23216	MAT 1:3	Yu Judá can' ncua sti Fares lo'o Zara, lo' jyi'an chcuaa yu can' ncua naan Tamar, lo' Fares ncua sti Esrom, Esrom ncua sti Aram.
23218	MAT 1:5	Yu Salmón ncua sti Booz, lo' jyi'an can' ncua naan Rahab, Booz ncua sti Obed, lo' jyi'an can' ncua naan Rut, Obed ncua sti Isaí.
23219	MAT 1:6	Isaí ncua sti yu nu ncua ree Davi, ree Davi can' ncua sti Salomón, lo' jyi'an can' ncua cuilyi'o yu Uría.
23229	MAT 1:16	Jacob ncua sti yu See, cui' nu ncua cuilyi'o María nu ncua jyi'an Jesús, ñi nu lca Cristo.
23231	MAT 1:18	Ndeña'an yato'o xa ngula Jesucristo: Ncua cuiya' cha' si'yana yu See ntsu'hui cha' ca cuilyi'o 'in María, jyi'an Jesús, una ti' lyijyi chcuan yu cunta 'in María, xa cua' mxilyo ña'an si'ya cha' cuiya' 'in Espíritu nu Luhui 'in Ndiose.
23233	MAT 1:20	Cui' cha' can' ntsu'hui tiquee yu, xa ngulo'o tloo sca angujle 'in Ñi X'nan na 'in yu ni' cula, lo' juin 'in yu: See, sñe' ta nten 'in Davi, a cutsen chcuan cunta 'in María nu ca cuilyi'o, si'yana cuhui' nu ndon lo'o cua, si'ya cha' cuiya' 'in Espíritu nu Luhui 'in Ndiose ca lca cuhui'.
23235	MAT 1:22	Nchgaa cha' re yato'o na, si'yana chcua cha' nu mxiycui' Ñi X'nan na 'in yu Isaía xa juin yu:
23236	MAT 1:23	—Ña'an jan ñii, ntsu'hui cha' xilyo ña'an sca ne' cuna'an tsa suhue ti lo' tyi'in sñe' ne', lo' ca naan can' Emanuel—. Cha' re nchca ti' chcui', Ndiose ndi'in lo'o na.
23237	MAT 1:24	Xa mjyin xaa ti' yu See can', mducua yu tñan tsaña'an ycui' angujle 'in Ñi X'nan na lo'o yu, lo' mchcuan yu cunta 'in María.
23239	MAT 2:1	Xa nu ncua cune' Jesús quichen Belén se'en lyi'ya loo Judea, cui' xa nu lca yu Herode ree, xacan' mdiyaa tucua snan yu mago quichen Jerusalén nu mdo'o tijyo', luhua' se'en nchcua cucha,
23240	MAT 2:2	lo' mñicha' yu: ¿La ndi'in yu nu lca ree 'in ne' judio, yu nu ngula can'? Si'yana cua' na'an hua mdo'o tucua sca cuii, lo' nchcui' na cha' 'in yu, ljyaan hua si'yana cu'ni tnu hua 'in yu.
23244	MAT 2:6	—Nu'huin Belén, cui' quichen nu m'ni ca'an 'in Judá, a lca um nu chin' la cha' 'in lja nu ndon loo lati se'en lyi'ya loo Judea, si'yana loo nu'huin ntsu'hui cha' tyi'o sca nu culo ca tñan, nu chu'hui cunta 'in quichen 'ñan nu lca Israel—.
23246	MAT 2:8	xacan' ngua'an tñan yu 'in tsaa quichen Belén, lo' juin yu: Yaa um, lo' cunan tsu'hue um suun ña'an ndi'in cha' 'in cuhui' can', xa quija lyoo um 'in cuhui', xitucui um lo' quitsa' um 'ñan, si'yana lo'on nan' tsa y'nin tnun 'in cuhui'.
23248	MAT 2:10	Ndyijyin ya' tsu'hue ntsu'hui tiquee yu xa na'an yu 'in na.
23249	MAT 2:11	Xa yten yu ña'an can', na'an yu 'in cuhui' can' lo'o María jyi'an cuhui', mdyi'ya xtyin' yu lo' m'ni tnu yu 'in cuhui', msla yu se'en ntsu'hui cha' tsu'hue nu ljyan lo'o yu, lo' mdaa yu na oro 'in cuhui', lo'o na xityi'i nu ndiquin tucua ne' tloo Ndiose, lo'o mirra.
23250	MAT 2:12	Yato'o jui nu mtsa' 'in yu ni' cula, si'yana a xitucui 'a yu se'en ndi'in yu Herode, can' cha' xca tucueen mxitucui yu nde quichen tyi yu.
23251	MAT 2:13	Xa cua' nguiaa yu mago can', sca angujle 'in Ñi X'nan na ngulo'o tloo 'in yu See can' ni' cula, lo' juin 'in yu: Ndla ti cu'ni, lo' tsa lo'o 'in cuhui' cua lo'o jyi'an cuhui' se'en lca Egipto, can' tyi'in um la xa nu nan' quitsan' 'in, si'yana yu Herode nan yu ña'an nu cujui yu 'in cuhui'.
23252	MAT 2:14	Cui' xaa mdyi'o sla yu, lo' ticui' tla can' mdo'o yu nguiaa yu lo'o cuhui' can' lo'o jyi'an cuhui' se'en lca Egipto.
23253	MAT 2:15	Can' ndi'in yu xa ngujui yu Herode, yato'o cha' re si'yana chcua cha' nu mxiycui' Ñi X'nan na 'in nguso 'in ñi cua' s'ni, lo' nchcui' na: —Se'en lca Egipto msi'yan 'in Sñen'—.
23254	MAT 2:16	Lo' yato'o lyee 'a ycuen tique' yu Herode, xa ngujlyo ti' yu si'yana nguñilyi'o yu mago 'in yu, ngulo yu tñan si'yana caja nchgaa cuhui' nu ndi'in quichen Belén lo'o chcua tyi'iin tso', tsalca cuhui' nu ndiyaa tucua yjan, tsaña'an cunta nu ngulo yu lo'o suun nu mdaa yu mago can'.
23255	MAT 2:17	Cuaña'an mducua cha' nu mxiycui' Ndiose 'in yu ncua naan Jeremía xa juin yu:
23256	MAT 2:18	—Ngune msi'ya yja cueen ne' quichen Ramá, nguinan ne', ti'i nga'an 'in Raquel si'ya sñe', lo' a ncua lca tiquee caja nu tyaa cha' tnu tiquee 'in si'yana ngujui sñe'—.
23257	MAT 2:19	Xa cua' ngujui yu Herode can', ngulo'o tloo sca angujle 'in Ñi X'nan na 'in yu See can' ni' cula, se'en ndi'in yu quichen Egipto,
23258	MAT 2:20	lo' juin 'in yu: Tyaa juesa xitucui se'en lca Israel lo'o cuhui' cua lo'o jyi'an cuhui', si'yana cua' ngujui yu nu ncua ti' cujui 'in cuhui'.
23259	MAT 2:21	Xacan' mxitucui jun lo'o cuhui' can', lo' nguila jun se'en lca Israel.
23260	MAT 2:22	Xa ynan yu cha' si'yana yu Arquelao ndlo yu tñan se'en lyi'ya loo Judea, tñan loo Herode sti yu, ytsen yu quila yu can', una jui nu mtsa' 'in yu ni' cula, can' cha' mdo'o yu nguiaa yu se'en lyi'ya loo Galilea.
23261	MAT 2:23	Mdiya ti'in jun quichen Nazaret, cuaña'an mducua cha' nu ycui' nchgaa yu nu mxiycui' Ndiose 'in cua' s'ni, ña'an ca si'yana ca naan ñi Nazareno.
23264	MAT 3:3	Nde cha' nu mxiycui' Ndiose 'in Isaía cua' s'ni: —Tyi'an yu se'en ngutyi lo' chcui' cueen yu: Cu'ni chu'hue um tucueen se'en caan Ñi X'nan na, lo' cu'ni ñi um tucueen nu ntsu'hui cha' tyijyin ñi—.
23265	MAT 3:4	Yu Xuhua can' lco' yu sca te' nu nguiaa' lo'o quichan' camello, lo'o sca quijyin nchcan' na sii' yu, lo' scua nu nchcu yu lca 'in sco', lo' ndyi'yo yu cuiñan' nu ntsu'hui ni' quixin'.
23268	MAT 3:7	Xa na'an yu si'yana qui'an ne' fariseo lo'o ne' saduceo ljyaan ne' si'yana chcua tya ne', nchcui' yu lo'o ne': 'Un ta nten nu cuiñi, ¿ti nu ngulo'o 'in um si'yana xnan yu'hui um, lo' a qui'ni ca'an 'in um lo'o cha' nsin' ti' nu tyi'o tiquee Ndiose tiyaa xaa?
23270	MAT 3:9	A cu'ni siye' um ta ljuin um: Sñe' ta nten 'in Abraham lca hua. Cunen lo'o um sca cha': Ndiose tca cu'ni ñi cha' cutsu xca ta nten chon' quee re, lo' ca can' sñe' Abraham.
23272	MAT 3:11	Cha' ñii si'yana nducua tyan 'in um lo'o tyi'a, si'yana cua' mxilo'o chon' um qui'ya 'in um, una nde loo la re ljyaan sca nu ndon loo la que ña'an nan', lo' ndyijyin ya' tsu'hue ntsu'hui tiqueen cha' cua na tca cui'yan snan ñi, cui' ñi tucua tya ñi 'in um lo'o Espíritu nu Luhui 'in Ndiose, a cunta lo'o quii'.
23275	MAT 3:14	Una yu Xuhua a ncua ti' yu tucua tya yu 'in ñi, lo' juin yu: 'Un ntsu'hui cha' tucua tya um 'ñan nan', lo' nde ljyaan um si'yana nan' tucua tyan 'in um.
23277	MAT 3:16	Ña'aan mducua tya Jesús mdyi'o ñi loo tyi'a, cui' ña'an lcaa nguila ni' cuaan, lo' na'an ñi ngu'ya tucua Espíritu 'in Ndiose que ñi, tsaña'an nchca ti' ndyi'ya tucua sca scun' jo'o.
23281	MAT 4:3	Cui' ña'an lcaa yaan laxa'an tloo ñi, lo' juin 'in ñi: Cha' nu'huin lca Sñe' Ndiose, chcui' lo'o quee re lo' chca na jaslya.
23284	MAT 4:6	lo' juin 'in ñi: Cha' lca Sñe' Ndiose, tyi'o cuaan re lo' qui'ya ton la 'ya cua, si'yana nchcui' quityi 'in Ndiose: —Culo ñi tñan 'in angujle 'in ñi si'yana chu'hui cunta 'in, lo' su'hua yaa' can' 'in se'en nguiaa, si'yana a tsa ton quiya' loo quee—.
23285	MAT 4:7	Lo' juin Jesús: Una lo'o cha' re nguinu scua na loo quityi 'in Ndiose: —A tyijyin lyoo 'in Ndiose X'nan—.
23287	MAT 4:9	lo' juin 'in ñi: Ña'aan cha' re taan 'in, cha' tyon xtyin' lo' cu'ni tnu 'ñan.
23288	MAT 4:10	Mxcuen Jesús: Tyi'o tso' siin', Laxa'an, si'yana ndeña'an nchcui' quityi 'in Ndiose: —'In Ndiose X'nan ntsu'hui cha' cu'ni tnu, lo' scati 'in ñi ca ja'an—.
23289	MAT 4:11	Xacan' mdo'o tso' laxa'an can' sii' ñi, cui' ña'an lcaa mdiyaan angujle nu ta yaa' 'in ñi.
23292	MAT 4:14	si'yana tsato'o cha' nu mxiycui' Ndiose 'in yu Isaía cua' s'ni xa juin yu:
23294	MAT 4:16	sca quichen ndi'in se'en tla yta, na'an ne' sca xaa nu tlyu, nten nu ntsu'hui tuyaa' cha' ndyija, m'ni sca xaa 'in ne'—.
23297	MAT 4:19	Lo' juin ñi 'in yu: Chcui ncha'an um 'ñan, nan' culo'on 'in um cu'ni um cuta, tyicana 'in nten.
23301	MAT 4:23	Ña'aan se'en lyi'ya loo Galilea mda'an lo'o ñi cha' tsu'hue 'in Ndiose, lo'o se'en ndiyo' ti'in ne' judio, ngulo'o ñi ña'an ntsu'hui cha' culo Ndiose tñan 'in nten, lo' m'ni chca ñi 'in nchgaa nu ti'i lo'o cuati loo quicha.
23305	MAT 5:2	Xacan' mdyisnan ngulo'o ñi 'in nten, lo' juin ñi:
23306	MAT 5:3	Tsu'hue ca xu'hue nu ndyi'ya cha' tiyaa si'yana 'ni cha' 'in lo'o Ndiose, can' nu caja cha' tsu'hue 'in se'en ndlo Ndiose tñan.
23307	MAT 5:4	Tsu'hue ca xu'hue nu ti'i nga'an 'in si'ya qui'ya m'ni, can' nu caja cha' tnu tiquee 'in.
23310	MAT 5:7	Tsu'hue ca xu'hue nu ña'an 'tnan ti' 'in ta'a, can' nu caja nu ña'an 'tnan ti' 'in.
23313	MAT 5:10	Tsu'hue ca xu'hue nu ndijin cha' si'ya tñan tsu'hue nu ngui'ni, can' nu caja cha' tsu'hue 'in se'en ndlo Ndiose tñan.
23314	MAT 5:11	Tsu'hue ca xu'hue um xa caja nu ña'an ti'i, lo' chcui' ca'an 'in um si'ya cha' 'ñan, lo' tñan ne' scasca qui'ya 'in um.
23315	MAT 5:12	Chcui ti' um lo' ca tsu'hue chu'hui tiquee um, si'yana tlyu cha' tsu'hue qui'ni ca'an 'in um la ni' cuaan, si'yana cuaña'an jui nu m'ni lyi'o 'in yu nu mxiycui' Ndiose 'in cua' s'ni.
23316	MAT 5:13	'Un nguiaa cha' 'in um ña'an nchca ti' teje' lja nten chendyu, cha' teje' can' tyi'o tiyen' na, ¿ña'an ta tca ca tiyen' na xiya'? A la 'a cunajo'o na, tsaloo chcuan ti na lo' caja nu culo' su'hua 'in na.
23320	MAT 5:17	A quiñan ti' um ljyaan si'yana tyijyin lyoon 'in lee, lo'o cha' nu ngua'an scua yu nu mxiycui' Ndiose 'in cua' s'ni, si'i na xcuan tloon 'in na, cui' ca nu si'yana ca ja'an 'in na.
23321	MAT 5:18	Nu cha' ñi cunen lo'o um, tsalja nu ti' chcan' ni' cuaan lo'o chendyu re, ñi sca cha' nu suhue lati nducua loo lee can', lo' a tyijyin cha' 'in na cuati ña'an, cui' ca nu tsato'o nchgaa cha' nu nducua loo na.
23322	MAT 5:19	Can' cha' nu cucha ti'in cha' nu suhue lati ngulo Ndiose tñan, lo' cha' cuaña'an culo'o can' 'in xca tucui, a caja nu su'hua loo 'in se'en ndlo Ndiose tñan. Una nu tucua tñan 'in na lo' culo'o 'in na, can' nu ca sca nu ndon loo se'en ndlo Ndiose tñan.
23324	MAT 5:21	Cua' ngune 'in um ña'an jui nu ycui' lo'o ne' mdi'in s'ni: —A cujui nten—, lo' nu cujui nten tyi'o qui'ya 'in lo' ca xñan bsya 'in.
23325	MAT 5:22	Una nan' cunen lo'o um, nu nscuen tique' lo'o ta'a, tyi'o qui'ya 'in lo' ca xñan bsya 'in. Ticui' cuaña'an cha' caja nu chcui' lo'o ta'a: Tijyi 'a nan, tyi'o qui'ya 'in can' se'en nchca cuiya' qui'ya. Lo' ña'an tucui ti nu chcui' lo'o ta'a: Tinto 'a, chen nchcui tsaa can' loo quii'.
23326	MAT 5:23	Can' cha' xa yan lo'o um sca lcuan 'in Ndiose, lo' lja xacan' quia yu'hui ti' um si'yana nducui ncha'an cha' 'in um lo'o ta'a um,
23328	MAT 5:25	Ndla ti cu'ni chu'hue um cha' 'in um lo'o ta'a cusuun um tucueen nguiaa um, lja nu ti' lyijyi ca cuiya' cha' 'in um, ña'an tu' tyaa can' cunta 'in um tloo bse, lo' yu bse can' tyaa yu cunta 'in um yaa' silyiya, can' nu su'hua 'in um na'an chcuan.
23330	MAT 5:27	Cua' ngune 'in um ña'an jui nu ycui': —A sten yu'hui um lo'o cuilyi'o nten—.
23332	MAT 5:29	Cha' si'ya quiloo um ngui'ni um qui'ya, lyoo um 'in na, tsu'hue lati nu ndiya lyijyi sca tso' quiloo um sten um ni' cuaan, lo' si'i nu ña'an chcui um tsaa um loo quii'.
23333	MAT 5:30	Cui' cuaña'an, cha' si'ya yaa' um cu'ni um qui'ya, si'yu co' um 'in na, tsu'hue lati nu ndiya lyijyi sca tso' yaa' um sten um ni' cuaan, lo' si'i nu ña'an chcui um tsaa um loo quii'.
23334	MAT 5:31	A cunta jui nu ycui': —Sca yu qui'yu nu nchca ti' cula' ti'in 'in cuilyi'o, 'ni cha' tsa' scua sca quityi 'in yu—.
23336	MAT 5:33	A cunta cua' ngune 'in um ña'an jui nu ycui' lo'o ne' mdi'in s'ni: —A tyi'in tya ca um sca cha'—, cui' ca nu —tucua um tñan cha' nu tyi'in tyaa um tloo Ñi X'nan na—.
23340	MAT 5:37	Xa chcui' um sca cha', ljuin um: Cui' na, uta, si'i na, si'yana cha' ti' tucua la um cha' can', cua' lo'o cha' cuiñi ljyan lo'o na.
23341	MAT 5:38	Cua' ngune 'in um jui nu ycui': —Cha' caja nu culo quiloo um, cui' cuaña'an cu'ni um lo'o can', cha' caja nu xityu lyi'ya um, ticui' cuaña'an cu'ni um—.