23217	MAT 1:4	Aram ni kuu tata Aminadab, Aminadab ni kuu tata Naasón, Naasón ni kuu tata Salmón.
23218	MAT 1:5	Salmón ni kuu tata Booz, ti nana da ni kuu Rahab. Booz ni kuu tata Obed, ti nana da ni kuu Rut. Obed ni kuu tata Isaí.
23219	MAT 1:6	Isaí ni kuu tata rey David, ti rey nación Israel ja ni nani David jiin ñasɨꞌɨ Urías, ni ka kuu tata Salomón, ko ja ni jiꞌi Urías sa ni kaku Salomón.
23220	MAT 1:7	Salomón ni kuu tata Roboam, Roboam ni kuu tata Abías, Abías ni kuu tata Asa.
23225	MAT 1:12	Yukan na ti Jeconías ni kuu tata Salatiel, Salatiel ni kuu tata Zorobabel,
23227	MAT 1:14	Azor ni kuu tata Sadoc, Sadoc ni kuu tata Aquim, Aquim ni kuu tata Eliud.
23231	MAT 1:18	Siaꞌan ni kuu na ni kaku Cristo Jesús. Nana ya María, iyo tratu ña ja nandaꞌa ña jiin José. Na ti najnaꞌan ga ña jiin José, ti ja ni jakuꞌun seꞌe ña. Ti maa Espíritu Santo ni saꞌa ja na jakuꞌun seꞌe ña.
23233	MAT 1:20	Ni ndoꞌo ini da siaꞌan, ti ni kenda ɨɨn ángel ja junukuachi nuu Yandios. Ti ni kaꞌan ángel un jiin da nuu ñujani, ti ni kachi: ―José, roꞌo ja kuu ra jnaꞌan rey David na janaꞌan, koto yuꞌu ra ja kiꞌin ra María ja kuu ñasɨꞌɨ ra, chi seꞌe ñuꞌun chii ña un vaji nuu maa Espíritu Santo.
23234	MAT 1:21	Ti nu na kaku suchi lulu un, ti skonani ra i Jesús. Siaꞌan konani suchi lulu un chi maa i kuu ja nama sɨkɨ kuaꞌa ñanijnaꞌan i, yɨvɨ ka iyo kuachi ―ni kachi ángel Yandios un.
23244	MAT 2:6	Ti roꞌo yɨvɨ ñuu Belén, ja kanchuku ra ñuu Judá, tu ndaꞌu xaan kendo ra ja kuu nuu taka ga ñuu ka iyo nuu ñuyɨvɨ, chi jaꞌa kuu nuu kaña ɨɨn chaa kuñaꞌnu, ja koto ñuu ri Israel. Kachi tutu. Siaꞌan ni ka kachi chaa un nuu rey Herodes.
23247	MAT 2:9	Siaꞌan ni xndaku rey un nuu chaa tuꞌva un, ti kuankoyo da. Ti luceru jaꞌa seña ja ni ka jini da ichi nuu kaña ndikandii un, yoxnuu tuku nuu da naa da undi ni jaa nuu kancha suchi lulu un sa ni jakuɨñɨ.
23254	MAT 2:16	Nu ni jini Herodes ja ni ka kuu ichi ini chaa tuꞌva un maa da. Ti ni kɨtɨ xaan tonto ini da, ti ni taꞌu da jniñu ja na kuū taka suchi kuachi iin uu kuiya, jiin taka suchi yɨɨ kuachi ga ja kanchuku ñuu Belén, jiin taka ga ñuu kaꞌiin yajni un. Siaꞌan ni saꞌa da, chi ja ni niꞌin vaꞌa da jnuꞌun nuu chaa tuꞌva un, chi ni ka kachi chaa un nasa ja ni kuu ja ni kaku Jesús.
23264	MAT 3:3	Ti sɨkɨ Juan jaꞌa kuu ja ni kaꞌan profeta Isaías na ni chaa da ɨɨn tutu siaꞌan: Kin kaꞌan ɨɨn chaa, kin kaꞌan undi nuu ñuꞌun teꞌe un, ti kachi da: “Koo tuꞌva ra naa ra, chi ja yajni chaa Jitoꞌyo. Ti kuni ja na kaka ndaa ra naa ra.” Siaꞌan ni chaa profeta Isaías nuu tutu na janaꞌan.
23265	MAT 3:4	Saꞌma Juan ni kuu jiin ixi camellu. Ni yɨꞌɨ ɨɨn sanchi ñɨɨ chii da. Ni yaji da ndɨkuaꞌyɨ jiin nduxi ñuñu yuku.
23268	MAT 3:7	Suni ni ka jakoyo kuaꞌa chaa fariseo, ja ni ka kuu da chaa ka jito vaꞌa nuu ley Israel, jiin kuaꞌa chaa saduceo (chaa un ni ka kuu da ɨnga partido ja suni ka xnaꞌan da sɨkɨ nasa kuni kaꞌan ley Israel). Ni ka kii uu grupo un nuu skuanducha Juan, ti ni jini Juan ja nde kuaꞌa chaa un ni jakoyo. Ti ni nduxaan da nuu chaa un naa da, ti ni kachi da: ―Roꞌo ka kuu ra nanu koo xaan jiin seꞌe tɨ, chi ndevaꞌa xaan ka saꞌa ra. ¿Xi ka jani ini ra ja nama ra maa ra nuu nundoꞌo ja kuan kuu yajni nuu ra naa ra nu?
23271	MAT 3:10	Ti nuu yɨvɨ ja tu ka kuni nakani ini i nuu kuachi un, ja iyo tuꞌva Yandios ja kuaꞌa ya nundoꞌo nuu i. Ti nundoꞌo ja kuaꞌa Yandios un kuu nanu ɨɨn chaa ja iyo tuꞌva da ja kin sandoo da nuu huerta da, ti kaꞌncha da yujnu ja tukaa jaꞌa ndeꞌe vaꞌa, ti skiꞌin nuu ñuꞌun ja na kayu. Suni siaꞌan kutuꞌva Yandios kuaꞌa ya nundoꞌo nuu yɨvɨ un.
23272	MAT 3:11	Jandaa kuu ja ruꞌu chi skuanducha ri roꞌo naa ra jiin nducha, ko kuan kuu yajni kɨvɨ kenda ɨɨn chaa kuu ñaꞌnu ga ja kuu ruꞌu. Ti nanu ja skuanducha da roꞌo naa ra ja kuaꞌa da Espíritu Santo ja kuncha ya jiin ra. Ti siaꞌan nanu sandoo ɨɨn ñuꞌun nuu kayu, suni siaꞌan sandoo Espíritu Santo undi ini ra naa ra. Ti chaa kuu ñaꞌnu un, tu kuu kandu ri nuu da, chi kuu ñaꞌnu ga da ja kuu ruꞌu.
23281	MAT 4:3	Yukan ti ni tuꞌva jaꞌuꞌu un nuu Jesús ja kuni keꞌe ya, ti ni kachi: ―Nu ndixia ra ja Seꞌe Yandios kuu ra, saꞌa ja taka yuū jaꞌa na nduu staa kaji yo ―kachi jaꞌuꞌu un.
23284	MAT 4:6	ti ni kachi tuku jaꞌuꞌu un jiin ya: ―Nu ndixia ra ja Seꞌe Yandios kuu ra, ti skanakava maa ra undi nuu ñuꞌun un, chi siaꞌan yoso nuu tutu: Na taꞌu Yandios jniñu nuu ángel ya ja na koto ya roꞌo. Ti nakindaꞌa ya roꞌo jiin ndaꞌa ya, nava tu tuji sɨꞌɨn ra nuu ni ɨɨn yuu. Kachi tutu, ni kachi jaꞌuꞌu un.
23294	MAT 4:16	Yɨvɨ ka iyo kuachi kanchuku ñuu un, kanchuku i nanu nuu ñuñaa kuɨtɨ, chi tu ka jini i jnuꞌun Yandios. Ti yɨvɨ kanchuku nanu ndatɨ ñujiꞌi, ni ndinchaa ɨɨn ñuꞌun nuu i. Chi nu na nakuni ndaa i jnuꞌun ya, ti kuu i nanu ja ni ka ndundijin nduchi i. Siaꞌan ni kachi profeta Isaías.
23296	MAT 4:18	Kuaꞌan Jesús yuꞌu mar Galilea, ti ni jini ya uu chaa kaꞌiin un, ɨɨn da kuu Simón ja suni nani da Pedro, ti ɨnga da kuu Andrés, ñani da. Kaꞌiin da ka jnɨɨ da chāká, ti ja ni ka chunde da ñunu da ini nducha,
23302	MAT 4:24	Taka yɨvɨ ñuu Siria ni ka niꞌin i jnuꞌun Jesús, ti ni ka janchaka i taka yɨvɨ ka jnaꞌan taka nuu kueꞌe nuu ya, jiin taka yɨvɨ ka jnaꞌan tachi xaan, jiin yɨvɨ ka jnaꞌan kueꞌe jiyɨꞌɨ, jiin yɨvɨ tɨkuku un. Ti ni saꞌa Jesús tajna i.
23313	MAT 5:10	Suni kachi ri ja kandichi Yandios jiin yɨvɨ ka jito uꞌu yɨvɨ maa i sɨkɨ ja ka jika ndaa i ichi Yandios. Kandichi Yandios jiin yɨvɨ ya un, ti jandaa kuu ja kɨvɨ i ñuu nuu taꞌu maa ya jniñu.
23315	MAT 5:12	Ti sɨɨ xaan na koo ini ra naa ra, chi na niꞌin ra taꞌu nuu Yandios. Suni siaꞌan ni ka saꞌa yɨvɨ jiin profeta ni taji ya ja ni kikoyo undi nuu. Suni ni ka ndiyo ini yɨvɨ maa da, siaꞌan nanu ka ndiyo ini yɨvɨ roꞌo vijna naa ra ―kachi ya.
23316	MAT 5:13	Siin Jesús kaꞌan ya, ti ni kachi ya: ―Roꞌo naa ra, ka kuu ra nanu ñɨɨ ja saꞌa asun ndeyu, chi kanchuku ndaa ra nuu ñuyɨvɨ jaꞌa. Ti nanu ja kanchuku ra siaꞌan, ka kuu ra nanu ñɨɨ ja kuu nuu ndeyu. Chi nu na naa xiko uꞌua ñɨɨ un, ti tukaa kuajniñu yo, chi suꞌva kacha yo kiꞌin, ja na kuañu niꞌnu yɨvɨ sɨkɨ naa i. Ti suni siaꞌan kuu jiin roꞌo, chi nu tu kanchuku ndaa ra nuu yɨvɨ ñuyɨvɨ jaꞌa, ti suni siaꞌan tukaa kuajniñu roꞌo ja kuu nuu Yandios.
23319	MAT 5:16	Suni siaꞌan kuni ya jiin roꞌo naa ra, ti saꞌa ra ja na ndundijin nuu taka yɨvɨ, ti nava na nakuni i taka jniñu vaꞌa ka saꞌa ra. Ti na nakuantaꞌu i nuu Tata ra Yandios, ya kancha undi andɨvɨ. Nakuantaꞌu i nuu ya vanua siaꞌan chindee ya roꞌo naa ra, ti vii vii kunchuku ra naa ra nuu ñuyɨvɨ.
23334	MAT 5:31	Suni siaꞌan ni ka kaꞌan yɨvɨ janaꞌan: “Nu ɨɨn chaa na xndoo da ñasɨꞌɨ da, ti nuu kuu ja na ndokani da ɨɨn tutu ja ni ka xndoo jnaꞌan da.”
23336	MAT 5:33	Suni siaꞌan ni ka kaꞌan yɨvɨ janaꞌan: “Koto naa ini ra, ti tu siuku ra taka jnuꞌun ni chisojnuꞌun ra nuu Yandios, ja maa Yandios kuu ya kuaꞌa jandaa jaꞌa ra.”
23339	MAT 5:36	Ni tu chisojnuꞌun ra ja kuu ixi xini ra. Sandau tu siuku ra, ti nasa kuu sama ra color ixi xini ra ti maa ya ni jaꞌa.
23340	MAT 5:37	So nɨnɨ kuu ja kachi ra naa ra ja “kuu” xi “tu kuu”, chi tu nijniñu ɨnga jnuꞌun un, vasu ɨɨn jnuꞌun kanuu ga kuu ja chisojnuꞌun ra un, chi taka ga jnuꞌun un vaji nuu jaꞌuꞌu un.
23341	MAT 5:38	Suni ka jini ra ja ni ka kaꞌan yɨvɨ janaꞌan: “Nu ni stuji yɨvɨ nduchi ra, ti suni stuji nduchi maa i. Ti nu ni tava i jnuꞌun yoso ra, ti suni tava ra jnuꞌun yoso maa i.”
23352	MAT 6:1	Siin Jesús xndaku ya nuu yɨvɨ ka skuaꞌa jiin ya, ti ni kachi ya: ―Koto stuu ra ɨɨn jniñu ja ka saꞌa ra nuu yɨvɨ ja na ndeꞌe i roꞌo. Chi nu siaꞌan na saꞌa ra, ti Tata yo Yandios ja kancha andɨvɨ, tu kuaꞌa ya taꞌu ra.
23353	MAT 6:2	Nu ka kuni chindee ra yɨvɨ ndaꞌu naa i, koto stuu ra nuu nɨ ñuu, nanu ka saꞌa yɨvɨ ja ka kaꞌan vixi i, ka jika i ichi, xi ini veñuꞌun Israel, ja jiin jnuꞌun i ka stuu i ja tu ka chiñuꞌun i jnuꞌun Yandios. Siaꞌan ka kaꞌan i nava na nakuaꞌa yɨvɨ ja yɨñuꞌun i nuu i maa i naa i. Ko jandaa na kachi ri nuu ra naa ra ja yukan ni kuu ndɨꞌɨ taꞌu i.
23355	MAT 6:4	Siaꞌan saꞌa ra nava maa ɨɨn ni Yandios na kuni jniñu un, chi maa ya kuu ja kuaꞌa taꞌu ra.
23367	MAT 6:16	Siin Jesús xndaku ya ti ni kachi ya: ―Nu ka kuni ra koo ndicha ini ra, koto sakuiꞌya ini ra naa ra nanu ka saꞌa yɨvɨ ja xndoo jnuꞌun Yandios jiin jnuꞌun i. Ka sakuiꞌya i nuu i ko so ja na kuni yɨvɨ ja ka iyo ndicha i. Na kachi ri nuu ra ja jiin yukan, ti ja ni ka niꞌin taꞌu i. Ti yukan ni kuu ndɨꞌɨ ja niꞌin i.
23370	MAT 6:19	Siin Jesús xndaku ya, ti ni kachi ya: ―Koto skaya ra ja kuñavaꞌa ra nuu ñuyɨvɨ jaꞌa, chi nde iyo tikixin ti nde kuaꞌa jniñu ka stɨvɨ tɨ, ti suni kuu kɨvɨ ñakuiꞌna ti sakuiꞌna i.
23373	MAT 6:22	Siin Jesús xndaku ya ti ni kachi ya: ―Nduva yɨtɨ kuu nduchi ra ja kuu nuu nɨ tuꞌu yɨkɨ kuñu ra. Nu ka iyo vaꞌa nduchi ra, ti suni siaꞌan iyo vaꞌa nɨ yɨkɨ kuñu ra.
23376	MAT 6:25	Siin Jesús xndaku ya, ti ni kachi ya: ―Na kachi ri nuu ra naa ra, ja koto ma xndiꞌi ra ini ra ja kuu ja kaji ra xi ja koꞌo ra, ja na kuchaku ra, xi ja kuu saꞌma kuꞌun ra naa ra. Chi maa Yandios ni saꞌa ja chaku ra jiin yɨkɨ kuñu ra. Ti maa ya kuu ja kuaꞌa ja kaji ra jiin saꞌma kuꞌun ra.
23380	MAT 6:29	Ko na kachi ri ja ni Salomón, chaa ni kuu rey Israel na janaꞌan, tu ni suku da nanu ita un, vasu vii xaan ni kaa saꞌma da.
23386	MAT 7:1	Siin Jesús xndaku ya, ti ni kachi ya: ―Koto kuu ichi ini ra nuu yɨvɨ ja kaꞌan ndoo ra, nava suni Yandios tu ske ichi ya roꞌo, ja suni siaꞌan kaa tu maa ra.
23391	MAT 7:6	Koto xnaꞌan ra jnuꞌun Yandios nuu yɨvɨ kanchuku nanu ina, chi tu kuantaꞌu i jnuꞌun kaꞌan ra. Suꞌva ske ichi i jnuꞌun un, chi ka kuu i nanu ina xaan ja ka jnɨɨ ñɨꞌɨn tɨ yoꞌo. Ni koto xnaꞌan ra jnuꞌun Yandios nuu yɨvɨ kanchuku nanu kɨtɨ, chi ske xiko i jnuꞌun un, ti kuañu niꞌnu i. Ndeꞌe ra kɨtɨ un nu ni chitu chii tɨ ti tuxijni tɨ, chi nuni un ti jañu niꞌnu tɨ sɨkɨ ―ni kachi Jesús.
23392	MAT 7:7	Siin Jesús xndaku ya, ti ni kachi da: ―Koto xndiꞌi ra ini ra, ja kakantaꞌu ra nuu Yandios. Siin kakantaꞌu ra nuu ya nanu ja kana ra xini ɨɨn yɨvɨ nu nandɨꞌɨ ra ɨɨn ndajniñu. Ti siaꞌan na kunisoꞌo ya ti kuaꞌa ya nau ja nandɨꞌɨ ra.
23398	MAT 7:13	Siin Jesús xndaku ya, ti ni kachi ya: ―Na kachi ri ja iyo uu ichi naniꞌin ra, ɨɨn kuu ichi vaꞌa ti ɨnga kuu ichi nundoꞌo. Ti ichi nundoꞌo un tu yɨɨ kiꞌin ra, chi jicha xaan, ti nuña ja saꞌa ra nava kuni maa ra. Yukan iyo jnuꞌun ndichi ini, kuu siin ra jiin taka jnuꞌun ra, ko sandɨꞌɨ ni ga ichi un kande nuu jnaꞌnu ndatu ra, ti kuaꞌa yɨvɨ kuankoyo i ichi un, ko sandɨꞌɨ ni ga ichi un ti naa yɨvɨ un naa i.
23402	MAT 7:17	Ja yukan kuu ja taka yujnu vaꞌa kuaꞌa ndeꞌe vixi. Ti taka yujnu ka jaꞌa ndeꞌe kueꞌe tu kaji yo. Siaꞌan kuu yɨvɨ vaꞌa, chi ndoꞌo ini i saꞌa i ɨɨn jniñu vaꞌa. Ti yɨvɨ saꞌa ndevaꞌa un, mani jniñu kueꞌe ndoꞌo ini i.
23407	MAT 7:22	Nu na jaa kɨvɨ sandɨꞌɨ ni ga un, ti nde kuaꞌa yɨvɨ ndakuniꞌin sɨvɨ ri, ti kachi: “Niꞌin kuu jitoꞌo na, ti saña kuu seꞌe ni. Saña kuu ja ni ndiso jniñu nuu ni na ni kaꞌan na jnuꞌun ni. Ti jiin sɨvɨ ni ni ka keniꞌin na tachi xaan un kuankoyo, ti suni jiin sɨvɨ ni ni ka saꞌa na kuaꞌa ga jniñu ñaꞌnu”, kachi.
23409	MAT 7:24	Siin Jesús xndaku ya, ti ni kachi ya: ―Ja yukan kuu ja yɨvɨ kuni chunsoꞌo, na chunsoꞌo i, ti na saꞌa i jniñu taꞌu ri. Ti yɨvɨ un kuu i nanu ɨɨn chaa yukun ini, ja konuꞌun xaan ni saꞌa da veꞌe da, ti kunuu teyɨɨ ni skee da yuu ka ndiso nama veꞌe un.
23434	MAT 8:20	Ti ni kachi Jesús jiin da: ―Ñukuii un chi ka iyo yau kava ka yɨꞌɨ tɨ. Ti saa un suni ka iyo taka tɨ nuu ka ndetatu tɨ. Ko ruꞌu, ja kuu ri maa Seꞌe Yɨvɨ Ñuyɨvɨ, va sa nanu iyo nuu ndetatu tɨꞌlɨ xini ri ―kachi Jesús.
23443	MAT 8:29	Ti ni ka jakunchaa da ka kana koꞌo da: ―¡Niꞌin Jesús, Seꞌe Yandios! ¿Ndoo kɨvɨ nduu ni jiin na naa na, xi vaji ni ja kuaꞌa ni nundoꞌo saña nu? Vasu ti jaa ga kɨvɨ kii juicio ―ni ka kachi da naa da.
23453	MAT 9:5	Chi na kachi ri ja maa ri kuu Seꞌe Yɨvɨ Ñuyɨvɨ, ti ndisojniñu ri ja kuankaꞌnu ini ri nuu kuachi yɨvɨ naa i. Vijna ti na stuu ri ɨɨn jniñu saꞌa ri jaꞌa ―ni kachi ya. Yukan na ti ni kachi ya jiin chaa tɨkuku un: ―Ndoko, nastuu yuu ra, ti kuanoꞌon veꞌe ra ―ni kachi ya.
23463	MAT 9:15	Yukan ti ni kachi Jesús: ―¿Va nu kuu koo ndicha ini yo nu iyo ɨɨn viko nandaꞌa, ti tu kusɨɨ ini yo nu kancha novio un jiin yo nu? Ko nu na jaa kɨvɨ ja kuxio novio un kiꞌin da, yukan na ti sa kuu koo ndicha ini yɨvɨ un naa i. Suni siaꞌan kuu ja nu nɨ kancha ri ti tu kuu koo ndicha ini chaa ka skuaꞌa jiin ri. Ko jaa ɨɨn kɨvɨ nu na kuxio ri kiꞌin ri, yukan na ti sa na koo ndicha ini da naa da ―ni kachi ya.
23464	MAT 9:16	Siin Jesús xndaku ya ja tu kejnaꞌan jnuꞌun jaa ja xnaꞌan ya, jiin jnuꞌun janaꞌan, ti ni kachi ya: ―Tu kuu nachaa yo saꞌma tuꞌu jiin ɨɨn saꞌma jaa, chi ndɨyɨ saꞌma jaa un ti kaꞌncha saꞌma tuꞌu un, ti suꞌva kuu jicha ga teꞌnde kiꞌin.
23480	MAT 9:32	San ni ka kee chaa un kuankoyo da, ti ni ka chakoyo tuku uu ga da jiin ɨɨn chaa ñɨꞌɨn, ti chaa un suni jnaꞌan da tachi xaan.
23485	MAT 9:37	Yukan na ti ni kachi ya jiin ndajaꞌa ya: ―Jniñu Yandios kuu nanu kɨvɨ ka nastutu yo triu, chi jandaa ndixia kuu ja, ja ni kuu teꞌnde triu un ko jaku ni muzu ka iyo ja sajniñu un. Siaꞌan kuu yɨvɨ jaꞌa naa i, chi ndaꞌu ka saꞌa i ja tundo xndaku nuu i, chi ka kumani chaa xndaku un naa da.
23488	MAT 10:2	Jaꞌa ka kuu sɨvɨ ndɨ uxi uu ndajaꞌa Jesús. Xnakan ni nakaji ya Simón, ja suni nani da Pedro, jiin ñani da Andrés; Jacobo jiin ñani da Juan, ja ka kuu da seꞌe yɨɨ Zebedeo;
23490	MAT 10:4	Simón, chaa ni yɨꞌɨ jiin partido Kananista; jiin Judas, ɨɨn chaa ñuu Cariote ja kuee ga ti ni nakuaꞌa da Jesús nuu enemigo ya.
23491	MAT 10:5	Ni taji Jesús ndɨ uxi uu chaa un, ko xnakan ni xndaku ya nuu da, ti ni kachi ya: ―Koto kinkoyo ra ñuu nuu tu kanchuku yɨvɨ ka kuu yɨvɨ Israel, ni tu kɨvɨ ra ni ɨɨn ndañu Samaria naa ra.
23494	MAT 10:8	Saꞌa ra tajna yɨvɨ ka kuꞌu, ti na xndoto ra yɨvɨ ni ka jiꞌi. Suni saꞌa ra tajna yɨvɨ ka jnaꞌan ndɨꞌyɨ teꞌyu nava na ndundoo i. Ti keniꞌin ra tachi xaan naa ra na kinkoyo. Ti koto maa kinyaꞌu ra nu ni kuu ni ka saꞌa ra taka jniñu un.
23501	MAT 10:15	Chi na kachi ri nuu ra naa ra, ja nu na jaa kɨvɨ chaa juicio, ti kaꞌnu ga nundoꞌo kii sɨkɨ yɨvɨ ñuu un, ti ansu yɨvɨ ñuu Sodoma jiin Gomorra ―ni kachi Jesús.
23502	MAT 10:16	Siin Jesús xndaku ya, ti ni kachi ya: ―Ndeꞌe naa ra, ruꞌu taji ri roꞌo kinkoyo ra nanu rɨɨ kuankoyo nuu kaꞌiin kɨtɨ xaan. Kava vivo ra naa ra, ko so ja koto maa ɨɨn ja saꞌa ra jiin yɨvɨ. Kuee kava ini ra naa ra nanu ɨɨn sata, ja tu nduxaan tɨ. Ti siaꞌan kunchuku ra.
23509	MAT 10:23	Ko nu ɨɨn ñuu na koto uꞌu yɨvɨ roꞌo naa ra, kuankoyo ɨnga ñuu. Ti na kachi ndaa ri nuu ra naa ra ja ruꞌu, maa Seꞌe Yɨvɨ Ñuyɨvɨ, xnaka ja nchaa ri ti sa ndekava ra kuikonuu ra taka ñuu Israel.
23512	MAT 10:26	Siin Jesús xndaku ya, ti ni kachi ya: ―Ja yukan kuu ja koto yuꞌu ra ndeꞌe ra yɨvɨ kanda kuaꞌan un, chi tu iyo ni ɨɨn jniñu saꞌa xeꞌe i ja na kendo saꞌyɨ nuu Yandios, chi taka ni kenda nuu ndijin.
23518	MAT 10:32	Siin Jesús xndaku ya, ti ni kachi ya: ―Taka yɨvɨ nu na kachi ndaa ja ni ka yɨꞌɨ i jiin ri, ti suni ruꞌu nakachi ndaa ri nuu Tata ri, ya kancha ya andɨvɨ, ja jini ri maa i.
23520	MAT 10:34	Siin Jesús kaꞌan ya, ti ni kachi ya: ―Tu kani ini ra naa ra ja ni chaa ri ñuyɨvɨ jaꞌa, ti saꞌa ri ja na kukuee kunchuku mani yɨvɨ naa i. Chi ni chaa ri, ko so ja nu na kandixia i ruꞌu, ti koto uꞌu jnaꞌan yɨvɨ naa i.
23523	MAT 10:37	Nu ñukuu ini ra ruꞌu, ko nu kundaꞌu ga ini ra tata ra jiin nana ra, ja siaꞌan ti tukaa ga yɨꞌɨ ra jiin ri. Suni nu ka kundaꞌu ga ini ra seꞌe sɨꞌɨ ra xi seꞌe yɨɨ ra, ti suni tukaa ga ka yɨꞌɨ ra ndaꞌa ri naa ra.
23526	MAT 10:40	Siin Jesús kaꞌan ya, ti ni kachi ya: ―Nu ɨɨn yɨvɨ na kuantaꞌu jnuꞌun ri ja ka kaꞌan ra, ti suni jantaꞌu i maa ri. Ti yɨvɨ jantaꞌu ruꞌu, suni ja ni jantaꞌu i Tata ri, ya ni taji ruꞌu.
23533	MAT 11:5	Kani jnuꞌun nuu da ja ka ndundijin nduchi chaa kuaa un, jiin ja ka ndokaka chaa tɨkuku un, jiin ja ka ndundoo chaa ka jnaꞌan kueꞌe ndɨꞌyɨ teꞌyu un. Suni chaa soꞌo un ka ndundijin soꞌo da, jiin ja ka nandoto ndɨyɨ naa i, jiin ja kuu nuu yɨvɨ ndaꞌu kaꞌan ri jnuꞌun Yandios nasa nanitaꞌu i ―kachi Jesús.
23546	MAT 11:18	Siaꞌan kuu kɨvɨ vijna, chi ni kii Juan, ni kuncha da. Tu ni jiꞌi da ndɨxɨ, ti iyo nasa xndondicha da ini da. Ti roꞌo ni ka kaꞌan ra ja ni yɨꞌɨ da jiin ɨɨn tachi xaan.
23547	MAT 11:19	Yukan na ti ni chaa tu ruꞌu, maa Seꞌe Yɨvɨ Ñuyɨvɨ, ja yaji ri ti jiꞌi ri, ti ka chakuachi ra ruꞌu ja yaji xaan ri ti jiꞌi xaan ri vino, ti kuu ri amigo chaa ka kinyaꞌu puesto. ¿Nusa ti tu ni ka kandixia ra jniñu ni saꞌa Juan, ni tu ni ka kandixia ra jniñu ni saꞌa tu ruꞌu nu? Ko tundo saꞌa, chi yɨvɨ tuꞌva, ka jini i ja iyo vaꞌa savaꞌa ni ga jniñu ni taꞌu Yandios nuu ri jiin Juan ―ni kachi ya.
23549	MAT 11:21	―¡Na xaan ga xndaꞌu roꞌo, yɨvɨ ñuu Corazín! ¡Na xaan ga xndaꞌu roꞌo, yɨvɨ ñuu Betsaida! Sa ti ñuu Tiro jiin ñuu Sidón ni saꞌa ri taka jniñu ñaꞌnu un nava ni saꞌa ri nuu ñuu ra naa ra, va ja ni kuu jnaꞌan ni ka nakani ini yɨvɨ un nuu kuachi i niku. Ti kuꞌun i saꞌma ndayɨ, ti nakuchi i yaa ja na kuu seña i ja ni ka nakani ini i.
23550	MAT 11:22	Ko na kachi ri ja kɨvɨ nu na chaa juicio ti niꞌin ga kii nundoꞌo sɨkɨ ra naa ra ja kuu yɨvɨ ñuu Tiro jiin Sidón.
23551	MAT 11:23	Ti roꞌo, yɨvɨ ñuu Capernaum, ¿ka jani ini ra ja ni nduñaꞌnu ga ñuu ra nu? Tuu, chi suꞌva ni nukuu ga ñuu ra, ti ndundaꞌu ga ra ja kuu taka ga ñuu. Sa ti taka jniñu ñaꞌnu ni saꞌa ri ñuu ra jaꞌa, ni saꞌa ri ñuu Sodoma niku, va ni siin ga ñuu un undi vijna niku.
23552	MAT 11:24	Ko na kachi ri nuu ra naa ra ja kɨvɨ nu na chaa juicio, ti roꞌo kuu ja niꞌin ga kii nundoꞌo sɨkɨ ra ja kuu sɨkɨ yɨvɨ ñuu Sodoma ―kachi ya.
23555	MAT 11:27	Ti ni siin Jesús xndaku ya nuu yɨvɨ un, ti ni kachi ya: ―Tata ri, ni nakuaꞌa taka jniñu jaꞌa nuu ri. Ti maa ni ya kuu ja jini ndaa kuɨtɨ nava ndoꞌo inijnuni ri, ja kuu ri Seꞌe maa ya. Ti suni ruꞌu, ja kuu ri Seꞌe ya, jini ndaa kuɨtɨ ri inijnuni maa ya, ja maa ya kuu Tata ri Yandios. Ti maa ɨɨn ni ruꞌu, ja kuu ri Seꞌe ya, kuu ja xnaꞌan nuu yɨvɨ nasa kaa maa Tata yo Yandios.
23565	MAT 12:7	Ko maa ra naa ra, tu ka chaku ini ra ndoo kuni kaꞌan junuꞌun ja yoso nuu tutu ii, ja ni kaꞌan Yandios: “Ruꞌu, kuni ri ja na kuankaꞌnu ini nuu jnaꞌan ra naa ra, ti ansu ja ka soko ra kɨtɨ nuu Yandios”, ni kachi ya. Sa ti ka chaku ini ra jnuꞌun un naa ra, ti va tu chakuachi ra yɨvɨ naa i ja ka iyo falta i.
23566	MAT 12:8	Chi ruꞌu, maa Seꞌe Yɨvɨ Ñuyɨvɨ, kuñaꞌnu ga ri, ti taꞌu ri jniñu nuu kɨvɨ ndetatu jaꞌa ―ni kachi ya.
23571	MAT 12:13	Yukan ti ni kachi ya jiin chaa ni ichi ndaꞌa un: ―Skaa ndaꞌa ra ―kachi ya. Ti nu ni skaa chaa un ndaꞌa da, ti ni nduvaꞌa ni nanu kaa ndaꞌa da.
23579	MAT 12:21	Ti kɨvɨ un sa na kandixia ndaa yɨvɨ taka nación maa da. Siaꞌan ni kachi profeta Isaías.
23581	MAT 12:23	Tendɨꞌɨ yɨvɨ un ni ka naa ini, ti ni ka kachi: ―¿Xi jaꞌa kuu Seꞌe rey David ja ni jiꞌi undi na janaꞌan nu? ―ni ka kachi da.
23583	MAT 12:25	Nu ni jini Jesús ja siaꞌan ka ndoꞌo ini chaa un, ti ni kachi ya: ―Nu ɨɨn gobiernu, na kusɨɨn da jiin yɨvɨ da ti kejaꞌa kanaa da naa da, ti gobiernu un tu kuñɨɨ, chi naa. Suni siaꞌan nuu ɨɨn ñuu xi ɨɨn familia, nu tu ka iyo ɨɨn nuu ini, ti familia un, tu kuu kunchuku mani.
23589	MAT 12:31	Ja yukan kuu ja na kachi ri nuu ra naa ra ja iyo jnuꞌun kaꞌnu ini Yandios ja kuu yɨvɨ ka saꞌa taka nuu kuachi. Suni nuu yɨvɨ ka kaꞌan ndevaꞌa, vatu ni kuankaꞌnu ini Yandios nuu i. Ko yɨvɨ yɨsɨkɨnchaa Espíritu Santo, jankɨvɨ kuankaꞌnu ini Yandios nuu i.
23590	MAT 12:32	Ti savaꞌa ni ga yɨvɨ na kaꞌan ndevaꞌa ni ga sɨkɨ ri, ti kuankaꞌnu ini ri nuu i. Ko nu nau ja na kaꞌan ndevaꞌa sɨkɨ Espíritu Santo, tukaa ga iyo jnuꞌun kaꞌnu ini, ni nuu ñuyɨvɨ jaꞌa ni nuu ɨnga ñuyɨvɨ ja kii ɨnga kuiya ―ni kachi Jesús.
23591	MAT 12:33	Siin Jesús kaꞌan ya, ti ni kachi ya: ―Nu ɨɨn yujnu vaꞌa, ti kuaꞌa ndeꞌe vaꞌa. Ti nu ɨɨn yujnu kueꞌe kuu, ti suni ndeꞌe kueꞌe kuaꞌa. Jiin ndeꞌe un, ti sa nakuni yo naa nuu yujnu kuu.
23598	MAT 12:40	Chi nanu ni kundee profeta Jonás uni nduu ti uni jakuaa chii ɨɨn chāká kaꞌnu xaan, ti suni siaꞌan ruꞌu, maa Seꞌe Yɨvɨ Ñuyɨvɨ, kendo ri chii ñuꞌun un uni nduu ti uni jakuaa.
23600	MAT 12:42	Suni ɨɨn ñaꞌan ni kuu reina ja ni taꞌu jniñu ɨɨn ñuu ichi sur, nandoto ña kɨvɨ nu na chaa juicio, kɨvɨ nu na xndichi ya yɨvɨ kɨvɨ vijna. Ti naa ini ña ndeꞌe ña nuu yɨvɨ kɨvɨ vijna sɨkɨ ja niꞌin ini i, chi maa ña undi jika xaan ni kii ña ja ni ñunsoꞌo ña jnuꞌun ndichi ni kaꞌan rey Salomón na janaꞌan. Ti vijna viꞌi ga kuñaꞌnu ruꞌu ja ni kuu Salomón, ti roꞌo naa ra tu ka chunsoꞌo ra jnuꞌun xndaku ri nuu ra ―kachi ya.
23601	MAT 12:43	Siin Jesús kaꞌan ya, ti ni kachi ya: ―Nu ɨɨn tachi xaan un na xndoo ɨɨn yɨvɨ, kuaꞌan ti jikonuu nuu ñuꞌun ichi ja nduku nuu ndetatu. Nu tu niꞌin ti ndoꞌo ini:
23615	MAT 13:7	Sava ga triu un ni ka jinu nuu yɨꞌɨ yoꞌo nuꞌiñu. Ti nu ni kaña numa nuꞌiñu un, ti ni ka jasɨ nuu triu un.
23616	MAT 13:8	Ko sava ga triu un ni ka jinu i nuu yɨꞌɨ ñuꞌun vaꞌa, ti ni kaña triu un ti ni jaꞌnu, ti vaꞌa xaan ni kuu. Sava yoko triu un ni nakuaꞌa ɨɨn ciento triu nuu ɨɨn triu tata. Uu ga ni ka nakuaꞌa uni xiko triu, ti uu ga oko uxi.
23623	MAT 13:15	Chi yɨvɨ niꞌin xaan ini ni ka nduu ini yɨvɨ jaꞌa, ti tu ka chunsoꞌo vaꞌa i. Ti nanu ja ka ndiꞌyu nduchi i, chi tu ka nakuni i jandaa. Chi ni tu ka chunsoꞌo i, ti ni tu ka chaku ini i. Ni tu ka xndoo i kuachi i ja ndɨvɨ i jiin ri, ti na nama ri i. Siaꞌan ni kachi profeta Isaías, kachi tutu Yandios.
23625	MAT 13:17	Ti jandaa na kachi ri nuu ra naa ra ja kuaꞌa xaan profeta ni ka kikoyo na janaꞌan, jiin yɨvɨ vaꞌa un, ni ka ñukuu ini i ja kuni i taka ja ka jini ra jaꞌa vijna, ko tu ni ka jini i. Suni ni ka ñukuu ini i ja kunsoꞌo i taka jnuꞌun ka jinisoꞌo ra jaꞌa vijna, ko tu ni ka jinisoꞌo i ―ni kachi Jesús.
23626	MAT 13:18	Siin Jesús xndaku ya, ti ni kachi ya: ―Kunsoꞌo naa ra nasa kuni kaꞌan jnuꞌun chaa saka triu un.
23631	MAT 13:23	Ko triu ni ka jinu nuu ñuꞌun vaꞌa un kuu nanu yɨvɨ ni ka jinisoꞌo, ti ni ka chaku ini i nasa kuu jnuꞌun Yandios, ti ka siuku i jiin. Sava i ka kuu nanu triu ni ka nakuaꞌa ɨɨn ciento triu nuu ndɨ ɨɨn ndɨ ɨɨn xini, xi uni xiko, xi oko uxi triu nuu ndɨ ɨɨn ndɨ ɨɨn xini ―ni kachi Jesús.
23638	MAT 13:30	Sia, na kuꞌiin maa, ti undi na kuaꞌnu triu un, ti sa na taji ri muzu ja na kiꞌin kaꞌncha da yuku kueꞌe un xnaka. Ti na kaꞌncha da nuꞌni ti na kaꞌma yo, ti sa na nastutu da triu un, ja na ndɨvɨ vaꞌa ini veꞌe ri”, kachi da ―ni kachi Jesús.
23641	MAT 13:33	Suni ni kachi ya ɨnga jnuꞌun jaꞌa: ―Kaꞌan ri ɨnga jnuꞌun ja nasa kuu kɨvɨ yɨvɨ kuaꞌa ndaꞌa Yandios, ja na taꞌu ya jniñu nuu i. Yukan kuu nanu levadura ja jajniñu ɨɨn ñasɨꞌɨ ja sakanuu ña jiin ɨɨn bolsa yuchi, ti ja tɨꞌlɨ levadura un saꞌa ja najinu nɨ tuꞌu yujña un ―kachi Jesús.
23643	MAT 13:35	Yukan ni kundaa jnuꞌun ni kaꞌan profeta na ni chaa da tutu: Xndaku ri nuu yɨvɨ jiin savaꞌni ga jniñu. Siaꞌan kaꞌan ri jnuꞌun jaꞌa ja ni kendo saꞌyɨ undi kɨvɨ ni nukoo ñuyɨvɨ. Ni ka kachi profeta ―ni kachi Jesús.