23230	MAT 1:17	Kí ñɛ *Abraham kí li ŋmɔŋmɔbe kí tì baa *Dafid, bi là te yaajɛb piik nin binan nɛ. Kí ñɛ *Dafid kí li ŋmɔŋmɔbe kí tì baa uyo wà Israyɛl yaab ya nɛnnɛndb là cuo' bɛ ki jon' Babilonn nnɔ, biʼmɔ là te yaajɛb piik nin binan nɛ. Uyo wà biʼnɛnnɛndb là cuo' bɛ ki jon' Babilonn nnɔ kí li ŋmɔŋmɔbe kí tì baa *Uwien ya Nigɛndkɛ Kristo ya yo, biʼmɔ là te yaajɛb piik nin binan nɛ.
23237	MAT 1:24	Nɛ *Yosɛf fìnde', ki tien' Yonbdaan ya tond tɔke' wɔ ki ye wɔ ń tien nà nnɔ, nɛ ki taa' uʼpo Mari,
23238	MAT 1:25	ka duɔn' nin wɔ haali u tì maa' kibujɛbuk, nɛ u yin' kɛ̀ Yesu.
23240	MAT 2:2	nɛ ki niire' ki ye: «Bi maa' kibuk kà kì yé Sufmbɛ ya bɛr nnɔ te lɛ saan-i? Kimɛ ti laa' kiʼŋmaabil lɛnpuoli bó nɛ ki baa' tí puke kɛ̀.»
23246	MAT 2:8	nɛ ki sɔn' bɛ Bɛtelɛm bó ki ye: «Li joh mɛn kí tì nuun kí bɛnde kibuk nnɔ ya gbɛr mɔnmɔnm. Ni laa' kɛ̀ la, ní liɛbe ní kí lá tɔke nni, nʼmɔ ń jo kí tì puke kɛ̀.»
23247	MAT 2:9	U len' ki gben', nɛ bi siere' ki bure'. Bi joh ma nnɔ nɛ ki laa' liŋmaabil là bi là laa' lɛ̀ lɛnpuoli bó nnɔ, le bɛ usɛn ki tì baa' kibuk nnɔ te nà saan nnɔ, nɛ ki sere' niʼsaan paaki.
23248	MAT 2:10	Bi laa' lɛ̀ nnɔ ma nnɔ, nɛ biʼyɛnm sɔnge' ki tì kɛnde'.
23251	MAT 2:13	Bi kun' ma nnɔ nɛ *Yosɛf laa' Yonbdaan ya tond uba tidɛknt ni. Nɛ utond nnɔ tɔke' wɔ ki ye: «Fii kí taa kibuk kiɛ nɔ nin kiʼnaa kí sɛn kí jo *Esipt bó, kí tì ń li te niʼbó, kí li gu lidaali là n li tɔke ŋɛ kí ye á liɛbe ní, kimɛ ubɛr Herod li nuun kibuk nnɔ wɔ ń ku kɛ̀.»
23253	MAT 2:15	ki tì te niʼbó haali Herod tì kpo'. Nì tien' ŋɔ Yonbdaan là cère' uʼñɔbonsɔknl len' nà nnɔ nɛ̀ ń tien nɛ. U là ye: «Uwien ye: ‹N yin' nʼbuk kɛ̀ ń ñɛ ní *Esipt ni.› »
23255	MAT 2:17	U ku' mubumu nnɔ ma nnɔ nɛ nì tien' *Uwien ya ñɔbonsɔknl Seremi là len' ma ki ye:
23256	MAT 2:18	«Bi cii' imuɔ bó Lama ya du ni, udaan uba muɔh ikumuɔ, ki kpìɛndeh ki gbiekeh. Lasɛl nɛ muɔh uʼbumu bo, uba ŋa ń fre kí suon wɔ, kimɛ uʼbumu ŋa ji te.»
23257	MAT 2:19	Nì tete, nɛ Herod tì kpo'. U kpo' ma nnɔ, nɛ *Yosɛf laa' Yonbdaan ya tond uba tidɛknt ni, *Esipt ni.
23261	MAT 2:23	U tì baa', nɛ ki kɔ udu uba ni, bi yih wù Nasarɛt. Nì tien' nnɔ ŋɔ *Uwien ya ñɔbonsɔknb là len' nà nnɔ nɛ̀ ń tien nɛ. Bi là len' ki ye: «Bi li yin wɔ Nasarɛt ya du ya nil nɛ.»
23268	MAT 3:7	San laa' *Farisiɛnmbɛ nin Saduseyɛnmbɛ bàareh uʼsaan ki yɛbe ki yíe wɔ ń sìi bɛ Uwien ya ñunm. Nɛ u tɔke' bɛ ki ye: «Iwaalɛb ninbi, ŋmɛ nɛ wuɔn' nɛ ni li tien ma kí ñɛ Uwien ya benpiebe wà we ní nnɔ ni?
23270	MAT 3:9	ki la li maaleh niʼyɛnm ni ki teh: ‹Tiʼyaajɛ si *Abraham ma nnɔ, nì dɛ̀kre' nɛ›, kimɛ n tɔkeh nɛ nɛ, Uwien li fre kí cère itɛn yiɛ nɔ ń kpɛnde *Abraham ya yaabii.
23271	MAT 3:10	Uwien bonde' liyɛl ŋɔ wɔ ń kpìkre isiin. Isiin yà kɛ ŋa lùonh biimɔnmɔn la, u li gɛ yì kí wiɛ umu ni nɛ.
23273	MAT 3:12	U taa' kiyonyiek wɔ ń tì lende uʼji. U li taa mijibim kí cùɔn ubɔnbuɔn ni, kí taa tifent kí wiɛ umu wà ŋa ń kpiin ni.»
23274	MAT 3:13	Tɔ, u ya yo nɛ *Yesu ñɛn' Galile ya tinfɛnm bó ní ki baa' San saan, Sudɛn ya kpenl saan ŋɔ San ń sìi wɔ Uwien ya ñunm.
23275	MAT 3:14	San ŋa tuo', nɛ ki tɔke' wɔ ki ye: «Sin wà bi li sìi min Uwien ya ñunm nnɔ, aʼmɔ ji liɛbe' ki baa' min saan-ii?»
23276	MAT 3:15	Nɛ *Yesu ye: «Tuo kí tien nnɔ fɛnfɛnnɔ. Nnɔ nɛ ti li fre kí tien Uwien yíe nà kɛ.» Nɛ San tuo' ki sìi' wɔ Uwien ya ñunm.
23277	MAT 3:16	U sìi' *Yesu ma nnɔ nɛ u ñɛn' miñunm ni i ya tàan bo. Kutaaku yàare', nɛ u laa' *Uwien ya Fuoñaanm jiinh ní ki naan unɛnjel, ki lá kɛ̀le' uʼbo.
23279	MAT 4:1	U ya yo nɛ *Mifuoñaanm tuke' *Yesu ki jon' kupenpelku ni ŋɔ usɛnpol ń tì biike wɔ.
23282	MAT 4:4	Nɛ *Yesu jiin' wɔ ki ye: «Nì kɛle' *Uwien ya gbɔnku ni ki ye: ‹Nil ŋa li fuobe jier baba bo; u li fuobe iñɔbon yà kɛ ñɛh Uwien ya ñɔbu ni nnɔ mɔ bo nɛ.› »
23283	MAT 4:5	Nɛ *usɛnpol taa' wɔ ki jon' Uwien ya du Yerusalɛm ni, ki tì duon' wɔ *Uwien ya duku ya paaki lekleki,
23284	MAT 4:6	nɛ ki tɔke' wɔ ki ye: «A yé *Uwien ya Bijɛ la, maabe kí ci tingi, kimɛ nì kɛle' *Uwien ya gbɔnku ni ki ye: ‹Sin bo, Uwien li cère uʼtondb ń guɔre ŋɛ, ŋɔ aʼtaal la mɛ tɛnl.› »
23285	MAT 4:7	Nɛ *Yesu ye: «Nì tí kɛle' *Uwien ya gbɔnku ni mɔ ki ye: ‹Ŋa ń biike aʼYonbdaan Uwien.› »
23286	MAT 4:8	*Usɛnpol tí taa' wɔ ki tì don' lijɔfɔfɔkrl liba bo, ki wuɔn' wɔ uŋɛndun ya bɛl kɛ nin iʼfaal,
23288	MAT 4:10	Nɛ *Yesu ye: «Sin, Satan, siere nʼsaan, kimɛ nì kɛle' *Uwien ya gbɔnku ni ki ye: ‹A li gbaan kí kpiɛke aʼYonbdaan Uwien nɛ, kí li pukeh wɔn baba.› »
23290	MAT 4:12	*Yesu cii' bi cuo' San ki tì pɛkn', nɛ u siere' niʼsaan ki liɛbe' Galile ya tinfɛnm bó.
23291	MAT 4:13	U bure' ki tì baa' Nasarɛt, ki gɛ̀bre' ki tì te Kapɛrnawum ya du ni. Udu nnɔ te miñunciɛnm saan nɛ, Sabulɔn nin Nɛftali ya tinfɛnm ni.
23292	MAT 4:14	U kɛ̀le' niʼsaan ma nnɔ, nɛ nì tien' *Uwien ya ñɔbonsɔknl Esayi là len' ma ki ye:
23301	MAT 4:23	Nɛ *Yesu cuonh Galile ya tinfɛnm kɛ ni, ki kɔh Sufmbɛ ya táan ya dur ni, ki wɔknh binib Uwien ya gbɛr, ki kpaandeh Uwien ya bɛl ya gbɛmɔnmɔnt, nɛ ki buuh iwìɛn kɛ ya bol.
23302	MAT 4:24	Nɛ uʼyel kpienh Siri ya tinfɛnm kɛ ni. Bi tukeh binib bà bun iwìɛn kɛ ya bol ki bàareh uʼsaan nɛ u buuh biʼkɛ. Bɛn si: isɛnpol ŋaake bà nin bà luh libinbil nin bà ya gbɛnɛnt faan'.
23304	MAT 5:1	*Yesu laa' inigol nnɔ ma nnɔ, nɛ ki don' ki tì kɛ̀le' lijuɔl liba bo. Uʼpanpaankaab taan' uʼsaan,
23319	MAT 5:16	Niʼmɔ ya wenwenku ń li wendeh binib ya nun bó, bɛ ń li lɛnh ni teh nà nì mɔn nnɔ, ŋɔ kí pɛ̀ke niʼBaa wà te paaki bó.»
23321	MAT 5:18	N tɔkeh nɛ imɔ̀n nɛ, yiko nnɔ uba kpein mɔnɔn ŋa ń juore fɛnm, uʼkɛ lì li tien nɛ. Kutaaku nin kitink li wuɔke kí kpaan ma kɛ la, yiko nnɔ ya gbɛyɔyɔl liba mɔnɔn ŋa ń juore fɛnm.
23323	MAT 5:20	N tɔkeh nɛ nɛ, niʼnimɔ̀nt ŋa cɛn' *Yiko ya wɔnwɔknb nin *Farisiɛnmbɛ yaar la, na lì li kɔ *Uwien ya bɛl ni.»
23326	MAT 5:23	Nɛn bo, a joh á pu Uwien mipum uʼponpuol bo, ki tì tiɛre' ki ye sin nin aʼtɔ ŋmɔbe mimaam la,
23327	MAT 5:24	taa aʼpum nnɔ kí ble liʼsaan, kí jo ní tì gben mɛ̀ kí yaan, kí liɛbe ní kí lá pu Uwien aʼpum nnɔ.
23328	MAT 5:25	«Sin nin unil ŋmɔbe mimaam nɛ u tuke mɛ̀ ki joh tibuur la, taan nin wɔ buñɔbu tonm, uyo wà ni laan te usɛn ni. Nnɔ ŋa ñí la, u li taa ŋɛ kí tì ŋukn tibuur ya ciɛn, uʼmɔ ń taa ŋɛ kí ŋukn lipɛkl ya ciɛn wɔ ń pɛkn ŋɛ.
23329	MAT 5:26	N tɔkeh ŋɛ imɔ̀n nɛ, ŋa tì pɛ̀n' ki gben' tibuur ya like la, ŋa ń ñɛ len.»
23332	MAT 5:29	Nɛn bo, aʼnɔjienunbu nɛ cèreh a biih la, lìkre bù kí wiɛ kí jɛnde aʼba saan. Aʼgbɛnɛnt ya niba bó juore' fɛnm la, nì tu nin aʼgbɛnɛnt kɛ ń kɔ umu wà ŋa ń kpiin ni.
23333	MAT 5:30	Aʼnɔjie nɛ cèreh a biih la, cere wù kí wiɛ kí jɛnde aʼba saan. Aʼgbɛnɛnt ya niba bó juore' fɛnm la, nì tu nin aʼgbɛnɛnt kɛ ń kɔ umu wà ŋa ń kpiin ni.»
23337	MAT 5:34	Ama min tɔkeh nɛ ki teh ni la lì ń pole. Ni la pole taaku, kimɛ kutaaku yé Uwien ya bɛrbiɛk nɛ.
23340	MAT 5:37	Niʼlenm ni, nì yé imɔ̀n la, ní ye ‹imɔ̀n›. Nì tí yé kutonnɛnku la, ní ye nì yé ‹kutonnɛnku›. Ni ji pukn' nà kɛ la, nì yé usɛnpol, ubiɛrɔ yaann nɛ.»
23343	MAT 5:40	Unil taa' ŋɛ ki jon' tibuur wɔ ń tì fie aʼliɛrwawaal la, cɛ̀be wɔ aʼliɛrgbenku mɔ.
23344	MAT 5:41	Unil wɔbn' ŋɛ ki ye á tuke uʼtukl kí pìɛre wɔ kɔnsini uba la, pìɛre wɔ kɔnsini ule.
23351	MAT 5:48	Nɛn bo, ninbi li te mɛn mɔnmɔnm kí tì gben tɛn niʼBaa wà te paaki bó te ma bo.»
23357	MAT 6:6	Sin wɔn, a tì ń yíe á kàare la, kɔ aʼduku ni, kí pìin, kí kàare aʼBaa wà ŋa lɛnh wɔ nnɔ. AʼBaa wà lɛnh a teh nà lididikl bo nnɔ nɛ li su ŋɛ.
23377	MAT 6:26	Liike mɛn inuɔn yà laanh paaki bó te ma bo. Ya koh, ka ceh ki cɔngeh bɔnbuɔn ni. Ama niʼBaa wà te paaki bó nɛ jindeh yì. Na nín cɛn' yì pelpel-ii?
23378	MAT 6:27	Niʼni ŋmɛ nɛ uʼnìinm ni, u li fre kí fɔkn uʼmiɛl waamu mɔnɔn kí pukn-i?
23379	MAT 6:28	«Bɛ bo nɛ ni cèreh nì wiɛbe nɛ tiwɛngolkaar bo? Maale mɛn kí liike kumuɔku ni ya sir puh ma bo, ta sɔnh tuonl, ka loh kpɛlcɛr.
23387	MAT 7:2	Ni biindeh binib ma bo la, Uwien mɔ li biin nɛ nnɔ nɛ. Ni taah nà ki bìkreh tibont ki dienh binitɔb nnɔ Uwien mɔ li taa nɛn nɛ kí biike kí de nɛ.
23391	MAT 7:6	«La taah mɛn tibont tà yé Uwien yaar ki dienh isɛngbɛle, ŋɔ ì la lá liɛbe kí kɛ̀kɛ̀re nɛ. La taah mɛn niʼlaan ki dienh fangambɛ, ŋɔ bi la tɛtɛ iʼbo.»
23392	MAT 7:7	«Li miɛh mɛn, bi li pu nɛ; li nuunh mɛn, ni li lɛ; li ñih mɛn kunagɛnku, bi li pìire.
23393	MAT 7:8	Kimɛ wà kɛ miɛh la, bi punh wɔ nɛ. Wà kɛ nuunh la, u lɛnh nɛ. Wà kɛ mɔ ñih kunagɛnku la, bi pìireh nɛ.
23395	MAT 7:10	Bii kì miɛ' wɔ ujɛn la, u li de kɛ̀ uwɛ?
23398	MAT 7:13	«Ñɛ mɛn bunañɔbu bùa wiɛbe kí kɔ, kimɛ bunañɔbu bùa piɛ nin usɛn wà piɛ jondeh tɛ fɛnm bó nɛ. Binib kpìendeh usɛn wà piɛ nɛ ki yɛbe.
23413	MAT 7:28	*Yesu wɔkn' ki tì gben', nɛ u wɔkn' linigol nnɔ iñɔbon yà nnɔ cuo' bɛ miyɔkm cɛɛn.
23418	MAT 8:4	Nɛ *Yesu ye: «Liike aʼyul bo ki la tɔke nil, ama jo kí tì lɛ utɔtuɔrkɛ, kí tien lituɔrl tɛn Moyis là ye bɛ ń li teh ma bo. Nɛn nɛ li wuɔn kí ye a lùore'.»
23419	MAT 8:5	*Yesu cuonh ki tì kɔh Kapɛrnawum ya du ni uyo wà nnɔ, nɛ sojambɛ kobk ya ciɛn uba baa' uʼsaan ki gbáan' wɔ ki ye:
23421	MAT 8:7	Nɛ *Yesu ye: «Min li jo kí tì buu wɔ.»
23422	MAT 8:8	Nɛ u tɔke' *Yesu ki ye: «O, Yonbdaan, ma kpɛ á baa kí kɔ nʼden. A lì len' mɔnɔn ki ye ‹Faake› la, nʼtonsɔnl nnɔ li faake nɛ.
23424	MAT 8:10	*Yesu cii' uʼñɔbon ma nnɔ, nɛ nì cuo' wɔ miyɔkm, nɛ u tɔke' binib bà pɛ uʼbo nnɔ ki ye: «N tɔkeh nɛ imɔ̀n nɛ, ma laan laa' nil wà ŋmɔbe miɛ ya tekjim Israyɛl yaab ni mɔnɔn.
23431	MAT 8:17	U tien' nnɔ ŋɔ uñɔbonsɔknl Esayi là len' nà nnɔ nɛ̀ ń tien nɛ. U là len' ki ye: «Wɔn nɛ ñɛn' tiʼjiint, ki teke' tiʼwìɛn kɛ ki tuke'.»
23435	MAT 8:21	Nɛ uʼpanpaankaab ya uba mɔ tɔke' wɔ ki ye: «Yonbdaan, cɛ̀be nni ń jo kí tì sube nʼbaa ŋɔ kí liɛbe ní kí paan aʼbo.»
23439	MAT 8:25	Nɛ bi baa' ki lá fìnde' wɔ, ki tɔke' wɔ ki ye: «Yonbdaan, ŋmiɛn tɛ, ti benh tí luo nɛ.»
23441	MAT 8:27	Nì cuo' binib miyɔkm, nɛ bi niireh ki teh: «U yé bɛ ya nitunbu sɔ, kutafaaku nin miñunm kɛ tì boh wɔ?»
23442	MAT 8:28	Bi tì baa' miñunciɛnm ya gbaatɔl, Gadara yaab ya tinfɛnm ni, nɛ binib bile ñɛn' ikul bó ní ki cende' wɔ. Isɛnpol nɛ là ŋaake bɛ. Bi là bre cɛɛn nɛ, nɛ nib ŋa kaabe ki ñɛh niʼbó ya sɛn.
23445	MAT 8:31	Nɛ isɛnpol nnɔ gbáan' *Yesu ki ye: «A ŋɔre' tɛ binib biɛ saan la, á cɛ̀be tɛ tí jo kí tì kɔ fangambɛ biɛ nɔ.»
23446	MAT 8:32	Nɛ *Yesu ye: «Li joh mɛn.» Nɛ ì siere' binib nnɔ saan, ki tì kɔn' fangambɛ nnɔ. I ya tàan bo, nɛ fangambɛ nnɔ kɛ sɛn' ki tinde' ligbɛngbɛnl, ki tì lu' miñunm ni ki luo'.
23447	MAT 8:33	Bà kpaah fangambɛ nnɔ sɛn' ki jon' udu bó, ki tì tɔke' binib *Yesu cère' bijɛb nnɔ faake' ma bo nin nà kɛ tien'.
23456	MAT 9:8	Linigol nnɔ laa' nnɔ ma nnɔ, nɛ nì cuo' bɛ bujɛwaanbu, nɛ bi pɛ̀ke' Uwien u de' binib mituɔm mà nnɔ bo.
23461	MAT 9:13	Nì kɛle' *Uwien ya gbɔnku ni ki ye: «Uwien ŋa yíe bɛ ń li teh tuɔrɛ ki dienh wɔ, ama u yíe bɛ ń li muɔh tɔb micɛcɛkm nɛ. Nɛn bo, li joh mɛn kí tì bɛnge iñɔbon yiɛ nɔ ya tingi. Kimɛ ma baa' ń yin nimɔ̀nb, n baa' ń yin bibiɛrdɛnb nɛ.»
23471	MAT 9:23	*Yesu tì baa' uciɛn nnɔ den, nɛ ki laa' biwopieb nin linigol te niʼsaan ki ŋmɔbe kuwaaku ki gbien'.
23472	MAT 9:24	Nɛ u tɔke' bɛ ki ye: «Ñɛ mɛn saali, kimɛ kibupiik nnɔ ŋa kpo', kì gɔh nɛ.» U len' nnɔ ma nnɔ, nɛ bi lɛh wɔ.
23473	MAT 9:25	Bi ŋɔre' linigol nnɔ ki ñɛn' saali, nɛ u kɔn' kibupiik nnɔ dɔ kuduku kùa ni nnɔ, ki cuo' kiʼnuɔ, nɛ kì fii'.
23476	MAT 9:28	*Yesu tì baa' iden, ijùɔn nnɔ nɛkn' wɔ, nɛ u niire' yɛ̀ ki ye: «Ni teke' ki jin' ki ye n li fre kí likre nɛ-ɛɛ?» Nɛ ì jiin' wɔ ki ye: «A li fre, Yonbdaan.»
23478	MAT 9:30	Nɛ ì likre'. Nɛn saan nɛ u tùɔre' ki kpɛkpɛ' iʼbo ki ye ì la tɔke nil.
23481	MAT 9:33	*Yesu ŋɔre' usɛnpol nnɔ, nɛ u ji freh ki lienh. Nì cuo' linigol miyɔkm cɛɛn, nɛ bi ye: «Ta laan laa' niɛ ya bonn tinbi Israyɛl yaab ni.»
23483	MAT 9:35	*Yesu cuonh iducɛnciɛn kɛ ni nin iduwawaale ni, ki wɔknh binib itáan ya dur ni, ki kpaandeh Uwien ya bɛl ya gbɛmɔnmɔnt, ki buuh iwìɛn kɛ ya bol.
23486	MAT 9:38	Nɛn bo, gbáan mɛn ukpɛdaan wɔ ń sɔn bitonsɔnb bɛ ń tì taan uʼjier.»
23487	MAT 10:1	Nɛ *Yesu yin' uʼpanpaankaab piik nin bile nnɔ ní, ki de' bɛ mituɔm bɛ ń li ŋuɔh isɛnpol binib saan, kí li buuh iwìɛn kɛ ya bol.
23497	MAT 10:11	«Ni tì baa' udu wà ni la, ní nuun unimɔ̀n wà li teke nɛ uʼden, kí li te nɛn saan kí tì baa' uyo wà ni li siere udu nnɔ ni.
23503	MAT 10:17	Li bɛn mɛn binib bó, bi lá li cuo nɛ kí jon tibuur, kí ñì nɛ inalɛbe biʼtáan ya dur ni.
23505	MAT 10:19	Bi cuo' nɛ ki jon' tibuur la, la nìin mɛn ni li len ma bo bii ni li len kí ye bà. Uyo lá baa' la, ni li bɛnde ni li len kí ye bà.
23508	MAT 10:22	Min bo nɛ binib kɛ li nɛn nɛ. Ama wà kɛ li mìnde kí li ŋmɔŋmɔbe kí tì fɔre nnɔ, wɔn nɛ li ŋmɛre.
23511	MAT 10:25	Nì kpɛ wà bɛngeh ń li te tɛn wà wɔknh wɔ nɛ, utonsɔnl mɔ ń li te tɛn uʼcɛnbaa. Bi yin' ududaan isɛnpol ya ciɛn Bɛlsebul la, ba ń yin uʼden yaab mɔ nà cɛn' nnɔ-ɔɔ?»