23214	MAT 1:1	Jaꞌa kuu ɨɨn lista taka yɨvɨ ni kikoyo nuu ñuyɨvɨ na janaꞌan jiin Cristo Jesús, ja ni kuu ya jnaꞌan David jiin Abraham.
23229	MAT 1:16	Jacob ni kuu tata José, chaa ni kuu yɨɨ María. Ti María ni kuu nana Jesús ja nani Cristo, ni taji Yandios ja ndiso ya jniñu ñaꞌnu.
23230	MAT 1:17	Ja yukan kuu ja undi uxi kuun yɨvɨ ni ka kuu ja ni kejaꞌa undi Abraham ti ni jaa undi David, ti uxi kuun ga tuku ja ni kejaꞌa jiin David, ti undi kuiya ni ka jaꞌan yɨvɨ Israel presu nuu yɨvɨ ñuu Babilonia. Ti uxi kuun ga tuku ja undi kuiya yukan, ti ni jaa kuiya ni kaku Cristo, ja ni taji Yandios ya, ndiso jniñu ñaꞌnu.
23231	MAT 1:18	Siaꞌan ni kuu na ni kaku Cristo Jesús. Nana ya María, iyo tratu ña ja nandaꞌa ña jiin José. Na ti najnaꞌan ga ña jiin José, ti ja ni jakuꞌun seꞌe ña. Ti maa Espíritu Santo ni saꞌa ja na jakuꞌun seꞌe ña.
23240	MAT 2:2	Ti ka nduku jnuꞌun da: ―¿Nanu kande rey yɨvɨ ñuu Judea ja ni kaku un? Chi nuu andɨvɨ ichi nuu saꞌu ndikandii ni ka jini ri ɨɨn luceru jaꞌa seña ja, ja ni kaku i. Ti ja yukan kuu ja vekoyo ri jaꞌa ja na chiñuꞌun ri i naa ri ―ni ka kachi da.
23242	MAT 2:4	Ti yukan na ti ni nastutu rey un taka sutu ka kuñaꞌnu jiin taka ga chaa ka xnaꞌan ley Israel un, ti ni ka jikajnuꞌun da nau ñuu ni kaku Cristo.
23288	MAT 4:10	Yukan na ti ni kachi Jesús: ―Kuxio nuu ri roꞌo jaꞌuꞌu, chi suꞌva kachi nuu tutu Yandios: “Chiñuꞌun nuu maa ɨɨn ni ya kunukuachi ra nuu”, kachi tutu ―ni kachi Jesús.
23291	MAT 4:13	Ko tu ni kendo ya ñuu Nazaret, chi kuaꞌan ya undi ñuu Capernaum, ɨɨn ñuu kande yajni yuꞌu mar Galilea, ja kendo nuu ñuꞌun ñuu Zabulón jiin ñuꞌun Neftalí, ti yukan ni kuncha ya.
23294	MAT 4:16	Yɨvɨ ka iyo kuachi kanchuku ñuu un, kanchuku i nanu nuu ñuñaa kuɨtɨ, chi tu ka jini i jnuꞌun Yandios. Ti yɨvɨ kanchuku nanu ndatɨ ñujiꞌi, ni ndinchaa ɨɨn ñuꞌun nuu i. Chi nu na nakuni ndaa i jnuꞌun ya, ti kuu i nanu ja ni ka ndundijin nduchi i. Siaꞌan ni kachi profeta Isaías.
23316	MAT 5:13	Siin Jesús kaꞌan ya, ti ni kachi ya: ―Roꞌo naa ra, ka kuu ra nanu ñɨɨ ja saꞌa asun ndeyu, chi kanchuku ndaa ra nuu ñuyɨvɨ jaꞌa. Ti nanu ja kanchuku ra siaꞌan, ka kuu ra nanu ñɨɨ ja kuu nuu ndeyu. Chi nu na naa xiko uꞌua ñɨɨ un, ti tukaa kuajniñu yo, chi suꞌva kacha yo kiꞌin, ja na kuañu niꞌnu yɨvɨ sɨkɨ naa i. Ti suni siaꞌan kuu jiin roꞌo, chi nu tu kanchuku ndaa ra nuu yɨvɨ ñuyɨvɨ jaꞌa, ti suni siaꞌan tukaa kuajniñu roꞌo ja kuu nuu Yandios.
23318	MAT 5:15	Ni tu kuu skuikun yo ɨɨn yɨtɨ, ti chunde yo chii ɨɨn cajón. Chi suꞌva chuxndee yo ñuꞌun un nuu sukun nava na kundijin nuu taka yɨvɨ kanchuku ini veꞌe.
23331	MAT 5:28	Chi na kachi ri nuu ra ja nu ɨɨn chaa na kuni da ɨɨn ñasɨꞌɨ ti kuu ini da ndeꞌe da ña, ti chaa un ja ni chakuachi da maa da jiin ña undi añu da.
23332	MAT 5:29	Ti nu nduchi kuaꞌa ra kuu ja ni ndeꞌe un, tava na kiꞌin. Chi vaꞌa ga ja nu ɨɨn ni nduchi ra na naa, ti ansu ja kiꞌin ra nɨ jiin yɨkɨ kuñu ra nuu infiernu.
23348	MAT 5:45	Chi siaꞌan ti sa stuu ra maa ra ja yɨꞌɨ ra jiin maa Tata ra Yandios, ya kancha andɨvɨ. Chi maa ya kuu ja saꞌa ja ndii sɨkɨ yɨvɨ vaꞌa jiin yɨvɨ kueꞌe, ti suni jaꞌa ya sau ja kuu taka yɨvɨ un, ti yɨvɨ un suni kuu i jnaꞌan ra nuu ñuyɨvɨ jaꞌa.
23352	MAT 6:1	Siin Jesús xndaku ya nuu yɨvɨ ka skuaꞌa jiin ya, ti ni kachi ya: ―Koto stuu ra ɨɨn jniñu ja ka saꞌa ra nuu yɨvɨ ja na ndeꞌe i roꞌo. Chi nu siaꞌan na saꞌa ra, ti Tata yo Yandios ja kancha andɨvɨ, tu kuaꞌa ya taꞌu ra.
23358	MAT 6:7	Nu jikantaꞌu ra, ti tu ndaku niꞌin nuu nuu ra ɨɨn jnuꞌun kaꞌan ra, nanu ka saꞌa yɨvɨ tu ka nakuni nau kuu maa Yandios. Chi ka ndoꞌo ini i ja kunisoꞌo Yandios jnuꞌun ka kaꞌan i, ja siaꞌan nu nuu nuu ka ndaku niꞌin i jnuꞌun ka kaꞌan i.
23364	MAT 6:13	Koto maa kuaꞌa ni jnuꞌun ja kotojnuni jaꞌuꞌu un saña, ti suꞌva nama ni saña nuu nundoꞌo un. Chi maa ni xiin nuu taꞌu jniñu, ti maa ni kuu ja ndiso jniñu ñaꞌnu un. Ti ñaꞌnu ga na koo sɨvɨ ni sɨkɨ yo ja kuu saa ni. Ti siaꞌan na koo. Kachi ra naa ra.
23365	MAT 6:14	Ti ɨɨn jnuꞌun kanuu ja kakantaꞌu ra un kuu ja sakaꞌnu ini ra nuu yɨvɨ jito uꞌu roꞌo. Chi nu siaꞌan na saꞌa ra, ti suni maa Yandios, ya kancha andɨvɨ, sakaꞌnu ini ya nuu kuachi ra.
23374	MAT 6:23	Ko nu tu ndijin nduchi ra, ¿ti nasa kundijin ichi kiꞌin ra nusa? Ti ñuñaa kuaꞌan ra nu siaꞌan. Chi nu na ndaꞌva yɨtɨ un, ti nduva ra ti tuji ra. Ti tu kuu nasa ndoko ra, chi iyo xaan kaa ichi ñuñaa kuaꞌan ra un.
23375	MAT 6:24	Ni ɨɨn yɨvɨ tu kuu kunukuachi nuu uu jitoꞌo, chi kendo vaꞌa i jiin ɨɨn da, ti kendo kuiꞌya i jiin ɨnga da. Ni tu kuu kunukuachi i nuu Yandios, ti ja kundio ini i xuꞌun jiin ñuꞌun. Chi nɨnɨ nuu maa ni ya kuu nu na kondoꞌo ini i, ti ansu ja kundio ini i xuꞌun ―ni kachi ya.
23376	MAT 6:25	Siin Jesús xndaku ya, ti ni kachi ya: ―Na kachi ri nuu ra naa ra, ja koto ma xndiꞌi ra ini ra ja kuu ja kaji ra xi ja koꞌo ra, ja na kuchaku ra, xi ja kuu saꞌma kuꞌun ra naa ra. Chi maa Yandios ni saꞌa ja chaku ra jiin yɨkɨ kuñu ra. Ti maa ya kuu ja kuaꞌa ja kaji ra jiin saꞌma kuꞌun ra.
23381	MAT 6:30	Ti maa Yandios skuaꞌnu ya ita un, ti vii xaan na skutu ya i. Ko vasu vii xaan ni kanda vijna ti ijña ja ni ka ichi, ti tukaa ga kuni yo. Chi suꞌva kayu nuu ñuꞌun. Ja yukan kuu ja nu siaꞌan saꞌa Yandios ja jito vaꞌa ya ita un, ¿ti ansu kanuu ga roꞌo naa ra ja na koto vaꞌa ya nu? ¿Ndoo xaan ka ndɨꞌɨ ini ra nusa?
23383	MAT 6:32	Chi taka un ka kaꞌan yɨvɨ, ja tu ka nakuni i nau kuu Yandios. Ko roꞌo naa ra, iyo ɨɨn Tata ra ja kuu Yandios kancha andɨvɨ, ti ja jini ya ja taka un ka nandɨꞌɨ ra naa ra.
23387	MAT 7:2	Chi suni nanu ka kaꞌan ndevaꞌa ra nuu ñanijnaꞌan ra, suni siaꞌan xndichi Yandios roꞌo, ti saꞌa ya jiin ra nanu ka saꞌa maa ra jiin ñanijnaꞌan ra.
23393	MAT 7:8	Chi nu siin yo jikantaꞌu yo, ti kuaꞌa ya nuu yo. Chi nu nduku yo ti naniꞌin yo. Ti nu na kana yo ti kunisoꞌo ya.
23400	MAT 7:15	Koto maa ra naa ra jiin yɨvɨ ka xndaꞌu ñaꞌan, ja ka kaꞌan ja ka kuu i profeta ka kaꞌan jnuꞌun Yandios un. Chi yɨñuꞌun vekoyo i nuu ra naa ra, ko añu i kuu nanu kɨtɨ xaan, chi ka ñuꞌun kuiꞌna ini i.
23401	MAT 7:16	Ti roꞌo naa ra tu ka jini ra ndoo ka ndoꞌo ini yɨvɨ un, nu ka ndoꞌo vaꞌa ini i xi tuu. Ko jiin jniñu saꞌa i un ti kuni ra naa yɨvɨ ka kuu i. Chi na kachi ri ja tu kuu kuniꞌin yo ndeꞌe tɨkaꞌya xini ɨɨn nuꞌiñu, xi kuniꞌin yo tɨchɨ vixi xini ɨɨn nuꞌiñu xaan.
23419	MAT 8:5	Nu ni jaa Jesús ñuu Capernaum, ti ni kenda ɨɨn chaa kuu capitán, ja kuu chaa yɨndaꞌa ɨɨn ciento soldado, ka yɨꞌɨ jiin ejército ñuu Roma, ti ni kandaꞌu da jiin Jesús: ―Jitoꞌyo, kancha ɨɨn muzu na veꞌe na, katuu i jito, ni kuu tɨkuku i, ti uꞌu xaan tonto i ―kachi da.
23423	MAT 8:9	Chi saña, suni iyo ɨɨn chaa kuñaꞌnu taꞌu jniñu nuu na. Ti suni maa na, yɨndaꞌa na soldado na. Ti nu na kachi na jiin ɨɨn da: “Kuaꞌan”, ti kiꞌin da. Ti kachi na jiin ɨnga: “Ñaꞌan jaꞌa”, ti kii da. Ti taꞌu na jniñu nuu muzu na ja na saꞌa i ɨɨn jniñu un, ti saꞌa i ―kachi da.
23453	MAT 9:5	Chi na kachi ri ja maa ri kuu Seꞌe Yɨvɨ Ñuyɨvɨ, ti ndisojniñu ri ja kuankaꞌnu ini ri nuu kuachi yɨvɨ naa i. Vijna ti na stuu ri ɨɨn jniñu saꞌa ri jaꞌa ―ni kachi ya. Yukan na ti ni kachi ya jiin chaa tɨkuku un: ―Ndoko, nastuu yuu ra, ti kuanoꞌon veꞌe ra ―ni kachi ya.
23461	MAT 9:13	Kuanoꞌon naa ra ti skuaꞌa ra nasa kuni kaꞌan jnuꞌun jaꞌa: “Ruꞌu kuni ri ja na kuankaꞌnu ini nuu jnaꞌan ra naa ra, ti ansu ja soko ra kɨtɨ naa ra.” Chi ansu vaji ri ja kaꞌan ri jnuꞌun Yandios nuu yɨvɨ ka jani ini ja iyo ndoo jiin kuachi i. Chi suꞌva ni chaa ri ja na kaꞌan ri jnuꞌun Yandios nuu yɨvɨ ka nakuni ja ka iyo kuachi i, nava na nakani ini i nuu Yandios ―kachi Jesús.
23484	MAT 9:36	Ni ndeꞌe ya nuu yɨvɨ un ti ni kundaꞌu ini ya naa i, chi nde ndaꞌu ka saꞌa i, ja ka kuu kuiꞌya ini i. Chi ka kuu i nanu rɨɨ ni ka jichanuu, ti ni ka sana tɨ nanu ja ni ka skuita tɨ jitoꞌo tɨ.
23490	MAT 10:4	Simón, chaa ni yɨꞌɨ jiin partido Kananista; jiin Judas, ɨɨn chaa ñuu Cariote ja kuee ga ti ni nakuaꞌa da Jesús nuu enemigo ya.
23501	MAT 10:15	Chi na kachi ri nuu ra naa ra, ja nu na jaa kɨvɨ chaa juicio, ti kaꞌnu ga nundoꞌo kii sɨkɨ yɨvɨ ñuu un, ti ansu yɨvɨ ñuu Sodoma jiin Gomorra ―ni kachi Jesús.
23506	MAT 10:20	Chi ansu roꞌo kuu ja kaꞌan, chi Espíritu maa Yandios kuu ja kuaꞌa jnuꞌun kaꞌan ra naa ra.
23507	MAT 10:21	Chi yɨvɨ tu ka kandixia, chakuachi jnaꞌan i jiin ñani i, ti nakuaꞌa i da ja na kuū da. Ti suni chaa ka kuu tata, chakuachi da seꞌe da, ti nakuaꞌa da chaa ja na kuū da. Ti suni seꞌe un, chakuachi i tata i, ti nakuaꞌa i da ja na kuu da.
23511	MAT 10:25	Chi nu na saꞌa ndevaꞌa yɨvɨ jiin maa chaa kuñaꞌnu un, ti suni siaꞌan saꞌa i jiin chaa ka kuu taka ndajaꞌa da. Ti nu ka skonani i ruꞌu Beelzebú (ja kuni kaꞌan jaꞌuꞌu kuñaꞌnu), ti ndee ga ja nu tu kaꞌan i sɨkɨ roꞌo naa ra ja ka kuu ra ndajaꞌa ri ―kachi Jesús.
23520	MAT 10:34	Siin Jesús kaꞌan ya, ti ni kachi ya: ―Tu kani ini ra naa ra ja ni chaa ri ñuyɨvɨ jaꞌa, ti saꞌa ri ja na kukuee kunchuku mani yɨvɨ naa i. Chi ni chaa ri, ko so ja nu na kandixia i ruꞌu, ti koto uꞌu jnaꞌan yɨvɨ naa i.
23525	MAT 10:39	Chi taka yɨvɨ ka kuni nama i maa i nuu ñuyɨvɨ jaꞌa, ti tukaa nanitaꞌu i ja kuu saa ni. Ko nu na nakani ini i ti xndoo i taka un ja na kundikun i ruꞌu, ti nanitaꞌu i ja kuu saa ni ―ni kachi Jesús.
23530	MAT 11:2	Ti Juan, chaa ni skuanducha un, ja kande da vekaa. Ti nu kande da un, ni niꞌin da jnuꞌun taka jniñu saꞌa Cristo. Yukan ti ni taji da uu chaa ka jika jiin da un kuankoyo da nuu kande Jesús,
23531	MAT 11:3	ti ni ka jikajnuꞌun da ya siaꞌan: ―¿Maa ni kuu Cristo ja ni chisojnuꞌun Yandios ja kii nu? ¿Xi kundatu yo ɨnga nu? ―ni ka kachi da.
23536	MAT 11:8	Ti nu ni ka jandeꞌe ra yukan, ¿Xi ni ka jini ra ja ñuꞌun chaa un saꞌma vaꞌa nu? Chi na kachi ri ja yɨvɨ ka ñuꞌun saꞌma fino kanchuku da veꞌe chaa ka kuu rey.
23544	MAT 11:16	Jaꞌa na kachi ri jiin nau ja skejnaꞌan ri yɨvɨ kanchuku kɨvɨ vijna. Chi yɨvɨ ka iyo vijna ka kuu i nanu suchi kuachi nu ni ka nukoo i nuu yaꞌu ja ka yɨsɨkɨ i, ti ka kana xini jnaꞌan i,
23549	MAT 11:21	―¡Na xaan ga xndaꞌu roꞌo, yɨvɨ ñuu Corazín! ¡Na xaan ga xndaꞌu roꞌo, yɨvɨ ñuu Betsaida! Sa ti ñuu Tiro jiin ñuu Sidón ni saꞌa ri taka jniñu ñaꞌnu un nava ni saꞌa ri nuu ñuu ra naa ra, va ja ni kuu jnaꞌan ni ka nakani ini yɨvɨ un nuu kuachi i niku. Ti kuꞌun i saꞌma ndayɨ, ti nakuchi i yaa ja na kuu seña i ja ni ka nakani ini i.
23551	MAT 11:23	Ti roꞌo, yɨvɨ ñuu Capernaum, ¿ka jani ini ra ja ni nduñaꞌnu ga ñuu ra nu? Tuu, chi suꞌva ni nukuu ga ñuu ra, ti ndundaꞌu ga ra ja kuu taka ga ñuu. Sa ti taka jniñu ñaꞌnu ni saꞌa ri ñuu ra jaꞌa, ni saꞌa ri ñuu Sodoma niku, va ni siin ga ñuu un undi vijna niku.
23557	MAT 11:29	Jaꞌa kuu nanu ɨɨn yugo ja chuxndee yo xini yunta nu ka saꞌa tɨ jniñu, ti suni siaꞌan na kuaꞌa ri ɨɨn jniñu nuu ra, ti tu yɨɨ jniñu un, ja tu kuu saꞌa ra. Chi so ja na chunsoꞌo ra jnuꞌun kaꞌan ri, ti kuandatu ra nuu jnuꞌun un. Chi ruꞌu, vaꞌa ini ri jiin ra naa ra, ti ñundaꞌu ini ri ja nama ri roꞌo jiin añu ra naa ra.
23566	MAT 12:8	Chi ruꞌu, maa Seꞌe Yɨvɨ Ñuyɨvɨ, kuñaꞌnu ga ri, ti taꞌu ri jniñu nuu kɨvɨ ndetatu jaꞌa ―ni kachi ya.
23576	MAT 12:18	Chaa junukuachi nuu ri jaꞌa, kuu ja ni nakaji ri. Chaa jaꞌa kuu ja kundaꞌu ga ini ri, ti kusɨɨ ini ri jiin da. Kuaꞌa ri Espíritu ri nuu da, ti xndaku da nuu taka nación ja nau kuu maa jnuꞌun ndaa, ti na kuandatu yɨvɨ jnuꞌun un.
23593	MAT 12:35	Chaa vaꞌa un chi kaꞌan da ɨɨn jnuꞌun kuajniñu, chi iyo ndoo añu da. Ti chaa ka saꞌa ndevaꞌa un, chi kaꞌan ndevaꞌa kuɨtɨ da, chi tu iyo ndoo ini añu da.
23598	MAT 12:40	Chi nanu ni kundee profeta Jonás uni nduu ti uni jakuaa chii ɨɨn chāká kaꞌnu xaan, ti suni siaꞌan ruꞌu, maa Seꞌe Yɨvɨ Ñuyɨvɨ, kendo ri chii ñuꞌun un uni nduu ti uni jakuaa.
23599	MAT 12:41	Ti sɨkɨ ñuu Nínive nuu ni jaꞌan profeta Jonás, ti yɨvɨ ni kunchuku ñuu un, nandoto i kɨvɨ na chaa juicio ja xndichi ya yɨvɨ kɨvɨ vijna, ti naa ini i ndeꞌe i nuu yɨvɨ kɨvɨ vijna. Chi tendɨꞌɨ yɨvɨ Nínive ni ka nakani ini i na ni kaꞌan profeta Jonás jnuꞌun Yandios. Ko ruꞌu viꞌi ga kuñaꞌnu ri ja kuu Jonás, ti roꞌo naa ra tu ka chunsoꞌo ra ja nakani ini ra naa ra.
23608	MAT 12:50	Chi vasu savaꞌa ni ga yɨvɨ nu na saꞌa i taka jniñu taꞌu Tata ri ja kancha ya andɨvɨ, ti yukan kuu nana ri, ñani ri jiin kuaꞌa ri ―ni kachi ya.
23623	MAT 13:15	Chi yɨvɨ niꞌin xaan ini ni ka nduu ini yɨvɨ jaꞌa, ti tu ka chunsoꞌo vaꞌa i. Ti nanu ja ka ndiꞌyu nduchi i, chi tu ka nakuni i jandaa. Chi ni tu ka chunsoꞌo i, ti ni tu ka chaku ini i. Ni tu ka xndoo i kuachi i ja ndɨvɨ i jiin ri, ti na nama ri i. Siaꞌan ni kachi profeta Isaías, kachi tutu Yandios.
23627	MAT 13:19	Yɨvɨ ka ñunsoꞌo nasa kuu jniñu taꞌu Yandios ko tu ka chaku ini i, yɨvɨ yukan ka kuu nanu triu ni jinu nuu yuꞌu ichi un. Chi chaa jaꞌuꞌu un ti kencha taka jnuꞌun vaꞌa ni chaku ini i.
23657	MAT 13:49	Ti siaꞌan kuu jiin yɨvɨ na ndɨꞌɨ ñuyɨvɨ jaꞌa. Chakoyo ángel Yandios ja kii undi andɨvɨ, ti sasɨɨn i yɨvɨ kueꞌe un, ti suni sasɨɨn i yɨvɨ ja na kachi Yandios ja ka kuu i yɨvɨ vaꞌa.
23670	MAT 14:4	Chi Herodías ni jito uꞌu ña Juan un, vanuxia ni kachi da jiin Herodes: ―Tu vaꞌa ja kuncha ni jiin ña nanu ñasɨꞌɨ ni ―ni kachi da.
23693	MAT 14:27	Yukan ti ni kachi Jesús jiin da naa da: ―Chunde ini naa ra, koto yuꞌu ra chi maa ri kuu ―ni kachi ya.
23706	MAT 15:4	Chi ni kachi Yandios: “Kuandatu nuu tata ra nuu nana ra.” Ti suni ni kachi ya: “Nu ɨɨn yɨvɨ na kaꞌan ndevaꞌa nuu tata i xi nuu nana i, vaꞌa ga ja na kuū i.”
23712	MAT 15:10	Yukan na ti ni kana ya xini yɨvɨ un, ti ni kachi ya: ―Chunsoꞌo ti chuun ini naa ra.
23715	MAT 15:13	Ko ni kachi ya: ―Chaa fariseo jiin chaa ka xnaꞌan ley Israel un ka kuu da nanu yukū ja tu ni xndee Tata ri Yandios, ya kancha andɨvɨ, ti jnuꞌun ya ja na kiꞌin nɨ jiin yoꞌo.
23716	MAT 15:14	Sia, koto saꞌa r naa ra, chi yɨvɨ un ka kuu nanu ɨɨn chaa kuaa, chi ka jaꞌa da ichi kiꞌin ɨnga chaa kuaa. Chi nu ɨɨn chaa kuaa na kuaꞌa da ichi kiꞌin ɨnga chaa kuaa, ti ndɨnduu da nukoyo ini ɨɨn xaꞌva ―ni kachi Jesús.
23721	MAT 15:19	Chi undi añu i kuu nu vaji taka jnuꞌun kueꞌe ka ndoꞌo ini i. Ka kuni i kaꞌni ɨɨn ndɨyɨ. Ka kuni chaa un kusɨkɨnchaa jnaꞌan da i, xi kusɨkɨnchaa da ñakuachi. Ka kuni sakuiꞌna da, ka kuni xndaꞌu ñaꞌan da xi chakuachi da yɨvɨ.
23724	MAT 15:22	Ti yukan kancha ɨɨn ñaꞌan ñuu Canaán, ni chaa ña nuu Jesús, ti kana koꞌo ña kaꞌan ña: ―¡Jitoꞌyo, niꞌin ja kuu ni seꞌe rey David na janaꞌan, kundaꞌu ini ni saña! Chi seꞌe sɨꞌɨ na jnaꞌan i ɨɨn tachi xaan, ti ndoꞌo xaan i jiin kueꞌe un ―ni kachi ña.
23744	MAT 16:3	Ti ja kuu jañaꞌan ka kaꞌan ra naa ra: “Vijna ti kuun sau chi iña viko kuaꞌa ichi nuu vekaña ndikandii”, ka kaꞌan ra. Chaa ñaa xini ka kuu ra chi ka jini vaꞌa ra seña jaꞌa viko nuu andɨvɨ un, ko tu ka chaku ini ra nau ja kuu ruꞌu, ja saꞌa ri taka jniñu ñaꞌnu jaꞌa kɨvɨ vijna naa ra.
23754	MAT 16:13	Nu ni jaa Jesús ñuu Cesarea ja kuu ɨɨn ndañuu Filipo, ti ni jikajnuꞌun ya ndajaꞌa ya, ti ni kachi ya: ―¿Ndoo ka kaꞌan yɨvɨ ja nau kuu ruꞌu, ja kuu ri maa Seꞌe Yɨvɨ Ñuyɨvɨ? ―siaꞌan ni kachi ya.
23757	MAT 16:16	Ti Simón Pedro ni kachi da: ―Maa ni kuu Cristo, ja ni taji Yandios ja taꞌu ni jniñu ñaꞌnu. Ti kuu ni Seꞌe maa Yandios chaku ―ni kachi da.
23760	MAT 16:19	Chi tatu ri ɨɨn jniñu roꞌo. Roꞌo kuu nanu ɨɨn ndakaa ja jajniñu yo ja kuiña yo ti nakasɨ yo yuxeꞌe. Ti jniñu ra kuu ja na kuiña ra yuxeꞌe ñuu nuu taꞌu Yandios jniñu. Chi kuiña ra ichi ya ja kuu yɨvɨ taka nación, ja na xndaku ra jnuꞌun ri nuu i nasa kaa ichi Yandios. Ti yɨvɨ kandixia, ti ndɨvɨ i ndaꞌa Yandios jiin ñuu nuu taꞌu ya jniñu. Ko yɨvɨ tu kandixia jnuꞌun ri, ti kasɨ ra yuxeꞌe ñuu nuu taꞌu Yandios jniñu ja kuu yɨvɨ un, chi tu ni ka chuꞌun ini i. Ti taka jniñu vaꞌa saꞌa ra nava na kendo vaꞌa nuu Yandios ―ni kachi Jesús jiin Pedro.
23761	MAT 16:20	Yukan na ti ni kachi Jesús jiin ndajaꞌa ya ja koto ma kani kutɨ da jnuꞌun nuu yɨvɨ ja maa ya kuu Cristo, ja ni taji Yandios ja ndiso ya jniñu ñaꞌnu.
23764	MAT 16:23	Ni ndeokoto Jesús nuu Pedro, ti ni kachi ya: ―Kuxio kiꞌin ra, chi kaꞌan ra nanu chaa uꞌu un, ja so sakanuu ra ini ri. Chi roꞌo tu ndoꞌo ini ra ja na siuku ri nava kuni maa Yandios, chi roꞌo ndoꞌo ini ra nava ka ndoꞌo ini yɨvɨ ñuyɨvɨ jaꞌa ―kachi Jesús.
23766	MAT 16:25	Chi yɨvɨ ka ndiyo ini ja kunchuku vaꞌa i nuu ñuyɨvɨ jaꞌa, ja tu ka kandixia i jnuꞌun ri, ti xnaa i maa i nuu Yandios. Ko yɨvɨ na kondoꞌo koo nene i ja sɨkɨ ruꞌu, ti suꞌva na niꞌin taꞌu i ja na kunchuku i andɨvɨ ja kuu saa ni.
23767	MAT 16:26	Chi tundo niꞌin kutɨ ɨɨn yɨvɨ vasu na kundee i niꞌin i taka ja iyo nuu ñuyɨvɨ jaꞌa, ti xnaa i añu i nuu Yandios. ¿Xi ka jani ini ra ja chunaa yɨvɨ un nuu añu i nu?
23786	MAT 17:17	Ti ni kachi Jesús nuu tendɨꞌɨ yɨvɨ un: ―Xaan ga tu ka kandixia ra jniñu saꞌa Yandios. Xaan ga niꞌin ini ra naa ra ja tu ka jandatu ra nuu Yandios. ¿Nasa ga ti sa kandixia ra naa ra, ja siaꞌan niꞌin ini ra? Ti ja ni kujnaꞌan ja ndoꞌo nene ri ja sɨkɨ roꞌo naa ra. Chaan ni chaa lulu jña, na kii da jaꞌa naa ra ―ni kachi Jesús.
23793	MAT 17:24	Nu ni jaa Jesús jiin ndajaꞌa ya ñuu Capernaum, ti ni ka jaꞌan chaa ka kinyaꞌu puesto nuu veñuꞌun kaꞌnu Israel un, ti ni ka jikajnuꞌun da Pedro siaꞌan: ―¿Tu chaꞌu maestro ra puesto da ja kuu nuu veñuꞌun yo nu? ―ni ka kachi da.
23804	MAT 18:8	Ti nu iyo ɨɨn ja kuni saꞌa ja na kanakava ra nuu kuachi, nu ndaꞌa ra xi jaꞌa ra kuu ja kuni saꞌa un, kaꞌncha na kiꞌin. Chi vaꞌa ga nu kuꞌlu ra na najaa ra nuu taꞌu Yandios jniñu, ti ansu ja na najaa ndɨꞌɨ ra jiin jaꞌa ra jiin ndaꞌa ra, ti kiꞌin ra nuu infiernu.
23805	MAT 18:9	Ti nu nduchi ra kuu ja saꞌa ja na kanakava ra nuu kuachi, tava ti skaña ra na kiꞌin. Chi vaꞌa ga ja na najaa ra nuu taꞌu Yandios jniñu jiin ɨɨn ni nduchi ra, ti ansu ja najaa ra jiin ndɨnduu nduchi ra, ti kiꞌin ra nuu infiernu ―kachi ya.
23806	MAT 18:10	Siin Jesús xndaku ya, ti ni kachi ya: ―Koto skexiko ra nuu ɨɨn ɨɨn suchi kuachi jaꞌa naa ra. Chi na kachi ri ja ángel maa i, kancha andɨvɨ ti ndito i suchi, ti kaꞌan i jaꞌa suchi un ja kuu nuu Yandios.
23807	MAT 18:11	Chi na kachi ri ja ruꞌu, ja kuu ri maa Seꞌe Yɨvɨ Ñuyɨvɨ, ni chaa ri ja na nama ri taka yɨvɨ ni ka sana i ka jika i nuu ñuyɨvɨ jaꞌa.
23816	MAT 18:20	Chi nu ni ka ndututu uu xi uni yɨvɨ ka chiñuꞌun i ruꞌu, ti ka ndakuniꞌin yɨ sɨvɨ ri, ti maꞌñu yɨvɨ un kancha maa ri ―ni kachi Jesús.
23824	MAT 18:28	Ko sa ni kenda muzu un kuaꞌan da, ti ni ndejnaꞌan da jiin ɨnga jnaꞌan muzu da nuu ka junukuachi da un, ti chaa un tau jaku ni xuꞌun nuu maa da. Ti ni jnɨɨ da sukun chaa un, ni kejaꞌa skuaꞌña da chaa, ti ni kachi da: “¡Chunaa ja tau ra nuu ri”! ―kachi da.
23845	MAT 19:14	Yukan ti ni kachi Jesús: ―Sia naa ra na kikoyo i nuu ri, ti tu kasɨ ra naa ra. Chi taka yɨvɨ ka kuni kɨvɨ ndaꞌa Yandios ja na taꞌu ya jniñu nuu i, ti kuni ja na kɨvɨ i nanu suchi kuachi jaꞌa ―ni kachi ya.
23847	MAT 19:16	Ti yukan ni jaꞌan ɨɨn chaa riku nuu kande Jesús, ni jikajnuꞌun da ya, ti ni kachi da: ―Chaa vaꞌa kuu ni, maestro. Ti kachi ni, ¿naa jniñu vaꞌa saꞌa na ti nava niꞌin taꞌu na ja na kuchaku na ja kuu saa ni? ―kachi da.
23873	MAT 20:12	Ni ka kachi da: “Chaa ni ka jakoyo sandɨꞌɨ ni ga jaꞌa, ɨɨn hora ni ni ka saꞌa da jniñu, ti ɨɨn nuu ni ni chaꞌu ni da jiin saña naa na, ja ni ka saꞌa jniñu na nchaka nchaa nuu niꞌni xaan un, ti niꞌin xaan ni ka sajniñu na”, ni ka kachi da.
23875	MAT 20:14	Kiꞌin xuꞌun yaꞌu ra ti kuan noꞌon. Chi ruꞌu maa ri, kuni ri chaꞌu ri chaa ni ka kɨvɨ sandɨꞌɨ ni ga jaꞌa, nanu ni chaꞌu ri roꞌo naa ra.
23904	MAT 21:9	Ti yɨvɨ ka yoxnuu jiin yɨvɨ kuankoyo ichi jata, ni ka kejaꞌa ka kuvaa i ka kanajaa i Yandios, ti ni ka kachi i: ―¡Niꞌin kuu chaa kuñaꞌnu, chi maa ni kuu jnaꞌan rey David na janaꞌan! Na kuantaꞌu yo nuu Jitoꞌyo Yandios, chi ni taji ya ɨɨn chaa ndiso jniñu ñaꞌnu nuu ya? ¡Na kachi ndajaꞌa ya undi andɨvɨ un ja na kuñaꞌnu Chaa jaꞌa! ¡Siaꞌan na kachi ya! ―ni ka kachi i.
23916	MAT 21:21	Ti ni kachi Jesús: ―Jandaa na kachi ri nuu ra naa ra ja nu ka kandixia ni ini ra Yandios, ti tu kondoꞌo sɨkɨ ini ra, ti ansu nɨnɨ ja ni saꞌa ri jiin nutɨchɨ jaꞌa kuu saꞌa ra. Chi suni kuu kachi ra jiin yuku jaꞌa: “Kuxio jaꞌa ti kuan kɨvɨ ini lago un”, ti siaꞌan kuu.
23926	MAT 21:31	¿Nau ɨɨn ɨɨn chaa un ni jandatu nava ni taꞌu tata da jniñu un nusa? ―ni kachi Jesús. ―Chaa ni kaꞌan da jiin undi nuu un ―ni ka kachi chaa ka kuñaꞌnu un. Yukan na ti ni kachi Jesús jiin da naa da: ―Jandaa na kachi ri nuu ra naa ra, roꞌo kuu ra chaa ka kuñaꞌnu. Ja kuu chaa ka kinyaꞌu nuu puesto un jiin ñaꞌan sɨɨ ini ja tɨndɨ ña chaa, va tu uꞌu nakani ini yɨvɨ un, ti yachi ga kɨvɨ i ndaꞌa Yandios ja na taꞌu ya jniñu nuu i. Yachi ga kɨvɨ yɨvɨ un ja kuu roꞌo naa ra.
23927	MAT 21:32	Chi ni kii Juan, chaa ni skuanducha un, ti ni xndaku da nava kachi Yandios ja na nakani ini ra naa ra, ko tu ni ka kandixia ra jnuꞌun ni kaꞌan da. Ti chaa ka kinyaꞌu puesto jiin ñaꞌan sɨɨ ini un naa ña, chi ni ka kandixia ndaa da. Ti roꞌo naa ra, vasu ni ka jini ra ja, ja ni ka nakani ini yɨvɨ ni ka jika kueꞌe un, ko tu ni ka nakani kuɨtɨ ini ra ja na kandixia ra jnuꞌun ni kaꞌan da ―ni kachi ya.
23933	MAT 21:38	Ko nu ni ka jini chaa ka sajniñu un nuu seꞌe chaa xiin ñuꞌun un, ti ni ka kachi da: “Chaa jaꞌa kuu ja xiin taꞌu. Vaꞌa ga na kaꞌni yo ti na kendo ndɨꞌɨ yo jiin yaji jaꞌa”, ni ka kachi da.
23938	MAT 21:43	Yukan kuu ja tukaa kuaꞌa Yandios jnuꞌun ja kɨvɨkoyo kuaꞌa ra ndaꞌa ya ja na taꞌu ya jniñu nuu ra naa ra. Chi kuaꞌa ya nu nɨnɨ yɨvɨ ni ka nakani ini ti ni ka kandixia i ruꞌu.
23959	MAT 22:18	Ko ja jini Jesús ja tu ka ndoꞌo vaꞌa ini da, ti ni kachi ya: ―Chaa ñaa xini ka kuu ra. ¿Ndoo ka kuni xndaꞌu ra ruꞌu?
23971	MAT 22:30	Chi nu na nandoto ndɨyɨ un, tukaa kuu nandaꞌa i, ni tu kuaꞌa i seꞌe sɨꞌɨ i ja na nandaꞌa ña, chi nduu i nanu ángel Yandios ja kanchuku nuu andɨvɨ un.
23983	MAT 22:42	―¿Nasa ka ndoꞌo ini ra nuu Cristo ja ni taji Yandios ja ndiso ya jniñu ñaꞌnu nu? ¿Nau jnaꞌan kuu ya nusa? ―ni kachi ya. Ni ka kachi chaa un: ―Seꞌe David, chaa ni kuu rey na janaꞌan, yukan kuu da ―ni ka kachi da.
23985	MAT 22:44	Yandios ni kachi jiin Jitoꞌyo Cristo: “Nukoo jiin ri, chi taꞌu ra jniñu jiin ri. Iyo yɨvɨ jito uꞌu roꞌo ko kundee ra jiin, chi chindee ri roꞌo.” Kachi Yandios, ni kachi David.
23986	MAT 22:45	Nu siaꞌan kuu ja maa David ni skonani da ya jitoꞌo da, ti ¿nasa kuu ja Cristo kuu ɨɨn jnaꞌan rey David janaꞌan? ―ni kachi Jesús.
23989	MAT 23:2	―Chaa ka xnaꞌan ley Moisés jiin chaa fariseo un, ka kuñaꞌnu da ja ka xnaꞌan da ley.
23995	MAT 23:8	Ko roꞌo naa ra ja ka kuu ra ndajaꞌa ri, koto ma konani ra “maestro”, chi tendɨꞌɨ ra ka kuu ñani nuu jnaꞌan ra naa ra, chi maa ɨɨn ni Maestro ra iyo, ya kuu Cristo.
23997	MAT 23:10	Suni koto ma kachi ra ja kuñaꞌnu ra, chi maa ɨɨn ni Cristo kuu ya kuñaꞌnu nuu ra naa ra.
24000	MAT 23:13	¡Xaan ga ndaꞌu roꞌo ja ka xnaꞌan ley! ¡Xaan ga ndaꞌu roꞌo, chaa fariseo! ¡Chaa ñaa xini ka kuu ra! Jiin jnuꞌun ra ka jasɨ ra ichi yɨvɨ ja na kɨvɨ i ndaꞌa Yandios, ti na taꞌu ya jniñu nuu i. Ni tu ka kuni kɨvɨ maa ra naa ra, ko ni tu ka kuni ra ja na kɨvɨ ɨnga yɨvɨ naa i.
24001	MAT 23:14	¡Xaan ga ndaꞌu roꞌo ja ka xnaꞌan ley! ¡Xaan ga ndaꞌu roꞌo, chaa fariseo! Chaa ñaa xini ka kuu ra. Ka jisonchaa ra veꞌe ñaꞌan ni ka kendo ndaꞌu. Ti ja na kendo vaꞌa ra, ti naꞌan xaan ka jikantaꞌu ra naa ra. Ko jiin jniñu ka saꞌa ra un, ti viꞌi ga jnaꞌnu ndatu ra.