23230	MAT 1:17	Kí ñɛ *Abraham kí li ŋmɔŋmɔbe kí tì baa *Dafid, bi là te yaajɛb piik nin binan nɛ. Kí ñɛ *Dafid kí li ŋmɔŋmɔbe kí tì baa uyo wà Israyɛl yaab ya nɛnnɛndb là cuo' bɛ ki jon' Babilonn nnɔ, biʼmɔ là te yaajɛb piik nin binan nɛ. Uyo wà biʼnɛnnɛndb là cuo' bɛ ki jon' Babilonn nnɔ kí li ŋmɔŋmɔbe kí tì baa *Uwien ya Nigɛndkɛ Kristo ya yo, biʼmɔ là te yaajɛb piik nin binan nɛ.
23232	MAT 1:19	Uʼcɛ *Yosɛf yé ugbɛmɔ̀ndaan ma nnɔ, nɛ kí yíe wɔ ń bɔle kí ŋɔre wɔ ŋɔ tigbɛr nnɔ la ñɛ saali.
23233	MAT 1:20	U maaleh nnɔ ma nnɔ, nɛ ki laa' Yonbdaan ya tond uba tidɛknt ni. Utond nnɔ tɔke' wɔ ki ye: «*Yosɛf, *Dafid ya yaabile, la fɛnge kí ye ŋa ń taa aʼpo Mari kí baa aʼden, kimɛ *Mifuoñaanm nɛ cère' u punbe'.
23236	MAT 1:23	«Ujɛfaan wà ŋa bɛn jɛ li punbe kí maa kibujɛbuk. Bi li yin kɛ̀ Emaniɛl.» Niʼtingi si: « ‹Uwien te nin tɛ.› »
23239	MAT 2:1	Tɔ, bi maa' *Yesu Bɛtelɛm ya du ni nɛ, Sude ya tinfɛnm ni, uyo wà Herod yé ubɛr nnɔ. Bi maa' *Yesu ma nnɔ, nɛ binib bà ŋmɔbe mibɛnm iŋmaabii bo ya biba ñɛn' lɛnpuoli bó ní ki baa' Yerusalɛm,
23240	MAT 2:2	nɛ ki niire' ki ye: «Bi maa' kibuk kà kì yé Sufmbɛ ya bɛr nnɔ te lɛ saan-i? Kimɛ ti laa' kiʼŋmaabil lɛnpuoli bó nɛ ki baa' tí puke kɛ̀.»
23244	MAT 2:6	‹Sin Bɛtelɛm ya du wà te Sude ya tinfɛnm ni nnɔ, ŋa mɔnbe ki yé dufɛnm Sude ya tinfɛnm ya du kɛ ni, kimɛ ubɛr li ñɛ sin ni nɛ, kí li yé wà li likeh nʼnib Israyɛl yaab.› »
23246	MAT 2:8	nɛ ki sɔn' bɛ Bɛtelɛm bó ki ye: «Li joh mɛn kí tì nuun kí bɛnde kibuk nnɔ ya gbɛr mɔnmɔnm. Ni laa' kɛ̀ la, ní liɛbe ní kí lá tɔke nni, nʼmɔ ń jo kí tì puke kɛ̀.»
23251	MAT 2:13	Bi kun' ma nnɔ nɛ *Yosɛf laa' Yonbdaan ya tond uba tidɛknt ni. Nɛ utond nnɔ tɔke' wɔ ki ye: «Fii kí taa kibuk kiɛ nɔ nin kiʼnaa kí sɛn kí jo *Esipt bó, kí tì ń li te niʼbó, kí li gu lidaali là n li tɔke ŋɛ kí ye á liɛbe ní, kimɛ ubɛr Herod li nuun kibuk nnɔ wɔ ń ku kɛ̀.»
23253	MAT 2:15	ki tì te niʼbó haali Herod tì kpo'. Nì tien' ŋɔ Yonbdaan là cère' uʼñɔbonsɔknl len' nà nnɔ nɛ̀ ń tien nɛ. U là ye: «Uwien ye: ‹N yin' nʼbuk kɛ̀ ń ñɛ ní *Esipt ni.› »
23256	MAT 2:18	«Bi cii' imuɔ bó Lama ya du ni, udaan uba muɔh ikumuɔ, ki kpìɛndeh ki gbiekeh. Lasɛl nɛ muɔh uʼbumu bo, uba ŋa ń fre kí suon wɔ, kimɛ uʼbumu ŋa ji te.»
23258	MAT 2:20	Nɛ u tɔke' wɔ ki ye: «Fii kí taa kibuk nnɔ nin kiʼnaa kí liɛbe Israyɛl ya du bó, kimɛ binib bà là nuunh bɛ ń ku kɛ̀ nnɔ kpo'-a.»
23260	MAT 2:22	*Yosɛf cii' ubɛr Herod ya bijɛ Akelayus teke' uʼbaa ya bɛl Sude ya tinfɛnm ni. Nɛn bo nɛ u fɛnge', ka yíe wɔ ń baa niʼbó, nɛ Uwien wuɔn' wɔ tidɛknt ni nɛ u bure' Galile ya tinfɛnm bó.
23263	MAT 3:2	«Lèbre mɛn niʼtetem, kimɛ Uwien ya bɛl nɛkn' ní ŋɔ.»
23264	MAT 3:3	*Uwien ya ñɔbonsɔknl Esayi là len' San ya gbɛr ki ye: «Udaan uba te kupenpelku ni ki wuureh ki teh: ‹Tùɔre mɛn Yonbdaan ya sɛn, kí cubn uʼsɛngbɛmu kí de wɔ.› »
23266	MAT 3:5	Binib ñɛh ní Yerusalɛm nin Sude ya tinfɛnm kɛ nin Sudɛn ya kpenl ya tinfɛnm kɛ ni, ki bàareh uʼsaan,
23268	MAT 3:7	San laa' *Farisiɛnmbɛ nin Saduseyɛnmbɛ bàareh uʼsaan ki yɛbe ki yíe wɔ ń sìi bɛ Uwien ya ñunm. Nɛ u tɔke' bɛ ki ye: «Iwaalɛb ninbi, ŋmɛ nɛ wuɔn' nɛ ni li tien ma kí ñɛ Uwien ya benpiebe wà we ní nnɔ ni?
23270	MAT 3:9	ki la li maaleh niʼyɛnm ni ki teh: ‹Tiʼyaajɛ si *Abraham ma nnɔ, nì dɛ̀kre' nɛ›, kimɛ n tɔkeh nɛ nɛ, Uwien li fre kí cère itɛn yiɛ nɔ ń kpɛnde *Abraham ya yaabii.
23271	MAT 3:10	Uwien bonde' liyɛl ŋɔ wɔ ń kpìkre isiin. Isiin yà kɛ ŋa lùonh biimɔnmɔn la, u li gɛ yì kí wiɛ umu ni nɛ.
23272	MAT 3:11	Min taah miñunm nɛ ki siih nɛ Uwien ya ñunm, ki wɔngeh ki teh ni lèbre' niʼtetem. Ama wà li paan nʼpuoli bó ní nnɔ ŋmɔbe mituɔm ki cɛn' nni. Ma kpɛ ń cɛkre uʼtacaan. Wɔn nɛ lá li cère *Mifuoñaanm nin umu ń jiire ní niʼbo.
23273	MAT 3:12	U taa' kiyonyiek wɔ ń tì lende uʼji. U li taa mijibim kí cùɔn ubɔnbuɔn ni, kí taa tifent kí wiɛ umu wà ŋa ń kpiin ni.»
23274	MAT 3:13	Tɔ, u ya yo nɛ *Yesu ñɛn' Galile ya tinfɛnm bó ní ki baa' San saan, Sudɛn ya kpenl saan ŋɔ San ń sìi wɔ Uwien ya ñunm.
23276	MAT 3:15	Nɛ *Yesu ye: «Tuo kí tien nnɔ fɛnfɛnnɔ. Nnɔ nɛ ti li fre kí tien Uwien yíe nà kɛ.» Nɛ San tuo' ki sìi' wɔ Uwien ya ñunm.
23277	MAT 3:16	U sìi' *Yesu ma nnɔ nɛ u ñɛn' miñunm ni i ya tàan bo. Kutaaku yàare', nɛ u laa' *Uwien ya Fuoñaanm jiinh ní ki naan unɛnjel, ki lá kɛ̀le' uʼbo.
23278	MAT 3:17	Nɛ uniɛke uba ñɛn' paaki bó ní ki ye: «Nʼbijɛ sɔ, n yíe wɔ, nɛ nʼyɛnm sɔnge uʼbo.»
23284	MAT 4:6	nɛ ki tɔke' wɔ ki ye: «A yé *Uwien ya Bijɛ la, maabe kí ci tingi, kimɛ nì kɛle' *Uwien ya gbɔnku ni ki ye: ‹Sin bo, Uwien li cère uʼtondb ń guɔre ŋɛ, ŋɔ aʼtaal la mɛ tɛnl.› »
23285	MAT 4:7	Nɛ *Yesu ye: «Nì tí kɛle' *Uwien ya gbɔnku ni mɔ ki ye: ‹Ŋa ń biike aʼYonbdaan Uwien.› »
23286	MAT 4:8	*Usɛnpol tí taa' wɔ ki tì don' lijɔfɔfɔkrl liba bo, ki wuɔn' wɔ uŋɛndun ya bɛl kɛ nin iʼfaal,
23287	MAT 4:9	nɛ ki tɔke' wɔ ki ye: «A gbaan' nʼnintuɔli ki puke' nni la, n li taa nɛn kɛ kí de sin nɛ.»
23288	MAT 4:10	Nɛ *Yesu ye: «Sin, Satan, siere nʼsaan, kimɛ nì kɛle' *Uwien ya gbɔnku ni ki ye: ‹A li gbaan kí kpiɛke aʼYonbdaan Uwien nɛ, kí li pukeh wɔn baba.› »
23295	MAT 4:17	Kí ñɛ u ya yo kí taa kí li joh, nɛ *Yesu cin' ki kpaandeh ki teh: «Lèbre mɛn niʼtetem, kimɛ Uwien ya bɛl nɛkn' ní ŋɔ.»
23297	MAT 4:19	Nɛ u tɔke' bɛ ki ye: «Paan mɛn nʼbo ní, ŋɔ ń cère ní li taakeh binib ki dienh nni.»
23299	MAT 4:21	U jɛnde' waamu, nɛ ki tí laa' ninjiɛb bile mɔ, Sebede ya bijiɛb Saak nin uʼninjɛ San. Bɛn nin biʼbaa Sebede te biʼñɛrbu ni, ki tùɔreh biʼbàan. Nɛ *Yesu yin' bɛ.
23303	MAT 4:25	Nɛ inigociɛn ñɛn' ní Galile ya tinfɛnm ni nin mitinfɛnm mà bi yih mɛ̀ Idu Piik nnɔ ni nin Yerusalɛm ni nin Sude ya tinfɛnm ni nin Sudɛn ya kpenpuol bó, nɛ ki paan' uʼbo.
23309	MAT 5:6	Binib bà ya nun mɔ́n bɛ ń li yé binimɔ̀nb nnɔ, Uwien ya mɔnm te biʼbo, kimɛ bi lá li lɛ bi yíe nà.
23315	MAT 5:12	Li te mɛn uyɛnsɔnge ni, kí li poknh, kimɛ ni li lɛ lisuul là yɛbe paaki bó. Bi là jɛ̀nde' *Uwien ya ñɔbonsɔknb bà là te uyo bo nnɔ mɔ nnɔ nɛ.»
23316	MAT 5:13	«Ninbi nɛ yé uŋɛndun wuu ya yaam. Ama miyaam saa' ka ji ŋmɛ la, niba ŋa te kí ji ń fre kí ŋmaake mɛ̀. Ma ji yé bonn, bi li wule mɛ̀ nɛ, nɛ binib ń li taanh miʼbo ki gɛ̀breh.
23318	MAT 5:15	Unil sɛ' lifrl la, wa ń taa sɛnku kí cubn liʼbo. U li taa lɛ̀ kí tuɔn likpɛnkpɛnl bo nɛ, lɛ̀ ń li wendeh bà kɛ te iden ni.
23319	MAT 5:16	Niʼmɔ ya wenwenku ń li wendeh binib ya nun bó, bɛ ń li lɛnh ni teh nà nì mɔn nnɔ, ŋɔ kí pɛ̀ke niʼBaa wà te paaki bó.»
23321	MAT 5:18	N tɔkeh nɛ imɔ̀n nɛ, yiko nnɔ uba kpein mɔnɔn ŋa ń juore fɛnm, uʼkɛ lì li tien nɛ. Kutaaku nin kitink li wuɔke kí kpaan ma kɛ la, yiko nnɔ ya gbɛyɔyɔl liba mɔnɔn ŋa ń juore fɛnm.
23327	MAT 5:24	taa aʼpum nnɔ kí ble liʼsaan, kí jo ní tì gben mɛ̀ kí yaan, kí liɛbe ní kí lá pu Uwien aʼpum nnɔ.
23328	MAT 5:25	«Sin nin unil ŋmɔbe mimaam nɛ u tuke mɛ̀ ki joh tibuur la, taan nin wɔ buñɔbu tonm, uyo wà ni laan te usɛn ni. Nnɔ ŋa ñí la, u li taa ŋɛ kí tì ŋukn tibuur ya ciɛn, uʼmɔ ń taa ŋɛ kí ŋukn lipɛkl ya ciɛn wɔ ń pɛkn ŋɛ.
23332	MAT 5:29	Nɛn bo, aʼnɔjienunbu nɛ cèreh a biih la, lìkre bù kí wiɛ kí jɛnde aʼba saan. Aʼgbɛnɛnt ya niba bó juore' fɛnm la, nì tu nin aʼgbɛnɛnt kɛ ń kɔ umu wà ŋa ń kpiin ni.
23333	MAT 5:30	Aʼnɔjie nɛ cèreh a biih la, cere wù kí wiɛ kí jɛnde aʼba saan. Aʼgbɛnɛnt ya niba bó juore' fɛnm la, nì tu nin aʼgbɛnɛnt kɛ ń kɔ umu wà ŋa ń kpiin ni.»
23334	MAT 5:31	«Bi tí là liɛbe' ki ye: ‹Unil wiɛ' uʼpo la, wɔ ń kɛle kugbɔnku kí de wɔ, kí wuɔn kí ye u wiɛ' wɔ nɛ.›
23336	MAT 5:33	«Ni tí cii' bi là tɔke' uyo bo yaab ki ye: ‹La pole tonnɛnku bo. A pole' Uwien la, á tien a pole' ki ye bà.›
23339	MAT 5:36	La pole aʼyul, kimɛ ŋa ń fre kí cère aʼyurku kuba mɔnɔn ń kpɛnde kuyupenpienku, ka ń fre kí cère kù ń kpɛnde kuyubɔnbɔnku mɔ.
23340	MAT 5:37	Niʼlenm ni, nì yé imɔ̀n la, ní ye ‹imɔ̀n›. Nì tí yé kutonnɛnku la, ní ye nì yé ‹kutonnɛnku›. Ni ji pukn' nà kɛ la, nì yé usɛnpol, ubiɛrɔ yaann nɛ.»
23341	MAT 5:38	«Ni tí cii' bi là tɔke' uyo bo yaab ki ye: ‹Unil fiɛ' uʼtɔ ya nunbu la, bɛ ń fiɛ uʼmɔ yaabu. Unil fekre' uʼtɔ ya ñinl la, bɛ ń fekre uʼmɔ yaal.›
23342	MAT 5:39	Ama min tɔkeh nɛ ki teh unil tien' ŋɛ mibiɛrm la, la jiin wɔ biɛrm. Unil kpɔ̀be' aʼnɔjiekpiɛnku la, pekre aʼnɔgɛnkpiɛnku mɔ kí de wɔ.
23344	MAT 5:41	Unil wɔbn' ŋɛ ki ye á tuke uʼtukl kí pìɛre wɔ kɔnsini uba la, pìɛre wɔ kɔnsini ule.
23345	MAT 5:42	Wà miɛ' ŋɛ nibonn la, pu wɔ. Wà mɔ yíe á kpende wɔ nibonn la, la sikre wɔ buɔn.»
23346	MAT 5:43	«Ni tí cii' bi là tɔke' uyo bo yaab ki ye: ‹Li yíe wà yíe ŋɛ, kí li nɛn wà nɛn ŋɛ.›
23347	MAT 5:44	Ama min tɔkeh nɛ ki teh: ‹Li yíe mɛn niʼnɛnnɛndb, kí li kàareh ki dienh binib bà jɛ̀ndeh nɛ,
23348	MAT 5:45	ŋɔ kí li yé niʼBaa wà te paaki bó ya bumu, kimɛ wɔn nɛ cèreh uʼwien puɔreh ki wendeh bibiɛrdɛnb nin binimɔ̀nb, ki cèreh utaa mɔ niih ki dienh binimɔ̀nb nin bibiɛrdɛnb.›
23349	MAT 5:46	Ni yíe bà yíe nɛ baba la, ni li lɛ li lɛ suul ba? Bilɛnpotekb mɔnɔn ŋa teh nnɔ-ɔɔ?
23351	MAT 5:48	Nɛn bo, ninbi li te mɛn mɔnmɔnm kí tì gben tɛn niʼBaa wà te paaki bó te ma bo.»
23352	MAT 6:1	«Li bɛn mɛn, ki la teh nimɔ̀nt binib ya nun bó ki nuunh bɛ ń lɛ kí pɛ̀ke nɛ. Ni teh nnɔ la, na ń lɛ suul niʼBaa wà te paaki bó saan.
23353	MAT 6:2	«A pun' ucɛcɛkdaan nibonn la, la cuonh ki kpaandeh niʼkɛ saan tɛn iñuɔn ilele ya nib teh ma itáan ya dur ni nin isɛnjɛ ni ŋɔ binib ń lɛ kí pɛ̀ke bɛ. N tɔkeh nɛ imɔ̀n nɛ, bi laa' biʼsuul ŋɔ.
23356	MAT 6:5	«Ni kàareh la, ni la li te tɛn iñuɔn ilele ya nib. Bi yíe bɛ ń li sieh itáan ya dur ni nin isɛnnaan ni nɛ ki kàareh ŋɔ binib ń li lɛnh bɛ. N tɔkeh nɛ imɔ̀n nɛ, bi laa' biʼsuul ŋɔ.
23357	MAT 6:6	Sin wɔn, a tì ń yíe á kàare la, kɔ aʼduku ni, kí pìin, kí kàare aʼBaa wà ŋa lɛnh wɔ nnɔ. AʼBaa wà lɛnh a teh nà lididikl bo nnɔ nɛ li su ŋɛ.
23359	MAT 6:8	La teh mɛn tɛn bɛn, kimɛ niʼBaa bɛn nà wiɛbe nɛ kí lɛ na laan miɛ' wɔ nɛ̀.
23360	MAT 6:9	Ní li kàareh ki teh nɔ: ‹TiʼBaa wà te paaki bó, cère binib kɛ ń li boh aʼyel,
23361	MAT 6:10	Cère aʼbɛl ń baa ní, cère aʼyíem ń tien tingi ni tɛn paaki bó.
23364	MAT 6:13	La cère tí lu mibiikm ni. Ama fie tɛ usɛnpol ubiɛrɔ ya nuɔ ni. [Kimɛ sin nɛ si libɛl nin ufaa nin ukpiɛke uyo wà ŋa ŋmɔbe gbenm.]›
23367	MAT 6:16	«Ni lòle' buñɔbu la, ni la li saah niʼnun bó tɛn iñuɔn ilele ya nib. Bi saah biʼnun bó ŋɔ binib ń bɛnde kí ye bi lùo buñɔbu nɛ. N tɔkeh nɛ imɔ̀n nɛ, bi laa' biʼsuul ŋɔ.
23368	MAT 6:17	Sin wɔn, a lòle' buñɔbu la, fɛnde aʼnun bó, kí luobe aʼyur mikpɔm,
23369	MAT 6:18	ŋɔ binib la bɛnde kí ye a lùo ñɔbu. Ama aʼBaa wà te aʼsaan lididikl bo nɛ bɛn. Wɔn wà lɛnh a teh nà lididikl bo nnɔ nɛ li su ŋɛ.»
23370	MAT 6:19	«La li nuunh mɛn ní lɛ lifaal kí gbien uŋɛndun wuu ni. Kimɛ likuotuul nin uyonyon li saa lɛ̀. Nɛ Binasub mɔ li lɔnbe kí kɔ kí suu lɛ̀.
23371	MAT 6:20	Ama li nuunh mɛn lifaal là yɛbe paaki bó. Nɛn bó kuotuul ŋa ń mɔ lɛ̀, nasu mɔ ŋa ń lɔnbe kí kɔ kí suu lɛ̀.
23375	MAT 6:24	«Nil ŋa ń fre kí li pɛ cɛnbaambɛ bile bo. U li nɛn uba nɛ, kí li yíe utɔ. U li se uba ya ciɛk bó nɛ, kí li likeh utɔ fɛnm. Na ń fre kí li pɛ Uwien bo ki liɛbe' ki pɛ ilike mɔ bo.»
23376	MAT 6:25	«Nɛn bo nɛ n tɔkeh nɛ ki teh ni la cère nɛ̀ ń li wiɛbe nɛ ni li tien ma kí li fuobe bo, ki la li maaleh ki teh: ‹Ti li ji ba?› Ki la cère nɛ ń li wiɛbe nɛ niʼgbɛnɛnt bo, ki la li maaleh ki teh: ‹Ti li gole ba?› Limiɛl ŋa cɛn' tijier-ii? Tigbɛnɛnt mɔ ŋa cɛn' tiwɛngolkaar-ii?
23377	MAT 6:26	Liike mɛn inuɔn yà laanh paaki bó te ma bo. Ya koh, ka ceh ki cɔngeh bɔnbuɔn ni. Ama niʼBaa wà te paaki bó nɛ jindeh yì. Na nín cɛn' yì pelpel-ii?
23378	MAT 6:27	Niʼni ŋmɛ nɛ uʼnìinm ni, u li fre kí fɔkn uʼmiɛl waamu mɔnɔn kí pukn-i?
23379	MAT 6:28	«Bɛ bo nɛ ni cèreh nì wiɛbe nɛ tiwɛngolkaar bo? Maale mɛn kí liike kumuɔku ni ya sir puh ma bo, ta sɔnh tuonl, ka loh kpɛlcɛr.
23381	MAT 6:30	Uwien cèreh timɔsir tà te dinnɔ kubaaku ni, ki li wun teke umu puh mipúmɔnmɔnm la, bɛ li cère wa ń tien ninbi binib mimɔnm kí cɛn timuɔr-i? Niʼtekjim nɛ pɔre' nɛ.
23384	MAT 6:33	Laan li nuunh mɛn *Uwien ya bɛl, kí li teh Uwien yíe nà, u li taa tibont nnɔ kɛ kí pukn nɛ.
23385	MAT 6:34	Nɛn bo, la cère mɛn nɛ̀ ń li wiɛbe nɛ wenli wà we ní nɔ bo. Wenli nɛ ni li wun maale wenli ya gbɛr bo. Lidaali là kɛ nin liʼjɛnd nɛ.»