23218	MAT 1:5	xíō iꞌxá Salmuun é nanī Boó (dɨꞌɨ ñā né, Raa nani ña); xíō iꞌxá Boo é nani Ōbeé (dɨꞌɨ ñā né, Ruu nani ña); xíō iꞌxá Obee é nani Isāii;
23237	MAT 1:24	Dā ntóto Joseé ne, dē ntaa ñá vatā ó kakaꞌan ánje Xuva kō san. Nākiꞌi ñá ñadɨꞌɨ̄ ña,
23239	MAT 2:1	Kāku Jesuu ñuú Beleen ntuvi dá inúu rei Heróde ñūú tsikan. Kidáā né, ēka ña e dóo kiꞌin inī í san ñuú e dóo ikā ne, xée ña ñūú Jerusaleen.
23241	MAT 2:3	Dā téku rei Heródē sán ne, dōo dé kuení ña, ni ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ña ñuú Jerusaleen.
23242	MAT 2:4	Kāna ña un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ tóꞌō dutú san nī mastrú leí san, tsixeꞌe ña ñā: —¿Míꞌi ntu kāku ñá nanī Cristu, ña táxnuu Xuva kō? —kaꞌan ña.
23245	MAT 2:7	Kidáā né, kāna xuꞌu Heródē ña dóo kiꞌin inī í san, tsixeꞌe ña ñā nee ntúvi ntiꞌxe é kii díto kɨ́mī san.
23246	MAT 2:8	Kidáā né, taxnūu ña ña ñuú Beleén san, kakaꞌan ña: —Kueꞌēn ntó, nantuku vāꞌá nto iꞌxá san. Te nāniꞌi nto í ne, taxnūu nto túꞌūn vata koo é kikunúu ini kó i dɨ —kaꞌan ña.
23249	MAT 2:11	Dá kūkɨ́ꞌvi ña má viꞌi kān né, īní ña iꞌxá san ni dɨꞌɨ i Māríā ne, ínchɨtɨ ñā mí tuví ne, ínūu iní ña i. Nākaán ña etun ñá ne, xéꞌe ña īꞌxá san doméni e kúvi oro, ni kūtú, nī choꞌo vîdin e dóo nuu áꞌvi.
23250	MAT 2:12	Kidáā ne, xéꞌe Xuva ko ūun xénī é kākaꞌan é ña ku ntiko koó ña mí tuví Heródē. Dukuān ne, tuku itsi kunúꞌu ña.
23251	MAT 2:13	Dā kunúꞌu ña ne, īní Josee ánje Xuva kō ñuu éni kān. Kaꞌan ánjē san: —Nakuntítsin, kiꞌin īꞌxá san ni dɨꞌɨ ī né, kueꞌen náneꞌen ñuú Egítō. Ikan kuntōo nto da nté kāꞌán u ni ō. Tsí kiꞌxi rei Heródē é nantuku ña īꞌxá san é kaꞌnī ñá i —kaꞌan ña.
23253	MAT 2:15	Ikān tsi kantóo ña dā nté xiꞌi Heródē san. Sáꞌā kúvi vata koo é kūntaa é kākaꞌan ñáꞌa, ña é kaꞌán naa Xuva ko nte kídaā: “Nté ñūu Egítō nákaná u iꞌxá ko”, kaꞌan ña.
23254	MAT 2:16	Dā kútuni Heródē tsí ña ni de ntáa ña dóo kiꞌin inī í san ne, kūdiin kuéꞌen ña. Taxnūu ña sntadun é kaꞌnī ñá un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ iꞌxa tii é ntoo ñuú Beleén, ni ñūu é ntoo etsin ikān, iꞌxa é īó uvi kuia í, ō é dií ka kuetsī, vata ō ita ntíꞌxin ntuvi é kaꞌan ña dóo kiꞌin inī í san.
23256	MAT 2:18	Dîtó un tsi nte ñuú Ramaa ntákachuꞌu ntáa ña, ntaéku ña. Un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñadɨ̄ꞌɨ́ Israeé ne, ntaéku nteé ña iꞌxá ña. Ña ni ntío ña ntukaꞌnu iní ña, tsí é xiꞌi ntɨ́ꞌɨ iꞌxá ña, kaꞌan ña.
23257	MAT 2:19	Ntá tsi dā xiꞌi Heródē ne, kéni Josee é xee uun ánje Xuva kō, kakaꞌan ña:
23260	MAT 2:22	Ntá tsi dā téku ña é dɨvi tsi īꞌxá Heródē, ñá nani Arquēlau, nakunúu ña naa ñá ne, úꞌvī ña é ntiko koō ña. Kūtuni ña ñuu éni kān ne, da díta ña itsi ñuú Galilea.
23261	MAT 2:23	Kuéꞌen ña, kūkuntóo ña ñuu é nani Nazāree. Dukuan ō kúntaa é kākaꞌan ña é kaꞌán naa Xuva ko kídaā: “Kaꞌan ñáꞌa san tsí nazarenu ña”, kaꞌan ña.
23262	MAT 3:1	Ntuvi tsikán ne, xée Juaan Baūtista ñuu itsi é nani Jūdea, kakaꞌan ntódo ña,
23264	MAT 3:3	Ña é kaꞌán naa Xuva ko kídaā, ñá nani Isāiá ne, kakaꞌan ñá iñá Juaán san dá kākaꞌan ña: Dîtó tatsin úun ñaꞌa, ña e dóo ntii kākaꞌan ñuu itsí kān: “Nakōo túꞌvē ntó itsi Xuva kō; Ntantaa ntó itsi ña”, kaꞌan ña, kaꞌan Ísaiá san.
23268	MAT 3:7	Ntá tsi dā íni Juaán san tsí tɨ̄tɨ́n ña fariseú san nī ña saduceú san xée ñā é kūtsi ntute ña ne, kakaꞌan ñá ni ñā: —¡Ntōꞌo é tatá koo kúvi nto! ¿Xoó ntu kakaꞌan í ni ntō é kūnu nto é ña níꞌi nto é ntoꞌo nto ntaꞌa Xuva kō?
23277	MAT 3:16	Dā kúvi ítsi ntute Jesuú ne, ntii ña diñɨ ntute kān ne, ura dúꞌva tsi i nákaan e dukún kan ne, īní ña Espíritu Xuva kō, é īnu ña vata kaa paloma, kátavi ntódo ña ña.
23278	MAT 3:17	Kakaꞌan tátsin nte e dukún kān: —Sáꞌā é Iꞌxá miī kó e dóo kakuinimá ko. Dōo diní ko ni ñā —kaꞌan tátsín san.
23279	MAT 4:1	Kidáā ne, íntēka Espíritū Sántū san Jésuu ñuu itsí kān é kōto nteé tóꞌō e ña váꞌā san ñá te kōꞌxó nteē ña.
23280	MAT 4:2	Úvi dīkó ntuvi, úvi dīkó niñu ña ni eꞌxí ña ne, kidáā né, kākɨn ña.
23281	MAT 4:3	Kidáā ne, xéē tóꞌō e ña váꞌā san ne, kakaꞌan ni ña: —Tē nuu é ntaā i é Iꞌxa Xuva ko kúvin ne, káꞌan ni xūú san na ntūví tañúꞌū —kaꞌan.
23282	MAT 4:4	Ntá tsi kakaꞌan Jésuu: —É ūve naꞌa kakaꞌan Túꞌun Xuva kō: “Ñá te da mii tsī tañúꞌu kāntio ñaꞌa é nīꞌi ña ntuvi iña ña, tsí un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ túꞌūn é kākaꞌan Xúva kō.” Kuān ó uve naꞌa —kaꞌan ña.
23283	MAT 4:5	Kidáā ne, kueꞌen níꞌi tóꞌō e ña váꞌā san ña ñuú Jerusaleen, mí tuvi xúkun Xuva kō. Xntitsī ña míꞌī e dií ka dūkun rkɨ úkūn sán ne,
23284	MAT 4:6	kakaꞌan ni ña: —Tē nuu é ntaā i é Iꞌxa Xuva ko kúvin ne, nakōꞌxon kúñu ō, tsí uve naꞌa kakaꞌan Túꞌun Xuva kō: Taxnūu ña ánje ñā é kuēnta víi ña o. Kurkāa ña o vata koo é ña nákɨꞌɨ́n xuu. Kuān ó uve naꞌa —kaꞌan.
23285	MAT 4:7	Kakaꞌan Jésuu ni i: —Tsí uve naꞌa xtúku kakaꞌan Túꞌun Xuva kō: “Ñá ku koto ntēen Tóꞌo o, Xuva ō.” Kuān ó uve naꞌa —kaꞌan ña.
23286	MAT 4:8	Kuēꞌen níꞌi xtūku tóꞌō e ña váꞌā san ña. Kúxēe ña uun xuku mi dóo dūkún ne, náñēꞌe ña un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñuu é īó ñuxiví sa. Ñá tē nté kaa váꞌā o.
23287	MAT 4:9	Kakaꞌan tóꞌō e ña váꞌā san ni ña: —Te nākunchɨ́tɨn nūú ko, te kunuu inī ó ko ne, taꞌxi u é kadā kûꞌven un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñuú san —kaꞌan.
23288	MAT 4:10	Kidáā ne, kakaꞌan Jésuu ni i: —Kūnun, tóꞌō e ña váꞌā, tsí uve naꞌa kakaꞌan Túꞌun Xuva kō: “Da mii tsi Xuva kō é kunuu inī ó ña, da mii tsi tsīñu ña é vīin.” Kuān ó uve naꞌa —kaꞌan ña.
23289	MAT 4:11	Kidáā né, xtūvi mii tóꞌō e ña váꞌā san ña ne, xéē ánje Xuva kō é viī ñá ña kuenta.
23294	MAT 4:16	Ñaꞌa, ña ntoo ikan mí nēé ni kuētsí i ne, īní ña ñuꞌu é kāxiꞌí nuu kaꞌnu. Ñaꞌa, ña ntoo ní ntatɨ dóxiꞌí ne, xiꞌí nuu kaꞌnu mí ntoo ña. Kuan ō kaꞌan Isáia.
23295	MAT 4:17	Nté ntūvi tsikan éni ntuꞌu Jēsuu kakaꞌan ntódo ña: —Natɨvi iní nto, tsí dokó sa xee ntúvi é kixkadā kûꞌvé Xuva kō —kaꞌan ña.
23297	MAT 4:19	Kakaꞌan Jésuu ni ña: —Kuntīkɨn ntó ko ne, taꞌxi ú nto tsiñu é kāna nto ñaꞌa é kuntīkɨn ñá ko —kaꞌan ña.
23299	MAT 4:21	Kuéꞌēn ká ña, ne, īní ña uvi ñāꞌá ka ñaꞌa, ñá nani Sāntiau ni ení ña Juaan. Ntuvi ña é iꞌxá Zebedeu ña. Ñúꞌu ña tun ntōó ni uva ñā, ntántaváꞌa ña xunu ña mí ntátsin. Kāna Jesuu ñá ne,
23300	MAT 4:22	ura tsí i xtúvī mii ña tún ntōó ña ni uva ñā ne, íntīkɨn ñá ña.
23301	MAT 4:23	Īka Jesuu kanɨ́ɨ ñūú Galilea, nakuāꞌa ña ñaꞌa san má ūkún ña Israee. Kakaꞌan ntódo ña túꞌūn vaꞌá san kuenta iña i é kixkadā kûꞌvé Xuva kō. Kantaváꞌa ña un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ kuiꞌi, un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ nuu i é kākuvi ñaꞌa san.
23315	MAT 5:12	Kūntoo dínī nto, ñá ku kuntoo ntaꞌxa ntō, tsí niꞌi ntó doméni é vāꞌá kueꞌen e dukún kān, tsí kuān o dé xení ñaꞌa san ni ñá kaꞌán naa Xuva ko, ña intóo kídaā dɨ.
23316	MAT 5:13	ʼDɨvi ntō ne, vata ntáa ñɨɨ ntáa nto ñuxiví a. Ntá tsi tē ña tuví ka díkō ñɨɨ́ san ne, ña kúvi ntūváꞌa ka. Ñá vādá ka mí kaidiáꞌvi i. Kate ó ne, kaka nuu ñaꞌa san.
23319	MAT 5:16	Vata ntáa ñūꞌu é kaxiꞌí nuu ntáa nto da ntáde ntō é vāꞌa. Kuan kōo vií nto é vāꞌá vata koo é na kīní ñaꞌa ne, na kāꞌan ñá tsi dóo kaꞌnu Xuva kō, ña tuví e dukún kān.
23322	MAT 5:19	Xoó ñaꞌa, ña é ña káde kuenta leí san, kuān te dií ka lúꞌntī né, kuān ó kanakuāꞌa ña tuku ñaꞌa é kuān koo vií ña dɨ́ ne, ñá tē neé nuu áꞌvi ña mí kadē kûꞌvé Xuva kō. Ntá tsi xoó ñaꞌa, ña é kāde ntaá leí san ne, kuān ó kanakuāꞌa ña ñaꞌa san é kuān koo vií ña dɨ́ ne, dōo kaꞌnu ñaꞌa ña mí kadē kûꞌvé Xuva kō.
23323	MAT 5:20	Kakaꞌán u ni ntō: ñá kɨ̄ꞌɨn nto mí tuví Xuva ko tē ña dií dií ka váꞌa koo vii nto é kāꞌan Xúva ko vatā ó ntáde ña fariseú san nī mastrú leí san.
23324	MAT 5:21	ʼIni nto tsí kakaꞌan ñátā san kídaā: “Ñá kaꞌnī ntó ñaꞌa, tsí xoo é kaꞌní i ñaꞌa ne, níꞌi ña e dóo ntoꞌo ña”, kaꞌan ña.
23325	MAT 5:22	Ntá tsi xuꞌú kakaꞌán u ni ntō né, tē xoó kudiin í ni tāꞌan i ne, níꞌi ña é ntōꞌo ña. Xoo é kākaꞌan i é kīni kaa iña taꞌan i ne, kuéꞌē ña tsiñu i é ntōꞌo ña. Xoo é kākaꞌan i tsí tuntu táꞌan i ne, kɨ́ꞌɨn ñā dôꞌvi kan.
23326	MAT 5:23	ʼTē kixtúvī ntó doméni ntaꞌa Xúva kō nú nāa ñá kān ne, kidáa nakaꞌan ntō é iō nuu i é kāꞌan ntée taꞌan nto nto ne,
23327	MAT 5:24	xtuvī mii ntó doméní san nú nāá san ne, kueꞌēn nto mí tuví taꞌan nto. Diꞌna ntuváꞌa nto ni tāꞌan nto ne, kidáa kuēꞌé nto doméni ntaꞌa Xúva kō.
23331	MAT 5:28	Ntá tsi xuꞌú kakaꞌán u ni ntō: Tē xoó ñaꞌa ntio ña é viī ña é kini kaa ni ñadɨ̄ꞌɨ dá kaito ña ña ne, vata te kīdi niꞌi ña ña, tsí edé kuení ña é viī ña é kīni kaa san ni ña.
23332	MAT 5:29	ʼTe ntūxnúu kuāꞌa nto kade i é viī nto é kīni kaa ne, tavá nto, dá nakuitā nto. Dií kaa váꞌā ó te kūnaá ntuxnūú nto é kɨ̄ꞌɨn ntó kanɨɨ̄ kúñu ntō dôꞌvi kan.
23333	MAT 5:30	Te ntāꞌa kuaꞌa nto kade i é viī nto é kīni kaa ne, kaꞌnté nto, dá nakuitā nto. Dií ka váꞌā o é kūnaá ntaꞌa nto é kɨ̄ꞌɨn ntó kanɨɨ̄ kúñu ntō dôꞌvi kan.
23334	MAT 5:31	ʼKuān ó kakaꞌan ña intóo kídaā dɨ: “Xoó ñatīi é naxtuvī mii ña ñadɨꞌɨ́ ña ne, da miī é nakatsin ña tutú ña”, kaꞌan ña.
23335	MAT 5:32	Ntá tsi xuꞌú ne, kakaꞌán u ni ntō: Tē xoó ñatīí xtuvī mii ña ñadɨꞌɨ́ ña ne, tē ña ni ide ñadɨꞌɨ́ san é kini kaa ni tuku ñatīí ne, kaxéꞌe ñatīí san itsi é vīí ñadɨꞌɨ̄ ña é kīni kaa. Tē xoó ñaꞌa natántaꞌa niꞌi ña ñadɨ̄ꞌɨ́ san ne, kade ña é kini kaa ni ñā dɨ.
23338	MAT 5:35	Ñá ku dotō tsí kakuniꞌi nto ñūxiví sa, tsí ñuxiví sa nteku ntiꞌi dɨꞌɨn Xuva kō. Ñá ku dotō tsí kakuniꞌi nto ñūú Jerusaleen, tsí ikān ñuú Rei, ña e dóo kaꞌnu.
23340	MAT 5:37	Dá ntákaꞌan ntó ne, da mii tsī é kāꞌan nto tsí kuvi ne, o ña kúvi. Tē nteku é kāꞌan ntó ne, kade nto é kanañēꞌe tóꞌō e ña váꞌā san nto é viī nto.
23341	MAT 5:38	ʼÉ tēkú nto tsí kakaꞌán lei Muísee: “Tē xoó tavā i ntuxnúū ntó ne, tavá nto ntuxnūú ña dɨ. Tē xoó tavā i núꞌu ntō ne, tavá nto núꞌu ñā dɨ”, kaꞌan.
23342	MAT 5:39	Ntá tsi xuꞌú ne, kakaꞌán u ni ntō tsí ña náā ntó nī ña kini ntáa san. Te kuēꞌé nuu ña vinuu ntó ne, kuéꞌe ntō é na kuēꞌé nuu ña é uun sán dɨ.
23343	MAT 5:40	Tē xoó kakiꞌni nteē í nto é kuētsi e kuéꞌe nto ña duꞌnu ntó ne, kuéꞌe nto ñā kutuun ntó dɨ.
23345	MAT 5:42	Te da xōó ka ñaꞌa kaikan ñá nto ne, kuéꞌe ntō nee iña é kaīkan ña. Ñá ku dēvíni nto tē xoó ñaꞌa ncho nakiꞌi nteé ña iña nto.
23346	MAT 5:43	ʼÉ tēkú nto tsí kakaꞌan ñáꞌa: “Kuinima ntó taꞌan nto, ne, ña ku kuinima ntó ña kadē xení ni ntō”, kaꞌan ña.
23347	MAT 5:44	Ntá tsi xuꞌú kakaꞌán u ni ntō e kuinima ntó ña kadē xení ni ntō. Kaꞌan ntáꞌvī ntó iña ña é kainúu ntiꞌu nto.
23349	MAT 5:46	Te da mii tsī kuinima ntó ñaꞌa, ña é kakuinima í nto ne, ¿míꞌi ntu nīꞌi nto é vāꞌá ntaꞌa Xuva kō? Kuān ó de ña ntaído diuꞌún san dɨ.
23350	MAT 5:47	Te da mii tsi tāꞌan ntó kaꞌan ntó ni ñā ntiusí ne, ¿neé ntu é kāꞌan nto e dóo váꞌā ó kade nto? ¿Ñā ntu te kuán o de ñaꞌā, ña é ña ntákuintiꞌxe i Xuva kō dɨ?
23351	MAT 5:48	Dɨvi ntō ne, vií nto é vāꞌá ni ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa, vatā ó de Xuva kō, ña tuví e dukún kān.
23352	MAT 6:1	ʼDá kāde nto nuu i é vāꞌá ne, ña kú de nto nūu ñaꞌa da ti é kāꞌan ñá tsi dóo vaꞌá ñaꞌa nto. Tsi kidáā ne, ña táꞌxi Xuva kō, ña tuví e dukún kān, doméni é kāduku ntée nto.
23353	MAT 6:2	Dukuān ne, dá kaxntii nto ña ntāꞌví san ne, ñá ku kaꞌān ntó ni ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa vatā ó de ñaꞌa é rkɨ xaa ña ntéku e ntákaꞌan ñá ni ñāꞌa má ūkún kān, méꞌñu itsi kān dɨ. Kuān ó de ña vata koo é kāꞌan ñáꞌa san tsi dóo vaꞌá ñaꞌa ña. Nuu é ntaā i é kākaꞌán u ni ntō, tsí e dɨ́vi tsi tsīkan doméni é nīꞌi ña.
23355	MAT 6:4	Xntii xuꞌū ntó ña. Tsí ini Xúva kō neé ntáde xuꞌū ntó ne, dɨvi ña taꞌxī ña doméni é kāduku ntée nto.