23233	MAT 1:20	Ni vii nanducu xini ra ñaan cha cuu cha cua savaha ra, ta ndehe ra chi iin tatun ra chahnu Ndioo tichi ñumahna, ta quechaha cati ra tatun Ndioo can chi ra ti: ―Yoho José, ñivi ra David chihin cun. Ña cua saxini cun, soco cua naquihin cun chi ña María ñasihi cun, vati tuvi maan sehe ña tichi ña savaha ra Tati Ndioo.
23235	MAT 1:22	Ndihi chacan ni chacoo, vati tacan ni quee tuhun cuhva ni cati tuhun ra chahnu Ndioo chi ra ni cahan cuenda ra Ndioo nu ni quichi quivi, vati cha cati ra ti:
23240	MAT 2:2	ta quechaha nducu tuhun ra ti: ―¿Ndaa cuu nu ni cacu ra cuu ra cua cundaca ñahan chi ñivi judío? Nducu tuhun ndi, vati cha ni ndehe ndi cha ndaa ri cuu tiñu ra chiyo cana nicandi, ta vachi ndi, vati cuni sacahnu tahan ndi chi ra ―cati ra ta ra.
23243	MAT 2:5	Tacan cuu, ta cati ndico ra ta ra ti: ―Iti ñuun Belén cha iyo cuenda ñuhun Judea cua cacu ra, vati tacan ni taa ra ni cahan cuenda ra Ndioo nu ni quichi quivi. Cha cati ra ti:
23246	MAT 2:8	Tacan cuu, ta cati ra ti: ―Cuahan ndo iti ñuun Belén, ta cua nanducu vaha ndo chi ve luhu can. Tacan cua nanihin ndo chi ve, ta sa cua quichi cati ndo chihin yu, vati tacan cua cuhun tahin, ta sa cua sacahnu tahin chi ve ―cati ra. Tacan tava tiñu ra chi ra ta ra iti ñuun Belén.
23251	MAT 2:13	Cha cuahan ra sacuaha chi ri tiñu, ta cahan tucu ra tatun ra chahnu Ndioo chi ra José chi ñumahna, ta cati ra chi ra ti: ―Cua cuinda cun, ta cua quihun chi ve luhu sehun chi sihi ve, ta cua cunu ndo cuhun ndo iti ñuhun Egipto. Cua ndoo ndo tican nda cua nda quivi cua cati ndique chihun, vati cua nanducu ra Herode chi ve, vati cua cahni run chi ve ―cati ra tatun Ndioo can.
23255	MAT 2:17	Tacan queta tuhun cha ni cati ra Jeremía nu ni quichi quivi, vati cati ra ti:
23258	MAT 2:20	ta cati ra chi ra ti: ―Cua cuinda cun, ta cua quihun chi ve luhu sehun chi sihi ve, ta cua cuhun ndico ndo iti ñuhun Israel, vati cha ni chihi ra nducu cahni chi ve ―cati ra.
23263	MAT 3:2	Cati ra Juaan can chi ñivi can ti: ―Cua saña ihni ndo cuati ndacu ndo, vati yatin xaan cua cundaca ñahan ra iyo iti siqui andivi chi yo ―cati ra.
23264	MAT 3:3	Chehe cuu tuhun cati tuhun ra Isaía ra ni cahan cuenda ra Ndioo nu quichi quivi, vati cati ra cuenda ra Juaan can ti: Cua cana chaa iin rai tichi cuhu, ta cua cati ra ti cua tiso vaha ñi iti nu cua yaha ra chahnu. Tacan ni cua tiso vaha ñi tiñu, cua cati ra, cati ra Isaía can.
23268	MAT 3:7	Ndehe ra Juaan ti cha tuvi ra fariseo chi ra saduceo quichi, vati cua cuanduta tahan ra ta ra, ta quechaha cati ra chi ra ta ra ti: ―¡Vata xaan ndo! Yoni cati chi ndo ti cua cundee cacu ndo nu cua tachi tuni ra Ndioo chi ñivi.
23275	MAT 3:14	Ña cuni ra Juaan can sacuanduta ra chi ra, ta cati ra chi ra ti: ―Nini ca cha cua sacuanduta cun chi yuhu, ta cha vachi cun iti nuin ―cati ra.
23276	MAT 3:15	Ta cati ra Jesuu chi ra ti: ―Ña cua casi cun, vati cha vaha cuu cha cua savaha yo cuhva cati ra iyo iti siqui andivi ―cati ra. Tacan cuu, ta chaha ra Juaan.
23278	MAT 3:17	Tacan cuu, ta nducahan ra Ndioo iti siqui andivi, ta cati ra ti: ―Sehi chi rahya. Cuni xain chi ra, ta sii xaan cuni yu ndehi chi ra ―cati ra.
23281	MAT 4:3	ta tuhva run cuihna nu iyo ra, ta quechaha cati run chi ra ti: ―Tu ndicha ti sehe Ndioo cuu cun, cua cati cun chi yuu ya ti cua cuu chi paan, ta cua cachi cun ―cati run.
23282	MAT 4:4	Ta cati ndico ra Jesuu ti: ―Cha cati tutu Ndioo ti iyo ndito ñivi, vati chachi ñi, soco ñavi cuenda chacan ni iyo ndito ñivi. Iyo ndito ñi, vati maan ra Ndioo cati, cati chi ―cati ra.
23284	MAT 4:6	ta quechaha cati run chi ra ti: ―Tu ndicha ti sehe Ndioo cuu cun, cua capa cun, vati cati tutu Ndioo ti: Cati tuhun ra Ndioo ti cua cumi ra tatun Ndioo chi sehe ra, ta cua tindee tatun ra chihin ra, coto cua yani chaha ra chata yuu, cati chi ―cati run.
23285	MAT 4:7	Ta cati ndico ra Jesuu chi run ti: ―Inga ndico cha cati tutu Ndioo ti ña cua nducu ndo cuhva cha cua savaha ra chahnu Ndioo iin cha ndavaha ni, cati chi ―cati ra.
23287	MAT 4:9	ta quechaha cati run chi ra ti: ―Ndihi ñuun can cua cuhve chihun, tu cua cahnu chiti cun, ta cua sacahnu cun chihin yu ―cati run.
23288	MAT 4:10	Tacan cuu, ta cati ra Jesuu chi run ti: ―Cuahan, yoho Satanaa, vati cha cati tutu Ndioo ti cua sacahnu ndo chi ra chahnu Ndioo. Iin tuhun ni maan ra cua sacahnu ndo, cati chi ―cati ra.
23292	MAT 4:14	Chacan cuu cha ni quee tuhun cuhva ni cati ra Isaía ra ni cahan cuenda ra Ndioo nu ni quichi quivi, vati cati ra ti:
23295	MAT 4:17	Nda ni quivi can quechaha cati tuhun ra Jesuu tuhun vaha, ta cati ra ti: ―Cua saña ihni ndo cuati ndacu ndo, vati yatin xaan cua queta quivi cua cundaca ñahan ra iyo iti siqui andivi ―cati ra.
23297	MAT 4:19	Tacan cuu, ta quechaha cati ra Jesuu chi ra ta ra ti: ―Na coho. Cua coo ndo chihin yu, ta cua savahi cha cua nanducu ndo chi ñivi cuhva ni nanducu ndo chi ri tiaca ―cati ra.
23305	MAT 5:2	Tacan cuu, ta quechaha sacuaha ra chi ñi. Cati ra Jesuu chi ñivi can ti:
23360	MAT 6:9	Chacan cuu cha tehen ni cua cahan ndo chi ra: Sutu ndi iyo iti siqui andivi, na cua sacahnu ndihi ñivi chihun.
23407	MAT 7:22	Cua queta quivi can, ta sa cua cati ñivi chihin yu ti: “Yoho ra chahnu, cha cuenda sivi cun cahan ndi cuenda ra Ndioo. Cha cuenda sivi cun tava ndaa ndi chi run tati cuihna. Cha cuenda sivi cun savaha ndi cuhva cahnu xaan,” cua cati ñi.
23408	MAT 7:23	Tacan, ta sa cua cati main chi ñi ti: “Ña nacote chihin ndo. Cua quee ndaa ndo iti nuin, vati mani cha ndavaha ni savaha ndo,” cua cati yu.
23416	MAT 8:2	Tacan cuu, ta queta iin ra cuehe tahyu. Tuhva ra nuun iyo ra Jesuu, ta chahnu chiti ra iti nuun ra, ta quechaha cati ra chi ra ti: ―Yoho ra chahnu, tu cuni cun, cua cuu sanduvahun chihin yu ―cati ra ndahvi can.
23417	MAT 8:3	Tacan cuu, ta sacaa ra Jesuu ndaha ra, ta sayani ndaha ra chi ra, ta cati ra ti: ―Cuni yu. Na nduvahun ―cati ra. Ta hora can naan cuehe can chi ra,
23418	MAT 8:4	ta cati tucu ra Jesuu chi ra ti: ―Ña cua cahun ni chi iin ñivi, soco cuahan. Cua sanahun chihun chi ra sutu, ta cua cundaca cun cha cua samani cun chi ra Ndioo cuhva ni cati tuhun ra Moisee tiempu chahnu. Chacan cuu cha cua coto ñivi ti cha ni nduvahun ―cati ra.
23420	MAT 8:6	Cati ra ti: ―Ra chahnu, caa sehi tichi vehi, vati nduñiin ra. Nihin xaan iyo tu ndoho chi ra ―cati ra.
23421	MAT 8:7	Ta cati ra Jesuu chi ra ti: ―Cua cu ndehi chi ra, vati cua sanduvahi chi ra ―cati ra.
23422	MAT 8:8	Ta cati ndico ra sandaru can ti: ―Ñahni yavi ndai cha cua yahun tichi vehi, ra chahnu. Na cua cahun tuhun ni, ta cua nduvaha sehi.
23424	MAT 8:10	Chini ra Jesuu tuhun can, ta quechaha nduiyo cuni ra, ta cati ra chi ñivi ndicu chi ra ti: ―Cati ndicha yu chihin ndo ti ña tuhva main ndehi ni chi iin ñivi ñuhun Israel chinu ini cuhva chinu ini rahya.
23427	MAT 8:13	Tacan cuu, ta cati ra Jesuu chi ra sandaru can ti: ―Cuahan. Na cua cuu chi cuhva chinu ini cun ―cati ra. Ta ni nduvaha sehe ra hora can.
23433	MAT 8:19	Tacan cuu, ta tuhva iin ra sacuaha ley chahnu can nu iyo ra, ta quechaha cati ra chi ra Jesuu ti: ―Yoho maestru, na cua cuhun tahin chihun ndaa iti cua cuhun cun ―cati ra.
23434	MAT 8:20	Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti: ―Iyo nu quixi ri ñucuii, ta iyo taca ri saa, soco yuhu ra cuu sehe ñivi―ña ta ñahni nu cua cave cusi ―cati ra Jesuu.
23435	MAT 8:21	Ta cati inga ñivi sacuaha chi ra ti: ―Ra chahnu, cuhva cha cua cuhun xihne, ta cua cuchi yu chi suti ―cati ñi.
23436	MAT 8:22	Ta cati ndico ra Jesuu chi ñi ti: ―Na cua cuhun cun chi main icaa ni, ta cuhva cun cha cua cuchi ñivi ña chinu ini chi ndii can ―cati ra Jesuu.
23439	MAT 8:25	Tacan cuu, ta tuhva ñi nu caa ra, ta quechaha sandoyo ñi chi ra, ta cati ñi ti: ―Ra chahnu, sacacu chi ndi, coto cua ndoyo ñuhun ndi ―cati ñi.
23440	MAT 8:26	Ta cati ndico ra chi ñi ti: ―¿Ñacu yuhvi xaan ndo? Ña chinu ini ndo chi ra Ndioo ―cati ra. Tacan cuu, ta chacuinda ra, ta cati ra ti cua cutaxin tati can chi nduta can. Tacan cuu, ta taxin taxin cuu.
23441	MAT 8:27	Iyo xaan iyo xaan quechaha cuni ñivi can, ta quechaha cati ñi ti: ―Cahnu xaan rai cuu ra, vati tasoho tati chi nduta tañuhun cha cahan ra ―cati ñi.
23443	MAT 8:29	Tacan cuu, ta quechaha cana chaa ra ta ra, ta cati ra ta ra ti: ―¿Ñaan cha cuu cha cuni cun chi ndi, ta yoho ra cuu sehe Ndioo? Cha vachi cun ihya, vati cua cuhva cun tu ndoho chi ndi, ta ña ta queta quivi cua tachi tuni ra Ndioo chi ndi ―cati ra ta ra chi ra Jesuu.
23445	MAT 8:31	Tacan, ta cahan ndahvi run tati cuihna can chi ra Jesuu, ta cati run ti: ―Tu cua tava ndaun chi ndi, cuhva cun cha cua quihvi ndi tichi maan run quini can ―cati run.
23446	MAT 8:32	Ta cati ndico ra Jesuu chi run ti: ―Cuahan ndo ―cati ra. Tacan cuu, ta quee run cuahan run, ta quihvi run tichi maan ri quini can, ta jihna quechaha ca chinu ndihi ri tichi xahva can, ta quehni ri tichi nduta tañuhun can, ta chihi ri.
23450	MAT 9:2	Tacan cuu, ta quichi ndaca ñivi chihin iin ra nduñiin chaha nu iyo ra. Yuvi nu caa ra ndahvi can chiso ñi nu iyo ra Jesuu. Ndehe ra Jesuu ti chinu ini ñi chi ra, ta quechaha cati ra chi ra nduñiin can ti: ―Na cua cusii ini cun, yoho yani xaa. Cha ni naan cuati iyo chihun ―cati ra.
23452	MAT 9:4	Tacan, ta chito ra Jesuu yoso cuhva saxini ra ta ra. Chacan cuu cha cati ra chi ra ta ra ti: ―Ña vaha cha saxini ndo ndavaha ni chi anima ndo.
23454	MAT 9:6	Cua sanahin chi ndo. Chacan cuu cha cua coto ndo ti iyo tu ndee ini chi ra cuu sehe ñivi, ta cuu sanaan ra cuati iyo chi ñivi ñuñivi ―cati ra Jesuu chi ra ta ra. Tacan cuu, ta cati ra Jesuu chi ra nduñiin can ti: ―Cuinda, ta canihin cun yuvi cun, ta cuahan iti vehun ―cati ra.
23457	MAT 9:9	Tacan cuu, ta yaha ra Jesuu tican, ta ndehe ra iin rai, ta ndaa ra nu satiahvi ra chi ñivi. Mateo nani ra, ta quechaha cati ra Jesuu chi ra Mateo can ti: ―Na coho. Tacan cuu, ta ni chacuinda ra Mateo can, ta cuahan ra chi ra Jesuu.
23459	MAT 9:11	Ndehe ra fariseo ta ra ti chachi ra Jesuu chi racan ta ra icaa ni, ta quechaha nducu tuhun ra ta ra chi ñi sacuaha chi ra ti: ―¿Ñacu chachi ra cuu maestru ndo chi ra satiahvi chi ra ña sacahnu ley Moisee icaa ni? ―cati ra ta ra.
23460	MAT 9:12	Ta chini ra Jesuu cha cahan ra ta ra, ta cati ndico ra ti: ―Ña chini ñuhun ñivi ña cuhvi chi ra sanduvaha chi ñi, soco ñivi cuhvi cuu ñi chini ñuhun chi ra.
23462	MAT 9:14	Tacan cuu, ta quichi ra sacuaha chi ra Juaan, ta quechaha nducu tuhun ra ta ra chi ra Jesuu ti: ―¿Ñacu chacoo ndita maan ndi chi ra fariseo, ta ña tuhva ñivi sacuaha chihun coo ndita ñi? ―cati ra ta ra.
23463	MAT 9:15	Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta ra ti: ―Ña cuu coo tu cuihya ini chi amigu ra cua tandaha quivi iyo ra chi ñi icaa ni, soco cua queta quivi cua cuhun ra, ta quivi can sa cua coo ndita ñi.
23466	MAT 9:18	Ni vii cahan ra Jesuu chi ñivi can, ta quihvi iin ra ndiso tiñu. Tuhva ra nu ndaa ra Jesuu, ta chahnu chiti ra iti nuun ra Jesuu, ta quechaha cati ra chi ra ti: ―Cha ni chihi ña luhu sehi, soco cuahan, ta taun ndahun xini ña, ta cua coo ndito ndico ña ―cati ra chi ra Jesuu.
23470	MAT 9:22	Tacan cuu, ta chico coo ra Jesuu, ta ni ndehe ra chi ña, ta quechaha cati ra chi ña ti: ―Yoho sihi, na cua cusii ini cun. Cha ni nduvahun, vati chinu ini cun chihin yu ―cati ra. Ta suvi ni hora can ni nduvaha ña ñahan can.
23472	MAT 9:24	ta quechaha cati ra ti: ―Cua quee ndo, vati ña chihi ña luhu ya. Quixi ni ña ―cati ra chi ñi. Tacan, ta chacu nahan ñi cha cahan ra.
23475	MAT 9:27	Cha cua quee ra Jesuu tican, ta quechaha ndicu uvi ra cuaa chi ra. Cana chaa ra ta ra, ta cati ra ta ra chi ra Jesuu ti: ―Na cua cundahvi ini cun chihin ndi, yoho ra cuu ñivi ra David ―cati ra ta ra.
23476	MAT 9:28	Quihvi ra Jesuu tichi vehe, ta tuhva ra cuaa can iti nuun ra Jesuu, ta quechaha nducu tuhun ra chi ra ta ra ti: ―¿Atu chinu ini ndo ti cha cuu savahi cuhva cuni ndo? ―cati ra. Ta cati ndico ra ta ra chi ra ti: ―Chinu ini ndi, ra chahnu.
23477	MAT 9:29	Tacan cuu, ta taa ra Jesuu ndaha ra nuun ra ta ra, ta cati ra chi ra ta ra ti: ―Na cua cuu chi cuhva ni chinu ini ndo.
23478	MAT 9:30	Tacan cuu, ta ndundichin vaha ndehe ra ta ra, ta cati tuhun xaan ra Jesuu chi ra ta ra ti: ―Ña cua cahan ndo ni chi iin ñivi.
23481	MAT 9:33	Tava ndaa ra Jesuu chi maan run tati cuihna can, ta nducahan ra ndahvi can. Iyo cuni ndihi ñivi can, ta quechaha cati ñi ti: ―Ña ta ñahni ñivi Israel ndehe cuhva savaha rahya [nu ni quichi quivi] ―cati ñi.
23482	MAT 9:34	Ta ra fariseo ta ra cati ti: ―Cha cuenda run ndaca ñahan chi run tati cuihna tava ndaa ra chi run ―cati ra ta ra.
23485	MAT 9:37	Tacan, ta quechaha cati ra chi ñivi sacuaha chi ra ti: ―Cuaha xaan tiñu iyo, soco ña queta ñivi cua satiñu.
23491	MAT 10:5	Tava tiñu Jesuu chi tatun ra, ta cati tuhun ra chi ra ta ra ti: ―Ña cua cuhun ndo nu iyo ñivi cuu inga tucu ñivi, ta ni ña cua cuhun ndo nu iyo ñivi Samaria.
23531	MAT 11:3	ta nducu tuhun ra ta ra chi ra ti: ―¿Atu maun cuu ra iyo cha cua quichi cuenda ra Ndioo a cua cuatu nuun ca ndi chi inga ra? ―cati ra.
23532	MAT 11:4	Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta ra ti: ―Cuahan ndo, ta cati ndico ndo ñaan cha cuu cha ni chini soho ndo ñaan cha cuu cha ni ndehe ndo.
23535	MAT 11:7	Tacan cuu, ta cuahan ra tatun ra Juaan can, ta quechaha cati ra Jesuu chi ndihi ñivi can cuenda ra Juaan ti: ―Chahan ndo tichi cuhu, soco ñavi vati cuni ndo ndehe ndo nu tuñu maan tuyoo can, [soco cuni ndo ndehe ndo chi iin rai ndicha].
23549	MAT 11:21	Cati ra chi ñi ti: ―Ndioho ñivi ñuun Corazín, ndioho ñivi ñuun Betsaida, cua ndehe ndo tu ndoho, vati tu cha ndehe tahan ñivi ñuun Tiro chi ñivi ñuun Sidón cuhva cahnu cuhva cha ni ndehe maan ndo, yatin xaan cua coo cuihya anima ñi, ta sa cua saña ihni ñi cuati savaha ñi.
23553	MAT 11:25	Suvi ni hora can cati ra Jesuu chi sutu ra ti: ―Tata, yoho ndaca ñahan iti siqui andivi ta nu ñuhun ñuñivi ya. Sacahnu yu chihun, vati ña chaha maun cha chini tuni chi ñivi nditi vaha xini, ta cutuni ini ñi cha ndacu i, soco cha chahun cha cua cutuni ini ñivi ndahvi.
23560	MAT 12:2	Ndehe ra fariseo ta ra, ta quechaha cati ra ta ra chi ra Jesuu ti: ―¡Jihna! cha ndacu tatun cun, ta ña chaha ley chahnu cha ndacu ra tacan quivi sábadu ―cati ra ta ra.
23561	MAT 12:3	Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta ra ti: ―Vasi ña ta sacuaha ndo tutu Ndioo. Vasi ña chito ndo ñaan cha ni savaha ra David quivi chisoco ra chi ra chica chi ra.
23568	MAT 12:10	Ican iyo iin ra nduxii ndaha, ta quechaha nducu tuhun ra fariseo ta ra chi ra Jesuu ti: ―¿Atu chaha ley chahnu cha sanduvaha ñivi quivi sábadu? ―cati ra ta ra, vati cuni ra ta ra tiso ra cuati ra Jesuu.
23569	MAT 12:11	Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta ra ti: ―Tu iyo iin ri mbee chihin ndo, ta cua quehni ri tichi xahva―masi quivi sábadu cuu chi, soco ndihi ndo cua tiin ndo chi ri, ta cua tava ndo chi ri nu quehni ri.
23571	MAT 12:13	Tacan cuu, ta cati ra chi ra ndahvi can ti: ―Sacaun ndahun. Tacan, ta sacaa ra ndaha ra. Nduvaha chi, ta vaha ndoo chi cuhva iyo tahan chi.
23575	MAT 12:17	Tacan, ta ni queta tuhun cha ni taa ra Isaía ra ni cahan cuenda ra Ndioo tiempu chahnu, vati cati ra Ndioo cuenda ra Jesuu ti:
23581	MAT 12:23	Iyo xaan quechaha cuni ndihi ñivi can, ta cati ñi ti: ―Vasi ra ni tava tiñu ra Ndioo cuu rahya ―cati ñi.
23582	MAT 12:24	Chini ra fariseo ta ra tuhun can, ta cati ndico ra ta ra ti: ―Tava ndaa ra chi run tati cuihna, soco tindee run Beelzebú chi ra, ta rucan cuu run ndaca ñahan chi ndihi run tati cuihna ―cati ra fariseo can.
23583	MAT 12:25	Chito ra Jesuu cuhva ni saxini ra fariseo can, ta quechaha cati ra chi ra ta ra ti: ―Tu cua cani tahan ñivi iin ñuun chi tahan ñi, cua ndoyo ñuhun ñuun can. Tu cua cani tahan ñivi iyo iin vehe chi tahan ñi, cua ndoyo ñuhun tahan ñican.
23596	MAT 12:38	Tacan cuu, ta ra fariseo chi ra sacuaha ley chahnu quechaha ndatuhun ra chi ra Jesuu, ta cati ra ta ra chi ra ti: ―Yoho maestru, cuni ndehe ndi iin cuhva cahnu xaan cha cua savahun ―cati ra ta ra.
23597	MAT 12:39	Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta ra ti: ―Ñivi ndacu ndavaha ni, ñivi ña chinu ini chi ra Ndioo―ñican cuu ñi cuni ndehe iin cuhva cha cua savaha ra Ndioo, soco ña cua savaha ra inga cuhva. Iin tuhun ni cuhva ni savaha ra Ndioo cuhva cha ni tahan ra Jonaa ra ni cahan cuenda ra Ndioo tiempu chahnu.
23605	MAT 12:47	Tacan cuu, ta quechaha cati iin ñivi chi ra ti: ―Inda sihun chi yani cun nuquehe, ta cuni ñi cahan ñi chihun ―cati ñi.
23606	MAT 12:48	Ta nducu tuhun ndico ra chi ñican ti: ―¿Yoo cuu sihi yu? ¿Yoo cuu yani yu? ―cati ra.
23607	MAT 12:49	Tacan cuu, ta sanahan ndaha ra nu ndaa ñivi sacuaha chi ra, ta quechaha cati ra ti: ―Ihya iyo sihi yu chi yani yu.
23611	MAT 13:3	Cuaha xaan cahan ra Jesuu chi ñi. Chi cuhva cahan ra, ta quechaha cati ra ti: ―Cha iyo iin rai, ta quee ra cuahan ra, vati cua cata cuati ra chiti.
23618	MAT 13:10	Tacan cuu, ta tuhva ñi sacuaha chi ra Jesuu nu iyo ra, ta quechaha nducu tuhun ñi chi ra ti: ―¿Ñacu chi cuhva ni cahun chi ñivi? ―cati ñi.
23619	MAT 13:11	Ta cati ndico ra ti: ―Chaha ra Ndioo cha cua cutuni ini ndo tuhun yoso cuhva cua cundaca ñahan ra iyo iti siqui andivi, soco ña chaha ra cha cua cutuni ini ñican.
23622	MAT 13:14	Maan ñi saqueta tuhun cha ni cahan ra Isaía cuenda ra Ndioo tiempu chahnu, vati cati ra cuenda ñican ti: Cua cuni soho ndo tuhun, soco ña cua cutuni ini ndo chi chi,
23632	MAT 13:24	Cahan ndico ra Jesuu inga cuhva chi ñi, ta quechaha cati ra ti: ―Nu cua cundaca ñahan ra iyo iti siqui andivi cuu sava ni ta cua iin rai, ta tachi ra chiti vaha chiqui ra.
23635	MAT 13:27	Tacan cuu, ta cuahan ra musu can, ta quechaha nducu tuhun ra ta ra chi chitoho ra ti: “Ra chahnu, ¿atu ña tachi cun chiti vaha chiqui cun? ¿Ñacu cana xaan cuhu ña vaha?” cati ra ta ra,
23636	MAT 13:28	ta cati ndico ra chi ra ta ra ti: “Cuxaan ini ñivi chihin yu, ta savaha ñi chacan,” cati ra. Nducu tuhun ndico musu ra chi ra ti: “¿Atu cuni cun cha cua cuhun ndi, ta cua tuhun ndi cuhu can?”
23637	MAT 13:29	Ta cati ndico ra chi ra ta ra ti: “Ña cua savaha ndo chacan, coto cua tuhun tahan ndo cha vaha chi cha ña vaha.
23639	MAT 13:31	Inga cuhva cahan ndico ra Jesuu chi ñivi can. Cati ra ti: ―Nu cua cundaca ñahan ra iyo iti siqui andivi cuu sava ni ta cua iin chiti motasa. Quihin iin rai chiti can, ta tachi ra chi chi chiqui ra.
23641	MAT 13:33	Inga ndico cuhva cahan ra Jesuu chi ñican. Cati ra ti: ―Nu cua cundaca ñahan ra iyo iti siqui andivi cuu sava ta cua iin nduta cha sanandaa yuti paan cha quihin iin ñahan. Tihi ña chi chi tichi uni cuhva yuti paan, ta chinu xico chi niniin yuti paan can. Tacan cati ra Jesuu, [vati cua coto ñivi yoso cuhva cua cundaca ñahan ra Ndioo nini cahnu nu ñuhun ñuñivi].
23643	MAT 13:35	Chacan cuu cha ni queta tuhun cuhva ni cati ra cahan cuenda ra Ndioo tiempu chahnu, vati cati ra cuenda ra Jesuu ti: Chi cuhva ni cua cahan ra. Cua cuhva ra cuenda ndihi tuhun cha indi xehe nda ni xihna cuii quivi ni tiso ra Ndioo ñuhun ñuñivi ya, cati ra ni cahan cuenda ra Ndioo.
23644	MAT 13:36	Tacan cuu, ta quee ra Jesuu nu iyo ñivi can, ta cuahan ra. Queta ra vehe, ta queta tahan ra sacuaha chi ra nu iyo ra, ta quechaha cati ra ta ra ti: ―Na cua cuhva cun cuenda chi ndi ñaan tuhun cuu tuhun cha iyo cuhu ña vaha chi chiti trigu can icaa ni ―cati ra ta ra.
23645	MAT 13:37	Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta ra ti: ―Ra cuu sehe ñivi cuu ra tachi chiti vaha,
23659	MAT 13:51	[Ni vii cahan ra Jesuu chi ra sacuaha chi ra,] ta nducu tuhun ra chi ra ta ra ti: ―¿Atu cutuni ini ndo ndihi cuhva can? Ta cati ndico ra ta ra ti: ―Cutuni ini ndi.
23660	MAT 13:52	Ta cati ra ti: ―Chacan cuu cha ndihi ñivi sacuaha yoso cuhva iyo nu cua cundaca ñahan ra iyo iti siqui andivi cuu sava ta cua iin rai xu vehe, ta tava ra cha chaa, ta tava ra cha chahnu nu indi cha vaha cha iyo chi ra. Tacan cati ra Jesuu, [vati cua cutuni ini ñivi sacuaha chi ra tuhun ña ta coto ñivi nu ni quichi quivi, ta cua cutuni tahan ini ñi tuhun cha ni chito ñivi tiempu chahnu].
23662	MAT 13:54	Queta ra ñuun ra, ta quechaha sacuaha ra chi ñivi can tichi ve ñuhun ñi. Chacan cuu cha iyo cuni ñi, ta quechaha nducu tuhun ñi chi tahan ñi ti: ―¿Yoo chaha cha chini tuni cha cahan rahya? ¿Yoo chaha tu ndee ini cha ni savaha ra cuhva cahnu xaan can?
23665	MAT 13:57	ta ña chaa ini ñi chi ra Jesuu. Ta cati ndico ra chi ñi ti: ―Sacahnu ndihi ñivi chi iin ra cahan cuenda ra Ndioo. Iin tuhun ni ñuun ra ta iin tuhun ni vehe ra ña sacahnu ñivi chi ra ―cati ra.