23224	MAT 1:11	Yosiyas mɔ maa' Yekoniya nin uʼninjiɛb uyo wà Israyɛl yaab ya nɛnnɛndb là tɔn' nin bɛ lituɔl ki cuo' bɛ ki jon' *Babilonn nnɔ.
23225	MAT 1:12	Bi cuo' bɛ ki jon' Babilonn ma nnɔ, ni ya puoli bó nɛ Yekoniya maa' Salatiɛl, Salatiɛl mɔ maa' Sorobabɛl,
23229	MAT 1:16	*Sakɔb mɔ maa' *Yosɛf, wà yé Mari ya cɛ nnɔ. Mari mɔ maa' *Yesu wà bi yih wɔ *Uwien ya Nigɛndkɛ Kristo nnɔ.
23230	MAT 1:17	Kí ñɛ *Abraham kí li ŋmɔŋmɔbe kí tì baa *Dafid, bi là te yaajɛb piik nin binan nɛ. Kí ñɛ *Dafid kí li ŋmɔŋmɔbe kí tì baa uyo wà Israyɛl yaab ya nɛnnɛndb là cuo' bɛ ki jon' Babilonn nnɔ, biʼmɔ là te yaajɛb piik nin binan nɛ. Uyo wà biʼnɛnnɛndb là cuo' bɛ ki jon' Babilonn nnɔ kí li ŋmɔŋmɔbe kí tì baa *Uwien ya Nigɛndkɛ Kristo ya yo, biʼmɔ là te yaajɛb piik nin binan nɛ.
23231	MAT 1:18	Bi maa' Yesu Kristo ma bo sɔ. Bi là pun' uʼnaa Mari ujɛ uba nɛ bi yih wɔ *Yosɛf. Wa laan là kuɔn' wɔ, nɛ *Mifuoñaanm cère' u punbe'.
23232	MAT 1:19	Uʼcɛ *Yosɛf yé ugbɛmɔ̀ndaan ma nnɔ, nɛ kí yíe wɔ ń bɔle kí ŋɔre wɔ ŋɔ tigbɛr nnɔ la ñɛ saali.
23233	MAT 1:20	U maaleh nnɔ ma nnɔ, nɛ ki laa' Yonbdaan ya tond uba tidɛknt ni. Utond nnɔ tɔke' wɔ ki ye: «*Yosɛf, *Dafid ya yaabile, la fɛnge kí ye ŋa ń taa aʼpo Mari kí baa aʼden, kimɛ *Mifuoñaanm nɛ cère' u punbe'.
23235	MAT 1:22	Nɛn kɛ là tien' ŋɔ Yonbdaan là cère' uʼñɔbonsɔknl len' nà nnɔ, nɛ̀ ń tien nɛ. U là len' ki ye:
23241	MAT 2:3	Ubɛr Herod nin Yerusalɛm ya nib kɛ cii' tigbɛr nnɔ ma nnɔ, nɛ tù bɛke' bɛ cɛɛn.
23242	MAT 2:4	Nɛ u yin' *Sufmbɛ nin *bitɔtuɔrciɛnb nin *Yiko ya wɔnwɔknb kɛ, ki niire' bɛ ki ye bi li maa Uwien ya Nigɛndkɛ Kristo lɛ saan-i?
23245	MAT 2:7	Nɛn bo nɛ Herod bɔle' ki yin' bibɛnbɛnb nnɔ, ki niire' bɛ liŋmaabil nnɔ cinbe ki puɔ' uyo wà,
23253	MAT 2:15	ki tì te niʼbó haali Herod tì kpo'. Nì tien' ŋɔ Yonbdaan là cère' uʼñɔbonsɔknl len' nà nnɔ nɛ̀ ń tien nɛ. U là ye: «Uwien ye: ‹N yin' nʼbuk kɛ̀ ń ñɛ ní *Esipt ni.› »
23254	MAT 2:16	Tɔ, Herod bɛnde' ki ye bibɛnbɛnb nnɔ lɛre' wɔ ma nnɔ, nɛ uʼbenku ni ben' ki gbien', nɛ u cère' uʼsojambɛ ku' Bɛtelɛm ya du nin uʼdugbaan kɛ ya bujɛbumu mùa kɛ ŋmɔbe ibin ile nin mùa ŋa laan baa' ibin ile nnɔ. U là niire' bibɛnbɛnb nnɔ bi cinbe ki laa' liŋmaabil nnɔ uyo wà. Nɛn nɛ cère' u jiɛ' ki kpaan' ibin ile.
23256	MAT 2:18	«Bi cii' imuɔ bó Lama ya du ni, udaan uba muɔh ikumuɔ, ki kpìɛndeh ki gbiekeh. Lasɛl nɛ muɔh uʼbumu bo, uba ŋa ń fre kí suon wɔ, kimɛ uʼbumu ŋa ji te.»
23260	MAT 2:22	*Yosɛf cii' ubɛr Herod ya bijɛ Akelayus teke' uʼbaa ya bɛl Sude ya tinfɛnm ni. Nɛn bo nɛ u fɛnge', ka yíe wɔ ń baa niʼbó, nɛ Uwien wuɔn' wɔ tidɛknt ni nɛ u bure' Galile ya tinfɛnm bó.
23264	MAT 3:3	*Uwien ya ñɔbonsɔknl Esayi là len' San ya gbɛr ki ye: «Udaan uba te kupenpelku ni ki wuureh ki teh: ‹Tùɔre mɛn Yonbdaan ya sɛn, kí cubn uʼsɛngbɛmu kí de wɔ.› »
23265	MAT 3:4	San là guo liliɛrl là nnɔ, bi taa' ñɔkma ya kobr nɛ ki lon' lɛ̀. U là gbin kugbɔnku ya ningbɛnl nɛ uʼciɛk ni. Uʼjier là si inacu nin tisiir nɛ.
23270	MAT 3:9	ki la li maaleh niʼyɛnm ni ki teh: ‹Tiʼyaajɛ si *Abraham ma nnɔ, nì dɛ̀kre' nɛ›, kimɛ n tɔkeh nɛ nɛ, Uwien li fre kí cère itɛn yiɛ nɔ ń kpɛnde *Abraham ya yaabii.
23272	MAT 3:11	Min taah miñunm nɛ ki siih nɛ Uwien ya ñunm, ki wɔngeh ki teh ni lèbre' niʼtetem. Ama wà li paan nʼpuoli bó ní nnɔ ŋmɔbe mituɔm ki cɛn' nni. Ma kpɛ ń cɛkre uʼtacaan. Wɔn nɛ lá li cère *Mifuoñaanm nin umu ń jiire ní niʼbo.
23273	MAT 3:12	U taa' kiyonyiek wɔ ń tì lende uʼji. U li taa mijibim kí cùɔn ubɔnbuɔn ni, kí taa tifent kí wiɛ umu wà ŋa ń kpiin ni.»
23280	MAT 4:2	*Yesu lòle' buñɔbu iwien pinan nin tiñɔnt pinan. Ni ya puoli bó nɛ mikònm cuo' wɔ,
23281	MAT 4:3	nɛ *usɛnpol unibiikl baa' uʼsaan, ki lá tɔke' wɔ ki ye: «A yé *Uwien ya Bijɛ la, cère itɛn yiɛ ń kpɛnde kpɔnɔ.»
23284	MAT 4:6	nɛ ki tɔke' wɔ ki ye: «A yé *Uwien ya Bijɛ la, maabe kí ci tingi, kimɛ nì kɛle' *Uwien ya gbɔnku ni ki ye: ‹Sin bo, Uwien li cère uʼtondb ń guɔre ŋɛ, ŋɔ aʼtaal la mɛ tɛnl.› »
23290	MAT 4:12	*Yesu cii' bi cuo' San ki tì pɛkn', nɛ u siere' niʼsaan ki liɛbe' Galile ya tinfɛnm bó.
23291	MAT 4:13	U bure' ki tì baa' Nasarɛt, ki gɛ̀bre' ki tì te Kapɛrnawum ya du ni. Udu nnɔ te miñunciɛnm saan nɛ, Sabulɔn nin Nɛftali ya tinfɛnm ni.
23293	MAT 4:15	«Sabulɔn nin Nɛftali yaabɛ, ninbi bà kɔ ki kpieke Galile ya ñunciɛnm, Sudɛn ya kpenpuol bó nnɔ, mitinfɛnm mà bi yih mɛ̀ bà ŋa yé Sufmbɛ ya tinfɛnm nnɔ.
23294	MAT 4:16	Binib bà là te licinñunl ni nnɔ, bi laa' kuwenwenciɛnku. Binib bà mikuum là kpàakeh bɛ, miʼjinjinku yiin biʼbo nnɔ, kuwenwenku wende' biʼbo.»
23295	MAT 4:17	Kí ñɛ u ya yo kí taa kí li joh, nɛ *Yesu cin' ki kpaandeh ki teh: «Lèbre mɛn niʼtetem, kimɛ Uwien ya bɛl nɛkn' ní ŋɔ.»
23296	MAT 4:18	*Yesu cuonh ki kpàakeh Galile ya ñunciɛnm, nɛ ki laa' ninjiɛb bile, bi te ki wiɛnh bubɛbu. Bi là yé bijɛnbɛb nɛ. Bi yih uba Simɔn, ki baanh wɔ Piɛr, ki yih uʼninjɛ Andre.
23297	MAT 4:19	Nɛ u tɔke' bɛ ki ye: «Paan mɛn nʼbo ní, ŋɔ ń cère ní li taakeh binib ki dienh nni.»
23301	MAT 4:23	Nɛ *Yesu cuonh Galile ya tinfɛnm kɛ ni, ki kɔh Sufmbɛ ya táan ya dur ni, ki wɔknh binib Uwien ya gbɛr, ki kpaandeh Uwien ya bɛl ya gbɛmɔnmɔnt, nɛ ki buuh iwìɛn kɛ ya bol.
23303	MAT 4:25	Nɛ inigociɛn ñɛn' ní Galile ya tinfɛnm ni nin mitinfɛnm mà bi yih mɛ̀ Idu Piik nnɔ ni nin Yerusalɛm ni nin Sude ya tinfɛnm ni nin Sudɛn ya kpenpuol bó, nɛ ki paan' uʼbo.
23305	MAT 5:2	nɛ u cin' ki wɔknh bɛ ki teh:
23310	MAT 5:7	Binib bà muɔh biʼtɔb micɛcɛkm nnɔ, Uwien ya mɔnm te biʼbo, kimɛ Uwien li muɔ bɛ micɛcɛkm.
23318	MAT 5:15	Unil sɛ' lifrl la, wa ń taa sɛnku kí cubn liʼbo. U li taa lɛ̀ kí tuɔn likpɛnkpɛnl bo nɛ, lɛ̀ ń li wendeh bà kɛ te iden ni.
23320	MAT 5:17	«La maaleh mɛn ki teh n baa' ń lá gben *yiko nin Uwien ya ñɔbonsɔknb ya gbɛr nɛ. Ma baa' ń lá gben tù. N baa' ń lá tien tù cinbe ki ye ma bo nɛ.
23322	MAT 5:19	Nɛn bo, wà kɛ kɛnde' yiko nnɔ ni uba bo waamu mɔnɔn, ki wɔkn' binib bɛ ń li teh uʼyaam la, u li yé uwaal nɛ Uwien ya bɛl ni. Wà kɛ tuo' *yiko nnɔ, ki wɔkn' binib nnɔ la, u li yé uciɛn nɛ Uwien ya bɛl ni.
23323	MAT 5:20	N tɔkeh nɛ nɛ, niʼnimɔ̀nt ŋa cɛn' *Yiko ya wɔnwɔknb nin *Farisiɛnmbɛ yaar la, na lì li kɔ *Uwien ya bɛl ni.»
23324	MAT 5:21	«Ni cii' bi là tɔke' uyo bo yaab ki ye: ‹La ku nil. Unil ku' uʼtɔ la, bi li bu wɔ tibuur nɛ.›
23325	MAT 5:22	Ama min tɔkeh nɛ ki teh wà kɛ ya benku ni ben' uʼtɔ bo la, bi li bu wɔ tibuur nɛ. Wà kɛ tɔke' uʼtɔ ki ye u yé fɛnm la, tibuur ya ciɛnb li bu wɔ tibuur nɛ. Wà kɛ tɔke' uʼtɔ ki ye u yé uwaar la, u kpɛ wɔ ń kɔ umu wà ŋa ń kpiin ni nɛ.
23328	MAT 5:25	«Sin nin unil ŋmɔbe mimaam nɛ u tuke mɛ̀ ki joh tibuur la, taan nin wɔ buñɔbu tonm, uyo wà ni laan te usɛn ni. Nnɔ ŋa ñí la, u li taa ŋɛ kí tì ŋukn tibuur ya ciɛn, uʼmɔ ń taa ŋɛ kí ŋukn lipɛkl ya ciɛn wɔ ń pɛkn ŋɛ.
23330	MAT 5:27	«Ni cii' bi là tɔke' uyo bo yaab ki ye: ‹La teh naŋmaal.›
23332	MAT 5:29	Nɛn bo, aʼnɔjienunbu nɛ cèreh a biih la, lìkre bù kí wiɛ kí jɛnde aʼba saan. Aʼgbɛnɛnt ya niba bó juore' fɛnm la, nì tu nin aʼgbɛnɛnt kɛ ń kɔ umu wà ŋa ń kpiin ni.
23333	MAT 5:30	Aʼnɔjie nɛ cèreh a biih la, cere wù kí wiɛ kí jɛnde aʼba saan. Aʼgbɛnɛnt ya niba bó juore' fɛnm la, nì tu nin aʼgbɛnɛnt kɛ ń kɔ umu wà ŋa ń kpiin ni.»
23336	MAT 5:33	«Ni tí cii' bi là tɔke' uyo bo yaab ki ye: ‹La pole tonnɛnku bo. A pole' Uwien la, á tien a pole' ki ye bà.›
23338	MAT 5:35	Ni la pole tink mɔ, kimɛ kitink yé Uwien ya tàan paandeh nà bo nɛ. Ni la pole Yerusalɛm mɔ, kimɛ Yerusalɛm yé Uwien Ubɛrciɛn ya du nɛ.
23339	MAT 5:36	La pole aʼyul, kimɛ ŋa ń fre kí cère aʼyurku kuba mɔnɔn ń kpɛnde kuyupenpienku, ka ń fre kí cère kù ń kpɛnde kuyubɔnbɔnku mɔ.
23341	MAT 5:38	«Ni tí cii' bi là tɔke' uyo bo yaab ki ye: ‹Unil fiɛ' uʼtɔ ya nunbu la, bɛ ń fiɛ uʼmɔ yaabu. Unil fekre' uʼtɔ ya ñinl la, bɛ ń fekre uʼmɔ yaal.›
23343	MAT 5:40	Unil taa' ŋɛ ki jon' tibuur wɔ ń tì fie aʼliɛrwawaal la, cɛ̀be wɔ aʼliɛrgbenku mɔ.
23346	MAT 5:43	«Ni tí cii' bi là tɔke' uyo bo yaab ki ye: ‹Li yíe wà yíe ŋɛ, kí li nɛn wà nɛn ŋɛ.›
23348	MAT 5:45	ŋɔ kí li yé niʼBaa wà te paaki bó ya bumu, kimɛ wɔn nɛ cèreh uʼwien puɔreh ki wendeh bibiɛrdɛnb nin binimɔ̀nb, ki cèreh utaa mɔ niih ki dienh binimɔ̀nb nin bibiɛrdɛnb.›
23353	MAT 6:2	«A pun' ucɛcɛkdaan nibonn la, la cuonh ki kpaandeh niʼkɛ saan tɛn iñuɔn ilele ya nib teh ma itáan ya dur ni nin isɛnjɛ ni ŋɔ binib ń lɛ kí pɛ̀ke bɛ. N tɔkeh nɛ imɔ̀n nɛ, bi laa' biʼsuul ŋɔ.
23354	MAT 6:3	A pun' ucɛcɛkdaan nibonn la, la cère aʼnɔgɛn ń li bɛn aʼnɔjie de' nà.
23358	MAT 6:7	«Ni kàareh la, ni la li kàareh ki ñɔbleh ki tɛkreh tɛn bà ŋa pɛ Uwien ya sɛn bo. Bi maaleh ki teh bi lienh ki gbiekeh nɛ la, Uwien li cenge biʼbó.
23360	MAT 6:9	Ní li kàareh ki teh nɔ: ‹TiʼBaa wà te paaki bó, cère binib kɛ ń li boh aʼyel,
23361	MAT 6:10	Cère aʼbɛl ń baa ní, cère aʼyíem ń tien tingi ni tɛn paaki bó.
23364	MAT 6:13	La cère tí lu mibiikm ni. Ama fie tɛ usɛnpol ubiɛrɔ ya nuɔ ni. [Kimɛ sin nɛ si libɛl nin ufaa nin ukpiɛke uyo wà ŋa ŋmɔbe gbenm.]›
23374	MAT 6:23	Ama aʼnun ŋa mɔn la, aʼgbɛnɛnt kɛ te licinñunl ni nɛ. Aʼnun yà cèreh a te kuwenwenku ni nnɔ ŋa ji lɛnh la, a te licinñunl là ni nnɔ ji li te milɛ bo?»
23375	MAT 6:24	«Nil ŋa ń fre kí li pɛ cɛnbaambɛ bile bo. U li nɛn uba nɛ, kí li yíe utɔ. U li se uba ya ciɛk bó nɛ, kí li likeh utɔ fɛnm. Na ń fre kí li pɛ Uwien bo ki liɛbe' ki pɛ ilike mɔ bo.»
23376	MAT 6:25	«Nɛn bo nɛ n tɔkeh nɛ ki teh ni la cère nɛ̀ ń li wiɛbe nɛ ni li tien ma kí li fuobe bo, ki la li maaleh ki teh: ‹Ti li ji ba?› Ki la cère nɛ ń li wiɛbe nɛ niʼgbɛnɛnt bo, ki la li maaleh ki teh: ‹Ti li gole ba?› Limiɛl ŋa cɛn' tijier-ii? Tigbɛnɛnt mɔ ŋa cɛn' tiwɛngolkaar-ii?
23377	MAT 6:26	Liike mɛn inuɔn yà laanh paaki bó te ma bo. Ya koh, ka ceh ki cɔngeh bɔnbuɔn ni. Ama niʼBaa wà te paaki bó nɛ jindeh yì. Na nín cɛn' yì pelpel-ii?
23379	MAT 6:28	«Bɛ bo nɛ ni cèreh nì wiɛbe nɛ tiwɛngolkaar bo? Maale mɛn kí liike kumuɔku ni ya sir puh ma bo, ta sɔnh tuonl, ka loh kpɛlcɛr.
23380	MAT 6:29	Ama n tɔkeh nɛ nɛ, ubɛr Salomɔn nin uʼfàaciɛnl kɛ, wa là gole' kpɛlcɛr tù mɔn ki baa' mipuum nnɔ ya miba mɔnɔn.
23381	MAT 6:30	Uwien cèreh timɔsir tà te dinnɔ kubaaku ni, ki li wun teke umu puh mipúmɔnmɔnm la, bɛ li cère wa ń tien ninbi binib mimɔnm kí cɛn timuɔr-i? Niʼtekjim nɛ pɔre' nɛ.
23382	MAT 6:31	Nɛn bo, ni la cère nɛ̀ ń li wiɛbe nɛ, ki la li maaleh ki teh: ‹Ti li ji ba? Ti li ñu ba? Ti li gole ba?›
23383	MAT 6:32	Kimɛ bà ŋa pɛ Uwien ya sɛn bo ya nun nɛ mɔ́n tu ya bont kɛ bo. NiʼBaa wà te paaki bó bɛn ki ye ni ciɛke tibont nnɔ kɛ.
23385	MAT 6:34	Nɛn bo, la cère mɛn nɛ̀ ń li wiɛbe nɛ wenli wà we ní nɔ bo. Wenli nɛ ni li wun maale wenli ya gbɛr bo. Lidaali là kɛ nin liʼjɛnd nɛ.»
23396	MAT 7:11	Ninbi bibiɛrdɛnb, ni bɛn ki dienh niʼbumu nà mɔn la, bɛ li tien niʼBaa wà te paaki bó ŋa ń cère binib bà miɛh wɔ nà mɔn nnɔ bɛ ń lɛ nɛ̀!
23401	MAT 7:16	Biʼtùon nɛ li cère ní bɛnde bi yé binib bà ya bol. Ba pɔ̀h cɛcɛ bɛnɛnk bo. Ka pɔ̀h kɛnkɛn mɔ konkonbu bo.
23405	MAT 7:20	Nɛn bo, binib ya tùon nɛ li cère ní bɛnde bi yé binib bà ya bol.»
23409	MAT 7:24	«Tɔ, wà kɛ ciih nʼgbɛr tuu nɔ, ki teh tù ye ma la, u naan ujɛ wà ŋmɔbe miyɛnfuom, ki mɛn' uʼduku kutɛntiɛku bo nɛ.
23411	MAT 7:26	«Ama wà kɛ ciih nʼgbɛr tuu nɔ, ka teh tù ye ma la, u naan ujɛjɔr wà mɛn' uʼduku litɛngbil bo nɛ.
23413	MAT 7:28	*Yesu wɔkn' ki tì gben', nɛ u wɔkn' linigol nnɔ iñɔbon yà nnɔ cuo' bɛ miyɔkm cɛɛn.
23415	MAT 8:1	*Yesu jiinh lijuɔl bo, nɛ linigociɛnl pɛ uʼbo.
23416	MAT 8:2	Tɔ, ujend uba baa' ki lá gbaan' uʼnintuɔli, nɛ ki tɔke' wɔ ki ye: «Yonbdaan, a yíe la, a li fre kí cère ń lùore.»
23419	MAT 8:5	*Yesu cuonh ki tì kɔh Kapɛrnawum ya du ni uyo wà nnɔ, nɛ sojambɛ kobk ya ciɛn uba baa' uʼsaan ki gbáan' wɔ ki ye: