23214	MAT 1:1	E Jesucristo mi mboxbëche cja e Abraham, 'ñe cja e David. Juns'ü va o̱ tjũ'ũ c'o o̱ mboxpale e Jesús ndeze e Abraham.
23224	MAT 1:11	Nuc'ua e Josías o jmusp'ü e Jeconías 'ñe c'o o̱ cjuarma. Mi ngue c'o pa 'ma o ndõpüji c'o menzumü a Israel o dyëdyiji a ma a Babilonia c'o.
23231	MAT 1:18	C'ü nu nana e Jesucristo mi ngue e María. 'Ma o jmus'ü e Jesucristo, je va cjava. E José ya vi ñavi e María c'ü ro chjüntüvi. 'Ma dya be mi chjüntüvi, e María ya mi tũ'ũ 'na ts'it'i. Pero dya cjó mi dyojui; mi ngue o̱ Espíritu Mizhocjimi c'ü vi tsjapü o ndunte.
23232	MAT 1:19	E José mi cja c'o mi mama c'o ley. Nguec'ua 'ma o dyärä ya mi ndunte e María, o nguijñi c'ü ro unü 'na xiscõmü e María c'ü dya ro chjüntui. Pero dya ro ma ngös'ü c'o pje mi pjëzhi, na ngue dya mi ne e José ro bëzhi o̱ tseje e María.
23233	MAT 1:20	Nuc'ua 'ma mi cjijñi a cjanu e José, o nguinch'i 'na t'ĩjĩ o jñanda 'naja c'o o̱ anxe Mizhocjimi c'o ixi cãrã a jens'e. O ña c'ua c'e anxe o xipji e José: ―Nu'tsc'e José, o̱ mboxbëchets'ü e David, dya rí yembeñe. Ni jyodü rí tsjapü nin su e María. Na ngueje c'ü ya tũ'ũ c'ü, ixi nguetsjë o̱ Espíritu Mizhocjimi c'ü o tsjapü o nduns'ü.
23234	MAT 1:21	Ra mus'ü 'na ts'it'i c'ü rí jñusp'ü o̱ tjũ e Jesús. Na ngueje angueze ra salva c'o nte c'o ya juajnü, ra jopcüji o̱ mü'büji c'o o̱ nzhubüji, eñe c'e anxe va xipji e José.
23235	MAT 1:22	Mi jinguã Mizhocjimi o 'ñünbü o̱ mü'bü 'na profeta o xipji c'o nte: Dyär'maji. Ra nduntetsjë 'na xunt'i c'ü dya dyojui 'na bëzo; ra mus'ü 'naja ts'it'i c'ü rguí chjũ e Emanuel, eñe c'e profeta va pätpä Mizhocjimi. E Emanuel ne ra mama: Bübü dya Mizhocjimi a ndezgöji. Nguec'ua 'ma o ndunte e María o mus'ü e Jesús, o zädä o̱ jña Mizhocjimi c'ü vi mama c'e profeta.
23237	MAT 1:24	Nuc'ua 'ma o zö e José a t'ĩjĩ, o tsja c'ua ja nzi va xipji c'ü o̱ anxe Mizhocjimi, o chjüntui e María.
23238	MAT 1:25	Pero dya juntavi hasta 'ma o mus'ü c'e ts'it'i c'ü primero o̱ t'i e María. Nuc'ua e José o jñusp'ü c'e ts'it'i e Jesús.
23242	MAT 2:4	Nuc'ua e Herodes o zojnü c'o ndamböcjimi cja c'o menzumü a Israel. Xo zojnü c'o mi xöpü o̱ ley Mizhocjimi. Cjanu o dyönüji ja je ngue c'ua ro jmus'ü e Cristo c'ü ro ẽ manda.
23244	MAT 2:6	Nu'tsc'eji i̱ṉ menzumüji a Belén, ni muvi in jñiñigueji cja c'o 'ñaja jñiñi a Judá. Na ngue ra tetsc'eji 'naja c'ü ra manda, 'ñe ra mbörü yo menzumü a Israel yo ró juajnügö, eñe c'e profeta.
23247	MAT 2:9	Nuc'ua 'ma ya vi nguarü vi ñaji c'e rey, cjanu o ma c'ua c'o mago. Nuc'ua c'e seje c'ü ya vi jñandaji ndeze 'ma o mbes'e, o 'ñetsetjo na yeje. Nu c'o mago 'ma o jñandaji c'e seje, go mäji na puncjü. Nuc'ua c'e seje mi ot'ü o̱ xo'ñiji c'ü, hasta 'ma cja zät'ä a xes'e nu cja c'e ngumü nu ja ma bübü c'e ts'it'i. Cja chi o böbütjo nu.
23249	MAT 2:11	Cjanu o zät'äji c'ua cja c'e ngumü, cjanu o cjogüji a mbo. O jñandaji c'e ts'it'i ma bübü cja c'e ngumü co e María c'ü nu nana. Cjanu o ndüñijõmüji a jmi c'e ts'it'i, o ma't'üji. Cjanu o xo's'üji c'ua o̱ cajaji c'o mi quiji o oro, 'ñe o nguichjünü, 'ñe o mirra c'o ma jo ma jyärä y me mi muvi. Cjanu o nguibiji, cjanu o unüji c'e ts'it'i.
23251	MAT 2:13	Nuc'ua 'ma ya vi mbedye c'o mago, cjanu o nguinch'i c'ua 'na t'ĩjĩ e José o jñanda 'na c'o o̱ anxe Mizhocjimi. Cjanu o ña c'ua c'e anxe o zopjü e José, o xipji: ―Nu'tsc'e, ñanga rí sidyi ne ts'it'i 'ñejnu nu nana; rí c'ueñe rí möji a ma cja c'e xoñijõmü a Egipto. Na ngueje e Herodes ra jyodü ne ts'it'i ra mbö't'ü. Y rí mimitjoji nu hasta 'ma cja rá xi'ts'i, eñe c'e anxe.
23253	MAT 2:15	Nuc'ua o mimiji nu hasta 'ma cja o ndũ e Herodes. Mi jinguã mi bübü 'na profeta c'ü mi pätpä Mizhocjimi. C'e profeta o mama: “Rá penpe 'na jña c'ín Ch'igö c'ü ra mbedye a Egipto”, eñe Mizhocjimi. Nguec'ua 'ma o ma ga ma a Egipto e José co e María 'ñe e Jesús, o zädä o̱ jña Mizhocjimi c'ü vi mama c'e profeta.
23255	MAT 2:17	Mi jinguã vi dyopjü a cjava c'e profeta Jeremías: Cja c'e jñiñi a Ramá mi t'ärä 'na c'ü me ma huë na jens'e. Mi ngue c'e ndixũ c'ü mi chjũ e Raquel mi huëpi c'o o̱ mboxbëche. Dya go ne cjó ro chëzhi o̱ jmi pa ro mäjä, na ngueje ya vi mbö'tp'üji c'o o̱ mboxbëche, eñe c'e profeta va pätpä Mizhocjimi. Nguec'ua 'ma o manda e Herodes o mbö't'üji c'o ts'it'i, o zädä c'ü vi mama c'e profeta.
23257	MAT 2:19	O ẽ c'ua 'na nu pa, o ndũ e Herodes. 'Ma xe ma bübütjo e José a Egipto, o nguinch'i 'na t'ĩjĩ o jñanda 'na c'o o̱ anxe Mizhocjimi. Nuc'ua c'e anxe o zopjü o xipji:
23265	MAT 3:4	E Juan mi je'e 'na bitu c'ü vi t'ät'ä o̱ xi o camello, y mi nzünt'ü 'na xipjadü. Mi sa c'o mi nza cja o t'ãxã, y xo mi si o̱ miel o ngüjnü.
23268	MAT 3:7	Cja c'o menzumü a Israel mi cãrã c'o mi xiji fariseo, 'ñe c'o mi xiji saduceo. E Juan o jñanda ma ẽjẽ na puncjü anguezeji ro 'ñe ji'iji. Nguec'ua va mama e Juan va xipjiji: ―Nza cjatsc'eji o c'ijmi c'o sũ ga c'ueñe 'ma tjë o batjü. Na ngue i̱ṉ sũji ra jñün'c'eji ngüenda Mizhocjimi rí sufreji, nguec'ua va ẽgueji va 'ñe ji'iji.
23270	MAT 3:9	I̱ṉ pëzhgueji ra recibidots'üji Mizhocjimi, na ngueje o̱ mboxbëchets'üji e Abraham. Pero rí xi'tsc'öji, dya cja rí tsjijñiji c'ü ni jyodü ra recibidots'üji. Na ngueje me na zëzhi Mizhocjimi, sö ra tsjapü yo ndojo ra mbëzhi nte c'o ra jñu's'ü e Abraham, xo ra 'ñench'e o̱ mü'büji Mizhocjimi.
23271	MAT 3:10	Xe sido o ña e Juan o zopjü c'o fariseo 'ñe c'o saduceo, o xipjiji: ―Nza cjatsc'eji za'a c'o dya jo c'o quis'i, c'o ya juns'ütjo jacha cja o̱ dyü'ü. Texe za'a c'ü dya jo c'o quis'i, ya ngue ra dyëziji cja rrũ mboch'üji cja sivi. Je xo rga cjanu rgá tsja'c'eji, nu 'ma dya ra nzhogü in mü'büji cja Mizhocjimi.
23272	MAT 3:11	Bübü mbëpji c'o o̱ cjaja c'ü nu lamu, xäpcäji o̱ mbäcua c'ü nu lamu ga mbös'ü. Pero nutscö dya pje pjëtscö rá pjösc'ö a cjanu nu c'ü cja va ẽjẽ. Na ngueje me na nojo na puncjü angueze, nutscö rí menutjogö que na ngue 'na mbëpji. Nutscö rí jichi co ndeje c'o ra nzhogü o̱ mü'bü cja Mizhocjimi. Pero nu c'ü cja va ẽjẽ, 'ma rí 'ñench'e in mün'c'eji angueze, ra dya'c'eji o̱ Espíritu Mizhocjimi c'ü. 'Ma dya rí 'ñench'e in mü'büji, ra dya'c'eji rí ma sufreji cja sivi, eñe e Juan.
23273	MAT 3:12	Xe sido o ña e Juan o xipjiji 'na ejemplo o mama: ―'Na campesino ra jñüs'ü o̱ yelgo, cja rrũ mbitsi na jo o̱ ndëxü. C'o ndëxü ra dyüt'ü cja c'ü o̱ t'ujmü c'o, pero c'o paxa ra ndüt'ü co sivi c'o. Je xo ga cjanu rgá tsja nu c'ü cja va ẽjẽ. Ya bübü angueze ra recibido c'o ra nzhogü o̱ mü'bü, pero c'o dya ra nzhogü o̱ mü'bü, ya bübü ra mboch'üji a sivi c'ü dya ra juench'e, eñe e Juan.
23275	MAT 3:14	Pero e Juan dya mi ne ro jichi, mi xipji: ―Nu'tsc'e va ẽcje i̱ṉ negue rá ji'tsc'ö, maco nguetscö ni jyongö rí jitscö, eñe e Juan.
23277	MAT 3:16	Nuc'ua 'ma nzi va nguarü va ji'i e Jesús, cjanu o mbes'e cja c'e ndare. O xogü c'ua a jens'e, y o jñanda e Jesús ma sjöbü o̱ Espíritu Mizhocjimi nza cja 'na mbaro, ma ẽjẽ ro 'ne ndägä a xes'e angueze.
23279	MAT 4:1	Nuc'ua o̱ Espíritu Mizhocjimi o 'ñünbü o̱ mü'bü e Jesús. Nguec'ua va ma a ma cja majyadü ro ndörüji angueze, ro tsja e Satanás c'ü dya jo.
23281	MAT 4:3	Cjanu o ẽ c'ua c'ü dya jo o 'ñe ndörü e Jesús, o xipji: ―Ngue'tsc'e o̱ T'itsc'e Mizhocjimi, nguec'ua rí xipjigue yo ndojo ra mbëzhi o xëdyi rí sigue, eñe c'ü dya jo.
23282	MAT 4:4	Cjanu ndünrü c'ua e Jesús o xipji: ―Dya rá ä'tc'ägö c'ü i̱ṉ xitsi, na ngue je t'opjü o̱ jña Mizhocjimi c'ü dya nguextjo xëdyi c'ü rga minc'öjme, sino que ngue texe o̱ jña angueze c'ü pedye o̱ ne'e c'ü, enzgöjme Mizhocjimi. Nguec'ua, dya rá cjapü yo ndojo ra mbëzhi o xëdyi rá sigö, eñe e Jesús.
23283	MAT 4:5	Nuc'ua c'ü dya jo, o zidyi e Jesús a ma a Jerusalén c'ü ngue o̱ ndajñiñi Mizhocjimi. Cjanu o 'ñe's'e c'ua a xes'e cja 'naja c'o torre c'o mi bübü cja c'e templo.
23284	MAT 4:6	Cjanu o xipji: ―Ngue'tsc'e o̱ T'itsc'e Mizhocjimi; nguec'ua rí dacü dya a ma a jõmü. Ni jyodü rí tsjague a cjanu, na ngueje ya xo t'opjü o̱ jña Mizhocjimi: Mizhocjimi ra ndäjä c'o o̱ anxe rguí 'ñeji a jens'e ra 'ñe pënchc'iji, ngue c'ua dya rí sos'ü cja ndojo ra s'onnc'ü in cua, ni pje rí tsja, eñe. Nguec'ua rí dacü ndeze va hasta a jõmü, eñe e Satanás c'ü dya jo.
23285	MAT 4:7	Cjanu o ndünrü c'ua e Jesús o xipji: ―Dya rá dacü c'ua ja gui xitscö. Na ngue ya xo t'opjü c'ü dya rá söjme o̱ jña Mizhocjimi c'ín Jmugöji, enzgöjme. Nguec'ua dya rá dacü a ma a jõmü para rá nugö cjo ra mböxcö Mizhocjimi, eñe e Jesús.
23288	MAT 4:10	Cjanu o ndünrü c'ua e Jesús o xipji c'ü dya jo: ―Nu'tsc'e Satanás, c'ueñe cja ín jmigö. Dya rá ma'tc'ö, na ngueje ya t'opjü o̱ jña Mizhocjimi c'ü rá ndüñijõmüjme rá ma't'üjme Mizhocjimi c'ü ngue ín Jmuji. Y nguextjo angueze rá pëpijme, enzgöjme c'ü. Nguec'ua, dya rá ma'tc'ö, eñe e Jesús.
23292	MAT 4:14	'Ma o ma mimi e Jesús a Capernaum, o zädä o̱ jña Mizhocjimi c'ü vi mama c'e profeta Isaías:
23294	MAT 4:16	C'o nte c'o mi nzhodü cja bëxõmü, o jñandaji jya's'ü c'ü me na nojo. Nu c'o mi cãrã c'ua ja na bëxõmü c'ua ja tũji, o zät'ä o jya's'ü o̱ jmiji, eñe c'e profeta.
23296	MAT 4:18	'Na nu pa'a, mi nzhodü e Jesús a jmi c'e zapjü a Galilea. O jñanda c'ua yeje bëzo c'o ma pät'ä o̱ rrevi cja c'e zapjü. C'o bëzo mi cjuarma c'o. C'ü 'naja mi chjũ e Simón Pedro. C'ü nu cjuarma mi chjũ Andrés. Anguezevi mi mbëjmõvi.
23297	MAT 4:19	Cjanu o mama c'ua e Jesús o xipjivi: ―Nu'tsc'evi i̱ṉ mbëjmõguevi dya. Pero chjünt'üvi ín xütcjö rá mö dya, rá jí'ts'ivi rí zopjüvi yo nte ngue c'ua anguezeji xo ra ndünt'üji ín xütjügö, embevi.
23298	MAT 4:20	Jo ni zogüvi c'ua c'o o̱ rrevi, cjanu o ndünt'üvi c'ua o̱ xütjü e Jesús, o möji.
23299	MAT 4:21	Xe go mötji mas a xo'ñi. E Jesus o jñanda c'ua xe ndo yeje bëzo c'o xo mi cjuarmavi. Mi chjũ Jacobo 'ñe e Juan, c'o mi ngue o̱ t'i e Zebedeo. Ma bübüvi cja 'na bü'ü co e Zebedeo c'ü nu tatavi, ma jocüji c'o o̱ rreji. Nuc'ua e Jesús o ma't'üvi.
23300	MAT 4:22	Anguezevi ixco zogüvi c'ua c'e bü'ü 'ñe c'ü nu tatavi, ixco ndünt'üvi c'ua o̱ xütjü e Jesús o möji.
23301	MAT 4:23	Mi nzhodü e Jesús texe a ma a Galilea, mi xöpü c'o nte cja c'o o̱ nintsjimi anguezeji. Y mi xipjiji o̱ jña Mizhocjimi; mi xipjiji ja rvá manda nu c'ü vi 'ñeme Mizhocjimi a jens'e. Y mi jocü c'o pje nde ma ngueme c'o mi sufre c'o nte.
23302	MAT 4:24	Me mi näntji e Jesús c'ü mi jocü c'o mi sö'dyë. Nguec'ua xo zät'ä c'e jña texe a ma cja c'e xoñijõmü a Siria, o dyäräji c'o mi cja e Jesús. Nguec'ua ma sinpiji texe c'o mi sö c'o pje nde ma ngueme. Xo ma sinpiji c'o me mi sufre; ngue c'o vi zürü o̱ s'ondajma c'ü dya jo, 'ñe c'o mi sürü o̱ taque, xo 'ñe c'o dya mi sö ro 'ñõmü. E Jesús mi jocü texe c'o.
23304	MAT 5:1	Nuc'ua 'ma o jñanda e Jesús c'o nte c'o ma puncjü, cjanu o ma c'ua cja 'na t'eje o mimi c'ua nu. Cjanu o ẽ c'ua c'o ya mi ätpä o̱ jña e Jesús c'o mi xiji discípulo, o säji cja jmi angueze.
23305	MAT 5:2	Nuc'ua e Jesús o mbürü o xöpü c'o o̱ discípulo, o xipjiji:
23306	MAT 5:3	―Cãrã o nte c'o pãrã c'ü dya ni muviji, y ni jyodüji Mizhocjimi c'ü ra mbös'üji. Zö a cjanu c'o, pero ngue nu rguí mäji na ngueje ya ngue o̱ Jmuji dya Mizhocjimi.
23308	MAT 5:5	’Cãrã o nte c'o dya cjapü na nojo, unü o̱ mü'büji ra dyätäji Mizhocjimi. 'Ma cjó c'o ra nguijñi a cjanu 'na pjeñe, ngue nu rguí mäjä, na ngueje Mizhocjimi ra unü ne xoñijõmü.
23309	MAT 5:6	’Cãrã o nte c'o me ne o̱ mü'bü ra tsja c'o na jo. 'Ma ga cjanu, ngue nu rguí mäji nu, na ngueje ra unü Mizhocjimi c'ü rguí tsjaji c'o na jo.
23311	MAT 5:8	’'Ma cjó c'o ra 'ñejme Mizhocjimi co texe o̱ mü'bü, ngue nu rguí mäjä c'o, na ngueje ra mbãrãji na jo ja ga cja Mizhocjimi.
23312	MAT 5:9	’'Ma cjó c'o ra zopjü na jo yo nu minteji ngue c'ua ra pötca nuji, ngue nu rguí mäjä c'o, na ngueje ra 'mãrãji ngue o̱ t'i Mizhocjimi.
23313	MAT 5:10	’'Ma cjó c'o ra tsja na jo, bübü c'o ra nu'u na ü, ra tsjapüji ra sufre. Pero ngue c'ü rguí mäjä c'ü, na ngueje Mizhocjimi ya ngue o̱ Jmu c'ü.
23314	MAT 5:11	’Nu'tsc'eji i̱ṉ ejmezügöji dya. Nguec'ua bübü 'ma ra zanc'eji, ra ndäc'eji, ra xo'sc'eji o bëchjine rga zanc'eji texe c'o me rrã s'o. Pero rí xi'tsc'öji, zö ra tsja'c'eji a cjanu, nguejyo rgui mäcjeji yo.
23316	MAT 5:13	O sido o ña e Jesús o xipji c'o o̱ discípulo: ―O õ'õ, üt'üji cja o jmõ, ngue c'ua dya ra s'odü. Je xo rga cjatsc'eji nu, rí tsjaji na jo ngue c'ua dya nda rrã s'o cja ne xoñijõmü. Nu 'ma dya cja rga õxü o õ'õ, ¿ja rgá sö xe ra õxcü 'ma? Dya cja rguí muvi 'ma c'o, ra mbozüji a tji, ra yödü yo nte.
23319	MAT 5:16	Je xo rga cjatsc'eji nu, rí tsjagueji na jo cja yo nte, ngue c'ua ra unüji ngüenda c'ü na jo c'o i̱ṉ cjagueji. Nguec'ua xo ra mamaji c'ü me na jonte c'ü nin Tatagueji c'ü bübü a jens'e.
23320	MAT 5:17	O sido o ña e Jesús o xipji c'o o̱ discípulo: ―I̱ṉ pãrãgueji c'e ley c'ü o dyopjü e Moisés, 'ñe c'o o dyopjü c'o profeta. Pe i̱ṉ cjinncjeji c'ü rvá 'ñe xi'tsc'öji c'ü dya cja ni jyodü rí dyätäji c'o. Pero dya rí tsjijñiji a cjanu. C'ü rvá ẽcjö, ngue c'ü rá cjagö texe c'ua ja nzi ga mama c'o.
23321	MAT 5:18	Na cjuana rí xi'tsc'öji, ni muvi texe yo letra yo bübü cja o̱ ley Mizhocjimi, 'ñe texe yo jña. Zö ra nguins'i ne jens'e 'ñe ne xoñijõmü, pero ot'ü ra zädä texe c'ü mama cja o̱ ley Mizhocjimi.
23322	MAT 5:19	Ni jyodü rí tsjapüji ngüenda rí tsjaji texe yo o̱ ley Mizhocjimi, zö ri ts'iquë c'e jña. Xo ni jyodü rí xöpüji yo nte, rí xipjiji ra tsjaji texe o̱ jña Mizhocjimi. 'Ma jiyö, ra tsja'c'eji c'ü dya rguí muvitsc'eji 'ma ra manda nu c'ü o 'ñeme Mizhocjimi a jens'e. Pero 'ma rí tsjagueji c'ü mama yo o̱ jña Mizhocjimi, 'ñe 'ma je rga cjanu rgui xöpüji yo nte, nu'ma, ra tsja'c'eji ra mbë'tsc'eji na nojo 'ma ra manda nu c'ü o 'ñeme Mizhocjimi.
23323	MAT 5:20	I̱ṉ pãrãgueji ja ga cja yo fariseo 'ñe yo xöpü o̱ jña Mizhocjimi yo xiji xöpüte. Rí xi'tsc'öji ni jyodü c'ü xenda rí tsjagueji na jo, que na ngue anguezeji. 'Ma jiyö, dya ra tsja'c'eji Mizhocjimi a jens'e o̱ ntetsc'eji c'ü ra mandats'üji.
23324	MAT 5:21	’Ya i̱ dyäräji o xi'tsc'eji c'o xöpüte c'ua ja va sjipji c'o mi cãrã mi jinguã. O xipjiji a cjava: “Dya rí pö't'ünteji. Nu 'ma cjó c'o ra pö't'ünte, ra mbë's'itsjë o̱ s'ocü 'ma, c'ü rguí tjünpü ngüenda ra sufre.”
23325	MAT 5:22	Pero nutscö rí xi'tsc'öji, 'ma cjó c'o ra ünbü nu minteji, zö dya ra mbö't'ü, ra mbë's'itsjë o̱ s'ocü 'ma, c'ü rguí tjünpü ngüenda ra sufre. Xo rí xi'tsc'öji, nu 'ma cjó c'o ra zo'bü nu minteji ra xipji: “Dya i̱ṉ pãrã pje i̱ṉ cja'a”, ra 'ñembe c'ü, xo ra mbë's'itsjë o̱ s'ocü 'ma c'ü, c'ü rguí tjünpü ngüenda ra sufre. Y 'ma cjó c'o xo ra xipji nu minteji: “Me na s'otsc'e”, ra 'ñembe, ra mbë's'itsjë o̱ s'ocü 'ma c'ü rguí ma sufre cja sivi a linfiernu.
23326	MAT 5:23	’Bübü 'ma i̱ṉ pöji cja templo i̱ṉ sidyiji 'na animale ra mbö't'üji cja rrũ ndü'tp'üji Mizhocjimi cja c'e arta. Pero 'ma i̱ṉ sätc'eji, nu 'ma i̱ṉ mbeñeji c'ü pje vi tsjapqueji 'naja yo nin minteji, dya xtí unüji c'e animale ra mbö't'üji.
23330	MAT 5:27	’Ya i̱ dyäräji o xi'tsc'eji c'o xöpüte c'ua ja va sjipji c'o mi cãrã mi jinguã: “Dya rí tsãgueji o ndixũ.”
23331	MAT 5:28	Pero nutscö rí xi'tsc'öji dya, 'ma cjó c'o ra jñanda 'naja ndixũ y ra nguijñi cja o̱ mü'bü ra tsjavi c'ü na s'o, zö dya ra juntavi, chjëntcjui c'ü ya ri tsãjã o ndixũ, ya tsja na s'o co angueze cja o̱ mü'bü 'ma c'ü.
23332	MAT 5:29	’Maco i̱ṉ mamaji ngue in chöji c'ü cja'c'üji rí tsjaji c'o na s'o, jñü'müji 'ma, panaji. Xenda na jo rí sätc'eji cja jmi Mizhocjimi zö ri 'natjo in chöji, que na ngue ra pantc'aji texe in cuerpoji a ma a linfiernu.
23333	MAT 5:30	Maco i̱ṉ mamaji ngue in jodyëji c'ü cja'c'ü rí tsjaji c'o na s'o, dyocüji 'ma, panaji. Xenda na jo rí sätc'eji cja Mizhocjimi zö ri 'natjo in dyëji, que na ngueje ra pantc'aji texe in cuerpoji a ma a linfiernu.
23334	MAT 5:31	O sido o ña e Jesús o xipji c'o o̱ discípulo: ―I̱ṉ pãrãgueji c'ü xo mamaji mi jinguã: “'Ma cjó c'o ne ra mbëzi nu su, ra unü o xiscõmü c'ü rguí jyanbüvi.”
23335	MAT 5:32	Pero nutscö rí xi'tsc'öji, dya cjó ra mbëzi nu su, nguextjo 'ma ri 'ñe 'naja bëzo. Zö dya ri cja na s'o 'na ndixũ pero 'ma ra tsja nu xĩra ra mbëzi, pe ra tsja c'e ndixũ ra chjüntui c'ü 'naja bëzo. Nguec'ua chjëntjui c'ü ri tsãjã bëzo c'e ndixũ. Nguec'ua c'e bëzo c'ü o mbëzi c'ü nu su, ri pë's'i nu s'ocü 'ma c'ü, chjëntjui c'ü ro tsjapü o̱ su ro tsãjã bëzo. Y c'e bëzo c'ü na yeje o̱ xĩra c'e ndixũ, xo ri pë's'i nu s'ocü chjëntjui c'ü ro tsãjã ndixũ. Na ngueje ya rguí chjüntui c'e ndixũ c'ü ya vi bëzi.
23336	MAT 5:33	’Ya i̱ dyäräji c'ü o xi'tsc'eji c'o xöpüte c'ua ja va sjipji c'o mi cãrã mi jinguã: “Dya rí ñädäji Mizhocjimi rí mamaji na cjuana, cja rrĩ mamaji o bëchjine. 'Ma i̱ṉ nädäji Mizhocjimi c'ü rí tsjagueji, tsjagueji 'ma”, eñe c'o xöpüte.
23338	MAT 5:35	Ni xo rí mamaji nza mbãrã ne xoñijõmü. Na ngueje ngue Mizhocjimi c'ü manda yo cãrã va. Ni xo rí mamaji nza mbãrã a Jerusalén. Na ngueje ngue c'ü o̱ ndajñiñi c'ín Jmugöji c'ü pjëzhi me na nojo.
23341	MAT 5:38	’Ya i̱ dyäräji c'ua ja va sjipji c'o mi cãrã mi jinguã: “Nu 'ma cjó c'o ra jñü'pc'üji in chöji, rí nzhopcüji rí jñü'pc'üji a nzhö 'ma c'ü. Y nu 'ma cjó c'o ra jñü'pc'üji in s'ibiji, xo rí jñü'p'üji o̱ s'ibi 'ma c'ü”, mi eñeji.
23346	MAT 5:43	’Ya i̱ dyäräji c'ua ja va sjipji c'o mi cãrã mi jinguã: “Rí s'iyagueji yo in dyocjeji, pero c'o nuc'üji na ü, xo rí ñuji na ü”, eñeji.
23349	MAT 5:46	Nu 'ma nguextjo c'o s'iyats'ügueji c'o rí s'iyagueji, ¿cjo ra dya'c'eji Mizhocjimi c'o na jo 'ma? Iyö. ¿Cjo dya je xo ga cjanu ga tsja c'o publicano, s'iya o̱ dyoji c'o; maco i̱ṉ mangueji me na s'o c'o? Jã, je ga cjanu ga tsjaji.
23350	MAT 5:47	Nu 'ma nguextjo yo in dyocjeji yo i̱ṉ ne rí zenguaji, ¿ja bübü c'ü na jo c'ü i̱ṉ cjagueji 'ma? Maco yo dya pãrã Mizhocjimi, je xo ga cjatjonu, nguextjo c'o o̱ dyoji zenguaji.
23352	MAT 6:1	’C'ü rgui tsjagueji c'o na jo, dya ngue c'ü ra jñantc'aji yo nte ra mamaji i̱ṉ cjaji na jo; ngue c'ü ra jñantc'aji c'ü in Tatagueji c'ü bübü a jens'e. Na ngue 'ma rí tsjaji na jo nguextjo c'ü rguí jñantc'aji yo nte, nu'ma, dya ra mama c'ü in Tatagueji c'ü na jo vi tsjagueji.
23355	MAT 6:4	Nguec'ua dya cjó ra mbãrã c'ü i̱ unügueji. Pero Mizhocjimi ra dya'c'eji c'o na jo, na ngueje angueze pã'tc'ãji in mün'c'eji.
23356	MAT 6:5	’C'o cjapü cja na jo, me ne o̱ mü'büji c'ü ra jñanda yo nte. Nguec'ua pöji cja nintsjimi, 'ñe c'ua ja pomü o 'ñiji, ni ma dyötüji Mizhocjimi. Pero rí xi'tsc'öji c'ü na cjuana, zö mama yo nte me na jonteji, Mizhocjimi dya ra mama na jonteji. Nu'tsc'eji, dya rí tsjaji nza cja anguezeji.
23360	MAT 6:9	Nguec'ua nu'tsc'eji 'ma rí dyötqueji Mizhocjimi, rí xipjiji a cjava: Mi Tatats'ügöjme, je i̱ṉ bübü a jens'e, rí pjöxcüjme nutscöjme rí cãrãjme cja ne xoñijõmü, ngue c'ua rá sũc'üjme ja c'o nzi ga zũc'ü c'o cãrã a jens'e.
23361	MAT 6:10	Xo rí pjöxcüjme ngue c'ua dya ra mezhe ra zädä c'ü rá ä'tc'öjme ja c'o nzi ga dyä'tc'ä c'o cãrã a jens'e, na ngue ngue'tsc'e i̱ṉ mandague. Xo rí ö'tc'öjme rá cjajme c'ua ja nzi gui ñegue.
23364	MAT 6:13	Dya rí jyëzgue ra ndöcöjme c'ü dya jo. Pjöxcüjme ngue c'ua dya rá cjajme c'o na s'o. Na ngueje ngue'tsc'e i̱ṉ mandague, ngue'tsc'e me na zë'tsc'e, ngue'tsc'e me na notsc'e. Je ga cjatjotsc'e nu textjo c'o cjë c'o ra ẽjẽ. Amén.
23366	MAT 6:15	Pero 'ma dya rí perdonaogueji c'ü cjó pje ra tsja'c'eji, dya xo ra perdonaots'üji 'ma c'ü nin Tatagueji, nu c'o pje nde i̱ṉ cjagueji.
23369	MAT 6:18	Nguec'ua dya ra mbã'c'ãji yo nte cjo i̱ṉ mbempjeji. C'ü ra mbãrã c'ü i̱ṉ mbempjeji, nguextjo c'ü nin Tataji c'ü dya cjó sö cjó ra jñanda. Y angueze ra xi'tsc'eji c'ü na jo vi tsjagueji, na ngueje pã'tc'ãji in mün'c'eji.
23370	MAT 6:19	’Dya rí pë'sc'eji na puncjü c'o ni muvi cja ne xoñijõmü. Na ngueje ne xoñijõmü cãrã o dyoxü, ra dyo'tc'ügueji c'o in ch'opjüji 'ñe in bitugueji. Y xo ra zijõmü c'o in merioji de plata. Xo cãrã va o mbuẽ, ra xo'tc'ügueji in nzungueji, cja rrũ põnnc'üji c'o i̱ṉ pë's'iji.
23373	MAT 6:22	’C'ü unü jya's'ü cja in cuerpogueji ngue in chöji. 'Ma janda na jo 'na nte, bübü jya's'ü 'ma texe o̱ cuerpo. Pero 'ma dya sö ra jñanda, chjëntjui c'ü ri bübü cja bëxõmü 'ma c'e nte. Je xo ga cjatsc'eji nu. Nu 'ma nguextjo Mizhocjimi rí jyodüji, ra bübü 'ma jya's'ü texe cja in mü'bügueji. Pero 'ma rí jyodüji Mizhocjimi, 'ñe rí jyodüji rí pë's'iji na puncjü cja ne xoñijõmü, 'ma rí jyodüji nza yeje, nu'ma, dya nda ra bübü jya's'ü in mü'büji. Y 'ma i̱ṉ pëzhgueji bübü jya's'ü in mün'c'eji, nu 'ma dya cjuana jya's'ü, nu'ma, ojtjo jya's'üts'üji 'ma.
23375	MAT 6:24	’'Ma cjó c'o ra mbëpi yeje lamu, dya ra sö ra dyätävi nza yejui. Na ngueje c'ü 'naja ri ünbüji, ra tsja c'e mbëpji; c'ü 'naja ri ne'e. O 'ma jiyö, 'naja c'ü ri cjapü dya rguí muvi. Je xo ga cjatsc'eji nu, 'ma i̱ṉ jodüji ja rgui pë's'iji na puncjü cja ne xoñijõmü, nu'ma, dya i̱ṉ pëpqueji 'ma Mizhocjimi c'ua ja nzi ga ne angueze.
23379	MAT 6:28	’Nguec'ua, ¿jenga i̱ṉ cjinncjeji ja rí chöt'üji c'ü rí jye'eji? Unüji ngüenda yo pje c'o ma ndäjnä yo cja'a cja juajma, ja ga te'eji. Dya pëpjiji, dya xo jench'eji o tjüjmü pa ra dyät'äji o̱ bituji. Pero me na zö yo.
23380	MAT 6:29	E Salomón mi pjëzhi na nojo, mi je o̱ bitu c'o me ma zö. Pero xenda na zö yo ndäjnä.
23381	MAT 6:30	Yo pjin'ño cja'a cja juajma dya, pero ra xõrü ra münü ra c'ant'a cja hornu ra ndüt'üji yo; maco Mizhocjimi unü c'ü na zö o̱ ndäjnä yo. Natsc'eji, ¿cjo dya xo ra dya'c'eji Mizhocjimi c'ü rí jyegueji? Nguec'ua, ¿jenga dya i̱ṉ ench'eji na jo in mü'büji Mizhocjimi ra dya'c'eji c'o ni jyonc'eji?
23383	MAT 6:32	Ngue yo dya pãrã Mizhocjimi yo me jodü ga cjanu. Pero nu'tsc'eji i̱ṉ 'ñejeji c'ü nin Tataji c'ü bübü a jens'e; angueze pãrã c'ü nde ni jyonc'eji texe yo.
23388	MAT 7:3	O dyaxü, xenda na nojo que na ngue o ngümpaxa. Je xo ga cjatjonu in nzhunc'eji. Pe na nojo in nzhunc'eji nza cja 'na dyaxü, y pe ts'iquë nza cja 'naja ngümpaxa c'o o̱ nzhubü yo nin minteji. Nguec'ua, ¿jenga i̱ṉ so'büji c'e ngümpaxa c'ü o'o a nzhö yo nin minteji? Maco dya i̱ṉ cö'tp'üji 'ñi c'e dyaxü c'ü o'o in chöji.
23390	MAT 7:5	Nu'tsc'eji i̱ṉ cjapqueji c'ü na jotsc'eji, pero dya cjuana. C'ü rí tsjagueji, ot'ü rí tsjünc'eji c'e dyaxü c'ü o'o in chögueji, ngue c'ua ra sö rí jñandaji na jo rí tsjü'p'üji c'e ngümpaxa c'ü o'o a nzhö'ö c'ü nin minteji, eñe e Jesús.
23391	MAT 7:6	’Bübü nte c'o chjëntji nza cja o cuchi c'o ra yödü c'o pje ri unügueji c'o dya ri ne anguezeji. Xo chjëntji nza cja o dyo c'o ra ẽ ra 'ñe zac'eji 'ma pje c'o ri unügueji c'o dya ri neji. C'o nte c'o ga cjanu, dya cja xe rí zopjüji o̱ jña Mizhocjimi nu me na sjũ.
23394	MAT 7:9	’Nu'tsc'eji i̱ṉ 'ñecjeji in ch'igueji, 'ma ra chëzhi in jmiji in ch'igueji ra dyö'tc'eji 'na tjõmëch'i, ¿cjo rí unügueji 'na ndojo? Iyö, dya sö.
23396	MAT 7:11	Maco i̱ṉ nteji i̱ṉ cjaji c'o na s'o, pero i̱ṉ pjëchiji rí unüji c'o na jo yo in ch'igueji. Na c'ü nin Tatagueji c'ü bübü a jens'e, ¿cjo dya xo ra dya'c'eji c'o na jo c'o rí dyötüji angueze?
23397	MAT 7:12	’C'ua ja nzi gui ñegueji c'ü ra s'iyats'üji yo nte, je xo ga cjanu rgui s'iyagueji yo. Na ngueje je ga cjanu ga mama o̱ jña Mizhocjimi c'ü xiji ley 'ñe profeta.
23398	MAT 7:13	’Nu 'ma i̱ṉ ne rí nzhodüji cja o̱ 'ñiji Mizhocjimi, tsjogüji cja c'e ts'ingoxtji. Na ngueje bübü 'na ngoxtji, 'ñe 'na 'ñiji c'o me na mbät'ä, pero ni zidyji nu ja ra sufreji cja sivi. Me na puncjü c'o cjogü cja c'e ngoxtji c'ü na mbät'ä.
23400	MAT 7:15	’Cãrã nte c'o ra ẽtsc'eji ra 'ñe tsjapü ri ñaji o̱ jña Mizhocjimi. Cjapüji na jo'oji nza cja ndënchjürü yo dya pje cja, pero a mbo o̱ mü'büji me na s'oji nza cja o min'ño yo me na sate. Nguec'ua rí pjötpüji ngüenda c'o.
23401	MAT 7:16	C'ü rgui pãrãgueji c'o xöpüte, rí unnc'eji ngüenda ja ga mimi c'o. I̱ṉ pãrãgueji o visachi, dya quitsiji o uva c'o. Ni xo ri quitsiji o higo cja o bimpëdyi. Je xo ga cjatjonu c'o xöpüte c'o cjapü ri ña o̱ jña Mizhocjimi, dya sö ra mimi na jo c'o.
23408	MAT 7:23	Nuc'ua rá tjüntcöji c'ua, rá xipjiji: “Dya ngue o̱ t'itsc'eji mi Tatagö. C'ueñeji cja ín jmigö dya, nu'tsc'eji i̱ tsjagueji c'o na s'o”, rá embeji.
23411	MAT 7:26	'Ma cjó c'o ra dyärä yo jña yo ró xi'tsc'öji dya, 'ma dya ra tsja c'ua ja nzi va dyärä, rá jyëtspigö nza cja 'na bëzo c'ü dya nguijñi na jo c'ua ja ro jyäbä o̱ ngumü, je go jyäntjo cja 'ñõxõmü.
23412	MAT 7:27	Go 'ñeje c'ua 'na tadyebe. Xo ẽjẽ c'e ndare. Xo vü e ndajma c'ü o juant'a c'e ngumü. Jo nu tunü c'ua o̱ ngumü c'e bëzo, ixco chjorü, eñe e Jesús va nguarü va zopjüji.
23424	MAT 8:10	Nuc'ua 'ma o dyärä e Jesús c'o vi mama c'e bëzo, me co nguentjo c'ua. Na ngue o unü ngüenda c'ü mi junt'ü o̱ mü'bü c'e bëzo c'ü pje ro mama e Jesús, ro zädä. Nguec'ua va xipji c'ua c'o mi pöji: ―Na cjuana rí xi'tsc'öji, ni ri 'na yo ín menzumüji a Israel ró tötc'ö c'ü ri ejme na jo nza cja ne bëzo nu.
23426	MAT 8:12	Pero c'o ot'ü vi zojnüji ro cjogü nu ja manda Mizhocjimi, ts'ëtjo c'o go ne. Nguec'ua c'o dya go ne'e, ra mboch'üji nu ja na bëxõmü, nu ja me ra huëji, y me ra nguünxt'ü o̱ s'ibi rgá sufreji na puncjü.
23428	MAT 8:14	O ma c'ua e Jesús cja o̱ ngumü e Pedro. O chöt'ü c'ua c'ü mi sö'dyë c'ü nu to'o e Pedro, mi sö pa'a c'ü.
23430	MAT 8:16	Nuc'ua 'ma ya vi nguibi e jyarü, o sinpiji e Jesús na puncjü nte c'o vi zürü o̱ ndajma c'ü dya jo. E Jesús, nguextjo c'ü o mama ro mbedye c'o ndajma, y go mbedye c'ua c'o. Y texe c'o mi sö'dyë, o jocü c'o.
23432	MAT 8:18	Ya vi mundo na puncjü nte cja e Jesús. Nguec'ua va ña e Jesús va xipji c'o o̱ discípulo ro dat'üji cja 'na bü, ngue c'ua ro mbes'eji a 'nanguarü cja c'e trazapjü.
23433	MAT 8:19	Cjanu o sä c'ua 'naja bëzo c'ü mi xöpü c'ü o̱ ley Mizhocjimi c'ü o ẽ xipji e Jesús: ―Xöpüte, rá tjünt'ü in xütcje rá më nu ja c'o rí sätc'e.
23434	MAT 8:20	Cjanu o ndünrü c'ua e Jesús o xipji: ―Ante c'ü rá më, ixtí tsjijñi c'ü rá xi'tsc'ö. Yo min'ño bübü o̱ tjocüji, y yo s'ü pë's'i o̱ t'oxüji. Nutscö, zö rvá ẽcjö cja Mizhocjimi pero dya rí pë'sc'ö ja rá oxü, eñe e Jesús.
23437	MAT 8:23	Cjanu o dat'ü c'ua e Jesús cja c'e bü. Cjanu o möji c'ua c'o o̱ discípulo.
23440	MAT 8:26	O ndünrü c'ua e Jesús o xipjiji: ―Nu'tsc'eji, ¿jenga i̱ṉ sũ'ũji? ¿Cjo dya i̱ṉ ejmezügöji c'ü sö rá pjö'c'eji? Cjanu o nanga c'ua e Jesús, cjanu o huënch'i c'e ndajma, 'ñe c'e ndeje. Ixco böbü c'ua c'e ndajma 'ñe c'e ndeje.
23442	MAT 8:28	Nuc'ua o zät'äji a 'nanguarü cja c'e trazapjü cja c'e lugar c'ü mi chjũ a Gadara. O ẽ c'ua yeje bëzo c'o mi o'o o̱ mü'bü o demonio c'o ngue o̱ dyoji e Satanás c'ü dya jo; o 'ñe chjëji e Jesús. Je vi 'ñejui a nde cja c'o panteón cja campo santo. Me ma s'ovi 'ñe me ma cuëvi, nguec'ua dya cjó mi sö cjó xi ro cjogü cja c'e 'ñiji c'ü.
23443	MAT 8:29	Nuc'ua c'o demonio o tsjapüji o mapjü na jens'e c'o bëzo va xipjivi e Jesús: ―Jesús, o̱ T'itsc'e Mizhocjimi, ¿pje i̱ṉ pë'sc'ü rí ñugöjme? ¿Cjo vi 'ñecje a 'ñecjua rí ẽ tsjacüjme rá sufrejme dya? Maco dya be sädä c'e pa 'ma ra tjün ngüenda, eñe c'o bëzo va 'ñõ'p'üji o̱ mü'bü c'ü dya jo ro ñavi.
23445	MAT 8:31	Nguec'ua va tsja c'o demonio o dyötüji e Jesús, o xipjiji: ―'Ma rí pjongüzüjme cja o̱ mü'bü yo bëzo, jyëzguijme rá ma quichc'öjme cja yo cuchi.
23447	MAT 8:33	Nuc'ua c'o mi pjörü c'o cuchi go cjuan'diji c'ua, go möji na niji cja c'e jñiñi; o ma cösteji texe c'o vi jñandaji, o xipjiji ja va jogü c'o bëzo c'o vi dyo'o o̱ mü'bü c'o demonio.
23448	MAT 8:34	Nuc'ua cjanu o mbedye texe c'o mi cãrã cja c'e jñiñi, o ma nuji e Jesús. 'Ma o zät'äji, o xipjiji c'ua e Jesús c'ü pje cjint'o tsja, ro mbedye cja c'ü o̱ jñiñiji.
23449	MAT 9:1	Nuc'ua cjanu o dat'ü e Jesús cja c'e bü, xo 'ñe c'o o̱ discípulo. Cjanu o mbes'eji a 'nanguarü cja c'e trazapjü, o zät'äji nu cja c'e jñiñi nu ja mi oxü e Jesús.
23450	MAT 9:2	O ẽjẽ c'ua ja nzi nte ma siji 'na bëzo c'ü dya mi sö ro 'ñõmü; ma tũji cja 'naja pjinguã. Mi junt'ü o̱ mü'büji c'ü mi sö e Jesús ro jocü c'e bëzo. Nuc'ua 'ma o mbãrã e Jesús c'ü mi ejmeji, o zopjü c'ua c'e bëzo c'ü dya mi sö ro 'ñõmü, o xipji: ―Dya rí sũgue, sẽ'ẽ; ya ró perdonaots'ü dya in nzhunc'e, eñe e Jesús va xipji c'e bëzo.
23451	MAT 9:3	Xo mi cãrã nu, ja nzi xöpüte; o dyäräji e Jesús o perdonao c'e bëzo. Nguec'ua ma nguijñiji o̱ mü'bütsjëji: “Nujne Jesús chjëntjui c'ü o zadü Mizhocjimi nu”, ma nguijñiji.
23452	MAT 9:4	Ixmi pãrã e Jesús c'o mi cjijñi anguezeji, nguec'ua va xipjiji c'ua: ―¿Jenga i̱ṉ cjijñiji c'o na s'o a mbo cja in mü'bügueji?
23453	MAT 9:5	Ró xipji ne bëzo: “Rí perdonaots'ü in nzhunc'e”, ró embe, pero dya cjó sö ra mbãrã cjo ya ma o̱ nzhubü. Pero 'ma rá xipji ne bëzo: “Nu'tsc'e, ñanga rí nzhodü”, rá embe; 'ñe 'ma ra nanga c'ua ne bëzo ra nzhodü, ixtí pãrãgueji 'ma c'ü dya rí xi'ts'iji o bëchjine.
23454	MAT 9:6	Nutscö rvá ẽcjö cja Mizhocjimi, ya ch'acö poder cja ne xoñijõmü rá perdonaots'üji in nzhubüji. Unnc'eji dya ngüenda ngue c'ua rí pãrãji c'ü rí pë'sc'ö c'e poder, embeji. Cjanu o zopjü c'ua c'e bëzo c'ü dya mi sö ro 'ñõmü, o xipji: ―Nu'tsc'e, ñanga, chuns'ü nu i̱ṉ os'ü, ma'a in nzumü, embeji c'e bëzo.
23455	MAT 9:7	O nanga c'ua c'e bëzo, cjanu o ma c'ua o̱ ngumü.
23458	MAT 9:10	'Na nu pa, ya vi mimi e Jesús a mbo 'na ngumü, ma siji o xëdyi. Go ẽjẽ c'ua na puncjü c'o mi cobra o contribución, c'o mi xiji ma s'onte, xo 'ñe c'o dya mi sũpü o̱ ley c'o menzumü a Israel, nguec'ua xo ma sjiji ma s'oji. O 'ñe ziji o xëdyi co e Jesús, 'ñe c'o o̱ discípulo.
23459	MAT 9:11	C'o fariseo o jñandaji c'ü ma jũji e Jesús c'o bëzo, nguec'ua va xipjiji c'ua c'o o̱ discípulo e Jesús: ―¿Jenga nin xöpütegueji nde si'iji o xëdyi co nujyo cobra o contribución 'ñejyo 'ñaja yo na s'o?, eñe c'o fariseo.
23460	MAT 9:12	E Jesús o dyärä c'o vi mama c'o fariseo, cjanu o xipjiji c'ua 'na ejemplo: ―Nu c'o dya sö'dyë, dya ni jyodü cjó ra dyät'ä c'o; nguextjo c'o sö'dyë. Je xo ga cjatjonu yo tũ o̱ nzhubü, ngue c'o ni jyodü ra jocüji yo.
23461	MAT 9:13	I̱ṉ pãrãji o̱ jña Mizhocjimi c'ü mama a cjava: “C'ü ni pötcöji o animal, cja rrĩ päscöji c'o, na jo c'ü. Pero c'ü xenda rí negö, ngue c'ü rí juentsqueji yo nin minteji”, eñe Mizhocjimi. Nujnu, ngue 'naja jña c'ü ni jyodü rí ma xörüji, xa'ma ra zi'ch'i in mün'c'eji nu. C'ua ja nzi ga mama ne jña nu, rí juentsetegö. Nguec'ua, dya ngue c'o cjapü cja na jo c'ü rvá 'ñe xipji ra nzhogü o̱ mü'büji cja Mizhocjimi. Ngue c'o pãrã tũ o̱ nzhubü.
23462	MAT 9:14	Nuc'ua c'o o̱ discípulo e Juan o säji nu ja mi bübü e Jesús, o xipjiji: ―Nutscöjme rí mbempcjöjme na puncjü, xo 'ñe yo fariseo. ¿Jenga dya mbempje yo in discípulogue?
23463	MAT 9:15	O ndünrü c'ua e Jesús o xipjiji 'naja jña ngue c'ua ro mbãrãji jenga dya mi mbempje c'o o̱ discípulo. O xipjiji: ―'Ma ra chjüntü 'naja sẽ, 'ma dya be cjuarü c'e chjüntü, dya sö ra ndumü c'o o̱ dyoji, na ngueje xe bübütjo c'e sẽ a nde anguezeji. Pero ra zädä c'o pa 'ma ra s'inbiji c'e sẽ. Nuc'ua cja ra mbempjeji rgá ndumüji 'ma.
23467	MAT 9:19	Cjanu o böbü c'ua e Jesús o mëvi c'e bëzo, xo 'ñe c'o o̱ discípulo.
23468	MAT 9:20	Nuc'ua cjanu o ẽjẽ c'ua 'naja ndixũ c'ü mi sö'dyë, c'ü ya mi pa 'na doce cjë c'ü mi dagü o̱ cji. O ẽ chëzhi a xütjü e Jesús, o 'ne ndötpü o̱ fleco c'ü o̱ bitu c'ü mi je'e e Jesús.
23469	MAT 9:21	Na ngueje mi cjijñi c'e ndixũ: “Nguextjo c'ü rá tjötpü o̱ bitu nu, ixta ndixqui”, eñe.
23470	MAT 9:22	Nuc'ua e Jesús o jñanda c'e ndixũ, o xipji: ―Dya rí sũgue, süngü; ya jots'ügue dya, na ngueje i̱ṉ ejmezügö c'ü sö rá jocüts'ü in nzeme. Nuc'ua ndeze c'e ndajme c'ü, o jogü na jo c'e ndixũ.
23471	MAT 9:23	Nuc'ua o zät'ä e Jesús cja o̱ ngumü c'e bëzo c'ü pje mi pjëzhi, cjanu o cjogü a mbo'o. O jñanda c'ua c'o mi jüxü o pito, 'ñe c'o nte c'o me mi huëñi.
23475	MAT 9:27	O mbedye c'ua e Jesús cja o̱ ngumü c'e bëzo. 'Ma ya mi ma'a, ma ẽ c'ua a xütjü yeje bëzo c'o mi ndëzhö, mi mapjüvi mi mamavi: ―Nu'tsc'e o̱ mboxbëchets'ü e David, juentscöbe.
23476	MAT 9:28	Nuc'ua 'ma mü o zät'ä e Jesús nu cja c'e ngumü nu ja mi oxü, o ẽ c'ua c'o mi ndëzhö, o chëzhivi a jmi. Nuc'ua e Jesús o xipjivi: ―¿Cjo i̱ṉ ejmevi c'ü sö rá jocüts'üvi in chövi? Cjanu o ndünrüvi c'ua: ―Jã, sö rí jocüzübe, ín Jmutsc'öbe, eñevi.
23483	MAT 9:35	Mi nzhodü e Jesús texe cja c'o jñiñi, 'ñe cja c'o ndajñiñi, mi xöpüji cja c'o o̱ nintsjimi anguezeji, y mi xipjiji o̱ jña Mizhocjimi. Mi xipjiji ja rvá manda nu c'ü vi 'ñeme Mizhocjimi a jens'e. Mi jocü texe c'o mi sö o ngueme, 'ñe texe c'o mi sö'ö na ü.
23484	MAT 9:36	E Jesús 'ma mü o jñanda c'o nte, me go juentseji c'ua anguezeji, na ngueje mi chjëntji nza cja ndënchjürü c'ü dya bübü o̱ mbörü, ya me ni pizhiji, ya me xo ni ponch'ü o̱ mü'büji.
23485	MAT 9:37	E Jesús o xipji c'ua c'o o̱ discípulo va jyëtspiji ndëxü c'o nte'e: ―Na puncjü yo ndëxü yo ya jogü, pero ts'ëtjo yo ndagrëxü.
23486	MAT 9:38	Mizhocjimi ngue o̱ cjaja yo ndëxü. Nguec'ua rí dyötqueji angueze ra ndäjä c'o xe 'ñaja mbëpji ra ẽji, ra 'ñe pëpjiji cja ne dagrëxü.
23487	MAT 10:1	Nuc'ua e Jesús o ma't'ü c'o doce o̱ discípulo ro chëzhiji a jmi. Cjanu o unüji poder ngue c'ua ro sö ro pjongüji o ndajma c'o dya jo, y ro jocüji texe c'o ndötc'ijeme, 'ñe texe c'o mi sö na ü.
23488	MAT 10:2	Nujyo, ngue o̱ tjũ'ũ c'o doce discípulo c'o o xipjiji c'ua apóstole: E Simón c'ü xo mi xiji Pedro, 'ñeje e Andrés c'ü nu cjuarma, 'ñe e Jacobo c'ü nu t'i e Zebedeo, 'ñe e Juan c'ü nu cjuarma e Jacobo.
23491	MAT 10:5	E Jesús ya mi ngue ro ndäjä c'o doce apóstole, nguec'ua va xipjiji c'ü ro tsjaji. O xipjiji a cjava: ―Dya rí möji cja o̱ 'ñiji yo dya menzumü a Israel, dya xo rí sät'äji cja o̱ jñiñi yo menzumü a Samaria.
23494	MAT 10:8	Rí jocüji c'o ri sö'dyë. Y rí tsjapüji ra te'e c'o ya rguí ndũ'ũ. Y rí dyät'äji c'o ri sö o lepra. Y rí pjongüji o ndajma c'o dya jo cja o̱ mü'bü yo nte. 'Ma rí pjösc'eji a cjanu yo nte, dya rí cobraji. Na ngueje o dya'c'ütjoji Mizhocjimi ne poder.
23497	MAT 10:11	’Nu 'ma ja c'o rí sätc'eji, zö pje nde ma jñiñi o ndajñiñi, rí tsjaji t'önü nu, cjó ngue c'ü na jonte nu cja c'e jñiñi. Nguec'ua je rí oxüji cja o̱ ngumü c'ü, hasta 'ma cja rí ñe rí pedyeji; dya rí pötqueji ngumü rgui oxqueji.
23503	MAT 10:17	Rí pjötpüji ngüenda yo nte, na ngueje ra zints'iji nu ja ra jñün'c'üji ngüenda c'o pje pjëzhi. Y ra ndaxc'üji cja c'o o̱ nintsjimiji anguezeji.
23504	MAT 10:18	Ra zints'iji cja c'o gobernador 'ñe cja c'o rey, na ngueje i̱ṉ ejmezgöji. Nguec'ua rí xiqueji anguezeji 'ñe c'o 'ñaja nte, ja ga cjazgö.
23506	MAT 10:20	Na ngue c'ü rí ñagueji, dya ngue c'ü rí tsjijñitsjëji; ngue o̱ Espíritu Mizhocjimi c'ü nin Tatagueji ra dya'c'eji c'e jña'a.
23507	MAT 10:21	’Cãrã c'o ra nzhö'ö nu cjuarma ra mbö't'üji. Cãrã o tata c'o ra nzhö'ö nu t'i. Cãrã t'i c'o ra chũtsjëji nu tataji 'ñe o̱ nanaji, y ra mbö't'üji.
23510	MAT 10:24	Xe sido o ña e Jesús o xipji 'na ejemplo c'o o̱ apóstole, o mama: ―Xenda respetaoji 'na xöpüte que na ngue c'o o̱ discípulo. Y xenda respetaoji 'naja lamu que na ngue c'o o̱ mbëpji.
23511	MAT 10:25	Nguec'ua 'ma ra sufre 'na xöpüte, xo ni jyodü ra sufre c'o o̱ discípulo. Y 'ma ra sufre 'na lamu, xo ni jyodü ra sufre c'o o̱ mbëpji. Y 'ma ra mama yo nte ra xiji dya jo 'naja bëzo, xenda ra xiji dya jo c'o ri cãrã o̱ ngumü.
23513	MAT 10:27	Na puncjü c'o ín jñagö, nguextjotsc'eji i̱ dyäräji 'ma mi cãrãtsjëgöji. Nguec'ua ni jyodü rí xipjiji yo nin minteji texe c'ua ja rí chjëji. C'o jña c'o rí xi'tsc'ötsjëji, rí xipjiji ngue c'ua ra dyäräji texeji.
23520	MAT 10:34	’I̱ṉ pëzhgueji rvá ẽcjö cja ne xoñijõmü ngue c'ua dya cja ra chũ yo nte. Pero dya rí tsjijñiji a cjanu. Dya ngue c'ü rvá ẽcjö c'ü. Na ngueje c'ü rvá ẽcjö, ra bübü o chũ cja yo nte.
23521	MAT 10:35	Na ngue c'ü rvá ẽcjö, cãrã bëzo c'o ra jyonbüji o chũ, ra tsja c'o o̱ t'iji. Cãrã ndixũ c'o ra jyonbüji o chũ, ra tsja c'o o̱ xunt'iji. Cãrã ndixũ c'o ra jyonbüji o chũ, ra tsja c'o o̱ cjöji.
23527	MAT 10:41	C'o ra säjä 'naja profeta na ngue c'ü ni ña o̱ jña Mizhocjimi, Mizhocjimi ra unüji c'o na jo, c'ua ja nzi rgá unü c'o profeta. C'o ra säjä 'na nte c'ü cja na jo na ngue c'ü ni tsja na jo, xo ra unüji c'o na jo c'ua ja nzi rgá unü c'o cja na jo.
23529	MAT 11:1	Nuc'ua 'ma o nguarü e Jesús o xipji c'o doce o̱ discípulo c'ü ro tsjaji, cjanu ndäji o möji. Cjanu o mbedye c'ua e Jesús, cjanu o ma cja c'o o̱ jñiñi anguezeji, ngue c'ua ro xöpü c'o nte y ro zopjüji.
23530	MAT 11:2	E Juan xe ma o'otjo a pjörü. Nuc'ua 'ma o mbãrã angueze c'o mi cja e Jesucristo, o ndäjä c'ua yeje c'o o̱ discípulo o säjui cja e Jesús.
23532	MAT 11:4	Cjanu o ndünrü c'ua e Jesús o xipjivi: ―Mëvi ma xipjivi e Juan yo i̱ṉ ärävi, 'ñejyo i̱ṉ jandavi.
23533	MAT 11:5	Rí ma xipjivi e Juan c'ü ya janda yo mi ndëzhö; xipjivi c'ü ya nzhodü yo mi me'dye; xipjivi c'ü ya jogü yo mi sö'ö o lepra, 'ñe yo mi ngogõ, ya ärä yo. Xo rí xipjivi c'ü ya tetjo yo ya vi ndũ, 'ñe c'ü rí zopcjö yo dya pje pë's'i, rí xipjiji nu o̱ jña Mizhocjimi nu me na jo.
23534	MAT 11:6	Xo rí xipjivi, 'ma cjó c'o ra sido ra 'ñejmezü y dya ra yembeñe c'ü rguí xõgü co nutscö, ngue nu rguí mäjä 'ma c'ü, eñe e Jesús va xipji c'o o̱ discípulo e Juan.
23535	MAT 11:7	O ma c'ua c'o yeje o̱ discípulo e Juan. Nuc'ua e Jesús o mbürü o xipji c'o nte c'ua ja ma cja e Juan, o mama: ―'Ma i̱ ma ñuji e Juan cja c'e majyadü, ¿pje mi cjijñiji rvi ma chöt'üji? ¿Cjo mi cjijñiji c'ü rvi chöt'üji 'naja bëzo c'ü ri pötpü o̱ jña, nza cja ga pötü o̱ lugar 'naja xitji 'ma juant'a e ndajma?
23536	MAT 11:8	¿Pje mi cjinncjeji c'ü rvi ma chöt'üji? ¿Cjo mi cjinncjeji c'ü rvi chöt'üji 'naja bëzo c'ü ri je bitu c'o me ni muvi? Tsjijñiji. C'o je'e bitu c'o me ni muvi, ngue c'o rey 'ñe c'o cãrã cja o̱ palacio.
23537	MAT 11:9	Nama, ¿pje mi cjijñiji c'ü rvi ma chöt'üji 'ma? ¿Cjo mi cjijñiji c'ü rvi chöt'üji 'naja profeta? Jã, rí mangö ngue 'naja profeta. Pero xenda ni muvi o̱ bëpji angueze que na ngueje c'o 'ñaja profeta.
23538	MAT 11:10	Je t'opjü o̱ jña Mizhocjimi c'ü mama ja ga cja e Juan: Dyärä, ró juajnügö 'na bëzo ra zopjü yo nte ra xipjiji ín jñagö. Ra ot'ü in xo'ñigue, ngue c'ua 'ma rí mague, ya rguí bübü dispuesto yo nte ra dyä'tc'äji, eñe.
23539	MAT 11:11	Na cjuana rí xi'tsc'öji, dya ch'unü 'naja bëpji yo nte c'ü ni muvi nza cja c'ü o unü Mizhocjimi e Juan. Zö me ma nojo c'e bëpji c'ü mi pë's'i e Juan, 'ñe me ma zö, pero xenda na zö 'ma cjó c'o ra tsjapü Mizhocjimi o̱ nte, eñe e Jesús.
23540	MAT 11:12	Xe sido o ña e Jesús o xipjiji: ―Bübü c'o zopjü yo nu minteji, xipjiji c'ü ni jyodü ra unü o̱ mü'büji Mizhocjimi ra tsjapüji o̱ Jmuji. Pero ndeze c'o pa 'ma o mbürü e Juan Bautista o zopjü yo nte, hasta yo pa dya, nu c'o ga cjanu ga zopjü yo nu minteji, sufreji cja dyë yo nte. Y c'o nte c'o jodü Mizhocjimi co texe o̱ mü'bü, ngue c'o cjapü Mizhocjimi o̱ nte.
23541	MAT 11:13	Texe c'o o̱ jña Mizhocjimi c'o o dyopjü c'o profeta, 'ñe c'o xiji ley, mi mamaji c'ü ro ẽjẽ c'e pa 'ma ro manda Mizhocjimi. Pero 'ma o mbürü e Juan o zopjü yo nte, ya ma sädä c'e pa.
23542	MAT 11:14	Nu 'ma i̱ṉ ne rí creoji c'ü rí xi'tsc'öji, rí xi'tsc'öji e Juan o pätpä e Elías c'ü mi te'begueji ro ẽjẽ na yeje.
23544	MAT 11:16	’Rá xi'tsc'öji ja ga cja yo nte yo cjë yo rí cãrãji dya. Anguezeji chjëntjui nza cja yo ts'it'i yo junrü cja chõjmü yo eñe cjaji o mbaxua, ma't'üji o̱ dyoji mamaji: “Ró pjë'pc'ijme o flauta, pero nu'tsc'eji dya i̱ nemeji”, embeji yo nu dyoji. O 'ma jiyö, eñeji cjaji como que ya vi ndũ 'na nte, eñe pa ögüji c'e añima, xipjiji nu mit'iji: “Me ró nzhumüjme rvá xörüjme, pero nu'tsc'eji dya i̱ huëgueji”, eñeji.
23546	MAT 11:18	Je xo ga cjatjonu yo nte yo cãrã yo cjë dya. 'Ma o mbürü e Juan o pëpji, o xõgü, dya cjó go zivi o xëdyi c'ü rví mäjä. Nguec'ua yo nte mamaji: “E Juan bübü o̱ mü' bü c'ü dya jo”, eñeji.
23548	MAT 11:20	Nuc'ua e Jesús o mbürü o huënch'i c'o mi menzumü cja ja nzi c'o ndajñiñi. Na ngueje angueze vi jocü na puncjü c'o mi sö'dyë, 'ñe vi tsjapü o te ja nzi c'o ya vi ndũ'ũ, y na puncjü c'o pje nde vi tsja'a. Pero dya go nzhogü o̱ mü'büji cja Mizhocjimi. O mama a cjava e Jesús va huënch'iji:
23549	MAT 11:21	―Nu'tsc'eji i̱ṉ menzumüji a Corazín, 'ñetsc'eji i̱ṉ menzumüji a Betsaida, juentsc'eji ra tsja'c'ü Mizhocjimi rí sufreji. Na ngueje cja in jñiñiji ró cjagö na puncjü c'o na nojo c'o nunca mi jandagueji, pero dya go nzhogü in mü'büji cja Mizhocjimi. Nu 'ma je ri ngueje a ma a Tiro 'ñeje a ma a Sidón c'ü ro jizhi a cjanu, ya rví mezhe c'ü ro nzhogü o̱ mü'büji cja Mizhocjimi c'o mi menzumü nu, zö ma s'oji. Ya rví jye'eji c'o na ãrã, y ya rví minji cja bozivi c'ü ro jizhiji c'ü ya vi nzhogü o̱ mü'büji.
23551	MAT 11:23	Nu'tsc'eji i̱ṉ menzumüji a Capernaum, i̱ṉ pëzhgueji c'ü me na jotsc'eji rí sätc'eji a jens'e; pero rí xi'tsc'öji ra tsja'c'üji rí ma sufregueji a linfiernu. Na ngueje cja in jñiñiji ró cjagö na puncjü c'o me na nojo, pero dya nzhogü in mü'büji cja Mizhocjimi. Nu 'ma je ri ngueje a ma a Sodoma c'ü ro cjagö a cjanu, xe ri büntjo dya c'e jñiñi.
23553	MAT 11:25	C'e ndajme, o dyötü Mizhocjimi e Jesús o mama: ―Mi Tatats'ügö, i̱ṉ mandague a jens'e 'ñe textjo cja ne xoñijõmü. Rí da'c'ü 'na pöjö na ngueje yo jña yo, dya i̱ unügue c'ü rví mbãrã c'o cjapü me pãrã. C'ü i̱ tsjague, i̱ unngue c'ü ro mbãrã c'o dya mi pãrã.
23555	MAT 11:27	Nuc'ua e Jesús o xipji c'o o̱ discípulo: ―Texe o poder, ya nde dyacö mi Tatagö. Dya cjó pãcö c'ua ja ga cjazgö; nguextjo mi Tatagö c'ü pãcö. Dya cjó xo pãrã mi Tatagö; nguextjozgö o̱ T'izgö rí pãrãgö. Y nutscö rí jíchi c'o rí ne rá jíchi c'ua ja ga cja c'ü mi Tatagö; ngue c'ua xo ra mbãrã c'o.
23556	MAT 11:28	Cãrãtsc'eji i̱ṉ jonnc'eji rí tsjaji c'o ne Mizhocjimi, pero ya tõgü in mün'c'eji. Chjä'däji co nutscö, rá da'c'öji ra söya in mün'c'eji, dya cja pje rí mbeñeji.
23559	MAT 12:1	'Na nu pa, o cjogü e Jesús c'ua ja mi cja o ndëxü; mi ngue c'e pa 'ma mi söya c'o menzumü a Israel. Mi sant'a c'o o̱ discípulo e Jesús, nguec'ua ma tücüji o ñirëxü c'o mi tjõ't'üji; cja rrũ zaji.
23560	MAT 12:2	Nuc'ua 'ma mü o jñanda c'o fariseo c'o mi cja c'o discípulo, cjanu o xiji c'ua e Jesús: ―Jñant'ma yo i̱ṉ xöpque, na cjaji c'o mama o̱ ley Mizhocjimi c'ü dya rá cjaji yo pa yo rí söyaji.
23561	MAT 12:3	O ndünrü c'ua e Jesús o xipjiji: ―Nu'tsc'eji ya i̱ xörügueji nu c'ü o tsja e David 'ñe c'o mi dyoji, 'ma ya mi sant'aji; maco dya i̱ṉ so'büji anguezeji.
23562	MAT 12:4	O cjogü e David cja o̱ ngumü Mizhocjimi nu ja ma sjũ. Cjanu o jñü c'ua c'o tjõmëch'i c'o mi jũsp'üji Mizhocjimi nu. Nuc'ua e David 'ñe c'o mi dyoji o ziji c'o tjõmëch'i. Maco mama c'o ley c'ü dya mi sö e David ro zi c'o, ni ri ngue c'o mi dyoji; mi nguextjo mböcjimi c'o mi sö'ö ro zi c'o.
23563	MAT 12:5	Nu'tsc'eji ya xo i̱ xörügueji c'ü mama c'e ley ja ga tsja o mböcjimi. Mama c'e ley c'ü pëpji yo mböcjimi a mbo cja c'e templo yo pa yo rí söyaji, pero dya pë's'iji nu s'ocüji; maco sjũpa yo.
23565	MAT 12:7	Ya t'opjü a cjava: “C'ü ni pötcöji o animale cja rrĩ päscöji c'o, na jo c'ü. Pero c'ü xenda rí negö, ngue c'ü rí juentsqueji yo nin minteji”, eñe Mizhocjimi. Nu'tsc'eji i̱ṉ fariseoji, nu 'ma rvi unnc'eji ngüenda c'ü pje ne ra mama ne jña nu, dya rvi so'bügueji 'ma nujyo ín discípulogö yo dya pë's'i nu s'ocü ga ndücüji yo ñirëxü ra zaji ne sjũpa.
23567	MAT 12:9	Cjanu o mbedye c'ua e Jesús nu, o ma cja c'ü o̱ nintsjimi anguezeji.
23568	MAT 12:10	Ma bübü nu 'naja bëzo c'ü mi dyot'ü 'naja o̱ dyë. C'o fariseo c'o mi cãrã nu, mi jodü ja rvá ngöt'üji e Jesús cja c'o pje mi pjëzhi; nguec'ua va dyönüji e Jesús, o xiji: ―¿Cjo mama ne ley c'ü sö rá ät'äji yo sö'dyë ne pa nu rí söyaji?, eñeji.
23571	MAT 12:13	Nuc'ua e Jesús o zopjü c'e bëzo c'ü mi dyot'ü a dyë, o xipji: ―C'uana dya in dyë. Cjanu o c'uana c'ua o̱ dyë. Ixco jogü c'ua, c'ua ja nzi ma cja c'ü 'naja o̱ dyë.
23575	MAT 12:17	Nguec'ua ya ma sädä o̱ jña Mizhocjimi c'ü vi mama c'e profeta Isaías:
23578	MAT 12:20	Cãrã nte c'o nza cja 'naja dye'e c'ü ya cho't'ü, na ngue dya ga zëzhi ga 'ñejmeji. Xo cãrã c'o nza cja 'naja sivi c'ü me pjüt'ü, na ngue dya nda bübü jya 's'ü o̱ mü'büji. Pero nín mbëpcjö, dya ra chjotü c'o; ra mbös'ü c'o. Nguec'ua ra zädä c'ü ra tsjaji c'o na jo.
23579	MAT 12:21	Yo dya menzumü a Israel nguejyo ra 'ñench'e o̱ mü'büji rgá nde'beji angueze, eñe c'e profeta va pätpä Mizhocjimi. Nguec'ua 'ma o ẽ e Jesús o 'ñe zopjü c'o nte, ma sädä c'ü vi mama c'e profeta.
23580	MAT 12:22	C'ü 'na nu pa, o ẽ c'o ma siji 'naja bëzo c'ü vi zürü 'naja o̱ ndajma c'ü dya jo; o sinpiji a jmi e Jesús. Nu c'e bëzo mi ndëzhö, y mi ngone. Nuc'ua e Jesús o jocü c'ua c'e bëzo. Nuc'ua c'e bëzo, cjanu o ña c'ua y o jñanda c'ua.
23581	MAT 12:23	Nguec'ua me mi cjijñi texe c'o nte mi mamaji: ―Pãrã, ¿cjo ri ngue o̱ mboxbëche e David nu rí te'beji ra manda?, mi eñeji.
23584	MAT 12:26	Xo 'ñetjo e Satanás 'ma ro pjongü c'o demonio c'o ngue o̱ dyoji, ro chũtsjë 'ma c'o. Y 'ma rva cjanu, ¿ja rvá sö xe ro manda 'ma c'ü?
23585	MAT 12:27	¿Jenga i̱ṉ xitscöji ngue e Satanás c'ü o dyacö ne poder nu rgá pjongü yo demonio? Maco c'o in dyocjeji xo pjongüji yo. Ixi 'ñetsetjo c'ü na s'o gui tsjijñiji.
23586	MAT 12:28	Rí xi'tsc'öji ngueje o̱ Espíritu Mizhocjimi c'ü o dyacö ne poder nu rí pjongü yo demonio. Nguec'ua rí jñunt'ü in mün'c'eji c'ü na cjuana ya säjä a ndetsc'eji nu c'ü o 'ñeme Mizhocjimi ra manda.
23587	MAT 12:29	’Rí önnc'üji, ¿ja rgá sö'ö cjó ra cjogü cja nu ngumü 'naja bëzo c'ü me na zëzhi, cja rrũ jñünbü c'o ri pë's'i, 'ma dya ot'ü ra jyü'tp'ü a dyë c'ü na zëzhi? Nuc'ua ya ra sö ra põnbü 'ma texe c'o ri pë's'i cja o̱ ngumü. Je xo ga cjazgö nu, ya ró tõpü c'ü dya jo ngue c'ua sözgö rá pjongü dya yo demonio.
23589	MAT 12:31	’Nguec'ua rí xi'tsc'öji, texe c'o o̱ nzhubüji ra sö ra perdonaoji yo nte. Xo 'ñe texe c'o s'o va jña c'o ra xiji Mizhocjimi. Pero c'o ra zadü o̱ Espíritu Mizhocjimi ra mamaji o̱ bëpji o̱ Espíritu ngueje o̱ bëpji c'ü dya jo, nuc'o, nunca ra perdonaoji c'o.
23590	MAT 12:32	C'o pje nde ra xitscöji nutscö rvá ẽcjö cja Mizhocjimi, ra sö ra perdonaoji c'o. Pero c'o ra zadü o̱ Espíritu Mizhocjimi, nunca ra perdonaoji c'o, ni ri ngue yo cjë dya, ni xo ri ngueje c'o cjë c'o va ẽjẽ 'ma ya rguí nguins'i ne xoñijõmü.
23592	MAT 12:34	Tsjijñiji o pozü, na s'oji na ngueje po'o o̱ posuña a ne. Je xo ga cjatsc'eji nu; na s'otsc'eji, nguec'ua ga mbedye in teji c'o na s'o. Na ngue c'o rí pë'sc'öji cja ín mü'büji, ngue c'o pedye cja ín tegöji.
23593	MAT 12:35	C'o nte c'o cja na jo, mama c'ü na jo c'o, na ngueje pë's'iji na jo cja o̱ mü'büji. Pero c'o nte c'o cja na s'o, mama c'o na s'o jña c'o, na ngueje pë's'iji na s'o cja o̱ mü'büji.
23594	MAT 12:36	Nutscö rí xi'tsc'öji, texe jña c'o ra mbedye o̱ ne yo nte, zö dya ra nguijñi o̱ ñi'iji, ra jñünpüji ngüenda c'o, nu pa c'ü ra tjün ngüenda.
23595	MAT 12:37	C'o jña c'o na jo c'o i̱ṉ mangueji dya, ngue c'o rgui pedyeji na jo c'o. Pero c'o jña c'o na s'o c'o i̱ṉ mangueji dya, ngue c'o rguí tsja'c'üji rí sufregueji c'o, eñe e Jesús.
23599	MAT 12:41	C'e pa 'ma ra tjün ngüenda, ra bübü nu c'o mi cãrã a Nínive, xo 'ñejyo nte yo cãrã yo cjë dya. E Jonás o ma zopjü c'o mi menzumü a Nínive; nguec'ua va nzhogü o̱ mü'büji cja Mizhocjimi. Pero nu'tsc'eji i̱ṉ cãrãji yo cjë dya, dya nzhogü in mü'büji, maco zo'c'eji dya nu pjëzhi xenda na nojo que na ngue e Jonás. Nguec'ua ra jñün'c'eji ngüenda rí sufregueji.
23600	MAT 12:42	C'e pa 'ma ra tjün ngüenda, ra bübü nu c'e ndixũ c'ü mi manda a ma Sur, xo 'ñejyo nte yo cãrã yo cjë dya. Nu c'e ndixũ o ẽjẽ ndeze nu ja tjorü ne xoñijõmü, o ẽ dyärä c'o mi mama e Salomón c'ü mi pë's'i na puncjü o̱ pjeñe. Pero nu'tsc'eji i̱ṉ cãrãji yo cjë dya, dya i̱ṉ ne rí dyäräji; maco bünc'ua dya nu 'naja nu xenda pë's'i o̱ pjeñe que na ngueje e Salomón. Nguec'ua ra jñün'c'eji ngüenda rí sufregueji.
23601	MAT 12:43	’'Naja demonio c'ü dya jo 'ma ra mbedye cja o̱ mü'bü 'naja nte, ra nzhodü c'ua ja na dyodü; jodü c'ua ja ra söya, pero dya ra chöt'ü.
23603	MAT 12:45	Nuc'ua ra ma c'ua c'e demonio xe ra ma siji c'o xe siete c'o nu midemonioji c'o xenda na s'o que na ngueje angueze; ra ẽ cjogüji cja o̱ mü'bü c'e bëzo, ra mimiji nu. Nuc'ua xenda ra sufre c'e nte c'ü, que na ngueje 'ma ot'ü. Na ngue xenda ra manda c'ü dya jo. Je xo rga cjanu rgá zädä yo nte yo cãrã yo cjë dya yo me na s'o ga tsja, eñe e Jesús.