda̱ se na̱n Dihvo vo, ne ra̱hn se ri se ihyan: ―Ihyan Ricuahn, nahn conducó ndih adecotino che ca̱hn ne.
23434	MAT 8:20	Ndahconan ye, ne ra̱hn ye ri ye sa̱hn: ―Yuhne ne, va ive va̱co te, ne ya̱hda ne, va na̱n che rahte te, ate u che rinducó nducoya̱ca ihyan ne, metah nde na̱n che condité.
23435	MAT 8:21	Tuhme ta̱ma sa̱hn che rinduco se ihyan ne, ra̱hn se ri se ihyan: ―Dihvé, cuahnecun ne che conán na̱n chidá nde nda̱ ro che coh ye. Cuhché ihyan, tuhme conducó ndih.
23436	MAT 8:22	Ate ndahconan Dihvo vo yahn se: ―Di ne, nahn che condoque u. Hua ndedecadine ca̱va chemin. Ihyan che anduhneca̱ ndete che a ndih ye na̱n Dendiohs ne, ihyan chahn co cuhche ye tena̱hn yahn ye.
23439	MAT 8:25	Tuhme ndedetuhche ihyan apóstol chahn ihyan, ne ra̱hn ye: ―Dihve nuhn, ¡cuendedevahn ne nuhn!, te cuehchenun nuhn va̱n nune.
23440	MAT 8:26	Ndahconan Dihvo vo: ―¿Dehco che a̱ma va̱h nchuhn? ¿Ta̱ca̱ che hua numa ino ne ritahno ne? Tuhme necuan ye, chihco dihn ye yuhne me ma̱n, vine me ma̱n, ne nuhnde dihn.
23441	MAT 8:27	Nduco neve se va̱n ihyan chahn, ne ra̱hn se: ―¿Duhra ihyan cuh che nde yuhne ma̱n, nde vine ma̱n, redinahn che rihquentiyon ye?
23443	MAT 8:29	A̱ma yudo na̱n se ra̱hn se: ―Jesús, Da̱ya Dendiohs, ¿dehco che renun menda̱hn ne yune yahn nuhn? ¿Ta̱ca̱ che cochi ne din ne che chuhrihn nuhn?, te ametah nda̱ ro yahn.
23445	MAT 8:31	Vaco chihnga̱ chahn ne, chica favor Dihvo vo, ne ra̱hn ri ihyan: ―Ndete che ndetenda̱h ne nuhn ne, cuahnecun ne che conda̱ nuhn cuche sih.
23446	MAT 8:32	Ra̱hn Dihvo vo ri ye vaco chihnga̱ chahn: ―Cuahn nchuhn. Tuhme ndiquenda̱h vaco chihnga̱ chahn sa̱hn, ne chenda̱ cuche chahn. Nducoya̱ca cuche chahn ne, cochahn te rano te na̱n ndava, cheranun te chete vine me, chihno chih te.
23450	MAT 9:2	Min nda̱ ihyan na̱n ye, nda ye a̱ma sa̱hn che ndi cheche se quendite se na̱n yundo. Cuahn che ndihche Dihvo vo nduhca̱ che ritahno ihyan chahn ne, ra̱hn ye ri ye sa̱hn che ndi cheche me: ―Da̱yá, hua dehve rahque, a ndaque vederenchahco ca̱va nunde yehn.
23451	MAT 9:3	Min chenun va̱n a̱ma o sa̱hn devano ley che dirun Moisés, ne rendedecadino se: “Sa̱hn tih ne, ducherino se Dendiohs che tihca̱ ra̱hn se.”
23452	MAT 9:4	Ndeta̱hno checadino Dihvo vo che tihca̱ rendedecadino sa̱hn chahn, ne ra̱hn ye ri ye sa̱hn: ―¿Dehco che chihnga̱ rendedecadino nchuhn?
23453	MAT 9:5	Ndete che ca̱hmá có sa̱hnguh: “A nchahcó nunde yehn” ne, nde hua co devano ne ndete che va vederihquentiyon yáhn, o hua. Ate ndete che ca̱hmá có sa̱hn: “Cuenecuen, ne cuique” ne, co devano ne.
23454	MAT 9:6	Chemin che ca̱va che cadino ne che u che rinducó nducoya̱ca ihyan ne, quenan cumá vederihquentiyon che nchahcó nunde yahn ihyan ne, condihche ne. Tuhme ra̱hn ye nduco sa̱hn che ndi cheche me: ―Cuenecuen, cotah yundo yehn, conahn ndevaque.
23457	MAT 9:9	Cuahn che chica Dihvo vo min, cuahn ye ne, ndihchero ye a̱ma ihyan che duche ye Mateo. Ihyan min ne, quenan ye ntiyon che rica ye tume ca̱de iyo, ne ra̱hn ye ri ye ihyan: ―Cuhn vo, condoque u. Tuhme necuan Mateo, cuahn ye chinduco ye ihyan.
23459	MAT 9:11	Ndihchero a̱ma o sa̱hn fariseo, ne ra̱hn se ri se ihyan apóstol chahn: ―¿Dehco che tihca̱ redin Ihyan Ricuahn yahn nchuhn che reh ye da̱ma nduco sa̱hn rica tume ca̱de iyo ma̱n, sa̱hn nunde chena̱hn ma̱n?
23460	MAT 9:12	Chihnevan Dihvo vo che tihca̱ ra̱hn se, ne ra̱hn ye ri ye sa̱hn: ―Ihyan cah che rendotenan ye sa̱hn doctor, ndiyu ihyan che hua cah ye. Atihnoca̱ u, te ndá̱ ca̱va che conán ihyan nunde, nto ino ye nunde yahn ye, ndiyu ca̱va ihyan metah nunde yahn ye che ra̱hco ye. Che va che din nchuhn ne, cuahn ne dinahn ne vederihquentiyon yahn Dendiohs che tuhca̱: “Tahque náhn che cuahtenan cuma nchuhn vedeva̱hino che co che ca̱hno ne ite, co te vedino ná̱n.”
23462	MAT 9:14	Ura min ne, nda̱ a̱ma o ihyan che rinduco ye Jua̱n Bautista, ne ra̱hn ye ri ye Dihvo vo: ―Nuhn nduco sa̱hn fariseo cuahn da̱ma rahte nuhn ya̱hte. ¿Dehco che ihyan che rinduco ye ndih hua rahte ye ya̱hte ne?
23463	MAT 9:15	Ndahconan Dihvo vo yahn ye: ―Ihyan che rinduco ye sa̱hn rihneva̱co ne, hua rahtera̱n ye. Ate ndete che quenda ihyan sa̱hn ne, cuahtera̱n ye. Atihnoca̱ ihyan che rinduco ye u, te ma̱n ro cuh ne, metah deh cuande che cuahte ye ya̱hte. Ate cuahn che nda̱ ro che quenda sa̱hn nunde u ne, tuhme che cua̱co, cuahte ye ya̱hte.
23464	MAT 9:16	’Hua redin yahn che ndahcheta̱hn vo costumbre ndico nduco vederihquentiyon ra. Nde a̱ma ihyan hua reneca̱hnan ye a̱ma ndi tino ra na̱n tino ndico, te ndete che tihca̱ din ye ne, ndeva doh tino ra me, ne nde tahque co chahte na̱n nte yahn tino ndico me.
23466	MAT 9:18	Numanahn che rente ca Dihvo vo nduco ihyan chahn ne, nda̱ a̱ma sa̱hn ndina̱n. Chehntihya se na̱n ye, ne ra̱hn se ri se ihyan: ―Ta̱hn da̱yá ne, a chih te cade mena̱n lihn. Cuhn vo nduco ne, nahn ta̱h ne ta̱hn, ne ndaconan conan te.
23469	MAT 9:21	Tihca̱ din te, te ndedecadino te: “Mare tino yahn ye nahn tá̱h, ne ndoyáhn.”
23470	MAT 9:22	Ndaconan ye ndihchero ye ta̱hn, ne ra̱hn ye: ―Da̱yá, hua dehve rahque. Nducote chitehne ne, a ndoyehn. A ura min no ndoyahn te.
23472	MAT 9:24	Ra̱hn ye ri ye ihyan chahn: ―Cona̱hn nchuhn, te ta̱hn dihn ne, hua dehve ndih te, quiya̱do te. Ate chihyon nan ihyan chahn ihyan.
23475	MAT 9:27	Cuahn che cona̱hn Dihvo vo ne, cuahn o sa̱hn na̱n ve cua̱hn veda̱me ye rah se: ―Da̱ya David, ¡conan va̱hino ne nuhn!
23476	MAT 9:28	Cuahn che nta̱ ye, ndonda̱ ye chete vah ne, chenda̱ vah sa̱hn na̱n ve chahn, chahn nda̱ se na̱n ye, ne tumerune ye sa̱hn: ―¿A ritahno nchuhn che co dín che co ro na̱n ne ne? Ndahconan se yahn ye: ―Dihve nuhn, ritahno nuhn che co din ne che co ro na̱n nuhn.
23477	MAT 9:29	Tuhme nahn ta̱h ye ndutina̱n se, ne ra̱hn ye ri ye sa̱hn: ―Conahn nduco nchuhn nduhca̱ che ritahno ne.
23478	MAT 9:30	A ndeta̱hno chi ro na̱n sa̱hn chahn. Tuhme a̱ma ca̱h ye cuda̱do sa̱hn, ne ra̱hn ye ri ye sa̱hn: ―Condi nchuhn ca̱hma ne nduco nde a̱ma ihyan ta̱ca̱ chi che chi ro na̱n ne.
23481	MAT 9:33	Ndetenda̱h Dihvo vo vaco chihnga̱ me, ne ndeta̱hno ndiquenda̱h ca̱hn se, cana̱n rente se. A̱ma cuahn ino ihyan, ne ra̱hn ye: ―Nde menahn ametah conahn vederihno che tuhchan muhn nación yahn Israel.
23482	MAT 9:34	Ate sa̱hn fariseo ne, ra̱hn se: ―Ihyan tih ne, quenan cuma ye vederihquentiyon yahn chundah, ne nduco chemin rendetenda̱h ye vaco chihnga̱.
23485	MAT 9:37	Tuhme ra̱hn Dihvo vo ri ye ihyan apóstol yahn ye: ―Cua̱co rá̱hn rí nchuhn te a̱ma ya̱hn ihyan che nahn cahnevan ye ndudo yahn Dendiohs, ate ihyan che rahndudo ye ne, a̱ma doh ri ye. Anduhneca̱ ndete che a̱ma va ndute nda̱ta ate ihyan che redin ye ntiyon ne, a̱ma doh ri ye.
23491	MAT 10:5	Dechuh Dihvo vo ihyan che ndichio chahn, chihquentiyon ye ihyan tuhca̱: ―Hua cuahndudo nchuhn va̱n ihyan ta̱ma nación, nde huane va̱n ihyan nación yahn Samaria.
23495	MAT 10:9	’Hua quenda nchuhn tume,
23497	MAT 10:11	’Cuahn che nda̱ nchuhn a̱ma ya̱n ne, cuenuhn ne a̱ma ihyan che ndah ihyan ye, ne cuahtenan ne ndeva̱co ye nde ro che nda̱ca ne ya̱n min.
23498	MAT 10:12	Cuahn che conda̱ nchuhn ne, ca̱hma ne co ne ihyan che va̱co min: “Dendiohs din yahino ye nchuhn.”
23502	MAT 10:16	’Cuedevano nchuhn te dechúh nchuhn va̱n ihyan che a̱ma duhtuno ye. Anduhneca̱ ndete che va̱n lobo dechúh itecuche. Nahn che rino na̱n nchuhn ma̱n, necun ne ma̱n.
23507	MAT 10:21	’Nda̱ ro min ne, a̱ma cuahte ca̱hnda ihyan nduco vih. Na̱hn ye ne, ca̱ca ye che ca̱hno se dihno ye, na̱hn ye ne, ca̱ca ye che ca̱hno se indihte yahn ye, na̱hn ye ne, ca̱ca ye che ca̱hno se da̱ya ye.
23510	MAT 10:24	’Ihyan che rahn ne, hua chenan ino ye che tahque nda̱hca̱ cuahno ye che co ihyan ricuahn yahn ye. Tahque ndah ne, rihco da̱ma ino ye che cuahno ye nduhca̱ che a rahno ihyan ricuahn yahn ye. Namin ihyan redin ntiyon ne, hua chenan ino ye che tahque nda̱hca̱ cuahno ye che co patrón yahn ye. Tahque ndah ne, rihco da̱ma ino ye che cuahno ye nduhca̱ che rahno patrón yahn ye. U che rihquentiyón nchuhn, nducote renda̱hchenan ihyan u, ra̱hn ye te quenan cumá vederihquentiyon yahn chundah, tahque ca nchuhn, nde tahque nda̱hchenan ye nchuhn.
23512	MAT 10:26	’Nducote a devano nchuhn te tihca̱ va che cuahno co ne ne, hua din va̱h ne ihyan. Cuedevano ne te nducuahn che ri cuahn ndeh ne, va che cadino ihyan.
23515	MAT 10:29	’Ihyan ne, rino ye ya̱hda ca̱hya anduhneca̱ ndete che nde hua rigonun chihve te, te ra ye a̱ma centa̱vo no na̱n che o te. Ate nde a̱ma ya̱hda lihn ne, hua coh te ndete che Chida nchuhn che va ye vahchetero hua cuahnecun ye.
23518	MAT 10:32	’Nducoya̱ca ihyan che numa ino ye ritahno ye u na̱n ihyan iyehnse ne, numacuahn vedeyeno ndevá ihyan na̱n Chidá che va ye vahchetero.
23520	MAT 10:34	’Hua ndedecadino nchuhn che ma̱n che ndá̱ ne, hua cuahte ca̱hnda ihyan, te ihyan che ritahno ye u ne, cuahte ca̱hnda ihyan nduco ye. Ihyan ne, cuahte ca̱hnda ye nduco chida ye ma̱n, ta̱hn ca̱hya ne, cuahte ca̱hnda te nduco chaco te ma̱n, ta̱hn decuno ihyan ne, cuahte ca̱hnda te nduco inda̱hn te ma̱n.
23523	MAT 10:37	’Ihyan che hua rihco da̱ma ino ye cotahno ye u, yahn che hua nahn ye che co ta̱n indihte yahn ye nduco ye ne, ihyan chahn ne, nde hua redin yahn che din cuandé ihyan va̱n ihyan yáhn. Namin ihyan che hua rihco da̱ma ino ye cotahno ye u, yahn che hua nahn ye che co ta̱n da̱ya ye nduco ye ne, nde hua redin yahn che din cuandé ihyan va̱n ihyan yáhn.
23526	MAT 10:40	’Ihyan che renevahnecun ye nchuhn ne, a u renevahnecun ye, ne ihyan che renevahnecun ye u ne, a Ihyan che dechuh ye u renevahnecun ye.
23531	MAT 11:3	tumerune ye: ―¿A ndih ihyan che a va ca̱de chi ye ndedevahn ye ihyan iyehnse, o coma̱n va che chi ihyan min ne?
23532	MAT 11:4	Ndahconan ye, ne ra̱hn ye ri ye ihyan chahn: ―Cuahn nchuhn cuengo ne Jua̱n nducuahn che rendihchero ne ma̱n, rihnevan ne ma̱n.
23535	MAT 11:7	Cuahn che a cona̱hn ihyan chahn ne, cana̱n rente Dihvo vo nduco ihyan che chenun ye min yahn Jua̱n, ne ra̱hn ye: ―¿Duh che chahn nchuhn chendihchero ne min ya̱hn ne na̱n che metah duhva ne? A devano ne te ndiyu a̱ma ihyan che ran do ye, che anduhneca̱ a̱ma nduco che a muhn a min redecuehte yuhne.
23536	MAT 11:8	¿Duh chahn nchuhn chendihchero ne ne? A devano ne te ndiyu a̱ma ihyan che a̱ma ninevaca tino ndah, te ihyan chemin chan ne, ndeva̱co rey chenun ye.
23540	MAT 11:12	’Nde ro che cana̱n Jua̱n ntiyon yahn ye nde meniyon ne, a̱ma redin nun ino ihyan ca̱va che tuno ye vahchetero na̱n che rihquentiyon Dendiohs.
23544	MAT 11:16	’Nchuhn che vate ne ma̱n ro cuh ne, nduhchan sa̱hn ca̱hya che reduche se ndihve, tihchan ne. Sa̱hn chahn ne, ra̱hn se ri se combiero yahn se: “Tive nuhn curetive, ate hua ca̱h yeno nchuhn, ndeh ne. Chita ra̱n nuhn, ate hua chaco ne.”
23547	MAT 11:19	A namin no tun cuahn che nda̱ u che rinducó nducoya̱ca ihyan. Réh ma̱n, ríh ma̱n, da̱ma nduco ihyan che rahte vihco ye, ne ra̱hn ihyan: “Sa̱hn tih ne, a̱ma reh se ma̱n, a̱ma rih se ma̱n, rinduco se sa̱hn rica tume ca̱de iyo ma̱n, sa̱hn nunde chena̱hn ma̱n.” Renda̱hchenan ihyan ntiyon che redin nuhn, ate hua dehve din yahn, te ihyan che renahn ye ne, a devano ye che vededevano yahn Dendiohs ne, chemin che tahque ndah.
23549	MAT 11:21	―Nchuhn ihyan ya̱n Corazín ma̱n, ihyan ya̱n Betsaida ma̱n, ¡a̱ma vedin nchuhn!, te ndete che ihyan ya̱n Tiro ma̱n, ihyan ya̱n Sidón ma̱n, ndihchero ye vederihno che ndihchero nchuhn ne, a metah ro nto ino ye nunde yahn ye, chahtenun ye tino ndere, chahtera̱n ye va̱n iya.
23553	MAT 11:25	Tuhme cova̱h Dihvo vo, ne ra̱hn ye: ―Chida má̱n, ndih che rihquentiyon ne vahchetero ma̱n, iyehnse ma̱n, rendevá yavena̱n ne, te a ihyan che necun ye ca̱h ne che cadino ye vededevano yahn ne, ndiyu ihyan che a̱ma devano ye che ra̱hco ye.
23555	MAT 11:27	Tuhme rá̱hn Dihvo vo ri ye ihyan che chenun ye min: ―Chidá ne, nda̱hco ye vederihquentiyon tá̱h che ca̱hcantiyón nducuahn dehtenduh. Nde a̱ma ihyan hua rendihche ye u, te atena̱n Chidá che rendihche ye u. Namin nde a̱ma ihyan hua rendihche ye Chidá, te atena̱n u, nduco ihyan che má̱n ricuáhn ihyan ta̱ca̱ ye, che rendihche nuhn ihyan.
23560	MAT 12:2	Ndihchero a̱ma o sa̱hn fariseo, ne ra̱hn se ri se Dihvo vo: ―Condihche ne ihyan apóstol yahn ne. Hua nda̱hca̱ che tihca̱ redin ye ma̱n ro cuh, te ma̱n ne, ro che rahtetuhno ihyan.
23561	MAT 12:3	Ate ndahconan Dihvo vo, ne ra̱hn ye ri ye sa̱hn: ―A ndihchenan nchuhn na̱n Ndudo yahn Dendiohs nduhca̱ che din David ro min cuahn che chi cuico ye nduco combiero yahn ye.
23565	MAT 12:7	Nchuhn ne, nde hua renahn ne ndudo yahn Dendiohs che ndirun tuhca̱: “Tahque náhn che cuahtenan cuma nchuhn vedeva̱hino che co che ca̱hno ne ite, co te vedino ná̱n.” Ndete che renahn nchuhn ndudo min ne, nde hua ndere ca̱hma nunde ne yahn ye.
23568	MAT 12:10	Min quenun a̱ma sa̱hn che ndi cuma a̱ma ta̱h se. Namin min chenun a̱ma o sa̱hn fariseo, ne nducote nahn ca̱ca nunde se yahn Dihvo vo ne, tumerune se ihyan: ―¿A rihquentiyon na̱n Ndudo yahn Dendiohs che co din vo che ndoyahn ihyan ro che rahtetuhno vo ne?
23569	MAT 12:11	Ndahconan Dihvo vo, ne ra̱hn ye ri ye sa̱hn: ―Ndete che va itecuche yahn nchuhn ne conda̱hnun te chete veh ico ro che rahtetuhno ihyan ne, ndeta̱hno ca̱hn ne ndetenda̱h ne ite.
23571	MAT 12:13	Tuhme ra̱hn ye ri ye sa̱hn min: ―Cua̱condihque tah. Chacondihco ta̱h se, ne ndo ndah nduhca̱ ta̱h se che ta̱ma me.
23581	MAT 12:23	Chahn ino nducoya̱ca ihyan, ne ra̱hn ye: ―¿A din ndete che ihyan cuh che da̱ya David ne?
23582	MAT 12:24	Ate chihnevan a̱ma o sa̱hn fariseo, ne ra̱hn se: ―Ihyan tih ne, quenan cuma ye vederihquentiyon yahn chundah, ne nduco chemin rendetenda̱h ye vaco chihnga̱.
23583	MAT 12:25	A checadino Dihvo vo che tihca̱ ra̱hn se, ne ra̱hn ye ri ye sa̱hn: ―Ndete ihyan che vate ye rihquentiyon ye cuahtecuhma ye va̱n ma̱n ye nduco vih ne, hua co quendi ye ca̱hcantiyon ye. Ndete intiyahn ya̱n cuahtecuhma ye va̱n ma̱n ye nduco vih ne, hua co quendi ye ca̱hcantiyon ye. Ndete ihyan che chenun ye a̱ma vah cuahtecuhma ye va va̱n ma̱n ye nduco vih ne, hua co quendi ye cuahtenun da̱ma ye.
23587	MAT 12:29	’A̱ma sa̱hn dito ne, atena̱n ndete che dechiche ihyan sa̱hn co conda̱ ye chete va̱co se, duco ye yahn se. U ne, anduhneca̱ ndete che tihca̱ dín nduco chundah, nda̱hco ndiyá vederihquentiyon yahn se.
23588	MAT 12:30	’Ihyan che hua rinduco ye u ne, anduhneca̱ ndete che ta̱n ye nducó. Ntiyon che redín ne, anduhneca̱ ndete che renedin da̱má ndute nda̱ta, ne ihyan che hua rinduco ye u ne, anduhneca̱ ndete che rihtera ye.
23589	MAT 12:31	’Nducote ra̱hn nchuhn yáhn che quenan cumá vederihquentiyon yahn chundah ne, chemin che rá̱hn rí nchuhn che va vederenchahco ca̱va ihyan adecodehno nunde yahn ye ma̱n, che chihnga̱ ca̱hma ye ma̱n, ate ihyan che renda̱hchenan ye Vaco Ndah yahn Dendiohs ne, metah vederenchahco ca̱va ye.
23591	MAT 12:33	’Ya̱hn nda̱ta ne, a na̱n ndute yahn rihnde ro ndete che ndah o hua ndah. Ya̱hn nda̱ta che ndah ndute yahn ne, ya̱hn ndah, ne ya̱hn nda̱ta che chihnga̱ ndute yahn ne, hua ndah. Cua cuande nchuhn yahn ejemplo cuh, te hua redin yahn che nda̱hchenan ne vederihquentiyon che quenan cumá cuahn che a ro na̱n ne che ntiyon cochihve redín.
23592	MAT 12:34	¡A̱ma duhtuno ihyan nchuhn! A ndero ndi na̱n ndudo yahn ne. Ihyan che ndah ihyan ye ne, runeca̱de na̱n ndudo yahn ye, ne ihyan che duhtuno ihyan ye ne, chihnga̱ ndudo yahn ye.
23596	MAT 12:38	Tuhme ra̱hn a̱ma o sa̱hn fariseo ma̱n, sa̱hn devano ley che dirun Moisés ma̱n: ―Ihyan Ricuahn, nahn nuhn che din ne a̱ma vederihno ndihchero nuhn ca̱va che co devano nuhn che Dendiohs dechuh ye ndih.
23597	MAT 12:39	Ndahconan Dihvo vo, ne ra̱hn ye ri ye sa̱hn: ―Ihyan che vate ye ma̱n ro cuh ne, a̱ma duhtuno ihyan ye ma̱n, rahcota̱hn ye yahn Dendiohs ma̱n. Nahn ndihchero ye vederihno, ate atena̱n a̱ma vederihno nduhca̱ che chinahn nduco ihyan profeta Jonás nda̱ca ndihchero ye.
23601	MAT 12:43	’Cuahn che rendiquenda̱h vaco chihnga̱ a̱ma ihyan ne, rechica ya̱hn na̱n che metah duhva, renuhn na̱n che conan tahn. Ate cuahn che hua renda̱ca ne,
23605	MAT 12:47	Ra̱hn ihyan ri ye Dihvo vo: ―Nda̱ chaco ne nduco dihno ne, vatendi ye cua̱hn chevah, nahn nte ye nduco ne.
23606	MAT 12:48	Ate ndahconan Dihvo vo, ne ra̱hn ye ri ye ihyan che ra̱hn ye nduco ye: ―Ta̱ca̱ hua. Ihyan ca̱h che chacó ma̱n, ihyan sih che dihnó ma̱n.
23607	MAT 12:49	Tuhme na̱hma Dihvo vo ihyan che rinduco ye ihyan, ne ra̱hn ye: ―Namin ihyan chuhn ne, anduhneca̱ chacó ma̱n, anduhneca̱ dihnó ma̱n,
23611	MAT 13:3	Chicuahn Dihvo vo a̱ma ndeh na̱n dehtenduh ihyan chahn nduco ejemplo. Cana̱n ye tuhca̱: ―A̱ma yune ne, cuahn a̱ma ihyan retuhdo ye ndute nda̱ta.
23618	MAT 13:10	Tuhme chahn nda̱ ihyan apóstol na̱n Dihvo vo, ne tumerune ye ihyan: ―Dihve nuhn, ¿deh cuande che nduco ejemplo rente ne nduco ihyan ne?
23619	MAT 13:11	Ndahconan ye, ne ra̱hn ye ri ye ihyan chahn: ―Nduhca̱ che rihquentiyon Dendiohs ne, nde hua devano ihyan, ate nchuhn ne, din Dendiohs che cadino ne yahn.
23624	MAT 13:16	’Me nchuhn ne, a̱ma ndah ro yahn ne, te renahn ne vederihquentiyon yahn Dendiohs.
23626	MAT 13:18	’Cuihcovan nchuhn. Tuhca̱ conahn ejemplo yahn ihyan che retuhdo ye ndute nda̱ta me.
23632	MAT 13:24	Chihno min ne, nte Dihvo vo ta̱ma ejemplo, chihnevan ihyan chahn. Ra̱hn ye: ―Ca̱hmá có nchuhn nduhca̱ vederihquentiyon yahn Dendiohs. A̱ma ihyan ne, tuhdo ye trigo na̱n ya̱hn ya̱hn ye,
23635	MAT 13:27	Tuhme chahn sa̱hn redin ntiyon, chengo se dihve se: “Dihve nuhn, uvo ne, trigo tuhdo vo min. ¿Ta̱ca̱ che a̱ma quenda̱h chano ya̱n ne?
23636	MAT 13:28	Ndahconan ye, ne ra̱hn ye ri ye sa̱hn: “A̱ma sa̱hn che hua ri rendihche se u ne, chahn se tuhdo se ndute chano ya̱n.” Tuhme tumerune se ihyan: “¿A nahn ne che tico nuhn chano ya̱n me ne?”
23637	MAT 13:29	Ndahconan ye, ne ra̱hn ye ri ye sa̱hn: “Hua tico ne chano ya̱n me, te dena̱n nde nduco trigo tico ne.
23638	MAT 13:30	Tahque ndah ca̱hcoma̱n vo che cuihta da̱ma nduco vih nde nda̱ ro che co cuma trigo me. Tuhme dechúh ihyan che tico ye chano ya̱n me, din ticua ye, cuih ye va̱coya̱hn. Cuihno min ne, din da̱ma ye trigo me, cuih ndah ye.”
23639	MAT 13:31	Namin nte Dihvo vo ejemplo cuh: ―Vederihquentiyon yahn Dendiohs ne, nduhca̱ a̱ma ndute mosta̱za che chihche ihyan na̱n ya̱hn yahn ye.
23641	MAT 13:33	Nte Dihvo vo ta̱ma ejemplo: ―Vederihquentiyon yahn Dendiohs ne, nduhca̱ tahsihn ya̱ che chihcheta̱hn a̱ma nda̱hta va̱n ndeh ya̱che pa̱n, ne quendih va̱n nducuahn.
23644	MAT 13:36	Chihno min ne, ndedechuh Dihvo vo nducoya̱ca ihyan, ne ndonda̱ ye vah nduco ihyan apóstol yahn ye. Tuhme ra̱hn ihyan chahn ri ye ihyan: ―Te cuande ne nuhn deh conahn ejemplo yahn chano ya̱n me.
23645	MAT 13:37	Ndahconan Dihvo vo, ne ca̱h cuande ye ihyan chahn: ―Ihyan che retuhdo ndute nda̱ta me ne, u che rinducó nducoya̱ca ihyan.
23652	MAT 13:44	’Vederihquentiyon yahn Dendiohs ne, nduhca̱ a̱ma vedecuihca che quenun ndeh ma̱n ya̱hn. A̱ma se ne, nta̱ca se vedecuihca me, ne a min no ndaconan tihyon ndeh se. A̱ma chi yeno se, ne chahn se ndihcue se nducuahn dehtenduh yahn se, ne ca se ya̱hn na̱n che quenun vedecuihca me.
23653	MAT 13:45	’Vederihquentiyon yahn Dendiohs ne, nduhca̱ a̱ma tu diya̱hn che a̱ma nda̱hca̱ ma̱n, che a̱ma yahn chihve ma̱n. Ndihchero a̱ma se che ra se tu chemin chan, ne chahn se ndihcue se nducuahn dehtenduh yahn se, ne ca se tu me.
23655	MAT 13:47	’Vederihquentiyon yahn Dendiohs ne, nduhca̱ a̱ma ya̱na che reta̱h ya̱hca che tihyon ihyan chete nuniya̱hn, ne cheta̱h ye nducoya̱ca na̱n ya̱hca.
23659	MAT 13:51	Tuhme tumerune Dihvo vo ihyan chahn: ―¿A renahn nchuhn nducuahn che renté ne? Ndahconan ihyan chahn, ne ra̱hn ye: ―Ta̱ca̱ hua, Dihve nuhn, renahn nuhn.
23660	MAT 13:52	Tuhme ra̱hn Dihvo vo ri ye ihyan: ―Nducoya̱ca ihyan che retuno ye vederihquentiyon yahn Dendiohs ne, ri ye nduhca̱ ihyan cuihca che retenda̱h ye dehtenduh che ra ma̱n, dehtenduh che ndico ma̱n, va̱n vedecuihca yahn ye, te ihyan chahn ne, a̱ma ndeh na̱n vededevano chenan cuma ye.
23662	MAT 13:54	Nta̱ ye ya̱n na̱n che chihta ye, ne chahn ye chete ya̱co chicuahn ye. A̱ma chahn ino ihyan ya̱n min, ne ra̱hn ye: ―¿Ti chehua sa̱hn tih vededevano che ricuahn se? ¿Ta̱ca che ri redin se vederihno?
23664	MAT 13:56	Namin ta̱hn cahve se ne, muhn vate te. ¿Tira chehua se che tihca̱ ricuahn se?
23665	MAT 13:57	Ihyan chahn ne, hua nevahnecun ye Dihvo vo. Chemin che ra̱hn Dihvo vo ri ye ihyan: ―Ihyan profeta ne, atena̱n ya̱n va̱co ihyan che renevahnecun ye ihyan, te ihyan ya̱n va̱co ye ma̱n, ihyan ndeva̱co ye ma̱n ne, renda̱hchenan ye ihyan.
23668	MAT 14:2	ne ra̱hn se ri se sa̱hn che rinan se sa̱hn na̱n che rihquentiyon se: ―Ihyan che redin ye vederihno ne, Jua̱n Bautista. A ntuche ye va̱n tena̱hn, ne chemin che quenan cuma ye vederihquentiyon che redin ye vederihno.
23670	MAT 14:4	Jua̱n ne, a ra̱hn ye ri ye Herodes: ―Hua redin yahn che conan come ta̱hn tih nduhca̱ nda̱hta yehn.
23674	MAT 14:8	Nducote a nchinun chaco te ta̱hn ne, ra̱hn te ri te sa̱hn: ―Te ne tin Jua̱n Bautista u chete a̱ma cuh.
23681	MAT 14:15	Cuahn che a chi chino ne, chahn nda̱ ihyan apóstol na̱n Dihvo vo, ne ra̱hn ye ri ye ihyan: ―Muhn ne, ya̱hn na̱n che metah duhva. Ava̱ne ne, a chino cuahn. Cuendedechuh ne ihyan sih ca̱va che ca̱hn ye ti tenduh ya̱n, cua ye che cheh ye.
23682	MAT 14:16	Ra̱hn Dihvo vo ri ye ihyan chahn: ―Metah deh cuande che ndedechúh ihyan. Ca̱h nchuhn cheh ye.
23683	MAT 14:17	Ate ra̱hn ihyan chahn ri ye ihyan: ―Atena̱n uhn ra pa̱n nduco o ya̱hca va yahn nuhn.
23684	MAT 14:18	Ra̱hn ye ri ye ihyan chahn: ―Cuahn nchuhn ngua ne.
23692	MAT 14:26	Cuahn che ndihchero ihyan apóstol chahn ihyan che rica ye na̱n nune me ne, a̱ma dihya ye chi nde tuno cah va̱h ye, ne ra̱hn ye: ―¡Nga̱ a̱ma vaco chihnga̱, cochi ta̱n!
23693	MAT 14:27	Ate ya̱hve Dihvo vo ihyan chahn, ne ra̱hn ye: ―Hua va̱h nchuhn, te a u che cochí.
23694	MAT 14:28	Tuhme ra̱hn Pedro ri ye ihyan: ―Dihvé, ndete che ndih ne, cuahnecun ne che ca̱cá na̱n nune, chí na̱n ne.
23695	MAT 14:29	Ndahconan Dihvo vo, ne ra̱hn ye: ―Cochi. Tuhme cuahn Pedro, rica ye na̱n nune cua̱hn na̱n che cochi Dihvo vo.
23696	MAT 14:30	Ate nducote a̱ma ri yudo na̱n vine me ne, chenda̱ vedeva̱h ihyan. Ndeta̱hno cana̱n rehchenun ye va̱n nune, ne cah ye: ―Dihvé, ¡cuendedevahn ne u!
23697	MAT 14:31	Cheta̱h Dihvo vo ta̱h ye, ne ra̱hn ye ri ye ihyan: ―Di ne, hua numa ine ritehne. ¿Dehco che ndeh rendedecadine?
23699	MAT 14:33	Tuhme ihyan che chenun ye chete ba̱rco me ne, chehntihya ye na̱n Dihvo vo ne ra̱hn ye: ―Cua̱co niyon te ndih che Da̱ya Dendiohs.
23704	MAT 15:2	―Hua nda̱hca̱ che rahcota̱hn ihyan apóstol yahn ne vederihquentiyon yahn ihyan ndico, te reh ye nde hua rena̱no ye ta̱h ye nduhca̱ che chihco ca̱de ihyan chahn.
23705	MAT 15:3	Ndahconan Dihvo vo, ne ra̱hn ye ri ye sa̱hn chahn: ―Me nchuhn ne, hua nda̱hca̱ che rahcota̱hn ne vederihquentiyon yahn Dendiohs, riquendi ne costumbre yahn ma̱n ne.
23706	MAT 15:4	Dendiohs ne, rihquentiyon ye tuhca̱: “Codin yahine chide ma̱n, cheque ye ma̱n.” Namin rihquentiyon ye: “Ihyan che ca̱hva ye yahn indihte yahn ye ne, va che ca̱hno ihyan ya̱n ihyan.”
23707	MAT 15:5	Ate nchuhn ne, retihyon yune ne ihyan che ca̱hma ye co ye indihte yahn ye: “Hua co conán nchuhn, te nducuahn che va yáhn ne, a cá̱h ndudo yáhn che co vedino na̱n Dendiohs.”
23709	MAT 15:7	¡O na̱n o chende nchuhn! Redinahn niyon ne nduhca̱ che ra̱hn Dendiohs, dirun ihyan profeta Isaías tuhca̱:
23712	MAT 15:10	Tuhme cah Dihvo vo nducoya̱ca ihyan chahn na̱n ye, ne ra̱hn ye: ―Cuihcovan nchuhn ma̱n, conahn tin ne ma̱n, che ca̱hmá.
23714	MAT 15:12	Tuhme chahn nda̱ ihyan apóstol, ne ra̱hn ye ri ye ihyan: ―¿A tumacadino ne che chi yudo yahn sa̱hn fariseo sih yahn ndudo che tihca̱ ra̱hn ne ne?
23715	MAT 15:13	Ndahconan ye, ne ra̱hn ye ri ye ihyan chahn: ―Nducuahn vederihquentiyon che ndiyu ma̱n Chidá che va ye vahchetero chihco ca̱de ye ne, va che cuihno anduhneca̱ a̱ma ya̱hn che retico ihyan nde dihyoduto.
23717	MAT 15:15	Ra̱hn Pedro ri ye Dihvo vo: ―Te cuande ne nuhn deh conahn che nte ne yahn che chendihco ihyan nunde.
23718	MAT 15:16	Ndahconan Dihvo vo, ne ra̱hn ye: ―¿Ta̱ca̱ che namin nduco nchuhn hua renahn ne?
23719	MAT 15:17	¿A hua devano ne te nducuahn che reh ihyan ne, va̱cochendereh yahn ye renun? Chemin ne, rechuh cua̱hn chete ye, ne rendiquenda̱h.
23724	MAT 15:22	ne a̱ma ta̱hn nda̱ta yahn ihyan cananea, che va te ya̱hn min ne, cuahn te cua̱hn na̱n cuahn ye, ca rica te ca ra̱hn te numa dito te: ―Dihvé, Da̱ya David, conan va̱hino ne u. Ta̱hn da̱yá ne, quenun a̱ma vaco chihnga̱ ta̱hn, ne a̱ma rechuhrihn te.
23725	MAT 15:23	Ate hua tumeca̱h ye yahn te. Tuhme ra̱hn ihyan apóstol ri ye ihyan: ―Cotumaca̱h ne ta̱hn, te a̱ma rah te cochi te cua̱hn veda̱mo vo.