23223	MAT 1:10	Tan sehe ra Ezequías cuvi̱ tsi ra Manasés, ra cuvi̱ jutu ra Amón. Tan sehe ra Amón cuvi̱ tsi ra Josías.
23228	MAT 1:15	Tan sehe ra Eliud cuvi̱ tsi ra Eleazar, ra cuvi̱ jutu ra Matán. Tan sehe ra Matán cuvi̱ tsi ra Jacob.
23229	MAT 1:16	Tan ra Jacob cuvi̱ jutu ra José, yɨɨ ña María. Juvin ña cuví sɨhɨ ra Jesús ra cuví Cristo, o cuñí tsi catyí, ra tsa jaquitsi̱ Nyoo tyin quɨhɨ ndaha tsi yo.
23231	MAT 1:18	Tyehen cuvi̱ tan cacu̱ ra Jesucristo: tsa yaha̱ cundaa̱ tyiñu tsa cua tindaha ña María tsihin ra José. Tan tsa ndi cumañi ca naquihin ra tsi ña, ñihi̱ sehe ña tsa cuenda Tatyi Ii Nyoo.
23233	MAT 1:20	Tan tsitsi tsa tsicá iñi ra yacan, quituvi̱ iin ángel Jutu Mañi yo nuu ra nu quixí ra. Tan nyehe̱ ra ñumaahna, tan catyí ángel can tsihin ra: ―José, tata ra David, ña ca̱ca iñi un quihin un tsi ña María cuvi ña ñasɨɨhɨ un, tyin sehe ña tsa cua cacu, sehe Tatyi Ii Nyoo cuví tsi.
23235	MAT 1:22	Tacan cuvi̱ tyin tacan tan cundaa tsa caha̱n ra cuvi̱ ndusu yuhu Jutu Mañi yo taha̱n tsanaha.
23237	MAT 1:24	Tan tsa ndoto̱ ra José, javaha̱ ra tumaa catyi̱ ángel can tsihin ra. Quihi̱n ra tsi ña María tyin cuvi ña ñasɨɨhɨ ra.
23238	MAT 1:25	Maa tyin ña quixi̱ ra tsihin ña nda cuanda tsa yaha̱ cacu̱ sehe ña. Tan jacunañi̱ ra tsi lee can: Jesús.
23244	MAT 2:6	Tan yooho Belén ñavin iin ñuu luhlu ñi cuví un tsa nuu tandɨhɨ maa ñuu tsa cayucú Judá tyin nuu yooho cua quita ra cua quɨhɨ ndaha tsi nyɨvɨ ñuu yu Israel. Maa ra cua jaha cuenda ra tsi ñi. Tacan catyí nu tutu Nyoo, ―catyí ra can naha ra tsihin ra Herodes.
23249	MAT 2:11	Tan quɨhvɨ̱ ra naha tsitsi vehe nu canyií lee can. Tan nyehe̱ ra naha tsi ra tsihin ña María, sɨhɨ ra. Tan tsicuɨñɨ̱ tsɨtɨ ra naha tyin jacahnu ra naha tsi lee can. Tacan tan nuña̱ ra naha yuhu caja tsa ndahá ra naha. Tan tava̱ ra naha regalo tsa cuví xuhun cuaan, tan cutu vixi, tan ndutya tami tsa nañí mirra. Tan tsaha̱ ra naha tsi lee can.
23251	MAT 2:13	Tsa yaha̱ cuahán ra tsa tsitó xaan can naha ra, tacan tan iin ángel Jutu Mañi yo quituvi̱ nuu ra José tsitsi ñumaahna. Tan catyí ángel can tsihin ra: ―Ndu̱vita, qu̱ihin tsi lee ihya, tsihin sɨhɨ ra, tan cu̱hun ndo nda ñuhu Egipto. Ndo̱o ndo ndacan nda cuanda cahan nyico yu tsihin un. Tyin ra Herodes cua nanducu ra tsi ra lee ihya tyin cuñí ra cahñi ra tsi ra ―catyí ángel can tsihin ra José.
23253	MAT 2:15	Ndacan tsicoo̱ ñi nda cuanda tsa tsihi̱ ra Herodes. Tacan cuvi̱ tyin cundaa̱ tsa caha̱n ra cuvi̱ ndusu yuhu Jutu Mañi yo taha̱n tsanaha jaha̱ Nyoo. Tyehen catyi̱ ra: “Nda Egipto cana̱ yu tsi Sehe yu”, catyi̱ ra.
23256	MAT 2:18	Tsiñí yo iin ndusu ñuu Ramá, tsacú tsaa nyɨvɨ, tan iyo taahán ñi. Juvin ñi nyɨvɨ cuví tata ña Raquel, nyɨvɨ Israel, tsacú tsaa ñi tsa cuenda sehe ñi. Maa tyin ña cuñí ñi tsa naquihin ndaahvi nyɨvɨ tsi ñi tyin tsa yaha̱ tsihi̱ sehe ñi, catyí tsi nu tutu Nyoo.
23257	MAT 2:19	Maa tyin tsa yaha̱ tsa tsihi̱ ra Herodes, tacan tan quituvi̱ nyico iin ángel Jutu Mañi yo nuu ra José nu quixí ra nda Egipto. Tan catyí ra tsihin ra:
23260	MAT 2:22	Maa tyin quɨvɨ tsito̱ ra José tyin ra Arquelao, sehe ra Herodes, cuví ra rey nda Judea, nayuhvi̱ ra tan ña cuñí ra cuhun ra ndacan. Tan cuanuhu̱ ñi nda Galilea tyin tacan jacoto̱ Nyoo tsi ra tsitsi ñumaahna.
23264	MAT 3:3	Juvin ra Juan cuví ra tsa caha̱n ra Isaías ra cuvi̱ ndusu yuhu Nyoo taha̱n tsanaha. Tan tyaa̱ ra tsa tsaha̱ Nyoo tsi ra tyehen: Cua tyaa soho yo ndusu ra nu caná tsaa ra nu tsɨquɨ tan catyí ra: “Nu̱ña ndo iin ityi cuɨtɨ. Tan natyiso vaha ndo tsi ndo tyin tsa vatsi Jutu Mañi yo,” catyí tuhun tsa tyaa̱ ra Isaías.
23268	MAT 3:7	Maa tyin nyehe̱ ra Juan tyin cuaha xaan ra fariseo, ra tsa tyaá yahvi xaan ley vehe ñuhu, tan cuaha xaan ra saduceo, quitsi̱ ra naha tyin coondutya ra naha. Tan catyí ra tsihin ra naha: ―¡Nyooho, tumaa tata coo xaan cuví ndo! ¿A cuñí maa ndo tyin tsihin tsa coondutya ñi ndo tan ña cua tatsi tuñi ca Nyoo tsi ndo? Ña cuví.
23270	MAT 3:9	Maa tyin ña ndu̱yaa ndo tan catyí ndo tyin nyɨvɨ tata ra Abraham cuví ndo. Tyin vasu tsihin yuu ihya, Nyoo cuví jananduvi ra nyɨvɨ ra Abraham.
23272	MAT 3:11	Tsa nditsa tyin yuhu jacoondutyá yu tsi nyɨvɨ tsihin ndutya, tan cuví tsi iin seña tyin tsa ndu uvi̱ iñi ñi cuatyi ñi. Maa tyin tsa yaha jacoondutya yu tsi ñi tsihin ndutya, vatsí inga ra cua jacoondutya tsi ñi tsihin Tatyi Ii Nyoo tan tsihin ñuhu̱ ihñi. Iyó ca tunyee iñi Nyoo tsi maa ra tan ñavin ca yuhu. Tan ndi tsa cuiso yu nditsan ra tan nduve yahvi nyaá yu, tyin maa ra cahnu ca cuví ra.
23275	MAT 3:14	Tsa jihna ñi ña cuñí ra Juan jacoondutya ra tsi ra, tan quitsaha̱ catyí ra tsihin ra: ―Cuñí un tsa jacoondutya yu tsi un, maa tyin ña taahán tsi tsa jacoondutya yu tsi un. Maa un taahán tsi jacoondutya tsi yu ―catyí ra.
23276	MAT 3:15	Maa tyin ra Jesús catyí ra tsihin ra: ―Tsa vityin, na cuvi tsi cuhva catyi̱ yu tsihin un. Tyin cuñí tsi tsa javaha yo tandɨhɨ tsa vaha tsa cuñí Nyoo ―catyí ra tsihin ra Juan. Tacan tan ndoo̱ ra Juan vaha.
23282	MAT 4:4	Maa tyin ra Jesús nacaha̱n ra tan catyí ra: ―Tuhun Nyoo tsa nyaá nu tutu catyí tsi tyin: “Ña maa ñi tsihin tsa catsi nyɨvɨ tan coonyito ñi, tyin coonyito ñi tsihin tandɨhɨ tuhun caahán Nyoo” ―catyí ra Jesús tsihin nu ña vaha.
23291	MAT 4:13	Maa tyin ña ndoo̱ ra ñuu Nazaret, nu tsahnu̱ ra. Cuahán ra cua coo ra nda ñuu Capernaum, iin ñuu tsa canyií yatyin ñi yuhu miñi, nu ñuhu ra Neftalí yatyin ñuhu ra Zabulón.
23316	MAT 5:13	’Nyooho tsa tsinú iñi tsi yu, tumaa ñɨɨ vaha cuví ndo. Maa tyin tatun ñɨɨ, tan ndɨhɨ tsa uhva tsi, ña cua jandu uhva ca tsi tsa catsi yo. Ña vaha ca ñɨɨ can. Tacan tan javita yo can, tan cuañi nyɨvɨ tsata can.
23320	MAT 5:17	’Ña cu̱ñi ndo tyin yuhu vatsí janaa yu ley tsa tsaha̱ Nyoo tsi ra Moisés tyin tyaa ra. Tan ndi ña vatsí janaa yu tuhun tsa tyaa̱ tandɨhɨ ra cuvi̱ ndusu yuhu Nyoo taha̱n tsanaha. Ñavin tyiñu can vatsí yu. Yuhu vatsí yu vatsí tyaa yahvi yu tsa caahán ley can, tan catyi tuhun yu tsihin ndo náa cuñí tsi catyí ley can.
23321	MAT 5:18	Tsa nditsa catyí yu tsihin ndo tyin tsitsi tsa ndi iyó ñuhu ñayɨvɨ tan andɨvɨ, ña cua naa ndi luxu ley tsa tyaa̱ ra Moisés tyin tandɨhɨ maa tsa tyaa̱ ra naha tan cua cundaa tsi.
23322	MAT 5:19	Yacan cuenda, ra tsa ña tyaá yahvi cuhva catyí Nyoo, vasu iin tsa luhlu ñi; tan janahá ra tsi nyɨvɨ na javaha ñi tacan, luxu cuii ñi cua cuvi ra nu ndacá ñaha Nyoo. Maa tyin ra tsa tyaá yahvi tandɨhɨ, tan janahá ra tsi inga nyɨvɨ, cahnu xaan cua cuvi ra nu ndacá ñaha Nyoo.
23325	MAT 5:22	Maa tyin yuhu, catyí yu tsihin ndo, tyin vasu tsa cuxaán ñi ndo tsi iin nyɨvɨ, vasu tsa caahán nyaa ñi ndo tsi ñi, taahán tsi tsa cutuñi ndo nu ra cumi tyiñu. Tan tatun catyí ndo tyin soho xaan caá ñi, taahán tsi cuhun ndo anyaya tsa cuenda cuatyi can.
23331	MAT 5:28	Maa tyin yuhu catyí yu tsihin ndo, nyooho tsa nyehé iin ñaha tan cuñí ndo coo ndo tsihin ña, tsa tsicoo̱ cuatyi ndo.
23335	MAT 5:32	Maa tyin catyí yu tsihin ndo tyin nduve ndatu iyó tsi rayɨɨ tsa nacoo ra ñasɨɨhɨ ra tatun ña quituvi̱ ña tsihin inga rayɨɨ. Tyin tatun nacoo ra tsi ña, tan ñavin tsa cuenda cuatyi can, cua coo cuatyi ra nuu Nyoo. Tan tatun quihin ña inga rayɨɨ cua coo ndɨhɨ cuatyi ña. Tan tacan ra tsa cua quihin tsi ña cua coo ndɨhɨ cuatyi ra.
23337	MAT 5:34	Maa tyin yuhu catyí yu tsihin ndo tyin ña cahan ndo “naha Nyoo maa”. Tan ña ca̱han ndo tuhun andɨvɨ, tyin yacan cuví nu nyaá Nyoo.
23342	MAT 5:39	Maa tyin yuhu catyí yu tsihin ndo, tyin ña ja̱vaha ndo tsa ña vaha tsa javahá nyɨvɨ xaan cuñí nyehe tsi ndo. Tyin tun yóo cañí iin tsiyo nuu ndo, taahán tsi tsa cuhva ndɨhɨ ndo inga tsiyo na cañi ndɨhɨ ñi, tan ña cu̱xaan ndo tsi ñi.
23347	MAT 5:44	Maa tyin yuhu catyí yu tsihin ndo, cu̱ñi ndo tsi nyɨvɨ xaan iñi tsi ndo. Tan ja̱vaha ndo tsa vaha tsihin nyɨvɨ caahán tsi ndo, tan tsi nyɨvɨ ña cuñí nyehe tsi ndo. Tan nda̱can tahvi ndo tsi Nyoo tsa cuenda nyɨvɨ tsa caahán nyaa tsi ndo tan tsa cuenda ñi tsa jacuví tsa uhvi tsi ndo.
23357	MAT 6:6	Maa tyin nyooho quɨvɨ tsa ndacan tahvi ndo tsi Nyoo, ña ndacan tahvi ndo tsi ra nu nyehe nyɨvɨ tsi ndo. Quɨ̱hvɨ ndo tsitsi vehe ndo tan na̱casɨ ndo yuvehe ndo tan nda̱can tahvi ndo tsihin tsa nɨɨ iñi añima ndo. Tan intuhun ñi maa Nyoo Jutu yo cua nyehe ra tsa javahá ndo tacan tyin nuu maa ra tsicán tahvi ndo, tan ñavin nuu nyɨvɨ. Tan cua cuhva ra tsa vaha tsi ndo.
23360	MAT 6:9	Yacan cuenda nyooho, tatun cua ndacan tahvi ndo tsi Nyoo, tyehen ca̱tyi ndo: Jutu Mañi ndi, tsa nyaá un gloria. Jacahnú xaan ndi tsi un.
23366	MAT 6:15	Maa tyin tatun ña jaha ndo tucahnu iñi tsi nyɨvɨ tsa javahá tsa ña vaha tsi ndo, tacan tucu Jutu yo, ña cua jaha ra tucahnu iñi cuatyi maa ndo ―catyí ra Jesús.
23368	MAT 6:17	Maa tyin nyooho quɨvɨ tsa iyó nyitya ndo tyin nanducú ndo tsi Nyoo, na̱catya ndo nuu ndo. Tan tyi̱hi ndo cuca jiñi ndo.
23374	MAT 6:23	Maa tyin tatun ña vaha tinuu ndo, tandɨhɨ cuñu ñuhu ndo tan nyií tsi nu naa. Tan tacan tucu tatun nduve ñuhu̱ Nyoo iyó añima ndo, [cuví ndo tumaa iin ra cuaa. Nu naa cuahán ndo tan ña cuví nyehe ndo ityi vaha tsa cuahán nu nyaá Nyoo].
23377	MAT 6:26	Nye̱he ndo cuhva iyó saa. Ña tatsí tɨ itu. Tan ña jahá tyiñu tɨ. Tan ndi ña tyihí vaha tɨ tsa catsi tɨ. Maa tyin tsatsí tɨ tyin Jutu yo Nyoo ra nyaá gloria tsahá ra tsa catsi tɨ naha tɨ. Tan nuu Nyoo cahnu ca cuví nyooho tan ñavin ca saa can naha tɨ.
23380	MAT 6:29	Maa tyin catyí yu tsihin ndo tyin ndi ra cuví rey Salomón tsihin tandɨhɨ tsa cuca ra, tan ña tsinditsi̱ ra jahma sɨɨ ca caá tan ñavin ca tsa jacunditsí Nyoo tsi yutun ita can.
23381	MAT 6:30	Tatun tacan ñi jacunditsí Nyoo tsi yutun ita tsa iyó tsitsi cuhu vityin, tan tyaan cua cuvi tun nducu tan cayu tun. ¿A ña cua jatyinyee cuaha ca ra tsi ndo? Tyin nyooho cahnu ca cuví ndo nuu ra tan ñavin ca yutun ita can. Maa tyin maa ndo ña tsinú vaha iñi ndo tsi ra.
23383	MAT 6:32	Tyin nyɨvɨ tsa ña tsitó tsi Nyoo tsicá xaan iñi ñi yacan. Maa tyin nyooho ña ca̱ca iñi ndo yacan tyin iyó Jutu yo Nyoo, ra nyaá gloria. Tan tsitó ra náa ndɨhɨ tsa tsiñí ñuhu tsi ndo.
23397	MAT 7:12	’Tumaa cuñí ndo tsa javaha nyɨvɨ tsa vaha tsihin ndo, tacan ja̱vaha tucu maa ndo tsa vaha tsihin ñi. Tyin tacan caahán ley tsa tsaha̱ Nyoo tsi ra Moisés tan tacan tucu nyaá nu tandɨhɨ libru tsa tyaa̱ ra cuvi̱ ndusu yuhu Nyoo taha̱n tsanaha.
23399	MAT 7:14	Maa tyin tɨhɨn yuvehe tan cuɨñɨ ityi tsa cuahán nu cuahán nyɨvɨ tsa ñihí ñayɨvɨ nyito coo ñi. Maa tyin ña cuaha nyɨvɨ nañihí ityi can.
23400	MAT 7:15	’Ja̱ha ndo cuenda tsi ndo tsihin ra vatya naha ra. Tyin catyí ra naha tyin ndusu yuhu Nyoo cuví ra naha, maa tyin ña nditsa. Tyin vatsí ra naha tumaa mbee nu yucú ndo, jahá ra naha tyin ra vaha cuví ra naha. Maa tyin tumaa quɨtɨ xaan cuví ra naha.
23406	MAT 7:21	’Ña tandɨhɨ nyɨvɨ tsa catyí tsihin yu: “Jutu Mañi yu, Jutu Mañi yu”, cua quɨhvɨ ñi nu ndacá ñaha Nyoo nda gloría. Maa tyin nyɨvɨ tsa javahá tsa catyí maa Nyoo Jutu yu, juvin ñi can cua quɨhvɨ nu ndacá ñaha ra.
23407	MAT 7:22	Quɨvɨ tatsi tuñi Nyoo tsi nyɨvɨ, cuaha xaan ñi cua catyi ñi tsihin yu tyehen: “Jutu Mañi yu, nyuhu caha̱n ndi tuhun cun tsihin nyɨvɨ. Tan tsihin sɨvɨ un tava̱ ndi tatyi ña vaha tsa yɨhɨ̱ tsi ñi. Tan cuaha xaan tsa iyo javaha̱ ndi tsihin sɨvɨ un”, cua catyi ñi tsihin yu.
23410	MAT 7:25	Tan quitsaha̱ cuún ñihi savi. Tan cuaha xaan ndutya ñuhu yaha̱ tsata vehe can. Tan ñihi xaan quitsaha̱ yɨhɨ́ tatyi. Maa tyin ña cuvi̱ janduva tsi vehe can, tyin vaha sama tyihyo tsaha tsi tsata cava.
23411	MAT 7:26	Maa tyin nyɨvɨ tsa tsiñí tuhun caahán yu, tan ña javahá ñi cuhva cuñi yu; cuví ñi tumaa iin ra soho, ra tsa javaha̱ vehe nu nyɨtɨ.
23416	MAT 8:2	Tan tsaa̱ iin ra ndohó cuehe tyaahyú, tan tsicuɨñɨ̱ tsɨtɨ ra nuu ra Jesús, tan catyí ra tsihin ra: ―Jutu Mañi yu, tatun yooho tan cuñí un, cuví janduvaha un tsi yu ―catyí ra tsihin ra.
23418	MAT 8:4	Tacan tan catyí ra Jesús tsihin ra: ―Jihna, coto ñahñi ca̱tyi tuhun un tsihin nyɨvɨ. Maa tyin cu̱aahan nu nyaá ra cuví jutu, tan ja̱naha un tsi un tsi ra. Tan cu̱hva un tsa taahán tsi jamañi un nuu Nyoo tumaa catyí ley Nyoo tsa tyaa̱ ra Moisés. Tan cua cuvi tsi iin tsa ndaa tsi ra jutu can tan tsi nyɨvɨ tyin tsa nduvaha̱ un.
23420	MAT 8:6	tan catyí ra: ―Jutu Mañi yu, musu yu ñihi xaan cuuhví ra, canyií ra nu cama. Ña cuví nduvita ra tyin nduxii̱ ra, tan yaha xaan cuhva cuñi ra.
23422	MAT 8:8	Nacaha̱n ra capitán can tan catyí ra: ―Jutu Mañi yu, ña cahnu cuví yu tan cuhun un yuvehe yu; tsihin tuhun ca̱han ñi un tan musu yu cua nduvaha ra.
23431	MAT 8:17	Tacan cuvi̱ tyin tacan tan cundaa̱ tsa caha̱n Jutu Mañi yo tsihin yuhu ra Isaías, ra cuvi̱ ndusu yuhu ra taha̱n tsanaha. Tan catyi̱ ra tyehen: “Maa ra quihi̱n ra cuehe tsa yɨhɨ́ tsi yo, tan quihi̱n nyaa ra tsa uhvi tsi yo.”
23433	MAT 8:19	Tacan tan tsaa̱ iin ra maestro cuenda ley vehe ñuhu tan catyí ra tsihin ra: ―Maestro, cuñí yu cunyicun yu tsi un tandɨhɨ ñi ityi nu cuahán un ―catyí ra.
23434	MAT 8:20	Tan ra Jesús catyí ra tsihin ra: ―Ñacuii iyó vehe tɨ. Tan saa iyó taca tɨ. Maa tyin yuhu Rayɨɨ tsa quee̱ nda gloria, nduve nu maa cunyanaa luxu jiñi yu iyó ―catyí ra.
23438	MAT 8:24	Tan ñihi xaan quitsaha̱ yɨhɨ́ tatyi nu miñi can, tan cuaha xaan ndutya quɨhvɨ̱ tsitsi yutun ndoo ra naha. Maa tyin ra Jesús quixí ra.
23439	MAT 8:25	Tan ra tsicá tsihin ra jandoto̱ ra naha tsi ra, tan catyí ra naha: ―¡Jutu Mañi yu, ja̱cacu tsi yo, tyin cuñí cunaa yo!
23452	MAT 9:4	Maa tyin ra Jesús tsitó ra náa tsicá iñi ra naha, tan catyí ra tsihin ra naha: ―¿Nacuenda tsicá iñi ndo tsa ña vaha?
23457	MAT 9:9	Yaha can tan quita̱ ra Jesús ican. Tan nyehe̱ ra tsi iin ra tsa nañí Mateo, nyaá ra naquihín ra xuhun tsa tyahví nyɨvɨ Israel tsi ra ndacá ñaha. Tan catyí ra tsihin ra: ―Co̱hon tsihin yu. Tacan tan nduvita̱ ra Mateo tan cuahán ra tsihin ra Jesús.
23458	MAT 9:10	Tacan tan cuvi̱ tsi iin tsaha, ra Jesús cuahán ra nda vehe ra Mateo, cua catsi ra ixta. Tan cuaha xaan ra tavá xuhun cuenda ra ndaca ñaha tsaa̱, tan tsihin inga ca ra iyó cuatyi naha ra. Tan tsinyecu̱ ra naha iin ñi nu mesa tsihin ra Jesús tan tsihin ra tsicá tsihin ra.
23460	MAT 9:12	Tsa tsiñi̱ ra Jesús tsa caahán ra naha, tan catyí ra tsihin ra naha: ―Ña tsiñí ñuhu doctor tsi nyɨvɨ iyó vaha, ñi ña cuuhví. Maa tyin nyɨvɨ cuuhví tsiñí ñuhu doctor tsi ñi.
23463	MAT 9:15	Tan nacaha̱n ra Jesús tan catyí ra: ―¿A cuví cunyecu cuiihya nyɨvɨ yucú vico tindaha tun nyií ra cua tindaha tsihin ñi? Maa tyin coo quɨvɨ cua quita ra tindaha ican nu yucú ñi. Tacan tan cua coo ñi tucuiihya iñi tan cua coo nyitya ñi.
23470	MAT 9:22	Maa tyin ra Jesús nanyico̱ coo ra tan nyehe̱ ra tsi ña, tan catyí ra tsihin ña: ―Ja̱ndunɨɨ iñi un, xihi, tsa nduvaha̱ un tyin tsinú iñi un ―catyí ra. Tan juvin ñi cuhva can tan tsicuɨñɨ̱ tsa cuún ñɨñɨ ña.
23476	MAT 9:28	Tan tsa yaha̱ quɨhvɨ̱ ra Jesús tsitsi vehe, ra cuaa can, natuhva̱ ra naha nu nyaá ra, tan maa ra Jesús quitsaha̱ tsicá tuhun ra tsi ra naha tan catyí ra: ―¿A tsinú iñi ndo tyin cuví janduvaha yu tsi ndo? Tan nacaha̱n ra cuaa can naha ra tan catyí ra naha: ―Tsinú iñi ndi tsi un, Jutu Mañi yu ―catyí ra naha.
23479	MAT 9:31	Maa tyin cuahán ra naha tan quitsaha̱ catyí tuhun ra naha tsa javaha̱ ra Jesús tsihin ra naha tsihin tandɨhɨ nyɨvɨ iyó ityi ñuu can.
23482	MAT 9:34	Maa tyin ra cuví fariseo naha ra, catyí ra naha: ―Ra ihya tavá ra tatyi ña vaha tsihin tunyee iñi nu ña vaha tsa cuví ityi nuu tsihin nahnu ―catyí ra naha.
23489	MAT 10:3	tan ra Felipe; ra Bartolomé; ra Tomás; tan ra Mateo ra tava̱ xuhun cuenda ra ndacá ñaha; ra Jacobo sehe ra Alfeo; ra Lebeo tsa nañí tucu Tadeo;
23499	MAT 10:13	Tan tatun nyɨvɨ iyó yuvehe can tan nacotó ñi tyin tsiñí ñuhu tsa vaha can tsi ñi, cua ndoo can tsihin ñi. Maa tyin tatun ña tsitó ñi tyin tsiñí ñuhu tsa vaha can tsi ñi, na̱quihin nyico ndo can.
23502	MAT 10:16	’¡Nye̱he ndo! Tumaa mbee ticatyi cuví ndo, tan jacuhún yu tsi ndo nu yucú quɨtɨ xaan. Nyityi ja̱ha ndo tsi ndo, tumaa coo. Maa tyin ja̱nduvita ndo iñi ndo tumaa paloma, ña xaan tɨ.
23505	MAT 10:19	Maa tyin tatun nacuhva cuenda ñi tsi ndo tsi ra cumí tyiñu naha ra, ña caca iñi ndo nácaa cua cahan ndo, tyin tatun tsaa cuhva tsa cua cahan ndo, Nyoo cua cuhva ra tuhun cahan ndo.
23508	MAT 10:22	Tandɨhɨ nyɨvɨ, ndasɨ cua cuñi ñi nyehe ñi tsi ndo tsa cuenda yuhu. Maa tyin tatun ña jandɨhɨ ndo tsa tsinú iñi ndo tsi yu, tacan tan cua cacu ndo.
23515	MAT 10:29	’Saa ña yahvi nyaá tɨ. Cuví jata yo uvi taahan tɨ tsihin intuhun xuhun luhlu. Maa tyin ndi intuhun tɨ ña canacava tɨ nu ñuhu tatun ña cuhva maa Nyoo Jutu yo.
23519	MAT 10:33	Maa tyin nyɨvɨ cua tyihi xeehe tsi yu nuu inga nyɨvɨ, tacan tucu yuhu cua tyihi xeehe yu tsi ñi nuu Jutu yu ra nyaá gloría.
23525	MAT 10:39	Tyin nyɨvɨ cuñi xaan ca ñayɨvɨ iyó ñi, cua cunaa ñi. Maa tyin nyɨvɨ cua cuhva ñayɨvɨ iyó ñi tsa cuenda yu, cua ñihi ñi ñayɨvɨ nyito coo ñi.
23539	MAT 11:11	’Tsa nditsa catyí yu tsihin ndo, tyin tsitsi tsa tandɨhɨ nyɨvɨ tsa tsicoo̱ tan nyɨvɨ iyó vityin, tan ña cahnu ca cuví ñi tan ñavin ca ra Juan, ra jacoondutyá tsi nyɨvɨ. Maa tyin ra tsa ndaca ñaha Nyoo añima, vasu ra lihli ñi cuví ra, cahnu ca ra cuví ra tan ñavin ca ra Juan.
23541	MAT 11:13	Ra Moisés caha̱n ra tuhun nácaa cua cundaca ñaha Nyoo tsi nyɨvɨ, tan tacan tucu tandɨhɨ ra cuví ndusu yuhu Nyoo. Tacan tan quitsi̱ ra Juan jacoto̱ ra tsi nyɨvɨ tyin tsa tsaa̱ quɨvɨ tsa cua cundaca ñaha Nyoo.
23549	MAT 11:21	―¡Ndahvi nyooho, nyɨvɨ ñuu Corazin! ¡Ndahvi nyooho nyɨvɨ ñuu Betsaida! Tyin nyehé ndo tsa iyo tsa javahá yu tan ña nasama̱ ndo cuhva iyó ndo. Tan ñuu Tiro tan ñuu Sidón nduve tsa nyehe̱ ñi. Maa tyin tun tsatyin nyehe̱ ñi tsa nyehé nyooho vityin, numi xaan cua cunditsi ñi jahma tucuiihya iñi tan cua coso ñi nyaa nuu ñi: tyin ndu uvi iñi ñi cuatyi ñi.
23550	MAT 11:22	Maa tyin catyí yu tsihin ndo tyin ñihi ca cua tatsi tuñi Nyoo tsi ndo tan ñavin ca ñi ñuu Tiro tan ñi ñuu Sidón.
23552	MAT 11:24	Maa tyin catyí yu tsihin ndo tyin quɨvɨ cua tatsi tuñi Nyoo tsi nyɨvɨ, ñihi ca cua tatsi tuñi ra tsi nyooho tan ñavin ca nyɨvɨ ñuu Sodoma.
23583	MAT 12:25	Maa tyin ra Jesús tsitó ra tsa tsicá iñi ra naha, yacan cuenda catyí ra tsihin ra naha: ―Tatun ra ndacá ñaha naha ra tan cua natahvi ra naha, tan cua cañi tahan ra naha, tacan tan cundɨhɨ tyiñu tsa ndacá ñaha ra naha. Tan tatun iin ñuu o tandɨhɨ nyɨvɨ iin vehe tan cusɨɨn ñi, tacan tan cua tɨvɨ nu yucú ñi.
23585	MAT 12:27	Tan nyooho catyí ndo tyin tsihin tunyee iñi nu Beelzebú tavá yu tsi nu tatyi ña vaha nahnu. Tun tsatyin tavá yu tsi nahnu tumaa cuhva catyí ndo, yóo tsahá tunyee iñi tsi ra nyicun tsi ndo tan tavá ra naha tsi nahnu. Maa ra naha cua cahan tsa nditsa tsihin ndo, tyin nyooho soho xaan tsicá iñi ndo.
23587	MAT 12:29	’Tan ¿yóo cuví quɨhvɨ tsitsi vehe iin ra xaan, tan quihin nyaa ra ndaha tyiñu ra? Yoñi. Maa tyin tatun cuhñi jihna ra tsi ra can, tacan tan cuví quihin nyaa ra tandɨhɨ tsa iyó tsi ra.
23590	MAT 12:32	Tan yóo nyɨvɨ tsa caahán tsa ndavaha ñi sɨquɨ yuhu Rayɨɨ tsa quee̱ nda gloria, Nyoo cua jaha ra tucahnu iñi tsi ñi tsa cuenda can. Maa tyin nyɨvɨ tsa caahán tsa ndavaha ñi sɨquɨ Tatyi Ii Nyoo, ña cua coo tucahnu iñi tsi ñi tsa cuenda cuatyi can, ndi ñuu ñayɨvɨ ihya, tan ndi inga ñuu ñayɨvɨ tsa cua coo.
23596	MAT 12:38	Tacan tan juhva ra fariseo tan ra maestro cuenda ley vehe ñuhu catyí ra naha tsihin ra Jesús: ―Maestro, cuñí ndi tyin javaha un iin tsa iyo tyin tacan tan coto ndi tun Sehe Nyoo cuví tsi un.
23597	MAT 12:39	Tan nacaha̱n ra Jesús tan catyí ra: ―Nyɨvɨ ña vaha tan nyɨvɨ tsa nyicún inga nyoo cuñí ñi nyehe ñi tsa iyo. Maa tyin ña cua nyehe ñi tsa iyo, intuhun ñi tsa cua nyehe ñi, tumaa tsa javaha̱ Nyoo tsihin ra Jonás ra cuvi̱ ndusu yuhu ra taha̱n tsanaha.
23614	MAT 13:6	Maa tyin cuhva tsa cana̱ ñicanyii, numi ñi na ityi̱ tsi, tyin ña cunu yɨhɨ́ yoho tsaha tsi.
23616	MAT 13:8	Maa tyin juhva ca tsɨtɨ can cucoyo̱ nu ñuhu vaha. Tan quɨvɨ tsahnu̱ tsi, vaha xaan tsaha̱ tsi tsɨtɨ. Tyin tsa iin tsɨtɨ can, cientu tsɨtɨ quita̱ tsihin tsi. Tan inga tsɨtɨ can, uñi xico, tan inga tsi oco utsi tsɨtɨ tsaha̱ tsi.
23624	MAT 13:16	’Maa tyin sɨɨ xaan cuví tsi nyooho, tyin nyehé ndo tsihin tinuu ndo, tan tsiñí ndo tsihin soho ndo.
23629	MAT 13:21	Tyin nduve ñuhu cunu ican, yacan cuenda cana̱ tsɨtɨ can, maa tyin ña cuví cuhun yoho tsi. Tan tacan cuví nyɨvɨ can. Juhva ñi quɨvɨ tsinú iñi ñi. Maa tyin quɨvɨ tsa quitsahá nyehe ñi tundoho, tan caahán ndasɨ nyɨvɨ tsata ñi tsa cuenda tuhun Nyoo, tacan tan jandɨhɨ́ ñi tsa tsinú iñi ñi.
23640	MAT 13:32	Tyin tsɨtɨ can lihli ñi tsi tan ñavin ca tandɨhɨ ca tsɨtɨ. Maa tyin quɨvɨ tsahnu̱ tsi cuví tsi iin yutun. Tan quitsi̱ saa, tan javahá tɨ taca tɨ soco tun ―catyí ra Jesús.
23643	MAT 13:35	Tacan cuvi̱ tyin tacan tan cundaa tsa caha̱n Jutu Mañi yo tsihin yuhu ra cuvi̱ ndusu yuhu ra taha̱n tsanaha tan tyaa̱ ra tyehen: Tsihin cuhva cua cahan yu tsihin nyɨvɨ. Cua cahan yu tsihin ñi tuhun tsa yɨhɨ́ xeehe nda cuanda tsa javaha̱ Nyoo ñuhu ñayɨvɨ.
23659	MAT 13:51	Tacan tan ra Jesús tsica̱ tuhun ra tsi ra tsicá tsihin ra, tan catyí ra tsihin ra naha: ―¿A cutuñi̱ iñi ndo tandɨhɨ tsa caha̱n yu? Tan nacaha̱n ra naha tan catyí ra naha: ―Cutuñi̱ iñi ndi, Jutu Mañi yu.
23663	MAT 13:55	Tyin sehe ra tahví yutun can cuví tsi ra. Tan ña María cuví sɨhɨ ra. Tan yañi ra cuví tsi ra Jacobo, ra José, ra Simón tan ra Judas.
23665	MAT 13:57	Tan yacan cuenda ña cuñí ñi tyaa yahvi ñi tsi ra. Maa tyin ra Jesús catyí ra tsihin ñi: ―Tandɨhɨ nyɨvɨ tandɨhɨ ñi ityi jahá ñi tsa ñayɨvɨ tsi ra ndusu yuhu Nyoo, maa tyin nyɨvɨ ñuu ra ña tyaá yahvi ñi tsi ra tan ndi nyɨvɨ vehe ra ―catyí ra Jesús.