23240	MAT 2:2	Niyom tjowelepj jupj lal: —¿Ca'aj pü'ü tsjiquis, ca jepa püné nsem judiopan mpes? Ncupj nyucucj pjulacj pjaní jupj tjac' mpes. Nin mpes jus nlayecj tjemya'na quinam tsjiquis. Ne'aj tjinyucucj pjulacj, cupj pyatjaquecj nt'a, tsiquin mo'ó. Nin mpes tjiquilaca. Cupj quelel palá nipi'tjiquecj jupj wolap'a'á, qjuiyola jupj püné —nin tjowelepj niná noyomes.
23243	MAT 2:5	Yupj tjowelepj jupj lal: —Belén mo'o patja nt'a ca ma'nus jupj, Judea mpe se jütütj nt'a. Nin tepyaca profeta:
23244	MAT 2:6	‘Belén nt'a, Judá püna tüpü'ü nt'a, pjaní way p'in patja ne'aj. Mop'in Belén pajal tsjicj way tulucj Judea mo'o se jütütj jis lal. Belén mpe jepa ca ncuwim. Ca jis majamas jupj israelpan, yupj niná napj jyütütj.’ Nin tepyaca profeta, Dios Yom ca jas majamas mpes —tjowelepj yupj.
23246	MAT 2:8	Yupj jupj wola tjowelepj na, jupj sin tjejyama yupj Belén mo'ó. Jis lal tjevele: —Lowa, pajal ca la mü'üyá tsjicj niná mpes. Jus tjunucú na, nawala tjowelé. Napj mis wa ca jupj nt'a, ca palá mpi'tjis jupj wolap'a'á —tjevele Herodes. Jupj li tsuwíletsja. Quelel 'yǘ'natsja tsjicj way.
23275	MAT 3:14	Juan ma quelel bautizar líjitsja jupj. Nin tjevele Jesús lal: —Más 'ücj jipj bautizar la nejay napj. Jipj más 'üsüs napj lal.
23276	MAT 3:15	Jesús tjevele Juan lal: —Najas ne jipj ca nin la mijin quinam. Más 'ücj pjü 'üsüs lijicj Dios jos jin. Mpes Juan tjevele 'ücj ca bautizar la mijis jupj.
23281	MAT 4:3	Diablo lovin jostsja Jesús malala la mijis. Diablo lovin malala vele gente jis lal, jos malala nyuca lajay. Jupj tjac' Jesús nt'a, tjevele: —Jipj Dios Jatjam p'iyá, 'ücj ca müjü'tün niná pe ca ve mpalas, ne nin ca nsem.
23282	MAT 4:4	Jesús ma la tjiji diablo tjevele jin. Jesús Dios Popel velá tjevele p'in. —Dios Popel vele: ‘Gente ma ca mpatjam ve mpes p'in. Pjü way Dios tjevelá mpes ca mpatjam yupj’ —tjevele.
23284	MAT 4:6	Diablo tjevele Jesús lal: —Jipj Dios Jatjam p'in, palá ntolo quepé. Dios Popel vele: ‘Dios ca jis müjü'tüs jupj angelpan, ca mya jamacj jipj. Jis mas mpes ca mya ma'nucj, ne ca ma mpojom jipj, pe lal. Ma ca malala mya palas’ —nin tjevele diablú.
23285	MAT 4:7	Jesús ma la tjiji diablo tjevele jin. Nin p'in tjevele jupj lal: —Dios Popel tjevele wa: ‘Jipj ma ca malala la mijin ma jola jinwá, la nuc ncu jipj Jepa Dios ca cyapj mp'a'sas’ —nin tjevele Jesús.
23287	MAT 4:9	Diablo tjevele jupj lal: —Napj nawalap'a'a ca palá mpi'tjim, ca mvelen napj pajal püné. Niná la tjejay na, napj ca pjü niná mya 'a müjü'tün.
23288	MAT 4:10	Jesús ma la tjiji jupj jostsja jinwá. Tjevele: —Satanás, jutja jipj. Dios Popel vele: ‘Dios jepa más püné pjü jilal. Nujola tapalas jupj p'in püné. Ma nin nujola nsem la p'a p'in püné Dios jinwá. Dios jos jin la müjí la p'in.’
23406	MAT 7:21	”Javelepj mpes p'in ma solejé ncu 'üsüs yupj. Nepénowa javelepj napj yupj jis Jepa Püné —tjevele jupj—. Newa nin, Dios yupj jis Jepa tulucj. Dios jos jin lajay, yupj p'in Dios si jütüta popa se palá. Dios napj Mpapay tsjun po'ó.
23416	MAT 8:2	Yom pjaní Jesús nt'a tjac'. Tüic' jin tjá'asa Jesús wolap'a'á. Malala jostsja pajal. Jupj jüp'üy pajal tjamájatsja lovin. Palá tinca jüp'üy popé. Jupj tjevele Jesús lal: —Nejepa, jipj polel ni 'ü'sa lejay. Jipj jyas na ca nin nsem.
23417	MAT 8:3	Mpes Jesús pjwel la tepyacta, po la tje'yot'a yom malala jos. Tjevele: —Najas. 'I tjü'ü'süs quinam. Ninana tjevele na, len̈ way tji'yü'sa niná yomen. Jüp'üy 'üsüs way tepyala jupj.
23418	MAT 8:4	Yom tji'yü'sa na, Jesús tjevele jupj lal: —Po ma tjevele la p'a lal quinam jipj 'i tjü'ü'sa. Jutja sacerdote nt'a. Ca jis nucus. Jupj ca la mpalas ncu malala lo nuc p'yüy po'ó. Ca mveles 'üsüs quinam. Niná la tjejay na, Dios mpes ma'ayan, jipj 'i tjü'ü'sa mpes. Pajal püna Moisés tjijyü'ta tsjan ca ma'ayacj, jis p'üy jis tji'yü'sa na. Jupj tjijyü'ta jin ca la mijin. Pjü la tjejay na, la p'a ca jus nlayecj jipj t'üc' way 'i tjü'ü'sa quinam —nin tjevele Jesús.
23420	MAT 8:6	Jupj tjevele: —Namozo pajal lapj jos. Pü'ü p'in, ma polel 'utaná. Pajal nepé vyaja jupj.
23421	MAT 8:7	Jesús tjevele jupj lal: —Napj p'iyá ca mis, mü'ü'süs la mejay jupj.
23422	MAT 8:8	Jepa militar tjevele Jesús lal: —Pajal 'üsüs way jipj. Napj 'üsüs tulucj. Más 'ücj ma nawá mo'o cuy jipj. Más 'ücj jipj ca müjü'tün ca mü'ü'süs jupj la p'in. Napj selé jipj nin la tjejay na, ca mü'ü'süs jupj.
23423	MAT 8:9	Napj selé jipj 'ücj jyütütj. Nin p'iyá napj nejepa ni jütüta. Napj lejay jupj vele jin. Napj jyütütj wa niyom militar pajal pülücj. Pjaní lal velé jutja, mpes jama jupj. P'a lal velé was, mpes jac'. Namozo lal velé nin la mijis, mpes nin liji jupj —nin tjevele jepa militar.
23424	MAT 8:10	Jesús nin tjapjaca na, jupj jólatsja pajal 'üsüs tjevele jepa militar. Mpes Jesús tjevele jupj cjüil tjil jis lal: —Pajal 'üsüs pyona jupj, jupj ne israelpan popa tulucj. Newa ma tjinyuc Israel mpe 'esepj pajal tepyona jupj jinwá.
23426	MAT 8:12	Dios jostsja pjü israelpan ca ne'aj mpatjam jupj jyü'ta nt'a, mop'in ma ca ne'aj mpatjam nepenowá. Israelpan pülücj ca pje'á lis ncoyes pajal püste nt'a. Ne'aj ca pajal la mpuyucj. Jis wis ca jas nqui'licj pajal nepé vyaja mpes —nin tjevele Jesús israelpan mpes.
23427	MAT 8:13	Jupj tjevele wa jepa militar lal: —'Ücj la winin quinam. Jipj tepyon jinwá ca nsem. Jesús nin tjevele na, tji'yǘ'satsja jepa militar jomozo.
23433	MAT 8:19	Custjay ma tjil na, yom p'a wa tjac' Jesús nt'a. Moisés popel sin 'yüsa lajay pópatsja jupj. Jupj tjevele Jesús lal: —Gente sin 'yüsa lejay jipj. Napj ca cyapj ncon̈ jun ta'á jipj quelel jay nt'a.
23434	MAT 8:20	Jesús tjevele costa way cus la con̈ jupj. Tjevele: —Gato selván yupj jis jomwen jul jinan̈, tsipyaya yupj jis tsintsil jatatj wa. Nin tulucj napj lal. Napj nawá cjuwá. Napj p'iyá niná Yomen Dios jas tjejyamá —nin tjevele Jesús.
23435	MAT 8:21	P'a wa yom Jesús discípulo watsja. Jupj tjevele Jesús lal jupj quelel se cón̈catsja jupj p'a jyawca na. —Ntje'aya la nuc mpa'is mpapay p'in. Tepe'e na, ca cyapj ncon̈ —tjevele jupj.
23436	MAT 8:22	Jesús tjevele ma polel li nucú cus la con̈. Tjevele: —Ncapj tecyon̈ca quinam. La p'a wa 'ücj 'amá jis la toc jis pülücj tepe'e na. Yupj p'iyá tecya'lin̈ jinwá, yupj Dios lal ma japon mpes —tjevele Jesús.
23439	MAT 8:25	Mpes jupj discipulopan jupj nt'a tjil, jas tiquilquil, ne jola tepyala. Tjowelepj: —Qjuis capj tjep'ya'sa, qjuis Jepa. Qjuis qjues nt'ancam.
23440	MAT 8:26	Jesús tjevele yupj jis lal: —'Ots'ots' way p'in poné nun napj lal. ¿Tsjan mpes locj jeyá? —tjevele. Jas nisa jupj. Cus tjeve'le lüpjǘ, cus tjeve'le wa 'üsǘ. Mpes lüpjǘ 'üt'ün nasa tepyala. 'Üsǘ 'üt'ün nasa wa.
23443	MAT 8:29	Yupj Jesús jus tjunuc na, pajal yümücj la tupuyupj: —¿Tsjan mpes tjacuy quinam cupj nt'a? Jipj Dios Jatjam. ¿Ncu ca malala la qjuis mijin? Nin jawas jyawca tulucj nin la mijin mpes —nin tjowelepj yupj Jesús lal.
23445	MAT 8:31	Lapanenpan pajal la tjomon Jesús lal: —Jipj ca müjü'tün ca nlaca ncupj ca nacj. Qjuisas jyütütj ca nlaca malana jisas mo'ó.
23446	MAT 8:32	Jesús tjevele lapanenpan jis lal: —Lowa nepé. Mpes pje'á tjil niyom jisas mpe. Malana jisas mo'o tjil. Jisas mo'o tjil na, malana pjü ts'equenen̈ neven palavin, 'üsǘ püné mo'o tjil yupj. Jis qjues t'anca, tecya'lin̈ pjü.
23450	MAT 9:2	Ne'as tjemey na, niyom nepenowá tjiquil jupj nt'a. Malala jos tucuman hamaca lal. Malala jos ma polel 'utanatsja. Yupj topon Jesús 'ücj la qjuijis lo 'ü'süs jupj. Jesús jus nleya yupj topon, ne jupj tjevele malala jos lal: —Ma nin jele t'as. Jin tjiyocj wa ca nsem. Napj perdonar la 'ejay malala la tjejay Dios lal. Ma nin nola quinam.
23452	MAT 9:4	Jesús seletsja nin yólatsja yupj. Jupj tjevele yupj jis lal: —¿Tsjan mpes pajal malala nyuca nujola nun?
23454	MAT 9:6	Nin p'iyá ca mvelé wa malala jos lal, mpes nun ca jus nlayé napj 'ücj perdonar lejay nosis nt'a. Napj p'iyá niná Yomen Dios jas tjejyamá —nin tjevele Jesús. Jupj tjevele wa malala jos lal: —Jin tjijyünsa. Jipj hamaca nt'ya, nt'an. Ca mim wya nt'a.
23459	MAT 9:11	Fariseopan tjunuc Jesús já'asatsja yupj jis lal, lyaja watsja yupj jis lal. Mpes yupj jis la tjü'üy Jesús discipulopan jis lal: —¿Tsjan mpes lyaja nujepa impuesto jata'epj jis lal, malala lajay jis lal wa?
23460	MAT 9:12	Jesús tjapjaca yupj jis la tjü'üy. Mpes jupj tjevele yupj jis lal jupj quelel se p'á'satsja malala lajay. Tjevele: —'Ücj jisas ma jisas la p'a si ts'ucú. Malala jisas p'in jisas niná. Napj si ts'uc jinwá lejay malala lajay jis lal, ne yupj ca cü'ü'süs quinam.
23461	MAT 9:13	Nun ma nusin 'yüsa tsjan jos Dios. Dios tjevele jupj Popel mo'ó: ‘Napj najas la p'a quelel la sojí nun. Najas jis capj mp'a'sá la p'a wa. Niná lojí más 'üsüs Dios mpes 'oyá lal.’ Lowa nun, nusin tjü'üsüs tsjan mpes nin tjevele Dios. Napj niná nin lejay Dios jos jinwá. Napj tjacuwis la veles malala lajay jis lal. Napj velé yupj jis lal Dios jos yupj 'aplijila nsem malala nyuca la tjajay mpes. Dios jos 'üsüs la mijicj quinam jupj jos jinwá. La p'a wa 'üsüs lajay Dios jos jin. Niná napj ma velé yupj jis lal —nin tjevele Jesús.
23462	MAT 9:14	Locopyaya Juan discipulopan tjiquil Jesús nt'a. Juan bautizar liji watsja püná. Jupj discipulopan tjowelepj Jesús lal: —Nenéyawa ma lyajacj cupj, quelel velecj p'in Dios lal. Nin p'iyá fariseopan ma jalá wa neneyawá, quelel javelepj p'in Dios lal. ¿Tsjan mpes ma nin lajay jipj discipulopan, Dios lal la veles?
23463	MAT 9:15	Jesús tjevele jupj discipulopan ma nin lajaytsja custjay. P'a jyawca na ca nin la mijicj. Ninana tjevelá: —Nin jawas yom judío woya na, jupj jomicapan jiquil wa cus la con̈ jupj. Pajal 'ücj jisas jatja; ma la puyupj yupj. Nin p'iyá napj discipulopan jis lal. Napj yupj jis lal 'os. 'Ücj javelepj napj lal. Nin mpes 'ücj jisas jatja yupj. 'Ücj yupj jalá. P'a jyawca na, p'a casá ca nsem. La p'a ca ncul, ca ma tjililin̈. Len̈ ca nsem napj. Nin tepyala na, napj discipulopan ma ca nlajacj neneyawá, ca mvelecj p'in Dios lal —nin tjevele Jesús.
23464	MAT 9:16	Jupj tjevele wa jupj lal japon ma polel nin p'iyá jis la jay püna tapatja la tjajay jinwá. —Nin p'iyá ma polel jul sa lul jis pülül pül pülül seyasa mpes —tjevele—. Nin lajay na, pülül seyasa la'í pyala. Mpes pülül pül way ca la ntsü'üm, ca püné way la jul nsem.
23465	MAT 9:17	Nin p'iyá wa, judiopan uva 'üsǘ seyasa jatatj na. Uva 'üsǘ seyasa ma ca mo'o nt'ucj pjoloc' pül way mo'ó. Nin lajay niná, pjoloc' pül ca mpjoltem 'üsǘ myolca mpes. Tjopjolta na, uva 'üsǘ ca jus ncocom. Malala ca mpalas wa pjoloc'. Nin mpes ma lajay niná. Uva 'üsǘ seyasa jatatj na, pjoloc' seyasa mo'o ca nt'ucj. Nin mpes ma ca malala mpalas uva 'üsǘ, ma wa ca malala mpalas pjoloc' —nin tjevele Jesús.
23466	MAT 9:18	Jesús newa véletsja na yupj jis lal, yom p'a wa tjac' yupj nt'a. Yom niná jepapan pópatsja judiopan 'a si mulú nt'a. Tjac' Jesús wolap'a'á, tüic' jin tón̈catsja. Yom niná tjevele: —Ncucus yas way tepe'e. Was nawá nt'a. Najas po la mo'ot'en ncucus, ca jupj mpü'üm.
23470	MAT 9:22	Jupj po la tje'yot'a na, Jesús la nujuya, jus tjinyuca quepan. Tjevele jupj lal: —Ma nin jele t'as, Ncucus. Jipj tepyon napj polel 'i 'ü'sa lejay, nin mpes 'i tjü'ü'sa jipj. Jesús nin tjevele na, tji'yü'sa quepan.
23472	MAT 9:24	tjevele: —Lowa, nun pjü way. Tsjicj tepe'e tulucj. Tjejyá p'in. Jesús seletsja jupj ca 'yü'sa la mijis, mpes nin tjevele. Yupj ma topon. Tjuwi'in̈ p'in.
23475	MAT 9:27	Jesús judiopan jis jepa wo mpe tjemey quinam. Tjemey na, niyom mat'e cjüil tjil wa. Manas yun tuluctsja yupj. Yupj la tupuyupj: —Qjuis capj tjep'ya'sa. Jipj niná Yomen Dios jas tjejyama qjuis capj la p'acj. Jipj David popa p'iyá, locopyaya tüpüt' —nin tjowelepj yupj.
23476	MAT 9:28	Jesús wama tjemey na, niyom yun tulucj wama tjil wa. Yupj tjiquil Jesús nt'a. Jupj jis la tji'yüya: —¿Ncu poné nun napj polel nu 'yü'sa lejay nuyun? —Nin pyonecj —tjowelepj yupj.
23477	MAT 9:29	Jesús jis yun po la tje'yot'a. Tjevele: —Nun poné jinwá nsem.
23491	MAT 10:5	Jesús sin tjejyama niyom nenem, tsji' lajay jupj mpes. Jupj jis lal tjevele wa 'oyn nyuca la mijicj tjil na. Ninana Jesús tjevele yupj jis lal: “Po ma nlawú judiopan tulucj nt'a —tjevele jupj—. Ma wa nlawú Samaria mo'o patja nt'a.
23531	MAT 11:3	Niná la tjü'üy yupj: —¿Ncu jipj ninana Dios tjevele ca jas majamas cupj nt'a? ¿Ncu p'a wa la nucum?
23532	MAT 11:4	(Yupj nasa tjunuc Jesús pajal 'üsüs la tjiji. Nasa tjepjyacan̈ Jesús tjevelá.) Nin mpes Jesús tjevele yupj jis lal: —Lowa, tjowelé Juan lal nun tjapja'aqué napj nt'a, tjowelé nun tjunucú wa.
23534	MAT 11:6	Tjowelé wa Juan lal: jupj newa pyona napj mpes, 'ücj jos nsem jupj pajal —nin tjevele Jesús Juan sin tjejyama jis lal.
23560	MAT 12:2	Fariseopan tjunuc watsja Jesús discipulopan trigo nepenowá jat'anqueptsja. Tjunuc na, malala yólatsja yupj, nin la tjajay mpes. Tjowelepj Jesús lal: —Jipj discipulopan malala lajay. Dios Popel vele cupj ma polel tsji' lijicj sábado na. Yupj ma polel trigo jat'anquepj sábado na —tjowelepj yupj.
23561	MAT 12:3	Jesús jis wala tjevele: —Dios Popel vele David la tjijá pajal püna. ¿Ncu lovin ma mo'o tjowelé niná? (David israelpan jis jépatsja. 'Üsüstsja jupj Dios lal.) Ts'ac' pjaní jupj vecj pé'etsja. Noyomes jupj cus tocon̈ wa, vecj tecya'lin̈ wa yupj.
23566	MAT 12:8	La p'a wa velé wa. Napj p'iyá niná Yomen Dios jas tjejyamá. Napj 'ücj wa jyütütj tsjan 'ücj jis la jay sábado na, ts'ac' ma tsji' lijicj na —nin tjevele Jesús.
23568	MAT 12:10	Yom ne'aj tjá'asa wa mo'ó, mos c'atsja jupj. Ma polel le páctatsja jupj. Niyom p'a wa ne'aj jatja watsja. Yupj po jisastsja Jesús ca malala mveles, mpes ca 'ücj jat' mvelecj Jesús malala. Nin mpes la tjü'üy: —¿Ncu 'ücj wa Dios lal 'uts'ucucj ma'ayacj sábado na?
23569	MAT 12:11	Jesús tjevele yupj jis lal: —Nun popa pjaní oveja tya'a, ca cus mp'a'sas wa oveja niná sábado na. Oveja jomwen jul campwila yaca na sábado na ¿ncu ma ca ntji'lim, ca pje'á la nts'iyas jupj sábado na? Nin ca la mijis.
23571	MAT 12:13	Jesús nin tjevele na, tjevele wa yom mos c'atsja lal: —Myas la tepyacta. Nin mpes yom mos la tepyacta quinam. Nasa tji'yü'sa. 'Ücj quinam, mos ma'ajapj jinwá.
23596	MAT 12:38	Locopyaya niyom nepenowá tjowelepj Jesús lal, yupj fariseopan nepenowá, niyom Moisés popel sin 'yüsa lajaytsja nepenowá. Ninana tjowelepj: —Quelel nyucucj jipj pajal 'üsüs lejay, gente ma polel lajay jinwá. Qjuisin mü'üsüs la mijin jipj Dios mpes velen.
23597	MAT 12:39	Jesús yupj jis lal tjevele: —Nun quina potjaqué malala pajal. Nun welé Dios jatjampan nun, mop'in nun ma quelel lojí jupj. Ma quelel lojí jupj jos jin. Nun lo moná napj 'üsüs lejay, gente p'in ma polel lajay jinwá. Nin mpes ca nusin mü'üsüs ncu Dios nin tjejyama napj, nin welé nun. Ma ca la mejay napj. Pjaní way p'in ca la mijis Dios, nun nucú mpes. Püna Jonás lal la tjiji jinwá, nin wa ca la mijis napj lal. Jonás profeta waytsja jupj püná.
23600	MAT 12:42	P'a wa ca mveles wa nun malala. Pajal püna quepj jepa já'asatsja campa nt'a, Sur mo'ó. Jupj p'iyá ca nin mveles. Pajal campa mpe tjac' jupj lo pjac Salomón tjevelá. Salomón jepa p'a watsja Israel mpe pajal püna. Salomón pajal selé waytsja Dios tjevelá. Nin mpes quepj quelel pjócatsja jupj tjevelá. Nin tulucj nun jis lal. Nun lal 'os quinam. Más püné napj Salomón lal. Newa nun ma quelel pjo'oqué napj velé. P'a jawas Dios ca mveles ncu t'üc' malala la tjajay pjü. Nin jawas tjejyawca na, quepj niná ca ntojom nun jis lal Dios wolap'a'á. Ca mveles nun malala. Nun ma quelel pjo'oqué, ne nin —nin tjevele Jesús.
23601	MAT 12:43	P'a wa tjevele Jesús yupj jis lal. Tjevele Dios len̈ yupj jisas mo'ó, ca malala jis mpalas. Tjevele: —Lapanen yom jos mpe jama na, 'üsǘ pja nt'a jama, wine. Le palá ca'aj 'ücj la püt'üs. Lovin ma si nucú.
23603	MAT 12:45	Mpes jama lapanen. Lapanenpan p'a wa jilal jac'. Siéteya jilal jac' p'a wa. Más malala yupj mwalá way lal. Pjü yupj yom jos mo'o jil jis la püt'üs. Mpes locopyaya más malala tepyala yomen püna lal. Püna lapanen pjaní way p'in tüpü'ü jupj jos mo'ó. Nin p'iyá ca nsem judiopan quina patja jilal —tjevele Jesús—. Malala yupj.
23605	MAT 12:47	Pjaní way ne'aj tjatja popé tjevele Jesús lal: —Jemay pje'á ton̈ca. Ne'aj lejen̈ wa jipj jetjaypan. Quelel javelepj jipj lal.
23606	MAT 12:48	Jesús tjevele jupj lal: —¿Tsjan nujola nun? ¿Pjacj ne napj namay? ¿Pjacj ne napj mpülücpan?
23607	MAT 12:49	Jesús mos ne'aj tecyacaná jupj discipulopan nt'a. Tjevele: —Niná napj namay jin p'iyá napj lal. Niná napj mpülücpan jin p'iyá.
23608	MAT 12:50	Dios napj Mpapay tsjun po'ó. Dios jos jin lajay, napj natjaypan jinwá yupj, napj nta'apan jinwá yupj, namay jinwá yupj napj lal —nin tjevele Jesús.
23618	MAT 13:10	Locopyaya Jesús discipulopan tjiquil jupj nt'a, la tjü'üy jupj lal: —¿Tsjan mpes jipj sin 'yüsa lejay parábola mpes p'in?
23619	MAT 13:11	Jupj tjevele: —Dios ma se 'aya pjü sin 'yüsa 'oyn nyuca jyü'ta jupj. Jupj nu 'yaya nun ca nusin mü'üsüs niná. Ma se 'aya yupj ca sin mü'üsüs.
23631	MAT 13:23	Gente la p'a wa setel 'amá 'üsüs casá palá tinca jinwá. Yupj pjyacan̈ Dios tjevelá. Sin 'yüsa yupj. Yupj nin lajay Dios tjevele jin. Yupj 'üsüs pajal; setel sine, cyojo, velan̈ jinwá yupj. Nepénowa cien velan̈ jinwá. Nepénowa sesénteya velan̈ jinwá. Nepénowa tréinteya velan̈ jinwá —nin tjevele Jesús Dios Popel pjyacan̈ mpes.
23644	MAT 13:36	Gente pülücj way pjyacan̈tsja Jesús tjevelá. Jupj sin tjejyama t'üc' tjevele na. Wa mo'ó tjemey. Jupj discipulopan tjiquil jupj nt'a. Tjowelepj: —Ma qjuisin tji'yüsa tsjan po'o tjevelen, parábola tsjutsj malala mpes tjevelen na. ¿Tsjan qjuisin 'yüsa lejay jipj parábola niná lal?
23645	MAT 13:37	Jesús tjevele yupj jis lal: —Parábola tjevelé, napj mpes p'iyá tjevelé niná. Nosis casá patja mpes wa tjevelé. Napj setel sin jinwá lejay. Napj p'iyá niná Yomen Dios jas tjejyamá.
23651	MAT 13:43	'Üsüs witjacj p'in 'üsüs ca mpatjam pajal. Sin majawaques yupj, lots'ac' jyawca jinwá jis Papay Dios jyü'ta nt'a. Najas pjü tjapja'aqué, pjü nusin tjü'üsüs napj tjevelé —tjevele Jesús.
23652	MAT 13:44	Jesús p'a wa parábola tjevele wa yupj jis lal, sin la 'üsüs jis la jay. Ninana parabolas: —Yom pjaní t'emel pülücj yus tjinyuca 'amá 'alá. Jus tjinyuca na, niswa tyoca t'emel. Tjemey. Pjü vender la tjiji jupj tyá'atsja. Jupj pajal 'ücj jostsja nin la tjiji mpes. T'emel mpes jaylacj la tjiji jupj moma, t'emel já'asa nt'a. Nin p'iyá liji Dios jupj jatjampan jis lal —tjevele Jesús—. Pajal quelel la siji yupj.
23653	MAT 13:45	P'a wa parábola nin p'iyá tjevele wa Jesús. Tjevele: —Yom pjaní tjemey, pe la tepyala, pe 'üsüs yustapj. Jupj pe 'üsüs yustapj vender liji, pǘ'ütsja jupj.
23654	MAT 13:46	Pe pjaní pajal 'üsüs justa jus tjinyuca jupj. Pülücj jaylactsja pajal. Mpes yom wo nt'a tjemey. Jupj pjü way vender la tjiji jupj tyá'atsja. T'emel mpes jaylacj la tjiji niná pwen. Nin wa liji Dios jupj jatjampan jis lal —tjevele Jesús—. Pajal quelel la siji yupj.
23655	MAT 13:47	Jesús p'a wa parábola tjevele yupj jis lal, sin la 'üsüs jis la jay. Sin tji'yüsa lis tjiji pülücj 'a si mulú Dios jatjampan jis lal. Ma pjü ca mpatjam jupj lal. Jesús tjevele: —Niyom jis ataraya püné na'aj la ts'i 'üsǘ püné casá, cjul jis la tjilil. Yupj lajay jinwá liji Dios nosis casá. Niyom pülücj pje'á la coy cjulun. Cjul nepénowa 'üsüs, nepénowa malala.
23657	MAT 13:49	Nin wa ca nsem nosis quelel cyawaja na —tjevele Jesús—. Malala lajay 'a mulú majatjum 'üsüs witjacj jis lal. Angelpan ca ncul. Ca pje'á la ncoyecj malala lajay 'üsüs witjacj mpe.
23658	MAT 13:50	'Awa püné mo'o ca la nts'iyacj malala witjacj. Ne'aj ca pajal la mpuyucj. Jis wis ca jas nqui'licj pajal nepé vyaja mpes —tjevele Jesús.
23659	MAT 13:51	Jesús jis la tji'yüya yupj jis lal: —¿Ncu nusin tji'yüsa pjü? —Qjuisin tji'yüsa —tjowelepj yupj.
23660	MAT 13:52	Mpes Jesús tjevele yupj jis lal: —Nun nepenowá solejé Dios tjijyü'tá pajal püna. Nun nusin tji'yüsa wa napj nin po'ó quinam. Nasa nusin tji'yüsa 'onin nyuca liji Dios. Mpes 'ücj sin 'yüsa lojí manas. Yom pülücj tya'a jinwá nun. Yom tya'a pül way, seyasa way tya'a wa. Nin wa nun nepenowá. 'Ücj sin 'yüsa lojí püna tjowelepj. 'Ücj wa sin 'yüsa lojí niná napj velé —tjevele Jesús.
23662	MAT 13:54	Püna tüpü'ü nt'a tjemey. Sin tji'yüsa lis tjiji ne'aj tapatjá judiopan 'a si mulú nt'a. Yupj pajal yólatsja Jesús 'üsüs tjevele mpes. Yuwá jis la tjü'üy: —¿Tsjan mpes pajal selé yom niná? ¿'Oyn nyuca pajal 'üsüs liji, yom p'in ma polel liji jinwá?
23664	MAT 13:56	Jesús to'opan qui'á patja wa cupj qjuis lal. ¿Tsjan mpes jupj pajal selé? —nin tjowelepj yupj.
23665	MAT 13:57	Nin mpes ma jisastsja Jesús. Ts'a tji'in jupj lal. Nin mpes Jesús tjevele yupj jis lal: —Nun ma nujisas napj velé, napj nun jis lal tüpü'üs mpes. Nin lovin profetapan jis lal. P'a nt'a patja jisas profeta vele Dios mpes. Jupj pü'ü nt'a p'in ma quelel japon jupj pajal 'üsüs. Nin p'iyá jupj wo nt'a —tjevele Jesús.
23673	MAT 14:7	Mpes Herodes tjevele jupj lal: —Jipj le mon, mya 'a ca. Dios pjoca napj velé.
23674	MAT 14:8	Tsjücjüim tjevele: —Nca'an ma 'en Juan el Bautista jay pjucj. Plato püné mo'o nca'an. Jamay tjevéletsja 'ücj le moná niná, mpes nin tjevele tsjücjüim.
23681	MAT 14:15	T'awaná Jesús discipulopan tjiquil jupj nt'a. Tjowelepj: —T'awaná quinam. Sin tjejyama yupj quinam, ne'aj ca mal jis wa nepénowa lejen̈ nt'a. Ca ve jaylacj la mijicj yupj, nlajacj.
23682	MAT 14:16	Jesús tjevele yupj jis lal: —'Ücj wa jalá qui'á. Nun p'iyá jis ma'ayá nlajacj yupj.
23683	MAT 14:17	—Pansas cínquiya p'in tya'acj cupj. Cjul mat'e p'in tya'acj —tjowelepj yupj.
23684	MAT 14:18	—Nca'á ma 'e —tjevele Jesús.
23692	MAT 14:26	Discipulopan jus tjunuc na, lacj tjeyapj pajal. Tjunuc 'üsǘ casá tjuwine p'in. Ma salejeptsja Jesús jupj. —Tepe'e cjües wine —tjowelepj yupj. La tupuyupj yupj, lacj tjeyapj mpes.
23693	MAT 14:27	Len̈ way Jesús tjevele yupj jis lal: —'Ücj nujisas t'as. Napj ne p'in winis. Po ma locj tjeyá nun.
23694	MAT 14:28	Pedro tjevele jupj lal: —Nejepa, ne jim p'iyá, tjevele napj ca mis 'üsǘ casá.
23695	MAT 14:29	—Was jipj —tjevele Jesús. Mpes Pedro palá tjac' barco mpe. 'Üsüs casá wínetsja Jesús nt'a.
23696	MAT 14:30	Jupj sin nin lecj tjeyá jupj, Pedrú. Tjinyuca pajal yümücj jas tjelyapjünǘ lüpjüs, mpes lecj tjeyá jupj. Nasa 'üsǘ pwila quelel jámatsja. —Nejepa, ncapj tjep'ya'sa —tjevele jupj.
23697	MAT 14:31	Len̈ way Jesús jupj mos ntjüi'le. Jas tjijyünsa. —Tsjicj way p'in pyon jipj napj lal —tjevele Jesús Pedro lal—. ¿Tsjan mpes ma pyon jipj napj 'ücj nin lejay jipj mpes? —tjevele.
23699	MAT 14:33	Barco mo'o tjatjá yólatsja pajal püné Jesús, jupj 'üsüs la tjiji mpes. Palá nipi'tjin̈ Jesús wolap'a'á. Tjowelepj: —T'üc' way jipj Dios Jatjam.
23704	MAT 15:2	—¿Tsjan mpes jipj discipulopan ma lajay judiopan püna tapatja tjüjütütj? Jipj discipulopan quelel jalá na, yupj ma jis mas japatsj judiopan lajay jinwá.
23705	MAT 15:3	Jesús ma jis wala tjevele yupj la tjü'üy mpes. Jupj niná jis lal tjevele: —Nun p'in ma lojí Dios jyü'ta jinwá. Nun quelel nin p'iyá lojí püna tapatja la tjajay jinwá.
23711	MAT 15:9	Yupj javelepj napj püné, newa ma lajay napj najas jinwá. Yupj sin 'yüsa lajay gente jajütütj p'in, napj velé jin sin 'yüsa lajay tulucj.’ Nin tjevele Dios nun po'ó —tjevele Jesús.