23221	MAT 1:8	Pa' Asa'ak'i qa pa' ƚa's qa ƚii Josafat. Pa' Josafat'ik'i qa pa' ƚa's qa ƚii Joram. Pa' Joram'ik'i qa pa' ƚa's qa ƚii Uzías.
23225	MAT 1:12	In mexe i'ni'kii pa'aj pa' Babilonia pa' Jeconias'ik'i qa nekfik'i pa' ƚa's qa' ƚii Salatiel. Pa' Salatiel'ik'i qa pa' ƚa's qa ƚii Zorobabel.
23231	MAT 1:18	Aka'an ƚunye'jkii pa'aj in i'nk'a nekfik'i pakha'aj ha' Jesucristo. Ke' ƚenene ƚii María jutsiqetsi'ƚ wetju'ƚ pa'aj qu' ƚewhe'ye'yi'ij pa' José. In mexente' i'ntaxijupha' pa'aj qa yiwkajitsheninƚe pa' ƚet'unha'x pa' Espíritu Santo.
23232	MAT 1:19	Pa' José, María ƚewhe'ye', yatsathen. Nite' yisu'un qu' pekhel ƚ'anye'ji'ijkii pa'aj ke' María, qa yisu'un qu' niliƚi'ij qa'nte' nenikfe'le'ets pekhewep.
23233	MAT 1:20	In mexe yijamtitaxijupkii pa'aj aka'an, qa in ima' qa itsowoƚ'axij pa'aj pa' ewi'ƚ ángel ta'ƚii pa' Yatsat'ax'inij, qa yit'ijets pa'aj: —José, ta'ƚets ka' David'ik'i, hasu'uj e'nijiwei qu' ni'ijup ne' María qu' ewhe'ye'yi'ij qe pa' ƚa's qu' nenektaxfik'i ta'ƚets na' ƚet'unha'x na' Espíritu Santo.
23234	MAT 1:21	Ne' María qu' nenektaxfik'i pa' ƚa's qa eqiyi'ij hatse' Jesús. Ƚii aka'an qe qa' naqsi'jij pe' ƚewuƚ'ets ene' jukhew qa efuts ha'ne ƚetset.—
23235	MAT 1:22	Week aka'an in ƚunye'jkii qe qa' nafits aka' yit'ij pa'aj pa' Yatsat'ax'inij in i'nijji' pa' ewi'ƚ profeta qa yit'ij:
23238	MAT 1:25	Qa nite'ƚe ewi'ƚ i'wi'ƚi' nite' t'eku'mets iye, pekhe'en qa nekfik'i pa' ƚa's, qa pa' José qa ƚeqiyij Jesús.
23239	MAT 2:1	In hats neki'fik'i pa'aj ha' Jesús ha' witset'ii Belén, hikha' witset yatsat'axij ha' sehe' Judea, hik pakha'aj mexe tenek'enhei pa' Herodes. Qa namets pa'aj ha' witset Jerusalén pe' jukhew ta'ƚii pa' neƚu'uju'ƚ. Pekhewe'en nikfe'lets qa yejeƚijupkiiha iye ne' footekii,
23240	MAT 2:2	qa inaqfaakaniikii pa'aj: —¿Pa'n i'ni' pa' ƚatata ene' judío pa' hane'ej nekfik'i? Qe hi'weni'ƚii ke' ƚoqo footeki' in nekpha'm na' neƚu'uju'ƚ qa heneki'ƚii qu' nek'iyini'ƚii pakha'an.—
23242	MAT 2:4	Ma' qa iyinii qa no'thet wetju'ƚ pe' week tenek'enhe'yij pe' pa'il qa pe' i'nq'ijatshenij iye ke' Moisés ƚe'lijei, qa nifaakanij pa'aj pa'n neki'fik'i hatse' pa' Cristo.
23243	MAT 2:5	Pekhewe'en qa yit'ijju' pa'aj: —Na' Belenii na' sehe' ƚii Judea qe hik aka' yika'ajji' pa'aj pa' ewi'ƚ profeta in yit'ij:
23245	MAT 2:7	Pa' Herodes qa wanat'inij in iyinii iye pa'aj pe' jukhew pe' nikfe'lets pe' footekii. Ma' qa nifaakanijha pa'aj, qa yit'ijets: —¿Pa'n uja'xik'i juwelits in ƚi'weni'ƚii pe' footeki'?—
23246	MAT 2:8	Ma' qa yukinii ha' Belén qa yit'ijets pa'aj: —Ma'aƚii qa' anfaakani'ƚiikiiha pa' iini'ha pa' omeƚa's. Qu' i'weni'ƚ qa' enfeli'ƚ ye'm ma' qa' hakjiiyek qa' nek'iyinjiiyek.—
23247	MAT 2:9	Ekewe'en ƚ'anye'jets pa'aj pa' Herodes pe' jukhew ma' qa ikkii pa'aj. Qa pe' footeki' pe' hayiits yi'wenii pa'aj na' neƚu'uju'ƚ qa yi'wen iye qa ikik'ui yojo'ok'oi pa'aj pe' jukhew qa yamii pa' i'ni' pa' omeƚa's. Ma' qa amani' pe' footeki' qa i'nipji' pe' ƚetsi'.
23248	MAT 2:10	Pe' jukhew in yi'wenii iye pe' footeki' ma' qa qi in ƚe'sitsi'mkii pa'aj.
23249	MAT 2:11	Ma' qa uyifi pe' ƚetsi' qa yi'wen pa'aj pa' omeƚa's qa pe' ƚenene María. Ma' qa wonokok'enijupju'kii qa iyinii pa' omeƚa's. Qa sujƚe qa nit'osƚe' pe' ƚeqeti'najkii qa tisij pe' oro qa na'aj tene'ƚju' ewjisii incienso qa' pakhap ewjisii qa ƚii mirra.
23251	MAT 2:13	In ikkii pa'aj pe' jukhew qa neketsju' pa'aj pa' ewi'ƚ ƚaqa ángel pa' Yatsat'ax'inij itsowoƚ'axij pa' José qa yit'ijets pa'aj: —Eniipha'm. Ku'mi' na' omeƚa's qa ne' ƚenene iye qa' ilati'ƚetsfik'i na' Egipto ƚeqe sehe' qa' hikna' qu' ni'eku'niƚi' teek jutsitax qu' hit'iƚij ewets iye qa' etpili'ƚets. Qe niwoyo'oikii na' Herodes qu' nilan ha'ne omeƚa's.—
23253	MAT 2:15	Qa hik pakha' qa i'ni' ipƚu'ui in wa'm pa' Herodes'ik'i. Hik aka' ƚunye'j qe qa' nasinik'i pa' ƚ'anye'j pa'aj pa' Yatsat'ax'inij in i'nijji' pa'aj pa' ewi'ƚ profeta qa yit'ij: —Na' Egipto ƚeqe sehe' hikna' i'ntaxi' in haiya'yii na' ya's.—
23254	MAT 2:16	Ma' qa in nikfe'lets pa' Herodes in yaqankii pe' jukhew qa qi in nayu'kii. Qa inoqwoninii pe' week omehets qu' nanlanju' week pe' wetsjuk ƚeqe'ninqapits yamijiiju' na'aj i'nk'a nekfik'i. Qa' nanlanju' pe' week omehets pa' Belén qa pe' ipƚuletskii iye witsetits pakha' hats yumti qu' ƚuk'eye' pa' omeƚa's. Qe yijamti'ik'i pa' ipƚu'uk'i pa' yit'ijju' pe' jukhew in i'nk'a yi'wenii pe' footeki'.
23255	MAT 2:17	Ma' qa yasiinik'iha iye pa'aj pa' tooxik'i nifel pa' ewi'ƚ profeta'ik'i ƚii Jeremías in yit'ij:
23256	MAT 2:18	—Tepiikaxtii pe' qi in ip efu Ramá ƚeiƚeki'. Ip qa qi in yejtsi'le'kii pe' Raquel yayintaxik'i pe' ƚelitsik'i. Nite' ƚeke' qu' namehet pe'ye', qe hats naxju' pe' ƚelitsik'i.—
23261	MAT 2:23	In yamets pa'aj ha' Galilea ma' qa i'ni'kii ha' witset ƚii Nazaret. Ma' qa hats yasiinik'iha pa' ƚ'anye'j iye pa'aj tooxik'i pa' ewi'ƚ profeta yika'ajji' pa'aj ke' Intata ƚe'lijei: —Pakha'an qa' ƚenqiyi'ij hatse' Nazaret ƚeiƚe'.—
23264	MAT 3:3	Ha'ne Juan hik ha'ne pa' toxik'i nifel pa'aj pa' profeta'ik'i Isaías in yit'ij: —Tepiikaxtii pa' ƚ'a'x pa' taya'yi'kii pa' ham i'ni'i' in yit'ij: “Aqsi'ji'ƚik'i pa'qu' ƚikheyije' pa' Yatsat'ax'inij, qa' natsathen iye hasu'uj q'if'imme' pe'qu' ƚ'ikheijeye'.”—
23265	MAT 3:4	Pe' ƚeqhinatai pa' Juan taqsijkitiyijkii ne'ej ats'etets ƚ'ewkujits qa pa' ƚeqelutsax qa inqa'met ƚ'aj qa pe' ƚaqats qa efenheyik'i qa na'aj ƚene'ji' witaq.
23267	MAT 3:6	Pe' tetfeljiiji'm pe' ƚewuƚ'ets, ma' qa' ka' Juan qa nimpuujinji'ijji'ju' ha' haqqi' Jordán.
23268	MAT 3:7	Qa in yi'wen pa' Juan in olots pe' fariseol qa pe' saduceol iye in nektaxii qu' nenimpuujinju' iye qa yit'ijets pa'aj: —Hik ejunyejeyi'ƚ q'oiq'oyits ƚelits. ¿Ƚekpa' nifeli'ƚ e'm qu' ƚeke'ye' qu' ilati'ƚik'ui hatse' pa' qi iftsax ƚawak pa' Dios?
23271	MAT 3:10	Qa pe' witfejinetki' qa hats we'nenijupju' pa' ƚefitets pe' najkakui. Qa hik ta'ƚijupi', week pe'qu' najkak'e qu' nite' ƚe'sitse' pe'qu' ƚeye' qa' newetfekinifi qa' netwumhitiiji'ju' pa' fe't.
23272	MAT 3:11	Yakha' yijaa'ija in k'empuujini'ƚji' ha'ne iweli'ƚe qa ikji' qu' hats ili'iƚij pe' uƚ'ets in ƚaqsiiƚijkii, qa hakha'ƚe teke'lenju' qu' nanam hatse' qa' nempuujini'ƚji' pa' Espíritu Santo qa pa' fe't iye. Hakha'an les t'un. T'anyipji'. Yakha' nite' ye'weju'ƚij qu' henit'ijji' pe' ƚ'otshilaxtii.
23273	MAT 3:12	Hats t'eku'mi'kii pe' ƚeqe tseyem qa' niwu'mpha'mkii qu' naqsi'jji' pe' trigo hats'inha pa' t'unik'i qa' niwu'mkii pe' ƚ'ajits. Qa pe' ƚoi qa' naqsi'j qa' nenifi pe' ƚextsi'ij, qa pekhewe'ƚe ƚ'ajits qa' niwu'mji'ju'kii pa' fe't nite' yom.—
23277	MAT 3:16	In yili'ij in yimpuujin qa ikik'uipha'm pa'aj ha' iweli', qa hik pa'aj qa qhofii na' wa'sji' qa yi'wen pa' Intata ƚeqe Espíritu hik ƚunye'jtax ofo' in te'nilit'etsju' qa i'nipji' pa'aj ha' Jesús.
23284	MAT 4:6	—Qu' yijaayi'ija qu' o' Dios ƚa'se', ilit'iiju' qe ke' we'nika'ajji' yit'ij iye: “Qa' nenukinju' ne' ƚaqa angelits qa' nejeƚ ewets. Qa pe' ƚokoyei qa' net'eku'm e' hats'inha qa'nte' neqfe'metene' ne' utel ne' ef'iyei.”—
23287	MAT 4:9	Qa yit'ijets: —Week qu' k'eƚisij enewe'en qu' monokok'enyifi qa' iyinyii.—
23289	MAT 4:11	Ma' qa pa' inwo'met qa ikik'ui pa'aj ha' Jesús. Qa namets pe' angelits qa t'ifti'ts'ets pa'aj.
23290	MAT 4:12	In i'ye'ej pa'aj ha' Jesús in i'nifi pe' witq'opheƚitjii pa' Juan, qa ik pa'aj qa yamii ha' sehe' Galilea.
23291	MAT 4:13	Qa nite'ƚe amani' ha' witset Nazaret qa ikii qu' na'ni' ha' witset Capernaum meti'm ha' ƚotkoyek ke' kaƚi' te'weyij hekhewe' sehel Zabulón qa Neftalí.
23292	MAT 4:14	Aka'an in ƚunye'jkii qe qa' nasiinik'iha pa' ƚ'anye'j pa'aj pa' profeta'ik'i Isaías in yit'ij:
23293	MAT 4:15	—Sehe' Zabulón qa sehe' Neftalí, ikji'teje'm na' wit'ikheyi'j yamiiju' na' qi iweli' neƚu'uju'ƚ te'weyi'mii na' haqqi' Jordán. Sehe' Galilea i'ni' ne' olots nite' Judiol.
23296	MAT 4:18	Ha' Jesús qa ikik'iju' pa'aj ha' ƚotkoyek ke' kaƚi' Galilea qa yi'wen pa'aj he' wetsjuk witjefeye'k. Ewi'ƚ ha' ƚii Simón, qa ƚii iye Pedro qa hakhap iye qa ƚii Andrés. Enewe'en mexe teq'ehemkiiju' pa'aj qe hik aka' ƚ'ithayijkit ek.
23299	MAT 4:21	Qa pa' ha'niiji'in qa yi'wen iye pa'aj hekhewep witjefeye'k iye ƚelits ha' Zebedeo ƚiyits, Jacobo (Santiago) qa ha' Juan. I'nji' pa'aj pe' ƚenhitjii tokoyei ƚasi' weeki'ƚ ha' ƚatata, yitiƚ pa'aj pe' ƚeq'ehemkil. Ha' Jesús qa taya'yiiji' iye pa'aj.
23301	MAT 4:23	Ha' Jesús qa week yijalki'sik'i pa'aj ha' Galilea. Week pe' witlijtsitjiyits yamji'jets qa yijatshenji'ij qa nifelji'ij iye eke' ƚe'sits wi'tlijei t'ejuyets pa' tenek'enheiji' pa' Dios, qa niƚinju'kii iye pe' pekhel ƚunyejeikii pe' ƚaja'metets qa pe' pekhel yaats'e'eju'kii.
23304	MAT 5:1	In yi'wen pa'aj ha' Jesús in olots pe' jukhew qa efuts iye, qa ikik'ipha'm ke' utek qa hikha' qa i'niju'. Pe' yijatshen qa nekets pa'aj.
23308	MAT 5:5	Ƚe'sitsi'mkii pe'qu' netf'iljetsin nite' watpatunen iye qe ƚekhewel tisij hatse' na' sehe' na' Intata.
23309	MAT 5:6	Ƚe'sitsi'mkii pekhewe' qu' nisu'unija qu' naqsiijkii pa' yatsathen qa na' Dios qa' ni'fenij.
23315	MAT 5:12	E'ƚe'sitsi'iƚi'mkiiha qa' ƚe'sitsi'imkiiha iye pe' atawjetsi'ƚ qe na'l hatse' pa' qi ƚe'wis enisit'iƚ qu' amtaxi'ƚii na' wa's. Qe hik ƚunyejei iye ke' yojo profeta'ik'i in tawitjaxtii.—
23317	MAT 5:14	Ekheweli'ƚ hik ejunyejeyi'ƚ fetitjii nalitipji' ha'ne sehe' ipji'. Pa'qu' ewi'ƚƚe witset'e i'nipji' ƚesinje' pe'qu' qiye'pha'm utek qa nite' ƚeke' qu' nanat'inkii.
23318	MAT 5:15	Ham pa'qu' ƚeqfenye'ji'ij qu' nene'ƚji' fetitjiye' qa' niyinji'ju' pe'qu' ti'najki'ye'. Les ƚeke' yijat'ij qe we'nenpha'm hats'inha qa week nalitipji' ne'ej i'ni' ƚetsi'.
23319	MAT 5:16	Qa ekheweli'ƚ aqsiiƚijkii hik ejunyejeyi'iƚ ne'ej fetitjii qe nalitipji' qa' nana'lkii qa' ni'wen ene' jukhew pa' ƚaqsiiƚijkii in ƚe'wis qa' nit'ijets: “Maa hayits qa ƚe'wisija pa' Ƚatata Dios i'ni' na' wa's.”—
23320	MAT 5:17	—Hasu'uj umti'iƚ qu' natsamijetsju' qu' hiwu'm ke' ƚe'lijei na' Tata yika' ka' Moises'ik'i qa kekhewep iye yika' ke' profeta'ik'i. Nite' tsamijetsju' qu' hiwu'm, qe tsamijetsju' yijat'ij qe qa' nafits pa' yit'ij ekewe'en.
23321	MAT 5:18	Qe yijaa'ija aka' qu' hit'iƚij ewets in mexe na'l na' wa's qa ha'ne sehe' qa nite' ƚeke' qu' ƚammise' pa'qu' hame' ekewe'en. Nite' ewiiƚe' pe'qu' witq'ikati'ye' qu' nawa'mik'i, ipƚu'ui qu' week nafits ekewe'en.
23323	MAT 5:20	Qa hik ta'ƚijupi' qu' hit'iƚij ewets in nite' ƚeke' qu' uyi'ƚ ji'teje'm na' tenek'enheiji' na' Intata qu' nite' les ani'iƚipji' qu' atsatheni'ƚ ne' i'nq'ijatshenij ke' Moisés ƚe'lijei qa ne' fariseol iye.—
23324	MAT 5:21	—Ekheweli'ƚ hats ƚ'impi'ye'eƚij ke' aqa'jteyi'ƚik'i in yit'ijets: “Hasu'uj eqek'ui, qe pa'qu' netqek'ui qa' newetka'xetsji' pekhewe' qu' nejeƚik'ui pa'qu' ƚunye'je'kii (tribunal) ma' qa' natfaakanhetiikii.”
23325	MAT 5:22	Qa Yakha'ƚe qa' hit'ijek, pakha' qu' na'nayu'um pa'qu' ƚejefeye' qa hats iftsaxets qu' newetka'xetsji' pekhewe' qu' nejeƚik'ui pa'qu' ƚunye'je'kii (tribunal) ma' qa' natfaakanhetiikii. Qa pa'qu' nit'ijets pa'qu' ƚejefeye': “Ham e'wejuƚi'ij” qa hats iftsaxets qu' newetka'xetsji' pekhewe' qu' les qitse'ji' qu' nejeƚik'ui pa'qu' ƚunye'je'kii (tribunal superior) ma' qa' natfaakanhetiikii. Qa pa'qu' nit'ijets ƚejefeye', “ƚujtsek na' qhuf” ma' qa hats iftsaxets qu' namii pa' fe't qi iftsax.
23326	MAT 5:23	Qa hik ta'ƚijupi' qu' enqistineyutaxij pe'ye' na' Intata in hats ƚamii pa' ts'eewe'epji' t'ejuyets qu' ƚisij ma' qa' lemme' atawe'j in mexe uƚ'etsi'ƚ wetju'ƚ pa'qu' ejefeye' qa' hasu'uj ƚis eku'nij pa' ƚenqistineyutaxij na' Intata.
23327	MAT 5:24	Ma' qa hik pakha'ƚe enejet eku'ni', qa' ma'aku'nii pa' ejefe. Qa qu' hats e'ƚe'sitsi'iƚ wetju'ƚ iye, ma' qa hayitse' yijat'ij qu' ƚeke'ye' qu' ƚisij na' Intata pa' eqisit'ij.
23328	MAT 5:25	Qu' nana'l pa'qu' nenektax ei qu' nonq'opheƚineyu'tax ej qa' ijayan qa' afaakate'yi'ƚ aje'eƚ qu' mexente' ami'iƚii pa'qu' jueze' ma' qa' e'ƚe'sitsi'ƚ wetju'ƚ hats'inha qa'nte' ami'iƚii pa' juez. Qe qu' ami'ƚii, qa pa' juez qa' neka'xiyek pa'qu' witq'opheƚitjii ƚeiƚe'ye' ma' qa' nophee'ƚija.
23329	MAT 5:26	Yijaa'ija aka' hit'ij ewets, in nite' ƚ'atsji'ƚfik'i aje'eƚ ipƚu'ui qu' week ijanin.—
23330	MAT 5:27	—Ekheweli'ƚ hats ƚ'impi'ye'eƚij in wenit'ijets iye: “Hasu'uj ejtenij qu' a'qapi'i pekhepe' efuye' qu' hats ewhe'yei. Hasu'uj iye ejtenij qu' a'qapi'i pe'qu' hats nana'l ƚewhe'ye'ye'.”
23331	MAT 5:28	Qa yakha' qa hit'iƚij ewetsek pa'qu' nejeƚju' efuye' qa yisu'untax qu' qapi'i' qu' nawitji, ma' qa hats hik ƚunye'j qu' nawitji qa ƚatawe'jƚeji' i'nji'.
23332	MAT 5:29	Ne' yiyayik'i oto' qu' nata'ƚets in ƚaqsiijkii pa' uƚ'ax qa' les ƚe'wis qu' enit'ijpha'm qa' iwu'm, itonii, qe les ƚe'wis qu' ewi'ƚe' pa'qu' hame' na' ese'n hats'inha qa'nte' week netwumhitiyeji'ju' pa' fe't qi iftsax.
23333	MAT 5:30	Na' yiya'yik'i okoi qu' hikna' nata'ƚets in ƚaqsiijkii pa' uƚ'ax qa' isa'xji' qa' iwu'm, itonii, qe les ƚe'wis qu' ewi'ƚe' pa'qu' hame' na' ese'n hats'inha qa'nte' week netwumhitiyeji'ju' pa' fe't qi iftsax.—
23334	MAT 5:31	—Ƚ'impi'ye'eƚij iye in wenit'ij: “Pa'qu' neweqle qa' netisij pa'qu' ƚanfaakanek'e t'ejuyets qu' neweqle.”
23335	MAT 5:32	Qa yakha' qa hit'iƚij ewetsek pa'qu' jukhewe' qu' niliƚi'ij pe'qu' ƚewhe'ye'ye' hamtax ta'ƚi'ijupi' nite' wo'taxiikii jukhewe' qa niweqleyu'ƚe. Ma' qa pa' jukhew qa hats hikpa' ta'ƚets in yaqsiijkii aka' witwuƚ'ax pe' efu, in wo'oikii iye pakhape' jukhewe'. Qa pa'qu' ƚewhe'ye'yi'ij pe'qu' iwhe'yele'ye' ma' qa hats yaqsiijkii iye aka' witwuƚ'ax (adulterio).—
23339	MAT 5:36	Hasu'uj iye amets na' eiƚa' qe nite' ƚeke' qu' aqsiijkii qu' fo'yi'ik'i qa i'nƚi'i qu' no'yi'ik'i iye ewi'ƚe' ne' ewkujits.
23344	MAT 5:41	Qu' nana'l iye pa'qu' nekekinenijii ewi'ƚ kilometroye' pe'qu' ƚaqataye' qa' it'ij ju'f qu' wetsjuk kilometroye' pa'qu' ipƚu'yi'ijik'i.
23346	MAT 5:43	—Hats ƚ'impi'ye'eƚij iye in wenit'ij iye: “Isu'un pe' ejuwaikalija qa pe'qu' ejuihifetse' qa' utenija.”
23347	MAT 5:44	Qa yakha' qa' hit'iƚij ewetsek, isu'uni'ƚ pe'qu' ejuihifetsi'iƚ. Iyini'ƚipji'kii yijat'ij pe'qu' uƚ'etsetaxik'ikii ƚe'lijeyi'iƚ ewetskii qa qi iye in nawitjitaxi'ƚ.