23214	MAT 1:1	Êntêk ma Yisu Kilisi anêŋ limi. Yani ma Ablaham lo Devit iniŋ lim lukmuk.
23229	MAT 1:16	Ma Jekop habi Josep vê, ma Josep intu Malia yamalô. Ma Malia êŋ intu havathu Yisu. Ma Yisu êŋ atu ba elam nena “Mesia”.
23231	MAT 1:18	Ma abô hathak Yisu Kilisi halêm pik aêntêk. Malia anêŋ avômalô bôk epesaŋ abô yôv ek nendom yani êndêŋ Josep. Thai miŋ ewa i ami denaŋ ma êyê nena yani hasabeŋ. Lovak Matheŋ da hêv amena êŋ.
23234	MAT 1:21	Ma tem embathu okna te ek nêm anêŋ avômalô bulubiŋ ba intu ondam anêŋ athêŋ nena Yisu.”
23238	MAT 1:25	Ma miŋ hêk haviŋ ami aleba havathu amena êŋ. Ma halam nena Yisu. Havathu amena êŋ vêm ka hêk haviŋ yanavi haveŋ yam.
23239	MAT 2:1	Helot hatu kiŋ ma Malia hawa Yisu hêk Betlehem anêŋ loŋ Judia. Êŋ ma ŋê lôkauk hathak vuliŋ anêŋ loŋ wak hathak êlêm Jelusalem
23240	MAT 2:2	ma enaŋ hik liŋ, “Amena lukmuk atu ba hatu avômalô Islael iniŋ kiŋ, anêŋ talêbô havathu hêk êsê? Yêlô ayê anêŋ vuliŋ habitak loŋ wak hathak ba alêm ek nanêm yeŋ êndêŋ yani.”
23245	MAT 2:7	Yôv ma Helot halam ŋê lôkauk eyala vuliŋ menaŋna ek endaŋô nena aŋgê intu vuliŋ êŋ habitak.
23253	MAT 2:15	ma hamô aleba Helot hama. Nôm takêŋ habitak ek Wapômbêŋ anêŋ abô injik anôŋ ba hanaŋ hadêŋ plopet nena, “Yahalam yenaŋ okna hêk Ijip ba halêm.”
23272	MAT 3:11	“Yahathik môlô hathak ŋaŋ ek injik thô nena bôk ole kapôlômim liliŋ yôv. Ma doŋtom ôpatu ba tem embeŋ ya yam anêŋ lôklokwaŋ ma bomaŋ ek yenaŋ ba intu tem isik môlô esak Lovak Matheŋ lôk atum. Yani ma anyô lôk athêŋ bêŋ ma ya ma yaônalôk ba intu miŋ hatôm yanja anêŋ va bokŋgôp êtôm anyô ku oyaŋ ami. Mi anôŋ.
23273	MAT 3:12	Yani tem isuv nôm anêŋ kupik vê ba êndô anôŋ êmô unyak kapô. Ma yavoyav takatu ba hamô piklêvôŋ ma isi ba êmbôk esak atum atu ba tem miŋ ema ami.”
23274	MAT 3:13	Yisu hatak Galili ma hi ŋaŋ Jolodaŋ ek Jon isik yani.
23276	MAT 3:15	Êŋ ma Yisu hanaŋ viyaŋ nena, “Alalô nasopa loŋôndê thêthôŋ ba intu usik ya.” Ma Jon halôk ba hathik Yisu.
23279	MAT 4:1	Yôv ma Lovak Matheŋ halom Yisu hi loŋ thiliv ek Sadaŋ êndôk yani la ek indum kambom.
23280	MAT 4:2	Yani hatip ek nôm ba haveŋ hatôm wak lo bôlôvôŋ 40 ba intu hama kisi.
23281	MAT 4:3	Êŋ ma ŋgôk iniŋ anyô bêŋ hayô ek Yisu ma hanaŋ, “O Wapômbêŋ anêŋ Nakaduŋ ma onaŋ ek valu takêntêk imbitak êtôm polom.”
23282	MAT 4:4	Ma Yisu hanaŋ viyaŋ nena, “Wapômbêŋ anêŋ kapya hanaŋ nena, ‘Anyô miŋ hatôm êmô lôkmala esak nôm iyom ami. Mi. Esopa Wapômbêŋ anêŋ abô lôkthô.’”
23283	MAT 4:5	Vêm ma ŋgôk hawa Yisu ba hi Jelusalem loŋ bêŋ atu ba matheŋ ma hadô hamiŋ unyak matheŋ anêŋ vôv daim te.
23285	MAT 4:7	Ma Yisu hanaŋ, “Abô bute hêk Wapômbêŋ anêŋ kapya aêntêk, ‘Miŋ hatôm môlô nundum mambêŋ esak Wapômbêŋ, môlônim Anyô Bêŋ ami.’”
23287	MAT 4:9	Ma hanaŋ hadêŋ Yisu, “Tem yanêm nôm takêntêk sapêŋ êndêŋ o. Ma doŋtom ondek vemdôŋ lêlô ba nêm yeŋ êndêŋ ya am.”
23288	MAT 4:10	Ma Yisu hanaŋ, “Sadaŋ, o vê. Wapômbêŋ anêŋ kapya hanaŋ, ‘Nêm yeŋ êndêŋ Wapômbêŋ anêm Anyô Bêŋ ma undum yanida anêŋ ku iyom.’”
23290	MAT 4:12	Ma Yisu halaŋô nena bôk êdô Jon hamô koladôŋ. Ba intu havôhi Galili
23292	MAT 4:14	Yani hamô loŋ êŋ ek Wapômbêŋ anêŋ abô injik anôŋ ba hanaŋ hadêŋ plopet Aisaia nena,
23295	MAT 4:17	Yisu hayô Kapaneam yôv ma hadum anêŋ ku môŋ ba hanaŋ Wapômbêŋ anêŋ abô hadêŋ avômalô nena, “Wapômbêŋ anêŋ loŋ lôkliŋyak lêk habobo ba node kapôlômim liliŋ.”
23296	MAT 4:18	Yisu habup hathak kasukthôm Galili anêŋ liŋdaŋ ma hayê anyô lo yaŋ Saimon atu ba elam nena Pita lôk yaŋ molok Andulu. Thai ma ŋê ik alim ba ibi iniŋ yakseŋ halôk kasukthôm.
23298	MAT 4:20	Ma ketheŋ oyaŋ ma thai êdô iniŋ yakseŋ hamô ma esopa Yisu.
23299	MAT 4:21	Habup hathak vauna ma hayê anyô loyaŋ, Jems lo Jon. Thai ma Sebedi nakaduŋ. Thêlô lôk lambô êmô yeŋ ba idu iniŋ yakseŋ. Ma Yisu halam thai.
23300	MAT 4:22	Ma ketheŋ oyaŋ ma etak lambô lôk yeŋ hamô ma esopa Yisu.
23301	MAT 4:23	Yisu hi haveŋ Galili lôbôlôbô ba hathak habitak hayô iniŋ unyak yeŋ ba hanaŋ Wapômbêŋ anêŋ Abô Mavi hathak anêŋ loŋ lôkliŋyak hadêŋ i. Ma hadum iniŋ malaiŋ lôk lijiŋ lomaloma ba ibitak mavi.
23302	MAT 4:24	Ma avômalô anêŋ plovins Silia elaŋô abô hathak Yisu anêŋ ku ma ewa iniŋ ŋê lôk lijiŋ lomaloma sapêŋ ba i hadêŋ yani. Ewa ŋê takatu ba ewa vovaŋ bêŋ lôk ŋê ŋgôk hamô haviŋ i ma ŋê ema yak lôk ŋê ivuviŋ sapêŋ i hadêŋ yani ek hêv iniŋ lijiŋ takêŋ vê.
23304	MAT 5:1	Yisu hayê avômalô bêŋ anôŋ êlêm ma hathak dumte ba hi hamô. Ma avômalô takatu ba esopa yani i êyô ek yani.
23320	MAT 5:17	“Môlô miŋ nosoŋ nena yahalêm ek yambuliŋ abô balabuŋ lôk plopet iniŋ abô ami. Yahalôk ba yahalêm ek abô takêŋ injik anôŋ ma miŋ yahalêm ek yanêm vê ami.
23321	MAT 5:18	Yanaŋ avanôŋ êndêŋ môlô. Abô lêlêyaŋ yaô nena sapêŋ atu ba eto hêk kapya abô balabuŋ te tem miŋ nêm yak ami. Mi anôŋ. Abô takêŋ tem ênjêk endeba pik lo leŋ anêŋ daŋ. Ma nômkama takatu ba hamô abô balabuŋ sapêŋ tem injik anôŋ.
23323	MAT 5:20	Yanaŋ avanôŋ êndêŋ môlô. Anêm thêthôŋ miŋ hamôŋ ek Palisi lôk ŋê lôkauk hathak abô balabuŋ iniŋ ami, êŋ ma tem miŋ hatôm ôyô Wapômbêŋ anêŋ loŋ lôkliŋyak ami.
23328	MAT 5:25	“Ma anyô te hadum ek idum abô ek o ba mamu oveŋ loŋôndê hi denaŋ ek nôyô loŋ nindum abô, ma opesaŋ abô imbiŋ yani ketheŋ. Yakô tem etak o êndôk anyô halaŋô abô baŋ. Êŋ ma ôpêŋ tem etak o êndôk anêŋ ŋê ku baheŋiŋ ek nêndô o êmô koladôŋ.
23329	MAT 5:26	Odaŋô! Yanaŋ avanôŋ êndêŋ o. Tem ômô koladôŋ endeba nêm anêm vuli sapêŋ atu ba anyô bêŋ hanaŋ am.
23352	MAT 6:1	“Môlô noyabiŋ am! Miŋ nundum ku mavi lomaloma ek avômalô nêgê ba nebam môlô ami. Yakô Wapômbêŋ atu ba hamô malak leŋ tem miŋ nêm nôm mavi la êndêŋ môlô ami.
23353	MAT 6:2	“Môlô udum ek nônêm avômalô siv sa, ma miŋ nundum êtôm ŋê takatu ba esau avômalô ami. Thêlô ethak êv anyô ek iyuv lavuak êmôŋ ba i unyak yeŋ. Êŋ ma thêlô êv nômlate hadêŋ avômalô siv ek avômalô nêgê ba nebam thêlô. Yanaŋ avanôŋ êndêŋ môlô nena ŋê takêŋ lêk ewa iniŋ mavi yôv ba embeŋ yam ma Wapômbêŋ tem miŋ nêm nôm mavi yaŋ êndêŋ i ami.
23356	MAT 6:5	“Môlô udum ek noteŋ mek, ma miŋ nundum êtôm ŋê takatu ba esau avômalô ami. Thêlô leŋiŋhaviŋ neteŋ mek nimiŋ malaklêvôŋ lôk unyak yeŋ ek avômalô nêgê i. Odaŋô! Yanaŋ avanôŋ êndêŋ môlô. Ŋê takêŋ lêk ewa iniŋ mavi yôv ba embeŋ yam ma Wapômbêŋ tem miŋ nêm nôm mavi yaŋ êndêŋ i ami.
23360	MAT 6:9	Ma noteŋ mek aêntêk, “‘Wakamik, hômô malak leŋ. Yêlô nambô anêm athêŋ matheŋ liŋ.
23361	MAT 6:10	Anêm loŋ lôkliŋyak êlêm. Yêlô nasopa anêm lemhaviŋ ênjêk pik êtôm thêlô esopa hêk malak leŋ.
23367	MAT 6:16	“Hutip ek nôm ek lemimbi Wapômbêŋ, ma miŋ malem tiyamtiyam êtôm ŋê esau avômalô ethak idum ami. Thêlô miŋ ithik i ba epesaŋ i katô ami ek avômalô neyala nena thêlô lêk itip ek nôm. Yanaŋ avanôŋ êndêŋ môlô nena ŋê êŋ lêk ewa iniŋ nôm mavi yôv ba embeŋ yam ma Wapômbêŋ tem miŋ nêm nôm mavi yaŋ êndêŋ i ami.
23382	MAT 6:31	Aêŋ ba môlô miŋ lemim injik am ba nonaŋ, ‘Yêlô aŋgaŋ malê lôk nanum malê?’ ma ‘Yêlôaniŋ kwêv êsê?’ Dô.
23385	MAT 6:34	Aêŋ ba môlô miŋ lemimmalaiŋ ek yamuŋ anêŋ nômkama ami. Yamuŋ anêŋ malaiŋ ma wak êŋ da anêŋ. Ma wak te anêŋ malaiŋ ma wak êŋ da iyom anêŋ.
23401	MAT 7:16	Aêŋ ba iniŋ anôŋ intu tem injik i thô. Yak lôkmaŋgiŋ mena kamuŋ lôk lilu ma avômalô ethak elav hatôm iniŋ nôm e?
23413	MAT 7:28	Yisu hanaŋ abô sapêŋ yôv ma avômalô takatu ba elaŋô esoŋ kambom ba enaŋ,
23414	MAT 7:29	“Yani miŋ hadôŋ alalô ba halam kêdôŋwaga bô iniŋ abô hatôm ŋê lôkauk hathak abô balabuŋ ethak idum ami. Mi. Hadôŋ alalô hatôm anyô lôk athêŋ bêŋ.”
23415	MAT 8:1	Yisu hatak dumlolê ba hi ma avômalô bêŋ anôŋ esopa yani.
23416	MAT 8:2	Ma anyô palê lepla te halêm hadêŋ Yisu ma halek vadôŋ lêlô ma hanaŋ, “Anyô bêŋ, odanêm lemhaviŋ ma hatôm undum ba yambitak mavi.”
23417	MAT 8:3	Ma hatak baŋ hayô hêk ôpêŋ ma hanaŋ, “Yaleŋhaviŋ umbitak mabuŋ mavi!” Ma ketheŋ oyaŋ ma lijiŋ êŋ hêv yak ba habitak mabuŋ mavi.
23418	MAT 8:4	Êŋ ma Yisu hanaŋ hadêŋ yani, “Nu nuŋgwik o thô êndêŋ anyô habôk da ma nêm da êtôm sêbôk ba Mose hanaŋ ek injik thô nena anêm lijiŋ lêk hêv yak. Ma miŋ onaŋ bêŋ êndêŋ anyôla ami.”
23419	MAT 8:5	Yisu hayô malak Kapaneam, ma anyô vovak laik te anêŋ malak bêŋ Lom halêm hadêŋ yani
23421	MAT 8:7	Ma Yisu hanaŋ hadêŋ yani, “Tem yasôk ek yandum ôpêŋ mavi.”
23422	MAT 8:8	Ma doŋtom anyô vovak laik êŋ hanaŋ, “Anyô bêŋ, ya miŋ anyô mavi ek ôlêm yenaŋ unyak ami. Yada yahamô anyô bêŋ te vibiŋ, ma yenaŋ ŋê vovak êmô ya vibiŋ. Ba yahanaŋ hadêŋ yenaŋ anyô vovak te nena, ‘Nu,’ êŋ ma hi. Mena yahanaŋ hadêŋ yaŋ nena, ‘Ôlêm,’ êŋ ma halêm. Ma yahanaŋ hadêŋ yenaŋ anyô ku nena, ‘Undum ku êntêk,’ êŋ ma hadum. Aêŋ ba yahayala nena onaŋ iyom ek yenaŋ anyô ku imbitak mavi ma tem imbitak mavi.”
23424	MAT 8:10	Yisu halaŋô abô êŋ ba hasoŋ kambom ma hanaŋ hadêŋ avômalô takatu ba esopa yani nena, “Yanaŋ avanôŋ êndêŋ môlô. Ya miŋ bôk yahapôm anyô hêvhaviŋ bêŋ te aêntêk hamô loŋ Islael ami.
23425	MAT 8:11	Yanaŋ êndêŋ môlô. Avômalô loŋ buyaŋ bêŋ anôŋ tem nejaŋ ba ninum imbiŋ Ablaham lo Aisak ma Jekop nêmô Wapômbêŋ anêŋ loŋ lôkliŋyak.
23427	MAT 8:13	Êŋ ma Yisu hanaŋ hadêŋ anyô vovak laik êŋ, “Nu! Ma nôm atu ba lêk hôêvhaviŋ ma tem imbitak aêŋ.” Ma ketheŋ oyaŋ ma ôpêŋ anêŋ anyô vovak atu habitak mavi.
23428	MAT 8:14	Ma Yisu hayô Pita anêŋ unyak kapô ma hayê Pita yaŋavi hapôm lijiŋ vovaŋ ba hêk iyom.
23429	MAT 8:15	Ma Yisu havaloŋ avi êŋ baŋ ma lijiŋ êŋ hatak yani ma haviyô hapôpêk nôm ek Yisu.
23430	MAT 8:16	Yaŋsiŋ ma ewa ŋê lôk ŋgôk habuliŋ i doho êlêm hadêŋ Yisu. Ma Yisu hanaŋ abô iyom ma ŋgôk takêŋ etak avômalô takêŋ ba i. Ma hadum avômalô lôk lijiŋ sapêŋ ibitak mavi.
23431	MAT 8:17	Ba intu Wapômbêŋ anêŋ abô atu ba bôk hanaŋ hadêŋ plopet Aisaia hik anôŋ nena, “Yani hapesaŋ alalôaniŋ lijiŋ mavi ma hêv alalôaniŋ vovaŋ vê.”
23432	MAT 8:18	Yisu hayê avômalô bêŋ anôŋ êmô ma hanaŋ hadêŋ anêŋ ŋê ku nena, “Alôana kasukthôm vi tuvulu.”
23433	MAT 8:19	Êŋ ma ŋê lôkauk hathak abô balabuŋ te halêm hadêŋ Yisu ma hanaŋ nena, “Kêdôŋwaga, loŋ nômbêŋ atu ba hu ma tem yasopa o.”
23434	MAT 8:20	Ma Yisu hanaŋ, “Avuŋ yatap iniŋ pik abyaŋ hamô ma menak iniŋ unyak hamô, ma doŋtom ya Anyô Anêŋ Nakaduŋ atu anêŋ loŋ ênjêk ma mi.”
23435	MAT 8:21	Ma Yisu anêŋ anyô te hanaŋ, “Anyô Bêŋ, otak ya ek yana yandav wakamik vêmam.”
23436	MAT 8:22	Ma doŋtom Yisu hanaŋ hadêŋ ôpêŋ, “Dô! Ŋê ŋama da nedav iniŋ ŋama. Ma ôlêm osopa ya!”
23437	MAT 8:23	Yôv ma Yisu hathak yeŋ ma anêŋ ŋê ku i haviŋ yani.
23438	MAT 8:24	Thêlô i êyô kasukthôm malêvôŋ ma ketheŋ oyaŋ ma ôthôm bêŋ lôk lovak hayô. Ma ŋaŋ budum hik ba hadum ek êyô yeŋ vôv. Ma doŋtom Yisu hêk sôm denaŋ.
23440	MAT 8:26	Ma Yisu hanaŋ hadêŋ i, “Môlô ŋê ôêvhaviŋ yaôna lôk! Aisê ba môlô ôkô?” Êŋ ma haviyô hathaŋ lovak lôk ŋaŋ budum ba êk maliŋyaô ba thêthê mavi.
23442	MAT 8:28	Yôv ma Yisu hi kasukthôm vi tuvulu ba hayô avômalô Gadala iniŋ pik. Ma anyô lokwaŋju atu ba ŋgôk kambom hathak habuliŋ i êlêm anêŋ siô ba êpôm yani halôk loŋôndê. Anyô ju êŋ ethak ibuliŋ avômalô ba intu êkô ek nendom loŋôndê êŋ.
23443	MAT 8:29	Ma êyê Yisu ma elam lôklala, “Wapômbêŋ anêŋ Nakaduŋ, hôlêm ek undum malê êndêŋ yêlô? Waklavôŋ nindum abô hêk denaŋ. Ma hôlêm loŋ êntêk ek nêm vovaŋ êndêŋ yêlô e?”
23445	MAT 8:31	Ma ŋgôk takêŋ elaŋ lôklokwaŋ hadêŋ Yisu, “Nêm yêlô vê ni êndôk bok takêŋdaku kapô.”
23446	MAT 8:32	Ma Yisu hanaŋ hadêŋ thêlô “Môlô nu!” Êŋ ma ŋgôk takêŋ etak anyô ju êŋ ma i êlôk bok takêŋ kapô ba elaŋviŋ ketheŋ ba i hadêŋ loŋ kambom ma êv yak halôk kasukthôm ba ema.
23447	MAT 8:33	Ŋê takatu ba eyabiŋ bok êyê nôm êŋ ma êsôv ba i êyô malak bêŋ. Ma enaŋ hadêŋ avômalô hathak nôm atu ba Yisu hadum hadêŋ bok lôk anyô ju atu ba ŋgôk habuliŋ thai.
23448	MAT 8:34	Êŋ ma avômalô malak lôŋ êŋ iki thô ba i hadêŋ Yisu. Thêlô êyê yani ba êkô kambom ma enaŋ nena, “Otak yêlô ba nu!”
23449	MAT 9:1	Yôv ma Yisu hathak yeŋ ŋgwêk te ba havôhi anêŋ loŋ.
23450	MAT 9:2	Ma anyô doho evak anyô havuviŋ te hêk yêm ba êlêm hadêŋ yani. Êŋ ma Yisu hayê thêlôniŋ êvhaviŋ ma hanaŋ hadêŋ anyô havuviŋ atu nena, “Yenaŋ okna, lem êndôk biŋ. Lêk yahêv anêm kambom sapêŋ vê.”
23452	MAT 9:4	Yisu hayala thêlôniŋ auk ma hanaŋ, “Aisê ka môlô owa auk kambom êŋ?
23457	MAT 9:9	Yisu hi ma hayê anyô te ba anêŋ athêŋ nena Matyu ba hamô unyak ewa takis. Ma hanaŋ hadêŋ ôpêŋ nena, “Ôlêm osopa ya,” êŋ ma haviyô ba hi hasopa yani.
23458	MAT 9:10	Yisu hayaŋ nôm haviŋ Matyu hamô anêŋ unyak. Ma ŋê ewa takis lôk ŋê idum kambom bêŋ anôŋ êlêm eyaŋ nôm haviŋ yani lôk anêŋ ŋê ku.
23460	MAT 9:12	Yisu halaŋô abô êŋ ma hanaŋ, “Ŋê lôk lijiŋ iyom intu ethak i êyê dokta. Ma ŋê lijiŋ mi ma mi.
23461	MAT 9:13	Aêŋ ba môlô lemimimbi Wapômbêŋ anêŋ abô atu ba hêk kapya hanaŋ nena, “‘Yaleŋhaviŋ môlô nônêm kapôlômim êndêŋ avômalô. Ma yahapôlik hathak da.’ Ba intu yahalêm ek yandam ŋê takatu ba idum kambom. Ma miŋ yahalêm ek yandam ŋê thêthôŋ ami.”
23462	MAT 9:14	Jon anêŋ ŋê ku êlêm hadêŋ Yisu ma enaŋ hik yani liŋ, “Yêlô lôk ŋê Palisi athak avak balabuŋ ek nôm ek leŋiŋhabi Wapômbêŋ. Ma doŋtom anêm ŋê ku miŋ ethak idum aêŋ ami eka?”
23463	MAT 9:15	Ma Yisu hanaŋ, “Anyô te hawa avi lukmuk, êŋ ma anêŋ anyô môlô eyaŋ nôm lôk leŋiŋmavi. Ma miŋ hatôm nembak balabuŋ ek nôm ami. Ma doŋtom haveŋ yam, ba ewa yani vê hêk thêlô, êŋ ma anêŋ ŋê môlô tem nembak balabuŋ ek nôm.”
23466	MAT 9:18	Yisu hanaŋ abô denaŋ ma anyô bêŋ te halêm halek vadôŋ lêlô hêk yani va ma hanaŋ, “Yenaŋ avena lêk hama. Ôlêm otak bahem êyôŋgêk yani ek imbiyô esak loŋbô.”
23467	MAT 9:19	Ma Yisu lôk anêŋ ŋê ku i iviŋ yani ba i.
23468	MAT 9:20	Thêlô eveŋ ba i ma avi lôk lijiŋ te halêm hadêŋ Yisu dômlokwaŋ ma havaloŋ Yisu anêŋ kwêv anêŋ daŋ. Avi êŋ hapôm lijiŋ thalaleŋ halom hatôm sondabêŋ laumiŋ ba lahavuju.