23214	MAT 1:1	Tutu ya ndiso sivi ñivi cuu tata cha vachi chinu ra Jesucristo tiempu chahnu. Ñivi ra chi ra David, ta ñivi ra chi ra Abraham.
23219	MAT 1:6	ta Isaí can cuu sutu ra David ra ndaca ñahan chi ñivi Israel. David can cuu ra cuu sutu ra Salomón, ta sihi ra cuu ña ni cuu ñasihi ra Uría.
23224	MAT 1:11	Josía can cuu sutu ra Jeconía chi yani ra quivi cha ni tiin ra iyo ñuhun Babilonia chi ñivi Israel, ta tava ndaa ra ta ra chi ñi nu ñuhun ñi.
23225	MAT 1:12	Tacan ni queta ñivi Israel ñuhun Babilonia can, ta ni chacoo sehe ra Jeconía can, ta Salatiel cha cunani ra. Salatiel can cuu sutu ra Zorobabel,
23229	MAT 1:16	Jacob can cuu sutu ra José ra cuu ii ña María sihi ra Jesucristo.
23230	MAT 1:17	Cha queta uchi cumi ñivi cuu ñivi ra Jesuu nda quivi ni chacoo ra Abraham nda quivi cha ni chacoo ra David tiempu chahnu, ta cha queta ndico inga uchi cumi ñivi ra nda quivi ni chacoo ra David nda quivi cuahan ñivi Israel iti ñuhun Babilonia suvi ni tiempu chahnu, ta nda quivi can ta nda quivi cha ni cacu ra Jesuu cha queta ndico tucu inga uchi cumi ñivi ra.
23231	MAT 1:18	Chehe cuu tuhun yoso cuhva ni cacu ra Jesucristo. Cha iyo vaha tuhun cha cua tandaha ña María sihi ra chi ra José. Ña ta coo ña chi ra, ta nihin ña cuhva ti cha cua coo sehe ña savaha ra Tati Ndioo.
23232	MAT 1:19	Rai vaha cuu ra José ra cua cuu ii ña. Chacan cuu cha saxini ra ti cua saña xehe ra chi ña, vati ña cuni ra cha cua coo tu ca nuun chi ña iti nuun ndihi ñivi.
23233	MAT 1:20	Ni vii nanducu xini ra ñaan cha cuu cha cua savaha ra, ta ndehe ra chi iin tatun ra chahnu Ndioo tichi ñumahna, ta quechaha cati ra tatun Ndioo can chi ra ti: ―Yoho José, ñivi ra David chihin cun. Ña cua saxini cun, soco cua naquihin cun chi ña María ñasihi cun, vati tuvi maan sehe ña tichi ña savaha ra Tati Ndioo.
23234	MAT 1:21	Cua cacu sehe ña, ta Jesuu cua sacunani ndo chi ra, vati cua sacacu ra chi ñivi cuu ñivi ra, ta cua naan cuati savaha ñi ―cati ra tatun Ndioo can.
23236	MAT 1:23	Cua tuvi sehe iin ña yoco, ta cua queta quivi cua cacu ra. Emanuel cua cunani ra, cati ra cahan cuenda ra Ndioo can. Cuni cati tuhun Emanuel can ti iyo ra Ndioo chihin yo.
23237	MAT 1:24	Tacan cuu, ta hora can ndoyo ra José, ta savaha ra cuhva cati tuhun tatun ra chahnu Ndioo. Quihin ra chi ñasihi ra,
23238	MAT 1:25	soco ña ni chacoo ra chi ña nda cua nda quivi ni cacu sehe ña. Tacan cuu, ta chacunani ra Jesuu.
23239	MAT 2:1	Quivi cha ni ndaca ñahan ra Herode cacu ra Jesuu ñuun Belén cha iyo cuenda ñuhun Judea. Suvi ni quivi can queta ra sacuaha chi ri tiñu. Inga ñuhun chiyo nu cana nicandi quichi ra, ta queta ra ñuun Jerusalén,
23240	MAT 2:2	ta quechaha nducu tuhun ra ti: ―¿Ndaa cuu nu ni cacu ra cuu ra cua cundaca ñahan chi ñivi judío? Nducu tuhun ndi, vati cha ni ndehe ndi cha ndaa ri cuu tiñu ra chiyo cana nicandi, ta vachi ndi, vati cuni sacahnu tahan ndi chi ra ―cati ra ta ra.
23241	MAT 2:3	Tuhun can chini ra Herode can, ta quechaha saxini xaan ra, ta yuhvi tahan ndihi ñivi iyo ñuun Jerusalén can.
23242	MAT 2:4	Tacan cuu, ta sacuiti ra chi ndihi ra sutu chahnu chi ndihi ra sacuaha ley chahnu cha sacahnu ñivi can, ta quechaha nducu tuhun ra chi ra ta ra ndaa cuu nu cua cacu ra Cristo.
23243	MAT 2:5	Tacan cuu, ta cati ndico ra ta ra ti: ―Iti ñuun Belén cha iyo cuenda ñuhun Judea cua cacu ra, vati tacan ni taa ra ni cahan cuenda ra Ndioo nu ni quichi quivi. Cha cati ra ti:
23244	MAT 2:6	Ndioho ñivi ñuun Belén cha iyo cuenda ñuhun Judea, cahnu xaan cua coo ñuun ndo, vati iin rai cahnu xaan cua quee ñuun ndo, ta cua cundaca ñahan ra chi ñivi ra Ndioo ñivi Israel, cati ra ―cati ra sutu chahnu ta ra.
23245	MAT 2:7	Tacan cuu, ta cana xehe ra Herode chi ra sacuaha tiñu can, ta nducu tuhun ra chi ra ta ra ndaa quivi ni quechaha ndehe ra ta ra tiñu can iti siqui andivi.
23246	MAT 2:8	Tacan cuu, ta cati ra ti: ―Cuahan ndo iti ñuun Belén, ta cua nanducu vaha ndo chi ve luhu can. Tacan cua nanihin ndo chi ve, ta sa cua quichi cati ndo chihin yu, vati tacan cua cuhun tahin, ta sa cua sacahnu tahin chi ve ―cati ra. Tacan tava tiñu ra chi ra ta ra iti ñuun Belén.
23247	MAT 2:9	Chini ra ta ra cha ni cahan ra Herode can, ta cuahan ra. Ni ndehe ndico tucu ra chi ri tiñu ndehe xihna ra chiyo nu ni quichi ra, ta iti nuun ra ta ra cuahan ri nda cua nda ni queta ri xini vehe nu caa ve luhu can.
23248	MAT 2:10	Ndehe ra ta ra nu chacuiñi ri, ta sii xaan quechaha cuni ra.
23249	MAT 2:11	Tacan cuu, ta quihvi ra ta ra tichi vehe can, ta ndehe ra ta ra chi maan ve luhu can chi ña María sihi ve. Tacan cuu, ta chahnu chiti ra, ta sacahnu ra ta ra chi ve. Nuna ra ta ra cha naan ra, ta samani ra ta ra chi ve. Samani ra xuhun cuaan. Samani ra cutu. Samani ra suchan xico vixin chahan. Samani ra ta ra.
23250	MAT 2:12	Tacan cuu, ta cati ra Ndioo chi ra ta ra chi ñumahna ti ña cua yaha ndico ra ta ra nuun ra Herode. Chacan cuu cha quihin ra ta ra inga iti, ta cuahan ndico ra iti ñuun ra.
23251	MAT 2:13	Cha cuahan ra sacuaha chi ri tiñu, ta cahan tucu ra tatun ra chahnu Ndioo chi ra José chi ñumahna, ta cati ra chi ra ti: ―Cua cuinda cun, ta cua quihun chi ve luhu sehun chi sihi ve, ta cua cunu ndo cuhun ndo iti ñuhun Egipto. Cua ndoo ndo tican nda cua nda quivi cua cati ndique chihun, vati cua nanducu ra Herode chi ve, vati cua cahni run chi ve ―cati ra tatun Ndioo can.
23252	MAT 2:14	Tacan cuu, ta quihin ra José chi ve chi sihi ve cha cuaa can, ta cuahan ñi iti ñuhun Egipto.
23253	MAT 2:15	Ican ndoo ñi nda quivi ni chihi ra Herode can. Chacan cuu cha queta tuhun ra chahnu Ndioo cuhva ni cati ra cahan cuenda ra Ndioo nu ni quichi quivi, vati cha cati ra ti iti ñuhun Egipto cana ra chi sehe ra, cati ra Ndioo ―cati racan.
23254	MAT 2:16	Tacan cuu, ta nihin ra Herode cuhva ti sandahyu ñahan ra sacuaha chi ri tiñu chi ra, ta xaan xaan ra cuu. Tacan cuu, ta cati tuhun ra ti cua cuvi ndihi ra cuati ndihli iyo ñuun Belén chi ndihi ranchu iyo yatin ñuun can. Chahni ra chi ndihi ra ña ta queta uvi cuiya ra, vati cuhva can saxini ra Herode cha ni cacu ra nanducu ra sacuaha chi ri tiñu can.
23256	MAT 2:18	Chini ñivi ti ndahyu ñivi ñuun Ramá. Cuihya xaan cuni anima ñi, ta ndahyu chaa ñi. Cuvaa ñivi cuu ñivi ña Raquel cuenda sehe ñi, ta ña cuni ñi cha cua cava taxin anima ñi, vati cha ni chihi ve, cati ra Jeremía can.
23257	MAT 2:19	Tacan cuu, ta queta quivi chihi tahan ra Herode can, ta queta ndico tucu tatun ra chahnu Ndioo nu iyo ra José iti ñuhun Egipto can, ta quechaha cahan tucu ra chi ra José tichi ñumahna,
23258	MAT 2:20	ta cati ra chi ra ti: ―Cua cuinda cun, ta cua quihun chi ve luhu sehun chi sihi ve, ta cua cuhun ndico ndo iti ñuhun Israel, vati cha ni chihi ra nducu cahni chi ve ―cati ra.
23259	MAT 2:21	Chacan cuu cha ni chacuinda ra José, ta quihin ra chi ve chi sihi ve, ta quee ñi cuahan ñi iti ñuhun Israel.
23260	MAT 2:22	Tacan cuu, ta chini soho ra ti ra Arquelao cuu ra ndiso tiñu ra Herode sutu ra, ta ndaca ñahan ra iti ñuhun Judea can. Chacan cuu cha yuhvi ra José cuhun ndico ra tican. Cahan ndico tucu ra Ndioo chi ra tichi ñumahna, ta cuahan ra José chi ñi iti ñuhun Galilea.
23261	MAT 2:23	Cuahan ra tican, ta ni chacoo ra iin ñuun nani Nazaret. Chacan cuu cha queta tuhun cahan ra ni cahan cuenda ra Ndioo, vati cati ra ti ra ñuun Nazaret cua cuu ra Jesuu.
23262	MAT 3:1	Suvi ni tichi quivi can queta ra Juaan ra sacuanduta tichi cuhu iti ñuhun Judea can, ta cati tuhun ra tuhun vaha.
23263	MAT 3:2	Cati ra Juaan can chi ñivi can ti: ―Cua saña ihni ndo cuati ndacu ndo, vati yatin xaan cua cundaca ñahan ra iyo iti siqui andivi chi yo ―cati ra.
23264	MAT 3:3	Chehe cuu tuhun cati tuhun ra Isaía ra ni cahan cuenda ra Ndioo nu quichi quivi, vati cati ra cuenda ra Juaan can ti: Cua cana chaa iin rai tichi cuhu, ta cua cati ra ti cua tiso vaha ñi iti nu cua yaha ra chahnu. Tacan ni cua tiso vaha ñi tiñu, cua cati ra, cati ra Isaía can.
23265	MAT 3:4	Chacundichin ra Juaan can sahma ixi ri camellu, ta chacunuhni iin cinta ñiin tichi ra. Chachi ra tica, ta chihi ra nduxi ñuñu cuhu, [vati tacan ni chacoo ra ni cahan cuenda ra Ndioo tiempu chahnu].
23266	MAT 3:5	Tacan cuu, ta cuahan ñivi ñuun Jerusalén nuun iyo ra. Cuahan ndihi ñivi ñuhun Judea chi ndihi ñivi iyo yatin yuta Jordán.
23267	MAT 3:6	Nahma ñi cuati savaha ñi, ta sacuanduta ra Juaan can chi ñi yuta Jordán can.
23268	MAT 3:7	Ndehe ra Juaan ti cha tuvi ra fariseo chi ra saduceo quichi, vati cua cuanduta tahan ra ta ra, ta quechaha cati ra chi ra ta ra ti: ―¡Vata xaan ndo! Yoni cati chi ndo ti cua cundee cacu ndo nu cua tachi tuni ra Ndioo chi ñivi.
23269	MAT 3:8	[Tu cha ndicha ndo,] na cua savaha ndo cuhva ndacu ñivi saña ihni ndicha cuati ndacu ñi.
23270	MAT 3:9	Ña cua saxini ndo chi anima ndo ti cha iyo vaha ndo, vati ñivi ndo chi ra Abraham. Yuhu cati chi ndo ti tu cua cuni ra Ndioo cua cuu savaha ra iin cuhva cahnu xaan. Cua cuu sama ra yuu ya, ta cuu chi ñivi ra Abraham.
23271	MAT 3:10	Cha iyo vaha tuhun cha cua tahnda ndihi yutun ña vaha chiti. Cua tahnda chi, ta cua cayu chi tichi ñuhun, [vati cuhva cua tachi tuni ra Ndioo chi ñivi ña vaha cuu chi].
23272	MAT 3:11	Sacuanduta yu chihin ndo chi nduta, vati cha ni saña ihni ndo cuati savaha ndo, soco iti chate vachi inga ra, ta iyo xaan ca tu ndee ini chi ra. Ñahni yavi ndai cha cua cui musu ra, ta cua cuise ndichan ra. Maan ra cua cuhva cha cua quichi ra Tati Ndioo, ta suvi ra cuu ra cua tachi tuni.