23233	MAT 1:20	Huin'it ma jadu'n anajty nihuinmayɨ̈y, chi Huindzɨn Dios tüg y'ángel ñayquëxɨ̈cɨ cumäyjoty ma José, chi ñɨmaayɨ: ―José, David y'ap y'oc, ca' mɨjcajee mdzachhuinmay nej m'octöxyɨjc'adɨɨyb María, com yɨ' y'ung huɨdibɨ yajma'xung'adamy hue' mɨɨd Dios yjɨhuɨ'ñ ymɨc'ajt ycɨxpɨ.
23240	MAT 2:2	Chi ajcxy yajtɨy: ―¿Ma je judíojäy yrey tɨɨbɨ yma'xung'aty? Tɨ ɨɨch ajcxy n'ijxɨ yɨ' ymadza' jɨm ma xɨɨ ypɨdzɨmy, e yɨ' ɨɨch ajcxy ya miñ nhuindzɨgɨ̈huaangɨxy.
23243	MAT 2:5	Chi ajcxy y'adzooy: ―Jɨm Belén ma Judea ñaaxjot, com Dios y'ayucnajtzcapxɨɨybɨ jadu'n je' cojaay:
23246	MAT 2:8	E huin'it ajcxy quejxy jɨm Belén. Chi jadu'n nɨmay: ―Nɨ́cxcɨx jɨm e ocnidɨu ocyajtɨugɨxy je pi'c'anäg; e co anajty tɨ mbatcɨxy, miñ miich ajcxy xyajnɨmáaygɨxyɨch jaydëbɨ ɨɨch nɨcxy nañ jadu'n nhuindzɨgɨ̈yɨch.
23251	MAT 2:13	Co je rey ixpɨcytɨjc ajcxy yhuimbijttaayñɨ, chi cumäjoty José ijxy tüg Dios y'ángel, chi ñɨmaayɨ: ―Pɨdɨ̈g, nɨcx jɨm Egipto ñaaxjot mɨɨd yɨ pi'c'anäg etz mɨɨd yɨ' ytaj, e jɨm mhuɨ'mɨpy ixtɨ coonɨ ɨɨch miich nɨmähuɨpy. Com yɨ Herodes y'ixtähuamy yɨ' yɨ pi'c'anäg e yaj'öga'ñ yɨ'.
23253	MAT 2:15	Jɨm ajcxy y'ijty ixtɨ coonɨ oy y'ögy je Herodes. Jada je' jadu'n yajcuydun jadu'n nej Dios anajty tɨ ymɨnañ ma yɨ' y'ayucnajtzcapxɨɨybɨ: “Jɨm Egipto ɨɨch n'ung tɨ nhuoy.”
23258	MAT 2:20	―Pɨdɨ̈g, mɨɨdnɨcx yɨ pi'c'anäg etz yɨ' ytaj jɨm ma yɨ Israel ñaaxjot jadügtecy com tɨ y'öctaayñɨ yɨ huɨdibɨ anajty yaj'ögam yɨ pi'c'anäg.
23263	MAT 3:2	ymɨnañ: ―Jothuimbíjtcɨx ma Dios com yɨ Dios y'ane'mɨn huingonɨñ yɨ'.
23264	MAT 3:3	Jada Juan yɨ' je' huɨdibɨ je profeta Isaías nigapxy ymɨnañ: Jɨm mɨjtɨgɨ̈dum yajmɨdoy tüg ayuc mɨna'ñ: “Ni'ixɨɨygɨxy yɨ mHuindzɨn ytü'aa, ni'ixɨɨygɨxy tüg tü'aa tɨɨybɨ.”
23268	MAT 3:7	Per yɨ Juan y'ix co may fariseo jäy etz saduceo jäy miñ anajty ajcxy nɨɨbejtcɨxy, chi ajcxy nɨmay: ―¡Miich ajcxy, m'ajuugy m'amɨgüg ahua'n ɨyujc! ¿Pɨn tɨ xyajni'ixɨɨygɨxy nej jëbɨ huaad mgögueeccɨxy yɨ ayo'n huɨdibɨ huingomb?
23275	MAT 3:14	Juan ca'jadɨm'a'ɨxɨ̈y, chi nɨmay Jesús: ―Ɨɨch miich ixyipy xyajnɨɨbejtpɨch, ¿e miich mimb ma ɨɨchɨ?
23276	MAT 3:15	Chi Jesús y'adzooy: ―Jadachambɨ oc'a'ɨxɨ̈ jadu'n, com ooy yɨ' ycopɨtyɨty co nguydundayɨm tüg'ócɨy tɨɨbɨ Dios xyaj'ane'mɨm. Huin'it Juan a'ɨxɨɨy chi yajnɨɨbejty Jesús.
23278	MAT 3:17	E huin'it yajmɨdoy tzajpcɨ́xy tüg ayuc ymɨna'ñ: ―Jada je' ɨɨch n'ung'ajtypɨch huɨdibɨ ooy ndzocyɨch huɨdibɨ ooy mɨɨd jotcujc nayjɨhuɨ̈yiijɨch.
23282	MAT 4:4	―Pen Dios miich xy'ung'ajtp, nɨma' jada tzaa huen naygojyii tzajcaagy. Chi Jesús y'adzooy: ―Jaybety jadu'n ymiñ ma Dios ñecy: “Ca'p jäy tzajcaagytɨ'ajty nitzɨnähuɨpy, nañ jadu'n nitzɨnähuɨpy tüg'ócɨy yɨ ayuc huɨdibɨ Dios ycapxp.”
23284	MAT 4:6	Chi nɨmay: ―Pen janch co miich Dios xy'ung'adyii, cödɨjpnax jiiby naaxcɨ́xy, ca' yɨ' nej mjadɨpy com jaybety jadu'n ymiñ co jadu'n ymɨna'ñ: Dios yquexyp yɨ' y'ángeles jɨgɨx xycuend'adɨpy xyhuidzɨpy mɨɨd ycɨ', ca'ydɨ ninej mgönepy ma tzaagop.
23285	MAT 4:7	Chi Jesús y'adzooy: ―Nañ jadu'n ymiñ jaybety: “Ca' mjot'ixɨpy mhuinma'ñ'ixɨpy yɨ mhuindzɨn Dios.”
23287	MAT 4:9	E chi nɨmay: ―Ɨɨch jada miich nmoydähuɨpy tüg'ócɨy, pen miich cojxtɨna' xyhuindzɨgɨ̈yɨch xy'ojadatyɨch.
23288	MAT 4:10	Huin'it Jesús y'adzooy: ―Huinhuäctutcɨch miich mujcu', com jadu'n yjaybetyɨty: “Tügpajc yɨ mHuindzɨn Dios yɨ' mhuindzɨgɨ̈huɨpy m'ojadadɨpy.”
23295	MAT 4:17	Ixtɨ huin'it Jesús ytɨgɨɨy ayuccapxhuäcxp ymɨnañ: ―Jothuimbijtcɨx, yajmingɨx yajmejtzcɨx mjot mhuinma'ñ ma Dios, com yɨ Dios y'ane'mɨn huingonɨp yɨ'.
23297	MAT 4:19	Chi Jesús nɨmay ajcxy: ―Pajamgɨch, ɨɨch miich ajcxy nyajni'ixɨ̈huɨpy nej jäy myaj'ixpɨgɨpy je Dios ytɨy'ajt.
23306	MAT 5:3	―Janch jotcujc je jäy ajcxy huɨdibɨ nejhuɨɨyb co yajmayjajtpy Dios y'oy'ajt, yɨ' ajcxy paatɨp Dios y'ane'mɨn.
23316	MAT 5:13	Jadu'n nej caan ca' yajpüch je tzüch jɨɨcxy tɨm jadu'n miich ajcxy myajpaady ya naaxhuiñ. Pen je caan ca' mɨɨd ti xücx'ajtɨn, ¿nej jëbɨ nyajtuunɨm? Ca' y'oc'oyyajtunɨty, chi yajnajtzxɨdɨɨyñɨ, chi yhuaanɨ tembejt hua'cpejt.
23324	MAT 5:21	Miich ajcxy mnejhuɨɨygɨxy jadu'n nej yɨ m'ap mdeedy ajcxy ayuc yajhuɨ'my: “Ca' jäy myaj'ögɨp; e pɨn anajty jäy yaj'öcp ypaadɨp je tzaachypɨ.”
23330	MAT 5:27	Miich ajcxy mnejhuɨɨyb co jecyɨp tɨy'ajt ymɨna'ñ: “Ca' mmɨdundɨgoyɨpy huingbɨ töxyjäy.”
23334	MAT 5:31	Nañ jadu'n ymiñ jaaybety: “Pɨn ixmajtzp ytöxyɨjc, huen möhuɨpy tüg necy ti ycɨxpɨ co ñay'ixmájtzɨgɨxy.”
23336	MAT 5:33	Miich ajcxy mnejhuɨɨyb nej jecy'ajty m'aptɨjc mdeedytɨjc ajcxy yajnɨmay: “Ca' nɨgo ti m'ahuanɨ̈huɨpy, mguydunɨpy jadu'n nej anajty tɨ mmɨna'ñ.”
23337	MAT 5:34	Per ɨɨch miich ajcxy nɨmaayb: ni mga'ɨɨbaadɨp ni mgacapxpaadɨp; ni mgamɨna'nɨp; “y'ijxpy tzajpjotypɨ,” com yɨ' Dios chɨnaydac. E ni mgamɨna'nɨp, “y'ijxpy naaxhuiñybɨ,” com Dios yajpatp oy ytɨmymaajɨty. E ni mgamɨna'nɨp; “y'ijxpy Jerusalén,” com jɨm je' Dios chajptɨjc; ni mga'ɨɨbaadɨp ni mgacapxpaadɨp mgohuajc, com ca' mjaty myaj'ahuimbity poob o tzixy tüg cöhuay.
23340	MAT 5:37	Hue' janchtɨy, tɨydudägy mɨnaangɨxy: “oy” o “ca'.” E pen miich ajcxy anaxy jaccapxp jadu'n mujcu' y'ayuc je' anajty ajcxy mgapxpy.
23341	MAT 5:38	Miich ajcxy mnejhuɨɨyb co jecy'ajty yajmɨnañ: “Pen ji jäy mhuiin xyajpɨdzɨmɨ, nañ tɨm jadu'n yhuiin myajpɨdzɨmɨpy; pen ji mɨgüg mdɨɨtz xyajpɨdzɨmɨ, nañ jadu'n myaj'ahuimbidɨpy.”
23346	MAT 5:43	Jadu'n ymiñ jaaybety nej jecyɨp Moisés yjay: “Mɨgüg'adɨɨ yɨ' huɨdibɨ xymɨgüg'ajtp, e mɨdzip'adɨɨ yɨ' huɨdibɨ xymɨdzip'ajtp.”
23349	MAT 5:46	Pen miich ajcxy mdzojcpy je huɨdibɨ xychojcp, ¿ti jäygɨdaacɨn yɨ' m'ocpadamyb? Nañ jadu'n yɨ' ajcxy yja'ɨdɨɨtzp yɨ pocyjäydɨjc etz yɨ yajcogüejtpɨdɨjc.
23350	MAT 5:47	Pen miich ajcxy mgapxpocxyp yɨ mjugymɨgüg, ¿ti oybɨ yɨ'? Nañ jadu'n ajcxy yɨ' yja'ɨdɨɨtzp yɨ huɨdibɨ ajcxy ca' Dios nejhuɨɨygɨxy.
23374	MAT 6:23	Pen miich mhuiin xyajtundɨgoyb nañ jadu'n mjot mhuinma'ñ huɨdi miich mɨɨd ca' y'oyɨty, jadu'n yɨ' nej coodzpɨ ¡jac tɨm nïgɨ ca' y'oyɨty ca'ydɨ je coodzpɨ!
23378	MAT 6:27	¿Pɨn ji ma miich ajcxy, ooy mɨj jahuinmay, jëbɨ tüg nuux yjacyeegyɨ?
23379	MAT 6:28	¿E na'amy co miich ajcxy mdzachnidajy mdzachnimay mɨɨd je mhuit mducxy ycɨxpɨ? Oc'ix miich ajcxy nej yoñ tüg je pɨjy huɨdi yajpatp tun nïgap. Ni yɨ' ycatuñ ni piidy.
23388	MAT 7:3	¿Nej co miich m'ixy huɨdibɨ mmɨgüg ytumyb e hueenɨ ytundɨgooyb, e ca' mnay'ixyii huɨdibɨ miich jac mɨj mdundɨgooybɨ?
23389	MAT 7:4	¿Nej jëbɨ mmɨgüg m'ocnɨmäy: “Nbubedamybɨch miich ca'ydɨ mjacpocytuñ”, e miich yam m'ocmɨɨdpɨ jac mɨj pocy?
23394	MAT 7:9	¿Nej ji jada' miich ajcxy nidügtɨ co m'ung pɨjtzoohuɨpy tzajcaagy nej mmöhuɨpy tüg tzaajɨ?
23395	MAT 7:10	¿O pen ypɨjctzooby tüg acx nej mmöhuɨpy tüg tza'ñɨ?
23396	MAT 7:11	Miich ajcxy oy mjɨbɨcjäyɨty e mjajtpy ajcxy nej m'ung m'anäg mmöhuɨpy je oybɨ. ¡Nïgɨ Dios Teedy tzajpjotypɨ möhua'ñ je oybɨ pɨnjaty pɨjctzoob!
23406	MAT 7:21	Ca' nmɨnaanɨm nidüg'ócɨy jäy ajcxy ytɨgɨ̈huɨpy jiiby tzajpjoty huɨdibɨ xyñɨmaaybɨch: “Huindzɨn, Huindzɨn”, jëda'ajty ajcxy tɨgɨ̈huamb huɨdibɨ ycapxymɨdooyb je Dios chojcɨn y'ane'mɨn.
23407	MAT 7:22	Mayjäy oy mɨna'na'ñ huin'it xɨɨ huin'it tiempo: “Huindzɨn, Huindzɨn”, tɨ ɨɨch ajcxy ngapxhuäcxy miich m'ayuc, e mɨɨd miich mxɨɨ tɨ ɨɨch ajcxy nyajpɨdzɨmy je ca'oybɨ; etz mɨɨd miich mxɨɨ tɨ nduñ ɨɨch ajcxy mɨj huinma'ñ.
23408	MAT 7:23	Huin'it nɨmähuɨpy: “Camɨnaabɨ miich ajcxy tɨ nga'ixy'adyii; huinhuäctutcɨch miich jɨbɨc tumbɨdɨjc ajcxy.”
23416	MAT 8:2	Huin'it ñimiinɨ tüg jäy jɨbɨc pützpa'mmɨɨdpɨ. Chi ycojxtɨnay'ahuɨɨy ma Jesús yhuinduu. Chi minañ: ―Huindzɨn, pen m'a'ixɨɨyb jëbɨ xyajtzögyɨch.
23417	MAT 8:3	Huin'it Jesús nïdooñ je jäy. Chi nɨmay: ―Ndzojcpyɨch, jëbɨ mdzögy. Co Jesús jadu'n nɨmay je pa'mjäy huin'ítɨy je ypützpa'm oy ytɨgooy.
23418	MAT 8:4	Chi Jesús nɨmay: ―Ca' pɨn myajnɨmäy; nɨcx janchtɨy ma je teedy. Mɨnɨcx tüg huindzɨgɨ'ñ huɨdi Moisés y'ane'my. Huin'it jëbɨ yɨ jäy ajcxy ixɨpy co tɨ m'agɨdägy.
23420	MAT 8:6	Chi ñɨmaayɨ: ―Huindzɨn, jɨm ɨɨch tüg ndumbɨ ma ɨɨch ndɨjc huɨdi tɨm cöcnaayñɨp, ca' y'ocyücxnɨ.
23421	MAT 8:7	Chi Jesús mɨnañ: ―Ɨɨch nɨcxy nyajtzögy.
23422	MAT 8:8	Chi je capitán y'adzooy: ―Huindzɨn, ca'p ɨɨch n'oyjäyɨty, ca' yhuaadɨty mdɨgɨ̈huɨpy ma ɨɨch ndɨjc, jëyɨ miich nɨgoo capxy e tɨ anajty ɨɨch ndumbɨ chögy.
23423	MAT 8:9	Ɨɨch nañ jadu'n ane'my n'ityɨch, e nañ nmɨɨdɨch soldadtɨjc cɨ̈'am. Co ɨɨch nɨmäy: “Nɨcx”, nɨcxp; e co ɨɨch nɨmäy: “Min”, mimb; e co n'ane'myɨch je nbödumbɨch huen tijaty tun, ytumyb.
23424	MAT 8:10	Co Jesús jadu'n mɨdooy, chi nɨgoobɨ ycɨjxy ycuejty. Chi ajcxy nɨmay huɨdi pahuidijtɨp: ―Janch tɨy'ajt jadu'n nej nɨmaaygɨxy, ma Israeljäy ymiñ, ca' jadu'n tɨ nbaadyɨch huɨdi oy mɨbɨcy jadu'n nej jadayaabɨ yëydɨjc.
23427	MAT 8:13	Huin'it Jesús nɨmay je capitán: ―Nɨcx ma mdɨjc. Jadu'n nej miich xymɨbɨcyɨch, tɨ ɨɨch yam nguyduñ. Chi je tumbɨ oy chögy tɨm huin'it hora.
23431	MAT 8:17	Jadayaabɨ je' ytunɨ yjajtɨ jɨgɨx yajcuyduñ jadu'n nej je profeta Isaías mɨnañ: “Yɨ' cɨ'm ajt nyuu nba'm tɨ xyajtzoctaayɨm etz yɨ pɨjcɨn ixɨn tɨ yajnɨcxtäy.”
23433	MAT 8:19	Huin'it ñimiinɨ tüg escriba. Chi nɨmay: ―Huindzɨn, nbanɨcxamybɨch miich oy janch tɨm ma'amy ma anajty mnɨcxy.
23434	MAT 8:20	Chi Jesús y'adzooy: ―Je huaax ymɨɨd je' ajcxy yjut, e je joon ymɨɨd je' ajcxy ype'ñ. Per ɨɨch, je jäy huɨdibɨ tzoon jiiby tzajpjoty, ca' nmɨ́ɨdɨdyɨch ma nmähuɨbɨch ma nbócxɨbɨch.
23435	MAT 8:21	E jadügpɨ ydiscípulo ymɨnañ: ―Huindzɨn, nɨcx jayɨjp ndeedyɨch n'ocyajnaaxtɨgɨ̈yɨch huin'it nbanɨcxɨp.
23436	MAT 8:22	Huin'it Jesús y'adzooy: ―Pamiingɨch, ixmajtzcɨx yɨ öcpɨ huen ymɨɨ'öcpɨ yajnaaxtɨgɨ̈yii.
23439	MAT 8:25	Huin'it oy ymɨgapxyii yajmäybɨdɨ̈gyii je' ydiscípulos ajcxy. Chi ñɨmaayɨ: ―¡Huindzɨn, ocyajtzoogɨch ajcxy! ¡Cheeby ɨɨch ajt n'ocquiinɨm!
23440	MAT 8:26	Huin'it Jesús y'adzooy: ―¿Na'amy co mdzachtzɨgɨ́ɨygɨxnɨ? ¡Miich ajcxy hueenɨ mɨɨdɨty mɨbɨjcɨn! Huin'it Jesús ypɨdɨ̈gy. Chi mɨgapxy je poj etz je mejy. Huin'it je mejy etz je poj yhua'cxɨjptay.
23441	MAT 8:27	E je' ydiscípulos ajcxy nɨgoobɨ y'occɨ́x y'occuejtnɨ chachmɨnaangɨxy: ―¿Pɨn yëydɨjc jada jada', co je mejy je poj tɨ ycapxymɨdoyii?
23443	MAT 8:29	E co anajty Jesús jɨm ñaxy huin'it janch ahua'n ymɨgapxqueecɨ: ―¿Ti miich mdunamyb mɨɨd ɨɨch ajcxy, Jesús, miich Dios y'ung? ¿Nej tɨ mmiñ jayɨjp co xychaachytúngɨxɨch ma ca'nɨ xɨɨ tiempo paady?
23445	MAT 8:31	Chi je ca'oybɨ ymɨnañ: ―Pen miich xyajpɨdzɨm ɨɨch ajcxy, xyaj'adɨgɨɨygɨxy xyajjottɨgɨɨygɨxy yɨ may'ɨdzɨm.
23446	MAT 8:32	Chi Jesús ñɨmay yɨ' ajcxy: ―Nɨcxcɨx. Huin'it ñïhuaatzɨ je yëydɨjc je ca'oybɨ. Chi oy ytɨgɨɨygɨxy je ca'oybɨ ma je ɨdzɨm. Huin'it je ɨdzɨm oy ñɨɨgöboyɨ̈ctäy. Jiiby ajcxy yjïcxtäy.
23450	MAT 9:2	E jɨm yajmɨmiñ tüg yëydɨjc huɨdibɨ anajty cɨ̈mät tecymät. Yajcɨɨy ymiñ ma'ndzaayjoty. E co Jesús ijxy co ymɨɨd je mɨbɨjcɨn, chi nɨmay je pa'mjäy: ―Jotcugɨ' miich, tɨ je mbocy nhuinmeecxyɨch.
23451	MAT 9:3	Huin'it nijëjɨty je escribas ajcxy, je ley yhuindzɨn, jot'ajtɨ: “Jadayaabɨ yëydɨjc capxtɨgooyb yɨ' ma Dios co jadu'n ymɨna'ñ.”
23452	MAT 9:4	Com Jesús ñejhuɨɨy jadu'n nej anajty ajcxy je jäy tzachjot'ájtɨgɨxy, chi ajcxy nɨmay: ―¿Nej co ajcxy jɨbɨc mdzachjot'ájtɨgɨxy jotjoty huinma'ñyjoty?
23453	MAT 9:5	¿Huɨdibɨ ca' chipɨty, co nmɨná'ñɨbɨch: “Tɨ yɨ mbocy nhuinmeecxɨch”, o co nmɨná'nɨbɨch: “Pɨdɨ̈g etz tüyöy”?
23454	MAT 9:6	Ɨɨch ndzojcpyɨch co miich ajcxy mhuinjɨhuɨ̈huɨp co ɨɨch tɨ ndzooñɨch tzajpjoty e paady nmɨɨdɨch je cötujcɨn ya naaxhuiñ e jëbɨ nhuinméecxɨbɨch pocyjäy ajcxy. Huin'it Jesús nɨmay je cɨ̈mätpɨ tecymätpɨ: ―Pɨdɨ̈g, huijtzɨ̈g yɨ mdögy etz nɨcxnɨ ma mdɨjc.
23457	MAT 9:9	Co Jesús oy choonɨ jɨm, huin'it ijxy tüg yëydɨjc, yxɨɨ Mateo, huɨdibɨ anajty ɨñaayb ma yajcogüejttac. Chi nɨmay: ―Pajamgɨch. Huin'it Mateo ytɨnayɨ̈gy. Chi panɨcxy Jesús.
23459	MAT 9:11	Co je fariseos jadu'n ijxy ajcxy, chi nɨmay ajcxy je' ydiscípulos: ―¿Na'amy co yɨ mHuindzɨn ycaymucy mɨɨd je yajcogüejtpɨdɨjc je pocyjäydɨjc?
23460	MAT 9:12	Co Jesús jadu'n mɨdooy huin'it nɨmay ajcxy: ―Ca' yajmayjaty tzoydumbɨ huɨdi ca' ajcxy ypɨgyii, jëyɨ huɨdi ajcxy pɨjcɨp.
23461	MAT 9:13	Nɨcx ixpɨjccɨxy nej ymiñ jaaybety ma Dios ñecy: “Ɨɨch ndzojcpyɨch co miich ajcxy mɨɨd'adɨpy je pa'ayo'n, ca'ydɨ co myajhuindzɨgɨ̈y tijaty ɨyujc.” Ca' ɨɨch tɨ nmiiñɨch ma je jäy ajcxy huɨdibɨ ca' pocy mɨɨdɨty. Ɨɨch tɨ nmiiñɨch mɨɨd yɨ pocyjäy ycɨxpɨ co huen jothuimbijttaaygɨxy ma Dios.
23462	MAT 9:14	Huin'it ajcxy ymiñ Juan ydiscípulos ma Jesús. Chi je ajcxy nɨmay Jesús: ―¿Na'amy co ɨɨch ajcxy etz fariseo ajcxy ayuu'ijtcɨxy, e yɨ' ajcxy huɨdibɨ xymɨɨdhuɨdijtp ca' ajcxy ayuu'íjtcɨxy?
23463	MAT 9:15	Huin'it Jesús y'adzooy: ―¿Nej jëbɨ yaj'ayuu'aty jäy ajcxy huɨdi yajpaatpɨ ma je pɨjcpɨ yajnixɨɨduñyɨ, pen quipxyɨ yam yajpaady mɨɨd je huɨdibɨ pɨjcp? Minamb je xɨɨ je tiempo mɨna je pɨjcpɨ yajtzonɨɨyb, huin'it janchtɨy ajcxy jëbɨ y'ayuu'ajtcɨxy.
23466	MAT 9:18	Ma anajty Jesús jɨm ycapxy ymɨydägy huin'it ymiñ tüg mɨjjäy. Chi ñaygojxtɨnay'ahuɨy ma Jesús yhuinduu. Chi ymɨnañ: ―Nnɨɨxɨch tɨ y'ögy. Nɨcx ma ɨɨch ndɨjc etz mgɨ̈nïxajɨpy, jugypɨgɨpy ya.
23469	MAT 9:21	Jadu'n anajty tɨ yjot'adyii: “Oy Jesús jëda'ajty yhuitpa' nnïdónɨbɨch, tɨ ɨɨch anajty n'agɨdäygɨch.” Huin'it Jesús yhuäc-huimbijty. Chi huindɨcxpejty je töxyjäy. Chi nɨmay: ―Jotcujc'at miich, tɨ m'agɨdägy jɨgɨx co xymɨbɨcyɨch. E tɨm huin'it hora oychögy je pa'mjäy.
23472	MAT 9:24	Huin'it Jesús nɨmay ajcxy: ―Queccɨx ya, yɨ pi'ctöxy'anäg ca' yɨ' tɨ y'ögy. Hue' yɨ' maab. Huin'it ajcxy nɨgo nɨxiicy yajxiicy Jesús.
23475	MAT 9:27	Ma anajty jɨm tɨ choñ huin'it metz jäy huintzpɨ ypamiinɨ. Chachñɨmäyii jadu'n: ―¡Pa'ayoogɨch ajcxy, miich David y'ap y'oc!
23476	MAT 9:28	Chi Jesús yajpajäty ma anajty tɨ yjättägy. Co ytɨgɨɨy tɨgoty, chi Jesús yajtɨɨy: ―¿Nej mmɨbɨjcpy miich ajcxy co jëbɨ nyajhuindɨcxɨ̈ccɨxy? Huin'it je' ajcxy y'adzooy: ―Mɨbɨjcy ɨɨch ajcxy, Huindzɨn.
23477	MAT 9:29	Huin'it Jesús nïdoñ je jäy ajcxy huintzpɨ ma yhuiin. Chi nɨmay ajcxy: ―Jadu'n nej miich ajcxy mmɨbɨcy, jadu'n ytunɨɨb yjadɨɨb.
23478	MAT 9:30	Chi je' ajcxy y'ijxɨ̈gy. Huin'it Jesús y'ane'mɨn pɨdacy: ―Ca' huaad pɨn myajnejhuɨɨygɨxy.
23481	MAT 9:33	E co Jesús yajpɨdzɨmy je ca'oybɨ, chi je mayjäy ooy ycɨjxy ycuejty ajcxy. Chi ajcxy mɨnaangɨxy: ―Ni camɨna jadu'n ycayaj'ixy ya ma jada Israel naax cajp.
23485	MAT 9:37	Huin'it Jesús nɨmay yɨ' ydiscípulos ajcxy: ―Tɨy'ajt yɨ', janch mɨj je tung e hueenɨ je tumbɨdɨjc.
23491	MAT 10:5	Chi Jesús quejxy yɨ nimajmetzpɨ, e jadu'n najtzcapxɨɨy ajcxy: ―Ca' ajcxy mnɨcxɨpy ma je naax cajp ma ajcxy je jäy chɨnäy huɨdibɨ ca' ajcxy Israeljäyɨty. Ni mgatɨgɨ̈huɨpy ajcxy ma Samaria naax cajp.
23502	MAT 10:16	¡Ocmɨdoogɨx! Ɨɨch yam miich ajcxy nguejxyp majaty yɨ jäy huɨdi jɨbɨc-huinma'ñ mɨɨd. Jadu'n nipaady nej ɨɨch nguexyɨch cöbixy ma je lobɨ. Huijy cujc ajcxy mnaypɨdägɨɨb jadu'n nej tza'ñ, per yung naxy jadu'n nej muuxy.
23515	MAT 10:29	¿Nej ca' jäy ajcxy toogy metz pi'cjoon mɨɨd tügpɨ pi'cmeeñɨ? Per ca' ni tüg huaad ycäy naaxhuiñ, pen ca' tzocy je mDios Teedy huɨdi jiiby tzajpjoty.
23531	MAT 11:3	Chi Juan ydiscípulos ajcxy y'amɨdooy Jesús: ―¿Nej miich je' je Cristo huɨdibɨ anajty minamb o jëbɨ ɨɨch ajcxy huingbɨ n'ahuijxcɨxy?
23532	MAT 11:4	Chi Jesús y'adzooy: ―Nɨcxcɨx miich ajcxy nɨmaaygɨx yɨ Juan, je Bautista, tijaty miich ajcxy m'ijxpy mmɨdooyb co ndumybɨch.
23535	MAT 11:7	Co Juan je Bautista ydiscípulos ajcxy ñɨcxnɨ, chi Jesús ytɨgɨɨy nimɨydaccoty Juan je Bautista ytung ma je mayjäy, chi ymɨnañ: ―¿Ti miich ajcxy oy m'ixy jɨm mɨjtɨgɨ̈duum? ¿Tüg nähuaax huɨdibɨ poj xɨjpɨ?
23536	MAT 11:8	¿Ti ajcxy oy m'ixy? ¿Ti oy m'ixy, tüg jäy huɨdibɨ ooy y'oyxöxyɨty?
23537	MAT 11:9	¿Ti miich ajcxy oy m'ixy? ¿Nej tɨ m'ixy tüg Dios y'ayucnajtzcapxɨɨybɨ? Janch co tɨ m'íjxcɨxy tüg jäy jac mɨj ca'ydɨ tüg Dios y'ayucnajtzcapxɨɨybɨ.
23544	MAT 11:16	Jesús yjacmɨnañ: ―¿Pɨn mɨɨd n'ocyajtügɨ̈huɨbyɨch yɨ jäy huɨdi ajcxy cham tzɨnaayb? Tɨm jadu'n yɨ' ajcxy nej pi'ctɨjc huɨdibɨ ajcxy ɨyɨɨyb ma mayjäy yjuygɨxy ytooccɨxy, mɨyaaxcɨxy mɨdɨnaaygɨxy ymɨgügtɨjc:
23545	MAT 11:17	“Tɨ njayajxüxyɨch flauta e ni ca' tɨ m'ejtzcɨxy; tɨ ɨɨch ajcxy öcpɨ njahuinyäxɨch, e miich ajcxy ca' tɨ myäxy.”
23547	MAT 11:19	Chi ɨɨch je' je jäy huɨdibɨ tzoon tzajpjoty nmiiñɨch, e caaybɨch uucpɨch, e miich ajcxy mɨnaangɨxy: “Ijxcɨx, cha tüg yëydɨjc, janch cax janch vino'ucp huɨdibɨ mɨgüg'ajtpy yajcuejtpɨdɨjc etz pocyjäydɨjc.” Je Dios tɨy'ajt ji je' ñiguëxɨ̈gy.
23549	MAT 11:21	―¡Ay miich ayoob ajcxy huɨdibɨ tzɨnaayb jɨm Corazín! ¡Ay miich ayoob ajcxy huɨdibɨ tzɨnaayb jɨm Betsaida! Co ixyipy ɨɨch tɨ nduñɨch jecy'ajty je mɨjhuinma'ñ mɨjtzög'ajtɨn ma je Tiro etz Sidón cajp, jadu'n nej ɨɨch tɨ nduñɨch ma miich ajcxy, tɨ ixyipy je Tiro jäy etz Sidón jäy nijothuimbijtcɨxy etz ɨñaaygɨxy saco nïjen nïcuyjam ixcuyjam, je' je tɨy'ajt co ooy ytajcɨxy ymaygɨxy mɨɨd ypocy ycɨxpɨ.
23553	MAT 11:25	Chi Jesús ytɨgɨɨy Dios mɨbɨjctzooyb, ymɨnañ: ―Dios Teedy, ɨɨch miich n'ɨɨbaatpɨch ngapxpaatpɨch. Miich mɨɨd je mɨj cötujcɨn jiiby tzajpjoty etz ya naaxhuiñ. Com miich tɨ mnajtzcapxɨy yɨ m'ixpɨjcɨn ma je ayoobtɨjc huɨdibɨ tzɨnaayb jotxeemy, e tɨ myüch yɨ m'ixpɨjcɨn ma yɨ ixpɨcytɨjc cohuinma'ñydɨjc.
23555	MAT 11:27	Jesús yjacmɨnañ: ―Ɨɨch nDeedy tɨ xyajcɨ̈dɨgɨydäyɨch tüg'ócɨy mɨc'ajt oy'ajt. Ni pɨn ca' ijxcapy pɨn je' y'ung, jëyɨ nDeedyɨch tügpajc. Ni pɨn ca' ijxcapy pɨn je' nDeedy'ájtpyɨch, jëyɨ ɨɨch, je Dios y'ung tügpajc, etz jacjadyii huɨdibɨ ɨɨch, je Dios y'ung, nyajniguëxɨ̈gamyɨch.
23560	MAT 12:2	E co je fariseos ajcxy ijxy nej Jesús ydiscípulos ajcxy y'ɨdɨɨtzcɨxy, chi ajcxy nɨmay Jesús: ―Oc'ix nej miich mdiscípulos ajcxy y'ɨdɨ̈ch. Hue' ajcxy tumyb huɨdibɨ ca' huaad ma sábado xɨɨ yajtuñ.
23561	MAT 12:3	Per Jesús mɨnañ: ―¿Nej ca' miich ajcxy mgapxyñɨ ma Dios ñecy, jadu'n nej David etz ymɨgügtɨjc ajcxy ɨdɨ̈ch jecy'ajty co yuböccotɨ?
23563	MAT 12:5	¿Nej ca' miich ajcxy tɨ mgapxyñɨ Moisés ycötujcɨn necy co je teedy ajcxy jëbɨ ytuñ ma Dios ytɨjc sábado xɨɨ, e ca' nan tundɨgooyb je' ajcxy?
23565	MAT 12:7	Pen miich ajcxy tɨ mhuinjɨhuɨ̈y nej yhuimbɨdzɨmy jada Dios y'ayuc, co Dios jadu'n ymɨnañ: “Ɨɨch ndzojcpy co miich ajcxy mɨɨd'idɨpy pa'ayo'n ca'ydɨ co ajcxy myegɨpy huindzɨgɨ'ñ.” Pen miich ajcxy tɨ mhuinjɨhuɨ̈y jada ayuc, ca' ixyipy mbocy'ixy ma ɨɨch nmɨgügtɨjc huɨdibɨ ca' ma tɨ ytundɨgooy.
23568	MAT 12:10	E jiiby ma je naymujctac anajty tüg yëydɨjc huɨdibɨ ycɨ̈tɨ̈tz. Je fariseo ajcxy xɨ̈huamyb Jesús, paady ajcxy y'amɨdooy, ymɨnañ: ―¿Nej jëbɨ tüg pa'mjäy chögy sábado xɨɨjɨ?
23569	MAT 12:11	Chi Jesús y'adzooy: ―Pen ya ma miich ajcxy ji tüg jäy huɨdibɨ cöbixy yjutcögäy sábado xɨɨ, ¿nej ca' je' nɨcxy yajpɨdzɨmy mɨc'amy?
23571	MAT 12:13	Chi Jesús nɨmay je yëydɨjc: ―Xajtɨu yɨ mgɨ'.
23581	MAT 12:23	Co Jesús jadu'n tuñ, chi je mayjäy ytɨgɨɨy huinmay'ahuɨdijt, chi ajcxy ymɨnañ: ―¿Nej jada je', je David y'ap y'oc huɨdibɨ rey'adam?
23582	MAT 12:24	Per co je fariseos ajcxy nejhuɨy nej je jäy huinmay, chi ajcxy ymɨnañ: ―Jadaabɨ yëydɨjc yajpɨdzɨmy ca'oybɨ mɨɨd je mujcu' huindzɨn ymɨc'ajt (ca' yɨ' yjëjɨty je Cristo).
23583	MAT 12:25	Per Jesús ñejhuɨɨyb anajty ti je fariseos ajcxy yhuinmaayb, chi ymɨnañ: ―Pen tügpɨcy tungmɨɨdpɨ ixyipy ñaybɨjc-huäcxɨgɨxy, etz ñaymɨdziptzóonɨgɨxy ixyipy ac jëyɨ, pues cɨxɨpy yɨ' ajcxy y'ane'mɨn. Pen tüg cajp o tügpɨcy jugymɨgüg ixyipy ñaybɨjc-huäcxɨgɨxy, pues ca' ajcxy y'idaangɨxy tügmucy.
23585	MAT 12:27	Miich ajcxy mɨnamb co ɨɨch nyajpɨdzɨmyɨch ca'oybɨ mɨɨd je ca'oybɨ huindzɨn, je Beelzebú ymɨc'ajt. Pen tɨy'ajt jadu'n nej miich ajcxy mɨna'ñ, je jäy ajcxy huɨdibɨ xymɨjnɨcxpejt miich ajcxy, ¿nej yɨ' ajcxy paady mɨc'ajt ma je mujcu' co ajcxy yajpɨdzɨmy ca'oybɨ ma je pa'm jäy? Pues ca', paady yɨ' ajcxy tɨy'ajt yejcp co miich ajcxy tɨ mgapxtɨgoy co ymɨnaangɨxy co ɨɨch nyajpɨdzɨmyɨch ca'oybɨ mɨɨd Satanás ymɨc'ajt.
23587	MAT 12:29	(Dios ycötujcɨn jac mɨc ca'ydɨ je ca'oybɨ ycötujcɨn, paady jëbɨ nyajpɨdzɨmyɨch ca'oybɨ.) ¿Nej jëbɨ tüg jäy ytɨgɨɨy ma tüg mɨcpɨ jäy ytɨjc etz pɨgaanɨ tijaty yɨ' ymɨɨd, pen ca' jayɨjp ycɨ' ytecy xojtzɨty? Pues ca'. Coonɨ jayɨjp ycɨ' ytecy xojtzɨty, huin'it jëb pɨjcɨp tɨjaty ymɨɨd.
23592	MAT 12:34	Jɨbɨc jäy miich ajcxy, jadu'n nipaady nej jɨhuɨ̈y ahua'n ɨyujc xy'ung'ajtp. Pen miich ajcxy jɨbɨc jäy'ajtp, ¿nej jëbɨ miich ajcxy oybɨ ayuc mgapxɨpy? Jadu'n nej jäy ajcxy yjot yhuinma'ñ mɨɨdɨty, ac tɨm jadu'n ajcxy ycapxy.
23596	MAT 12:38	Chi nijëjɨty fariseos ajcxy etz escribas ajcxy Jesús nɨmayɨ: ―Huindzɨn, n'ixamy ɨɨch ajcxy miich tüg m'ijxpejt.
23597	MAT 12:39	Chi Jesús y'adzooy: ―Yɨ jɨbɨc jäydɨjc ajcxy etz ajcxy huɨdibɨ ca' mɨbɨga'ñ Dios ypɨjctzooyb tüg ijxpejt huɨdibɨ tzomb tzajpjoty. Per Dios ca' yega'ñ jadüg ijxpejt. Tɨ Dios yecy tüg ijxpejt ma Jonás.
23601	MAT 12:43	Yɨ jäy ajcxy huɨdibɨ cham tzɨnaayb, quipxyjaty ajcxy mɨɨd je ca'oybɨ. Co je ca'oybɨ ypɨdzɨmy ma je jäy, chi je' ñɨcxy jɨm mɨjtɨgɨ̈duum y'ijxtacy. Co ca' paty ypocxtac, huin'it ymɨna'ñ: “Huimbidaambɨch ma je jäy yjot yhuinma'ñ ma ɨɨch tɨ n'octzombɨ.” Co je ca'oybɨ yjäty ma anajty tɨ chɨnäy, chi paty je jäy yjot yhuinma'ñ ooy yhuätzɨty etz yajxon ypedɨ̈gɨty oy oyduñ.
23605	MAT 12:47	Chi jäy yajnɨmay Jesús: ―Yɨ mdaj etz m'uch mɨguëx ajcxy, chiiby ajcxy tɨba'y, miich xyjamɨgapxamb.
23606	MAT 12:48	Jesús y'adzooy, nɨmay je jäy huɨdibɨ ytaj y'ayuc yajnajxɨ ma yɨ': ―¿Pɨn jäy miich ajcxy mdijy co ɨɨch ndaj'adyii etz ɨɨch n'uch'adyii nmɨgüg'adyii?
23607	MAT 12:49	Huin'it Jesús nitziihuɨɨy je' ydiscípulos ajcxy e ymɨnañ: ―Jada ɨɨch ndiscípulos ajcxy jadu'n nipaady nej ɨɨch ndaj etz ɨɨch n'uch nmɨguëx.
23611	MAT 13:3	Jesús ytɨgɨɨy jäy yaj'ixpɨjcp mɨɨd jɨhuimbit ayuc, ymɨnañ: ―Tüg jäy chooñ trigotɨɨm huɨjp.
23618	MAT 13:10	Chi je' ydiscípulos ajcxy nimɨjhua'cy Jesús, chi ajcxy yajtɨɨy: ―¿Na'amy co myajtuñ jɨhuimbit ayuc co myaj'ixpɨcy je mayjäy?
23619	MAT 13:11	Chi Jesús y'adzooy, ymɨnañ: ―Miich ajcxy jaydëb mnejhuɨ̈huɨpy huɨdibɨ Dios ñigapxyp ñimɨydacpy coyüch'amy ma y'ane'mɨn. Jacjadyii jäy ca' ajcxy huinjɨhuɨ̈huɨpy.
23632	MAT 13:24	Chi Jesús yaj'ixpɨjcy jadüg jɨhuimbit ayuc, ymɨnañ: ―Je Dios y'ane'mɨn jadu'n nipaady nej tüg yëydɨjc huɨdibɨ trigo tɨɨm huɨjp ma je' ycam.
23635	MAT 13:27	Chi je ytumbɨdɨjc oy yhuindzɨn yajnɨmay: “Huindzɨn, ¿nej ca' tɨ mnïpy ac trigotɨɨm? ¿Nej co jɨm nañ jadu'n jɨbɨc ujtz yajpaady?”
23636	MAT 13:28	Chi je cogam ymɨnañ: “Huen jada' nmɨdzipɨch jadu'n tɨ y'ɨdɨ̈ch.” Chi je tumbɨdɨjc y'amɨdoohuɨ: “¿Nej mdzojcpy co ɨɨch ajcxy nhuijxɨ̈gɨbɨch je jɨbɨc ujtzɨ?”
23637	MAT 13:29	Chi je cogam ymɨnañ: “Ca'. Pen miich ajcxy mhuijxɨ̈cpy je jɨbɨc ujtz, ca' jecyɨty co m'ahuijxmugɨpy nañ jadu'n je trigo.
23638	MAT 13:30	Ixmatz, huen je jɨbɨc ujtz yeegy tügmucy mɨɨd je trigo, ixtɨ coonɨ anajty ypɨdɨ̈gy je cosecha. Co cosecha paty, huin'it nguexa'ñɨch je ndumbɨdɨjc co huen jayɨjp pujxɨ̈gy je jɨbɨc ujtz etz axotzɨpy etz nögɨpy. E co yajpɨdɨ̈ctay je jɨbɨc ujtz, chi yajpɨdɨ̈gɨpy je trigo e pɨdägɨpy ma je tze'x.”
23639	MAT 13:31	Nañ jadu'n Jesús yaj'ixpɨjcy jadüg jɨhuimbit ayuc, ymɨnañ: ―Je Dios y'ane'mɨn jadu'n nipaady nej tüg mostazapajc huɨdibɨ tüg jäy ñiip ma je' ycam. E je mostaza ytɨɨm je' jac tɨm mutz ca'ydɨ ni huɨdibɨ ujtz tɨɨm. Per co je mostaza ytɨɨm ymujx etz yoñ, chi y'ahuimbijty jac mɨj ca'ydɨ jacjadyii ujtz. E hue' nɨcxy yjaty janch mɨj, ixtɨ joon ajcxy oy yqueec miiñ yqueec xɨjpy jɨm, pɨdägy je ype'ñ ma je mostaza y'aacx.
23641	MAT 13:33	Nañ jadu'n Jesús yaj'ixpɨjc jadüg jɨhuimbit ayuc, ymɨnañ: ―Je Dios y'ane'mɨn jadu'n nipaady nej levadura huɨdibɨ tüg töxyjäy ypɨdacpy mɨɨd je harina, jɨgɨx je harina oy ypɨdɨ̈gy.
23644	MAT 13:36	Chi Jesús capxycɨjxy mɨɨd je mayjäy, chi ñɨcxy ma tüg tɨjc. Chi ytɨgɨy tɨgoty mɨɨd je' ydiscípulos ajcxy. Chi Jesús ydiscípulos ajcxy nimɨjhua'cy Jesús, ymɨnañ ajcxy: ―Tun may'ajt ɨɨch ajcxy xyajhuinjɨhuɨɨyg je jɨhuimbit ayuc co tɨ mnigapxy je jɨbɨc ujtz ma je trigo cam.
23645	MAT 13:37	Chi Jesús yajnɨmay: ―Ɨɨch, je jäy huɨdibɨ tzoon tzajpjoty, jadu'n ɨɨch nipaady nej je jäy huɨdibɨ niip je oybɨ tɨɨm ma je ycam.
23659	MAT 13:51	Chi Jesús y'amɨdooy ajcxy: ―¿Nej mhuinjɨhuɨɨyb miich ajcxy tüg'ócɨy huɨdibɨ ɨɨch tɨ ngapxɨch? Chi ajcxy y'adzooy: ―Huindzɨn, tɨ nhuinjɨhuɨ̈y ɨɨch ajcxy.
23660	MAT 13:52	Chi Jesús ajcxy nɨmay: ―Nidüg nidüg escriba co tɨ ixpɨcytäy tüg'ócɨy Dios ytɨy'ajt y'ane'mɨn huɨdibɨ tzajpjoty tzoon, hue' jadu'n nipaady nej tüg codɨjc comeeñybɨ huɨdijaty ymɨɨd yjajty nej yajpɨdzɨmɨpy jemybɨ etz tucpɨ.
23662	MAT 13:54	Co Jesús chooñ jɨm, chi ñɨcxy ma ycɨ'mnaax ycɨ'mgajp. Chi Jesús ytɨgɨɨy ma je judio ñaymujctac, e ytɨgɨɨy yaj'ixpɨjcp. Chi je mayjäy jiiby ooy jɨhuɨy huinmay nej yɨ' yaj'ixpɨcy, ymɨnañ ajcxy: ―¿Ma jada' jada yëydɨjc tɨ paady jada ixpɨjcɨn? ¿Ma mɨc'ajt paady co ooy mɨjhuinma'ñ tzachtuñ?
23664	MAT 13:56	Nañ jadu'n ya chɨnay ma ɨɨch ajt je' y'uch ajcxy töxyjäy. ¿Ma oy tɨ paady jada ixpɨjcɨn jada mɨc'ajtɨn?
23665	MAT 13:57	Paady je maycogajpɨ ajcxy ca' ytunɨcuend. Paady Jesús ajcxy nɨmay: ―Huen ma'amyɨty tüg'ócɨy je mayjäy ajcxy ooy yajmɨj'aty yɨ jäy ajcxy huɨdibɨ najtzcapxɨɨyb Dios y'ayuc, ca'ydɨ huɨdibɨ y'ayucnajtzcapxɨɨyb ma ycɨ'mnaax ycɨ'mgajp ycɨ'mjɨɨn ycɨ'mdɨjc.
23668	MAT 14:2	E yɨ' nɨmay je ymɨdungmɨɨdpɨdɨjc: ―Yɨjiibɨ jäy huɨdibɨ tzachtumb mɨjhuinma'ñ, yɨ' je' je Juan, je Bautista. Juan tɨ jugypɨcy jadüg'oc ma anajty tɨ y'ögy, paady mɨc'ajt mɨɨd jaydëb mɨjhuinma'ñ tuñ.
23673	MAT 14:7	―Dios ɨɨch yam ngapxpatpy co nmöhuamyb ti mdɨmypɨjctzooyb.
23674	MAT 14:8	Chi Herodías nɨmay je' ñɨɨx co huen pɨjctzoohuɨ je Juan, je Bautista, ycohuajc ma tüg texy. Chi Herodías ñɨɨx je rey nɨmay: ―Ndzojcypɨch co miich xymöhuɨp Juan, je Bautista, ycohuajc ma tüg texy.
23681	MAT 14:15	Com tɨ anajty chuu'ɨɨñɨ, paady je' ydiscípulos ajcxy nimɨjhua'cy Jesús, e nɨmay ajcxy: ―Tɨ chuu'ɨɨñ, e ca' ya pɨn chɨna'y, paady capxcɨ́xy mɨɨd jada mayjäy ajcxy, jaydëb ajcxy nɨcxy ixtäy ycaayɨn y'uucɨn ma yɨ mutz cajp ajcxy huingonbɨ.
23682	MAT 14:16	Chi Jesús ymɨnañ: ―Ca' ycopɨcyɨty co ajcxy nɨcxy jɨcxy ixtäy. Miich ajcxy möhuɨp caayɨn uucɨn.
23683	MAT 14:17	Chi je' ajcxy ymɨnañ: ―Per ɨɨch ajcxy jëyɨ yeeby nmɨɨdɨty mɨgoox tzajcaagy etz metz acx.
23684	MAT 14:18	Chi Jesús ymɨnañ: ―Mɨmiingɨx yam'amy.
23692	MAT 14:26	E co je discípulos ajcxy ijxy co Jesús anajty ymiiñ mejyhuingɨ́xy, chi ajcxy ooy ñay'adzɨgɨɨyɨ. Ooy ajcxy yaaxqueecy ymɨnañ ajcxy: ―Hue' ɨɨch ajt ijxmanɨɨyɨm.
23693	MAT 14:27	Chi Jesús mɨc'amy ymɨgapxy ajcxy etz nɨmay: ―Huinmɨc jotmɨc naybɨdáacɨgɨxy, ɨɨch yɨ'. Ca' mdzɨgɨɨygɨxy.
23694	MAT 14:28	Chi oy Pedro Jesús ymɨgapxyii, nɨmaayɨ: ―Huindzɨn, pen janch miichɨty, ane'mgɨch co huen ɨɨch miich ninɨcxɨp adüyöyɨp mejyhuingɨ́xy.
23695	MAT 14:29	Chi Jesús Pedro nɨmay: ―Min. Huin'it Pedro ymɨnajcy ma je barco etz ñɨcx ma Jesús adüyöyɨp mejyhuingɨ́xy.
23696	MAT 14:30	Per co Pedro jɨhuɨ'ñybɨjcy jadu'n nej anajty ooy mɨc yjanchpojy, chi ooy chɨgɨy, chi oy oga'n ytɨgɨɨyñɨ quimbɨ, chi yaaxqueecy, ymɨnañ: ―¡Huindzɨn, ɨɨch yajtzóocɨgɨch!
23697	MAT 14:31	Huin'it Jesús oy ycɨ' mɨmajtzɨ, chi nɨmay: ―Miich, janch hueenɨ mmɨbɨjcɨn. ¿Nej co ca' yajxon xymɨbɨcyɨch?
23699	MAT 14:33	Huin'it je' ajcxy jiiby barcojoty ycojxtɨnay'ɨhuɨydaay ma Jesús yhuinduu. Chi ymɨnañ ajcxy: ―Janch tɨy'ajt co miich Dios xy'ung'adyii.
23704	MAT 15:2	―¿Na'amy co miich mdiscípulos ajcxy ca' cuydungɨxy judío ñi'ap costumbre? Yɨ' ajcxy ycaaygɨxy y'uuccɨxy, e ca' jayɨjp ycɨ̈bujcɨxy, ca' ixpujcɨxy ixjëtzcɨxy ypocy.
23705	MAT 15:3	Chi Jesús y'adzooy, yajtɨɨy: ―¿Na'amy co miich ajcxy mgapxycömɨdodägy Dios? Mdzachcuydungɨxy mgɨ'mgostumbre ma yjapadyii mguydungɨxy ixyipy Dios ycötújcɨn.
23706	MAT 15:4	Com Dios tɨ y'ane'my ma ycötujcɨn: “Yajmɨj'at mdaj mdeedy, e pɨnjaty jɨbɨc nigapxy ni'ojɨɨyb ytaj yteedy, ögɨpy yɨ'.”
23707	MAT 15:5	Per miich ajcxy mɨnamb co tüg je yëydɨjc jëbɨ nɨmäy ytaj yteedy: “Ca' ɨɨch miich ajcxy nbubeda'ñ, com tɨ n'ahuanɨ̈yɨch ma Dios tüg'ócɨy tijaty nmɨɨdɨch.”
23712	MAT 15:10	Huin'it Jesús huomujctay je mayjäy, ymɨnañ: ―Amɨdoo'ijtcɨxy ɨɨch n'ayuc etz mhuinjɨhuɨ́ɨygɨxɨp.
23714	MAT 15:12	Chi ymiiñ ma Jesús je' ydiscípulos ajcxy, chi ajcxy ñɨmaayɨ: ―¿Nej miich mnejhuɨɨyb co je fariseos ajcxy ñijotma'tpy co ajcxy mɨdoy je ayuc jadu'n nej miich mɨnañ?
23715	MAT 15:13	Chi Jesús y'adzooy, ymɨnañ: ―Huen tɨm huɨdibɨ ane'mɨn huɨdibɨ ca' Dios tɨ pɨdägy, Dios yajtɨgoyam, tɨm jadu'n nej jäy ajcxy huijxɨ̈gy ujtz huɨdibɨ ca' y'oy'ujtzɨty.
23717	MAT 15:15	Huin'it Pedro nɨmay Jesús: ―Yajhuinjɨhuɨɨyg ɨɨch ajcxy jada jɨhuimbit ayuc.
23718	MAT 15:16	Chi Jesús ymɨnañ: ―¿Nej miich ajcxy nañ jadu'n ca' mhuinjihuɨ̈y jada jɨhuimbit ayuc?
23719	MAT 15:17	¿Nej ca' miich ajcxy mnejhuɨ̈y co tüg'ócɨy huɨdibɨ tɨgɨɨyb ma miich ajcxy m'ahuac, je' nɨcxp ma miich ajcxy mjot etz ypɨdzɨmy ma ajcxy mninïcx?
23724	MAT 15:22	Jɨm anajty tüg töxyjäy chɨnäy. Jada töxyjäy hue' anajty cananeajäy, canan judíojäy. Chi yɨ' nimiiñ Jesús, chi nɨmay: ―Huindzɨn, David y'ap y'oc, pa'ayoogɨch. Ɨɨch nmɨɨdɨch tüg nɨɨx huɨdibɨ ymɨɨd ca'oybɨ etz oy tzaachypɨ paady.
23725	MAT 15:23	Per ca' ni nej Jesús y'adzoohuɨ. Huin'it je' ydiscípulos ajcxy miiñ ma Jesús, e ycohuanɨɨy, mɨnañ ajcxy: ―Capxycɨ́x mɨɨd jada töxyjäy, com nɨgo xypayaax xypadɨnaayɨm.
23726	MAT 15:24	Chi Jesús ymɨnañ: ―Dios ɨɨch tɨ xyquexyɨch jëda'ajty ma je israelitasjäy huɨdibɨ y'alma tɨgoyam.
23727	MAT 15:25	Chi je töxyjäy ymɨjhua'cɨ ma Jesús, e ycojxtɨnay'ɨhuɨy ma je yhuinduu, chi ymɨnañ: ―Huindzɨn, tun may'ajt pubejtcɨch.
23728	MAT 15:26	Chi Jesús ymɨnañ: ―Ca' jadu'n y'oyɨty co n'ixmadzipɨch je israelitasjäy (Dios yjäy), e nbubedɨpɨch miich ajcxy. Co jadu'n ndunɨpɨch, jadu'n nipaadɨp nej jäy ajcxy y'ɨdɨ̈ch co ajcxy pɨjcɨ je ajcxy y'ung ycaagy, e möy je uc.
23729	MAT 15:27	Huin'it je töxyjäy y'adzooy: ―Janch tɨy'ajt jadu'n nej miich mɨna'ñ, per ixtɨ ycaayb je uc je tzajcaagy y'abu'x huɨdibɨ cäb ma yhuindzɨn mesa.
23730	MAT 15:28	Chi Jesús je töxyjäy nɨmay: ―Janch mɨj mmɨbɨjcɨn. Ɨɨch ndunaamybɨch jadu'n nej miich mdzocy. Huin'it horɨ je töxyjäy ñɨɨx choocy.
23734	MAT 15:32	Chi Jesús mɨjhuoy je' ydiscípulos ajcxy, nɨmay: ―Ooy nba'ayooyɨch jadayaab jäy ajcxy. Com cujc mɨdugɨɨg xɨɨ ijtcɨxy ya mɨɨd ɨɨch etz ca' ajcxy mɨɨdɨty ti ycaayɨpy. Ca' nguexhuimbida'ñɨch ajcxy ayuu ma ytɨjc, ca' yjetyɨty yajpa'mgojɨp ajcxy tü'am.
23735	MAT 15:33	Chi je' ydiscípulos ajcxy mɨnañ: ―¿Per ma n'ocpatɨm ti jada jäy ajcxy ycaayɨpy yjɨɨcxɨpy ya ma jada abac it ma ca' pɨn chɨnäy? Co ooy mayjäyɨty.
23736	MAT 15:34	Chi Jesús yajtɨɨy: ―¿Naag jiiby tzajcaagy miich ajcxy mjacmɨɨdɨty? Chi ajcxy y'adzooy: ―Jëyɨ huɨxtujc tzajcaagy etz hueen acx.
23743	MAT 16:2	Chi Jesús y'adzooy je' ajcxy: ―Co miich ajcxy m'ixy tzuu yɨ tzajp tzaptz, chi miich ajcxy mɨna'ñ com jabom oy tiempo yajpada'ñ.
23747	MAT 16:6	Chi Jesús ymɨnañ: ―Naygüend'ájtɨgɨx mɨɨd yɨ fariseos etz saduceos ajcxy, ca' mɨjpɨdaacɨ yɨ' ajcxy y'ayuc ytɨy'ajt, com jadu'n yɨ' nipaady nej levadura.
23748	MAT 16:7	Chi Jesús ydiscípulos ñayñɨmáayɨgɨxy miñ xyɨpy: ―Paady jadu'n ymɨnañ, je' co tɨ ɨɨch ajt je tzajcaagy njäydɨgooyɨm.
23749	MAT 16:8	Jesús nejhuɨy nej ajcxy nayñɨmáayɨgɨxy miñ xyɨpy, chi nɨmay ajcxy: ―¿Na'amy co miich ajcxy mɨnaangɨxy co ca' ajcxy tzajcaagy mɨɨdɨty? Janch hueenɨ miich ajcxy mmɨbɨjcɨn.
23750	MAT 16:9	¿Nej ca'nɨ miich ajcxy mhuinjɨhuɨ̈yɨ? ¿Nej ca' mjäymechyii co ɨɨch mɨgoox tzajcaayg nyajhuäcxy etz ni mɨgoox mil je yëydɨjctɨjc anajty huɨdibɨ ajcxy cay? ¿E ni mga'ajɨhuɨ̈yii ajcxy naag cach cayduc uuctuc tɨ myajpɨdɨ̈gy?
23751	MAT 16:10	¿E ni mga'ajɨhuɨ̈yii ajcxy co huɨxtujc tzajcaagy nyajhuäcxyɨch ma nimɨdaax mil yëydɨjc ajcxy huɨdibɨ caay etz naag cach cayduc uuctuc myajpɨdɨ̈gy ajcxy?
23752	MAT 16:11	¿Nej co ca' miich ajcxy mhuinjɨhuɨ̈y, co ca' ɨɨch yam nigapxy yɨ tzajcaagy huɨdibɨ miich ajcxy tɨ mjäydɨgoy, co tɨ nyajnɨmaaygɨxy je levadura huɨdibɨ je fariseos etz saduceos ajcxy ymɨɨd?
23754	MAT 16:13	Co Jesús yja'ty ma Cesarea Filipo naaxjot, chi Jesús y'amɨdooy je' ydiscípulos ajcxy: ―¿Nej jäy ajcxy ymɨna'ñ, pɨ́nɨc ɨɨch?
23755	MAT 16:14	Chi ajcxy ymɨna'ñ: ―Nijëjɨty jäy ymɨna'ñ co miich je' Juan je Bautista. Nijëjɨty jäy ymɨna'ñ co miich je' Elías, e nijëjɨty ymɨna'ñ co miich je' Jeremías o jadüg profeta (huɨdibɨ tzɨnay jecy'ajty).
23756	MAT 16:15	Chi Jesús ymɨnañ: ―¿E miich ajcxy nej mɨnaangɨxy, pɨn ɨɨch?
23757	MAT 16:16	Huin'it Simón Pedro y'adzooy: ―Miich je' je Cristo, je Dios y'ung.
23758	MAT 16:17	Chi Jesús y'adzooy: ―Jotcujc miich Simón, Jonás y'ung, je' co ni pɨn xycayajnɨmäy jada tɨy'ajt, tügpajc je Dios Teedy nDeedyɨch huɨdibɨ jiiby tzajpjoty, yɨ' tɨ xyajnejhuɨ̈y jada tɨy'ajt.
23763	MAT 16:22	Huin'it Pedro mɨɨdnɨcxy Jesús ahuingujc, e oy ojy, ymɨnañ: ―Huindzɨn, ca' Dios tzocy nɨcx jadu'n mjaty. Mɨɨd miich ca' jëbɨ jadu'n mjadɨpy.
23764	MAT 16:23	Per Jesús yhuäc-huimbijty, chi nɨmay Pedro: ―Huinhuäctuutcɨch Pedro, je mujcu' miich jadu'n xyajcapxp. Ca' nɨgoo xy'adzipyɨch. Ca' miich mhuinma'ñybɨdägy nej Dios tzocy. Yɨ' janchtɨy miich mhuinma'ñ'ajtpy nej jäy ajcxy tzocy.
23765	MAT 16:24	Huin'it Jesús je' ydiscípulos ajcxy nɨmay: ―Pen je pɨnjaty xypamina'ñɨch, huen ycɨ'mdzojcɨn ixmajtztäy etz huen yhuinma'ñypɨdägy co ayoohuɨpy mɨɨd ɨɨch ycɨxpɨ, ixtɨ mabaad y'ögy.
23767	MAT 16:26	¿Ti jäygɨdaacɨn yɨ' co tüg jäy y'ocnayyajpadɨɨyb yɨ meeñ etz mɨc'ajtɨn huindu'my ñaaxhuiñybɨ, e yjugy'ajtɨn cɨxɨpy tɨgoyɨpy tüccɨ'y? ¿Jadu'ñyɨ jëbɨ jäy y'alma yjugy'ajtɨn occojuyɨ? Nïgɨ choohuɨty jäy ajcxy y'alma yjugy'ajtɨn, ca'ydɨ jac ni ti.
23773	MAT 17:4	Chi Pedro nɨmay Jesús: ―Huindzɨn, oy y'oyɨty co ɨɨch ajt ya. Pen miich mdzojcpy jëbɨ ɨɨch ajcxy nyaj'oyɨ̈y tugɨɨg tɨjcquemy. Tüg miich mje', tüg Moisés yje', etz tüg Elías yje'.
23774	MAT 17:5	Pedro capxp anajty, tɨm huin'ítɨy tüg joc yajnïdɨgoyday je' ajcxy huɨdibɨ ooy adɨɨcxp anajty. E ma je joc yajmɨdoy tüg ayuc huɨdibɨ ymɨnañ: ―Jadayaabɨ yëydɨjc ɨɨch je' n'ung'ajtpy huɨdibɨ ooy ndzocy njɨhuɨ̈yɨch etz yɨ' ɨɨch mɨɨd njotcujcɨty. Amɨdoo'it miich ajcxy yɨ' y'ayuc.
23776	MAT 17:7	Huin'it ajcxy Jesús ñimiinɨ etz nïdoñ ajcxy, e ymɨnañ: ―Pɨdɨ̈ccɨx, ca' mdzɨgɨɨygɨxy.
23778	MAT 17:9	E co ajcxy ymɨnajcy ma je cop, chi ajcxy Jesús nɨmay: ―Ca' ni pɨn miich ajcxy nyajnɨmähuɨpy jadu'n nej tɨ m'ijxcɨxy cham, ixtɨ coonɨ ɨɨch anajty tɨ njugypɨcyɨch jadüg'oc ma anajty tɨ n'ögɨch.
23779	MAT 17:10	Huin'it je' ydiscípulos ajcxy yajtɨɨy Jesús: ―¿Nej co yɨ escribas, yɨ' ajcxy huɨdibɨ nïjaydutp etz yajnïguejp Dios y'ayuc, ymɨnaangɨxy co Elías yɨ' miinaam jayɨjp etz axam je Cristo?
23780	MAT 17:11	Chi Jesús y'adzooy: ―Janch tɨy'ajt co Elías ymiina'ñ etz yaj'oyɨydähuamy tüg'ócɨy mɨɨd Dios ycɨxpɨ.
23784	MAT 17:15	―Huindzɨn, ɨɨch nmang pa'ayoohuɨc. Je' co ymɨɨd mo'tpa'm etz oy yaj'ɨyooyii. Canaag'oc tɨ ycäy jɨɨnjoty nɨɨjoty.
23786	MAT 17:17	Chi Jesús y'adzooy: ―Miich ajcxy huɨdibɨ jugy'ajtp jadachambɨ xɨɨ tiempo, ca' miich ajcxy mmɨbɨga'ñ Dios, ca' miich ajcxy mgapxymɨdoohua'ñ Dios. ¿Naag xɨɨ naag tiempo ɨɨch miich ajcxy njacmɨmecxtugɨpy? Yajmiingɨx yɨ yeeg'anäg.
23788	MAT 17:19	Jac co hueeñɨ, je' ydiscípulos ajcxy mɨɨdmɨydac Jesús ahuingujc, chi ajcxy yajtɨɨy ma Jesús: ―¿Nej co ɨɨch ajcxy ca' tɨ nmadägy nɨcx nyajpɨdzɨ́ɨmgɨxyɨch je ca'oybɨ ma je yeeg'anäg?
23789	MAT 17:20	Chi Jesús ymɨnañ: ―Je' co miich ajcxy hueenɨ mmɨbɨjcɨn. Janch tɨy'ajt jadu'n nej nnɨmaaygɨxy, co ixyipy miich ajcxy xy'ocmɨbɨcyɨch, ooy ixyipy jëda'ajty jadu'n nej je jac mutzpɨ ujtz tɨɨm, huin'it jëbɨ ixyipy mnɨmäy jadayaabɨ cop co huen jɨɨhuäcy ya etz huen nɨcxy huingduum, chi ñɨcxɨp je cop. Ni ti ji ycatzipɨty pen janch miich ajcxy mɨɨdɨty mɨbɨjcɨn.
23791	MAT 17:22	Co anajty ajcxy yhuɨdity tügmucy jɨm ma Galilea y'it, chi Jesús nɨmay je' ydiscípulos ajcxy: ―Ɨɨch, je jäy huɨdibɨ tzoon tzajpjoty, yajcɨ̈yegɨpyɨch ma jäy. E yɨ' ajcxy xyaj'ögɨbɨch etz codugɨɨg xɨɨ njugypɨgɨpyɨch jadüg'oc. Co je' ydiscípulos ajcxy jadu'n mɨdooy, chi ajcxy ooy yjotmaybaty.
23793	MAT 17:24	Co Jesús yja'ty mɨɨd je' ydiscípulos ajcxy jɨm ma je Capernaum cajp, chi huɨdi anajty ajcxy meeñ yajmujcp mɨɨd tzajptɨjc ycɨxpɨ, oy ajcxy ijxcɨxy je Pedro, chi ajcxy y'amɨdooy: ―¿Nej miich mhuindzɨn ycuejcpy meeñ mɨɨd tzajptɨjc ycɨxpɨ?
23794	MAT 17:25	Chi Pedro y'adzooy: ―Cuejtpy. E huin'it hora co anajty Pedro ytɨgɨ̈y tɨgoty, chi Jesús jayɨjp ymɨgapxy, ñɨmay: ―Simón, ¿nej mmɨna'ñ? ¿Pɨn je rey ajcxy yajcuejcpy? ¿Yɨ' yjäy o huingjäyɨ?
23795	MAT 17:26	Chi Pedro y'adzooy: ―Ma huingjäy huɨdibɨ ane'my ijtp. Chi Jesús y'adzooy: ―Ah, ca'tz yɨ' yjäy huaad ti cuejtcɨxy.
23797	MAT 18:1	Je huin'it hora je' ydiscípulos ajcxy ymɨjhuäctay Jesús etz yajtɨy: ―¿Pɨnjäy je'jac nïg ymɨɨd je mɨj'ajtɨn ma Dios y'ane'my jiiby tzajpjoty?
23799	MAT 18:3	Chi Jesús ymɨnañ: ―Janch tɨy'ajt ɨɨch miich ajcxy nɨmäy, pen ca' miich ajcxy jothuimbijtcɨxy etz naybɨdaaccɨxy mhuinma'ñ jadu'n nej jada pi'c'anäg huinma'ñ mɨɨd, pues ca' mdɨgɨ̈huɨpy ma Dios Teedy y'ane'my jiiby tzajpjoty.
23808	MAT 18:12	¿Nej miich ajcxy mɨna'ñ? Pen tüg jäy ymɨɨd mɨgo'px cöbixy, etz pen yöydɨgooyb nidügtɨ cöbixy, ¿nej ca' jëbɨ ixmach je nimɨda'px majmocx mɨdaax cöbixy etz nɨcxy ixtäy je jadügpɨ huɨdibɨ yöydɨgooy?