23216	MAT 1:3	Xíō iꞌxá Judaa é nanī Fare ní Zara (dɨꞌɨ ñā ne, Tamaa nani ña); xíō iꞌxá Fare é nani Ēruun; xíō iꞌxá Eruun é nani Āraan;
23217	MAT 1:4	xíō iꞌxá Araan é nani Aminādaa; xíō iꞌxá Aminadaa é nani Nāsuun; xíō iꞌxá Nasuun é nani Sālmuun;
23218	MAT 1:5	xíō iꞌxá Salmuun é nanī Boó (dɨꞌɨ ñā né, Raa nani ña); xíō iꞌxá Boo é nani Ōbeé (dɨꞌɨ ñā né, Ruu nani ña); xíō iꞌxá Obee é nani Isāii;
23219	MAT 1:6	xíō iꞌxá Isaii é nani Dāvii, ña e kúvi rei. Ēni viꞌi rei Davií san ni ñadɨ̄ꞌɨ kií, ñadɨ̄ꞌɨ́ Uriá, ne, xíō iꞌxá ña é nani Salāmuun.
23220	MAT 1:7	Xíō iꞌxá Salamuun é nani Robōaan; xíō iꞌxá Roboaan é nani Ābia; xíō iꞌxá Abia é nanī Asa;
23223	MAT 1:10	xíō iꞌxá Ezequia é nani Manāsee; xíō iꞌxá Manasee é nani Āmuun; xíō iꞌxá Amuun é nani Jōsia;
23230	MAT 1:17	Xío ūxkɨmi úvata ñā nté Abraan un tsi nté Davii. Xíō tuku uxkɨmi úvata ñā nté Davii un tsi da nté kueꞌen niꞌi ña ña Israeé san ñuú Babiloniá ne, xíō tuku uxkɨmi úvata ñā un tsi da nté ntūvi e káku Cristú san.
23232	MAT 1:19	Dōo vaꞌá ñaꞌa xɨɨ ña Joseé san. Ña ni ntío ña é kāꞌan kíni ñaꞌa san iña Maríā. Dukuān né, dē kuení ña é diin diin tsi naxtuvī mii ña ña.
23236	MAT 1:23	Kuꞌun īꞌxá uun ñadɨ̄ꞌɨ kuétsī, ña é vāta kiní ñatīí ne, nakāku ña uun iꞌxa tii é kunani ña Emānuee, kaꞌan ña. Emanueé ne, kani túꞌun: Xuva kō nuu méꞌñu ña kō.
23240	MAT 2:2	Ntátsixeꞌe ñā: —¿Míꞌi ntu tūví rei iña ñá Israee, ña é dā ve káku san? Īní ntɨ kɨ́mī e kéne e táꞌxi kuenta íña ñá nte ñúú ntɨ kān. Dukuān é vēꞌxí ntɨ é kunūu iní ntɨ ña —kaꞌan ña.
23242	MAT 2:4	Kāna ña un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ tóꞌō dutú san nī mastrú leí san, tsixeꞌe ña ñā: —¿Míꞌi ntu kāku ñá nanī Cristu, ña táxnuu Xuva kō? —kaꞌan ña.
23244	MAT 2:6	Dɨvin, ñūú Beleen é tūvín ñuú Judaa, kaꞌnun vata ntáa é un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñuú naꞌnu mí ntoo ña ntádē kûꞌvé ñuú Judaa. Ntá tsi dií dií ka kuiko ñuꞌu ñāꞌa o, tsí nte ñúu o kan vēꞌxí uun ñaꞌa, ña kada kûꞌvé iña ñaꞌa ko, ñá Israeé san. Kuan ō kaꞌan ña —kaꞌan ñáꞌa san.
23245	MAT 2:7	Kidáā né, kāna xuꞌu Heródē ña dóo kiꞌin inī í san, tsixeꞌe ña ñā nee ntúvi ntiꞌxe é kii díto kɨ́mī san.
23247	MAT 2:9	Dā téku ña é kākaꞌán reí san ne, kuéꞌēn ká ña. Īní ña tsí dɨvī kɨ́mī e íni ña ñuú ña kān né, odo nūú nuu ña, kuéꞌēn da nté xee mí tuví iꞌxá san.
23248	MAT 2:10	Dā íni ña kɨ́mī sán ne, ñá tē nté kaa diní ña.
23249	MAT 2:11	Dá kūkɨ́ꞌvi ña má viꞌi kān né, īní ña iꞌxá san ni dɨꞌɨ i Māríā ne, ínchɨtɨ ñā mí tuví ne, ínūu iní ña i. Nākaán ña etun ñá ne, xéꞌe ña īꞌxá san doméni e kúvi oro, ni kūtú, nī choꞌo vîdin e dóo nuu áꞌvi.
23250	MAT 2:12	Kidáā ne, xéꞌe Xuva ko ūun xénī é kākaꞌan é ña ku ntiko koó ña mí tuví Heródē. Dukuān ne, tuku itsi kunúꞌu ña.
23255	MAT 2:17	Kidáā né, kūntaá vata ō kaꞌan ña é kaꞌán naa Xuva ko nte éma tsi, ñá nani Jerēmia:
23256	MAT 2:18	Dîtó un tsi nte ñuú Ramaa ntákachuꞌu ntáa ña, ntaéku ña. Un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñadɨ̄ꞌɨ́ Israeé ne, ntaéku nteé ña iꞌxá ña. Ña ni ntío ña ntukaꞌnu iní ña, tsí é xiꞌi ntɨ́ꞌɨ iꞌxá ña, kaꞌan ña.
23265	MAT 3:4	Ínūú Juaán san doo e kúvi idi kameu. Ñɨɨ íꞌxi ña ne, ñɨɨ kúvi dɨ. Skuntí ini éꞌxi ña ne, īni xiꞌi ñá ntudin ñuñu.
23266	MAT 3:5	Un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa, ña ntoo ñuú Jerusaleén ni ñūú Judeá, ni ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñuu é ntoo etsin nú ntūte kaꞌnu é nani Jōrdaán ne, kuéꞌen ñā mí nuu Juaán san.
23271	MAT 3:10	É iō tuꞌve kaá ntee é nakɨ̄ɨn ña utun san. Da nēé ka utun é ña taꞌxi kɨtɨ vaꞌá ne, nakɨ̄ɨn ña ne, dá kaꞌmi ña.
23273	MAT 3:12	Niꞌi ntaꞌa ña ūtun é kākani ña kɨtɨ trigú ne, dá nākaxnúu ña é vāꞌá ne, dá nātsuꞌun váꞌa ña. Ntá tsi e ña kaidiáꞌvi ne, kaꞌmi ña meꞌñú ñuꞌu é ña kantáꞌva —kaꞌán Juaán san.
23274	MAT 3:13	Kidáā ne, véꞌxi Jēsuu nte ñúú Galileá, ne, xée ñā nú ntute kaꞌnu Jordaán san, mí nuu Juaán san, vata koo é kūtsi ntute ña ntaꞌa Juaán san.
23277	MAT 3:16	Dā kúvi ítsi ntute Jesuú ne, ntii ña diñɨ ntute kān ne, ura dúꞌva tsi i nákaan e dukún kan ne, īní ña Espíritu Xuva kō, é īnu ña vata kaa paloma, kátavi ntódo ña ña.
23278	MAT 3:17	Kakaꞌan tátsin nte e dukún kān: —Sáꞌā é Iꞌxá miī kó e dóo kakuinimá ko. Dōo diní ko ni ñā —kaꞌan tátsín san.
23282	MAT 4:4	Ntá tsi kakaꞌan Jésuu: —É ūve naꞌa kakaꞌan Túꞌun Xuva kō: “Ñá te da mii tsī tañúꞌu kāntio ñaꞌa é nīꞌi ña ntuvi iña ña, tsí un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ túꞌūn é kākaꞌan Xúva kō.” Kuān ó uve naꞌa —kaꞌan ña.
23283	MAT 4:5	Kidáā ne, kueꞌen níꞌi tóꞌō e ña váꞌā san ña ñuú Jerusaleen, mí tuvi xúkun Xuva kō. Xntitsī ña míꞌī e dií ka dūkun rkɨ úkūn sán ne,
23286	MAT 4:8	Kuēꞌen níꞌi xtūku tóꞌō e ña váꞌā san ña. Kúxēe ña uun xuku mi dóo dūkún ne, náñēꞌe ña un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñuu é īó ñuxiví sa. Ñá tē nté kaa váꞌā o.
23288	MAT 4:10	Kidáā ne, kakaꞌan Jésuu ni i: —Kūnun, tóꞌō e ña váꞌā, tsí uve naꞌa kakaꞌan Túꞌun Xuva kō: “Da mii tsi Xuva kō é kunuu inī ó ña, da mii tsi tsīñu ña é vīin.” Kuān ó uve naꞌa —kaꞌan ña.
23289	MAT 4:11	Kidáā né, xtūvi mii tóꞌō e ña váꞌā san ña ne, xéē ánje Xuva kō é viī ñá ña kuenta.
23291	MAT 4:13	Ntāka ña ñuú Nazaree é tuvi ñuú Galileá ne, kuéꞌen ñā é kutuvī ñá ñuú Capernau, é tuví diñɨ míni kaꞌnu san, etsin nú rāxa Zabúluun ni nú rāxa Néftalii.
23293	MAT 4:15	Ñuú Zabuluún ni ñūú Neftalií ne, ñuu é ntoo etsin diñɨ míni kaꞌnu kān, uun xo diñɨ ntute kaꞌnu Jordaán san, ñuú Galilea, mí ntoo ñaꞌa, ña é ña te ña Israeé san.
23294	MAT 4:16	Ñaꞌa, ña ntoo ikan mí nēé ni kuētsí i ne, īní ña ñuꞌu é kāxiꞌí nuu kaꞌnu. Ñaꞌa, ña ntoo ní ntatɨ dóxiꞌí ne, xiꞌí nuu kaꞌnu mí ntoo ña. Kuan ō kaꞌan Isáia.
23296	MAT 4:18	Dā íka Jesuu úun xo diñɨ míni Galileá san ne, īní ña Simuun, ña é kākaꞌan ña é Pedrú, ni enī ñá, Andree. Ntánakuītá nuu ñá xunu ña nú ntute kān, tsí ntátɨɨn ña tsákā.
23298	MAT 4:20	Ura tsí i xtúvī mii ña xunu ñá ne, íntīkɨn ñá ña.
23299	MAT 4:21	Kuéꞌēn ká ña, ne, īní ña uvi ñāꞌá ka ñaꞌa, ñá nani Sāntiau ni ení ña Juaan. Ntuvi ña é iꞌxá Zebedeu ña. Ñúꞌu ña tun ntōó ni uva ñā, ntántaváꞌa ña xunu ña mí ntátsin. Kāna Jesuu ñá ne,
23300	MAT 4:22	ura tsí i xtúvī mii ña tún ntōó ña ni uva ñā ne, íntīkɨn ñá ña.
23301	MAT 4:23	Īka Jesuu kanɨ́ɨ ñūú Galilea, nakuāꞌa ña ñaꞌa san má ūkún ña Israee. Kakaꞌan ntódo ña túꞌūn vaꞌá san kuenta iña i é kixkadā kûꞌvé Xuva kō. Kantaváꞌa ña un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ kuiꞌi, un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ nuu i é kākuvi ñaꞌa san.
23302	MAT 4:24	Kūtuni ñáꞌa iña ñá kanɨɨ ñūú Siria ne, ntēka ña un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ña nchokuví san, ni ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa, ña e ntákuvi kuiꞌi, o te ūꞌvi kúñu ñā, o te ñūꞌu e ña váꞌā nima ñá, o te kāxiꞌi míi ñā, o tē natɨ́ɨn ña ne, ntaváꞌa ña ña, un ntɨɨ́ ntɨɨ̄ ña.
23304	MAT 5:1	Dā íni Jesuu tsí ña te da díi ñaꞌá san ne, kuxée ña dɨkɨ ukú san. Dā itúvi ña ne, xéē ña ntántīkɨn ña mí tuví ña.
23306	MAT 5:3	—Nté kuān nte vaꞌá ni ñāꞌa, ña é kūtuni i tsí ña kúvi vii ña te ña xntii Xuva ko ña, tsí ntáduku ntée ña mí kadē kûꞌvé Xuva kō.
23307	MAT 5:4	ʼNté kuān nte vaꞌá ni ñāꞌa, ña nuu ntaꞌxa nima í, tsi náxnuu kaꞌnu Xuva kō nima ña.
23309	MAT 5:6	ʼNté kuān nte vaꞌá ni ñāꞌa, ña é kanɨɨ̄ nima í ncho kutúꞌve i iña Xuva ko, tsí kuéꞌe ña é kūtuꞌve váꞌa ña.
23311	MAT 5:8	ʼNté kuān nte vaꞌá ni ñāꞌa, ña é ntūntoo nima í, tsi kiní ña Xuva kō.
23313	MAT 5:10	ʼNté kuān nte vaꞌá ni ñāꞌa, ña é ntántoꞌo i tsí kuíntiꞌxe ña Xuva kō, tsí ntáduku ntée ña mí kadē kûꞌvé Xuva kō.
23315	MAT 5:12	Kūntoo dínī nto, ñá ku kuntoo ntaꞌxa ntō, tsí niꞌi ntó doméni é vāꞌá kueꞌen e dukún kān, tsí kuān o dé xení ñaꞌa san ni ñá kaꞌán naa Xuva ko, ña intóo kídaā dɨ.
23316	MAT 5:13	ʼDɨvi ntō ne, vata ntáa ñɨɨ ntáa nto ñuxiví a. Ntá tsi tē ña tuví ka díkō ñɨɨ́ san ne, ña kúvi ntūváꞌa ka. Ñá vādá ka mí kaidiáꞌvi i. Kate ó ne, kaka nuu ñaꞌa san.
23318	MAT 5:15	Ntē ña kañíi ñaꞌa san kantílīn vata koo é xnuu xuꞌū ña má kɨdɨ. Tsí xkaa iko dukūn ña vata koo é nāxiꞌí nuu kanɨɨ̄ má viꞌi kān.
23322	MAT 5:19	Xoó ñaꞌa, ña é ña káde kuenta leí san, kuān te dií ka lúꞌntī né, kuān ó kanakuāꞌa ña tuku ñaꞌa é kuān koo vií ña dɨ́ ne, ñá tē neé nuu áꞌvi ña mí kadē kûꞌvé Xuva kō. Ntá tsi xoó ñaꞌa, ña é kāde ntaá leí san ne, kuān ó kanakuāꞌa ña ñaꞌa san é kuān koo vií ña dɨ́ ne, dōo kaꞌnu ñaꞌa ña mí kadē kûꞌvé Xuva kō.
23323	MAT 5:20	Kakaꞌán u ni ntō: ñá kɨ̄ꞌɨn nto mí tuví Xuva ko tē ña dií dií ka váꞌa koo vii nto é kāꞌan Xúva ko vatā ó ntáde ña fariseú san nī mastrú leí san.
23326	MAT 5:23	ʼTē kixtúvī ntó doméni ntaꞌa Xúva kō nú nāa ñá kān ne, kidáa nakaꞌan ntō é iō nuu i é kāꞌan ntée taꞌan nto nto ne,
23327	MAT 5:24	xtuvī mii ntó doméní san nú nāá san ne, kueꞌēn nto mí tuví taꞌan nto. Diꞌna ntuváꞌa nto ni tāꞌan nto ne, kidáa kuēꞌé nto doméni ntaꞌa Xúva kō.
23328	MAT 5:25	ʼTe kɨ̄ꞌɨn niꞌi taꞌan nto nto ntaꞌa ña tsíñu i ne, ntuváꞌa nto ni ña itsi kān, vata koo é ña tsiꞌi kuétsi ña nto ntaꞌa ña tsiñu i san. Tsí dɨvi ñā ne, káꞌan ña nī mau kui nuu ne, xnuu kutu ña ntō.
23330	MAT 5:27	ʼÉ īni nto tsí kakaꞌán lei Muísee: “Ñá ku kukīdi niꞌi nto ñádɨ̄ꞌɨ é ña te ñádɨ̄ꞌɨ míi ntō”, kaꞌan.
23334	MAT 5:31	ʼKuān ó kakaꞌan ña intóo kídaā dɨ: “Xoó ñatīi é naxtuvī mii ña ñadɨꞌɨ́ ña ne, da miī é nakatsin ña tutú ña”, kaꞌan ña.
23335	MAT 5:32	Ntá tsi xuꞌú ne, kakaꞌán u ni ntō: Tē xoó ñatīí xtuvī mii ña ñadɨꞌɨ́ ña ne, tē ña ni ide ñadɨꞌɨ́ san é kini kaa ni tuku ñatīí ne, kaxéꞌe ñatīí san itsi é vīí ñadɨꞌɨ̄ ña é kīni kaa. Tē xoó ñaꞌa natántaꞌa niꞌi ña ñadɨ̄ꞌɨ́ san ne, kade ña é kini kaa ni ñā dɨ.
23336	MAT 5:33	ʼÉ tēkú nto dɨ dá kakāꞌan ñátā san: “Tē xeꞌé nto xuꞌu nto ni Xuva kō né, da miī é kāda ntaa nto”, kaꞌan ña.
23340	MAT 5:37	Dá ntákaꞌan ntó ne, da mii tsī é kāꞌan nto tsí kuvi ne, o ña kúvi. Tē nteku é kāꞌan ntó ne, kade nto é kanañēꞌe tóꞌō e ña váꞌā san nto é viī nto.
23346	MAT 5:43	ʼÉ tēkú nto tsí kakaꞌan ñáꞌa: “Kuinima ntó taꞌan nto, ne, ña ku kuinima ntó ña kadē xení ni ntō”, kaꞌan ña.
23347	MAT 5:44	Ntá tsi xuꞌú kakaꞌán u ni ntō e kuinima ntó ña kadē xení ni ntō. Kaꞌan ntáꞌvī ntó iña ña é kainúu ntiꞌu nto.
23348	MAT 5:45	Kidáā ne, kuvi ntiꞌxe nto iꞌxá Xuva kō, ña tuví e dukún kān. Tsí kataꞌxi Xuva kō é dadɨɨ tsi kaxiꞌí nuu ngantií san mí ntoo ñaꞌa, ña é vāꞌá, nī mí ntoo ñaꞌa, ña é kīni ntáa san, ne, kataxnūu ña é dadɨɨ tsi o kakɨɨn daví san mí ntoo ñaꞌa, ña é vāꞌá, nī mí ntoo ñaꞌa, ña é kīni ntáa san dɨ.
23349	MAT 5:46	Te da mii tsī kuinima ntó ñaꞌa, ña é kakuinima í nto ne, ¿míꞌi ntu nīꞌi nto é vāꞌá ntaꞌa Xuva kō? Kuān ó de ña ntaído diuꞌún san dɨ.
23350	MAT 5:47	Te da mii tsi tāꞌan ntó kaꞌan ntó ni ñā ntiusí ne, ¿neé ntu é kāꞌan nto e dóo váꞌā ó kade nto? ¿Ñā ntu te kuán o de ñaꞌā, ña é ña ntákuintiꞌxe i Xuva kō dɨ?
23352	MAT 6:1	ʼDá kāde nto nuu i é vāꞌá ne, ña kú de nto nūu ñaꞌa da ti é kāꞌan ñá tsi dóo vaꞌá ñaꞌa nto. Tsi kidáā ne, ña táꞌxi Xuva kō, ña tuví e dukún kān, doméni é kāduku ntée nto.
23353	MAT 6:2	Dukuān ne, dá kaxntii nto ña ntāꞌví san ne, ñá ku kaꞌān ntó ni ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa vatā ó de ñaꞌa é rkɨ xaa ña ntéku e ntákaꞌan ñá ni ñāꞌa má ūkún kān, méꞌñu itsi kān dɨ. Kuān ó de ña vata koo é kāꞌan ñáꞌa san tsi dóo vaꞌá ñaꞌa ña. Nuu é ntaā i é kākaꞌán u ni ntō, tsí e dɨ́vi tsi tsīkan doméni é nīꞌi ña.
23355	MAT 6:4	Xntii xuꞌū ntó ña. Tsí ini Xúva kō neé ntáde xuꞌū ntó ne, dɨvi ña taꞌxī ña doméni é kāduku ntée nto.
23356	MAT 6:5	ʼDā ntákaꞌan ntâꞌví nto ne, ñá ku kaꞌān ntó vatā ó de ña ntaéni ntaꞌví san. Tsi dóo ntio ña é kuntitsī ña kaꞌan ntâꞌví ña má ūkún kān, méꞌñu itsi kān dɨ́, vata koo é kīní ñaꞌa san ña. Nuu é ntaā i é kākaꞌán u ni ntō tsí e dɨ́vi tsi tsīkan doméni é nīꞌi ña.
23357	MAT 6:6	Ntá tsi dá kakāꞌan ntâꞌví nto ne, kukunūu nto mí xoxó ñaꞌa ne, nakadɨ̄ ntó xiꞌí nto. Kidáā ne, diin diin tsi káꞌan ntâꞌví nto ni Xuva kō. Xuva kō ne, ini ña neé é diin diin tsi kade ntó ne, táꞌxi ñā é vāꞌá iña nto.
23367	MAT 6:16	ʼDá ntaíntoo ixu ntō ne, ñá kū xkuntóo ntaꞌxa ntó vatā ó de ña ntaéni ntaꞌví san. Ntánakoto ntaꞌxa ña vata koo é kūtuni ñáꞌa tsí ña ntaéꞌxi ña. Nuu é ntaā i é kākaꞌán u ni ntō tsí e dɨ́vi tsi tsīkan doméni é nīꞌi ña.
23372	MAT 6:21	Tsí dā míꞌī ká ñuꞌu váꞌa é vāꞌá iña ntó ne, ikān tuví nima ntó dɨ.