23216	MAT 1:3	Judá ni kuu tata Fares jiin Zara, ti nana da ni kuu Tamar. Fares ni kuu tata Esrom, ti Esrom ni kuu tata Aram.
23224	MAT 1:11	Josías ni kuu tata Jeconías jiin uu ga ñani da. Ti kuiya yukan ni kaꞌiin yɨvɨ ñuu Israel presu nuu yɨvɨ ñuu Babilonia.
23229	MAT 1:16	Jacob ni kuu tata José, chaa ni kuu yɨɨ María. Ti María ni kuu nana Jesús ja nani Cristo, ni taji Yandios ja ndiso ya jniñu ñaꞌnu.
23230	MAT 1:17	Ja yukan kuu ja undi uxi kuun yɨvɨ ni ka kuu ja ni kejaꞌa undi Abraham ti ni jaa undi David, ti uxi kuun ga tuku ja ni kejaꞌa jiin David, ti undi kuiya ni ka jaꞌan yɨvɨ Israel presu nuu yɨvɨ ñuu Babilonia. Ti uxi kuun ga tuku ja undi kuiya yukan, ti ni jaa kuiya ni kaku Cristo, ja ni taji Yandios ya, ndiso jniñu ñaꞌnu.
23231	MAT 1:18	Siaꞌan ni kuu na ni kaku Cristo Jesús. Nana ya María, iyo tratu ña ja nandaꞌa ña jiin José. Na ti najnaꞌan ga ña jiin José, ti ja ni jakuꞌun seꞌe ña. Ti maa Espíritu Santo ni saꞌa ja na jakuꞌun seꞌe ña.
23233	MAT 1:20	Ni ndoꞌo ini da siaꞌan, ti ni kenda ɨɨn ángel ja junukuachi nuu Yandios. Ti ni kaꞌan ángel un jiin da nuu ñujani, ti ni kachi: ―José, roꞌo ja kuu ra jnaꞌan rey David na janaꞌan, koto yuꞌu ra ja kiꞌin ra María ja kuu ñasɨꞌɨ ra, chi seꞌe ñuꞌun chii ña un vaji nuu maa Espíritu Santo.
23234	MAT 1:21	Ti nu na kaku suchi lulu un, ti skonani ra i Jesús. Siaꞌan konani suchi lulu un chi maa i kuu ja nama sɨkɨ kuaꞌa ñanijnaꞌan i, yɨvɨ ka iyo kuachi ―ni kachi ángel Yandios un.
23235	MAT 1:22	Taka un ni kuu nava na kundaa taka jnuꞌun ni kachi profeta Isaías na janaꞌan, na ni kaꞌan da jnuꞌun Yandios:
23236	MAT 1:23	Jakuꞌun seꞌe ɨɨn ñaꞌan lulu un, ti kuu i ɨɨn suchi yɨɨ. Ti suchi lulu un konani i Emanuel, ja kuni kaꞌan: “Kancha Yandios jiin yo.”
23237	MAT 1:24	Nu ni ndoto José, ti ni saꞌa da nava ni taꞌu ángel Yandios un jniñu. Ti ni jaka da María ja na kuu ña ñasɨꞌɨ da.
23238	MAT 1:25	Ko tu ni ka najnaꞌan da, chi ni ndatu da undi ni kaku seꞌe ña. Ti ni ka skonani da i Jesús.
23239	MAT 2:1	Jesús ni kaku ya ɨɨn ñuu lulu nani Belén, ja kuu ɨɨn ndañuu Judea. Ti kuiya yukan ni kuu Herodes rey ja taꞌu jniñu nuu ñuu yukan. Ti ni jakoyo uni chaa ñuu kaꞌiin ichi nuu kaña ndikandii ñuu Jerusalén, ti chaa un ka kuu da chaa tuꞌva.
23240	MAT 2:2	Ti ka nduku jnuꞌun da: ―¿Nanu kande rey yɨvɨ ñuu Judea ja ni kaku un? Chi nuu andɨvɨ ichi nuu saꞌu ndikandii ni ka jini ri ɨɨn luceru jaꞌa seña ja, ja ni kaku i. Ti ja yukan kuu ja vekoyo ri jaꞌa ja na chiñuꞌun ri i naa ri ―ni ka kachi da.
23242	MAT 2:4	Ti yukan na ti ni nastutu rey un taka sutu ka kuñaꞌnu jiin taka ga chaa ka xnaꞌan ley Israel un, ti ni ka jikajnuꞌun da nau ñuu ni kaku Cristo.
23243	MAT 2:5	Ti ni ka kachi chaa un: ―Ñuu Belén, ɨɨn ndañuu Judea, chi siaꞌan ni chaa profeta nuu tutu ja ni kachi da:
23244	MAT 2:6	Ti roꞌo yɨvɨ ñuu Belén, ja kanchuku ra ñuu Judá, tu ndaꞌu xaan kendo ra ja kuu nuu taka ga ñuu ka iyo nuu ñuyɨvɨ, chi jaꞌa kuu nuu kaña ɨɨn chaa kuñaꞌnu, ja koto ñuu ri Israel. Kachi tutu. Siaꞌan ni ka kachi chaa un nuu rey Herodes.
23247	MAT 2:9	Siaꞌan ni xndaku rey un nuu chaa tuꞌva un, ti kuankoyo da. Ti luceru jaꞌa seña ja ni ka jini da ichi nuu kaña ndikandii un, yoxnuu tuku nuu da naa da undi ni jaa nuu kancha suchi lulu un sa ni jakuɨñɨ.
23250	MAT 2:12	Yukan na ti ni kasjnuꞌun ɨɨn ñujani nuu da naa da ja tukaa ga nandeokuñɨ da nuu kancha rey Herodes. Ti ni ka nandeokuñɨ da ɨnga ichi kuan nukoyo da ñuu da naa da.
23251	MAT 2:13	Nu ni ka yaꞌa chaa tuꞌva un kuankoyo da, ti ni kaꞌan tuku ɨɨn ángel Yandios jiin José nuu ñujani, ti ni kachi: ―Kiꞌin suchi lulu jña jiin nana i, ti kuankoyo ichi ñuu Egipto naa ra. Ti yukan kunchuku ra naa ra undi na kachi maa ri tuku, chi kuni nanduku rey Herodes suchi lulu jña ja kaꞌni da i ―ni kachi ángel ya.
23253	MAT 2:15	Ti yukan ni kaꞌiin da undi ni jiꞌi rey Herodes. Yukan ni kundaa nava ni kachi Yandios ja ni kachi profeta na janaꞌan un: “Undi Egipto ni kana ri seꞌe ri.”
23254	MAT 2:16	Nu ni jini Herodes ja ni ka kuu ichi ini chaa tuꞌva un maa da. Ti ni kɨtɨ xaan tonto ini da, ti ni taꞌu da jniñu ja na kuū taka suchi kuachi iin uu kuiya, jiin taka suchi yɨɨ kuachi ga ja kanchuku ñuu Belén, jiin taka ga ñuu kaꞌiin yajni un. Siaꞌan ni saꞌa da, chi ja ni niꞌin vaꞌa da jnuꞌun nuu chaa tuꞌva un, chi ni ka kachi chaa un nasa ja ni kuu ja ni kaku Jesús.
23261	MAT 2:23	Nu ni ka jakoyo da yukan, ti kuankoyo da ñuu Nazaret. Yukan ni kunchuku da. Ti ni kundaa taka jnuꞌun ni ka kaꞌan profeta ja Jesús konani ya, “chaa ñuu Nazaret.”
23264	MAT 3:3	Ti sɨkɨ Juan jaꞌa kuu ja ni kaꞌan profeta Isaías na ni chaa da ɨɨn tutu siaꞌan: Kin kaꞌan ɨɨn chaa, kin kaꞌan undi nuu ñuꞌun teꞌe un, ti kachi da: “Koo tuꞌva ra naa ra, chi ja yajni chaa Jitoꞌyo. Ti kuni ja na kaka ndaa ra naa ra.” Siaꞌan ni chaa profeta Isaías nuu tutu na janaꞌan.
23267	MAT 3:6	Ti nu ni ka kachi i ja, ja ni ka nakani ini i naa i nuu kuachi i, ti ni skuanducha Juan i ini yucha Jordán.
23268	MAT 3:7	Suni ni ka jakoyo kuaꞌa chaa fariseo, ja ni ka kuu da chaa ka jito vaꞌa nuu ley Israel, jiin kuaꞌa chaa saduceo (chaa un ni ka kuu da ɨnga partido ja suni ka xnaꞌan da sɨkɨ nasa kuni kaꞌan ley Israel). Ni ka kii uu grupo un nuu skuanducha Juan, ti ni jini Juan ja nde kuaꞌa chaa un ni jakoyo. Ti ni nduxaan da nuu chaa un naa da, ti ni kachi da: ―Roꞌo ka kuu ra nanu koo xaan jiin seꞌe tɨ, chi ndevaꞌa xaan ka saꞌa ra. ¿Xi ka jani ini ra ja nama ra maa ra nuu nundoꞌo ja kuan kuu yajni nuu ra naa ra nu?
23269	MAT 3:8	Na kachi ri ja kava yɨñuꞌun ra naa ra nava na kuni ndaa yo ja, ja ni ka nakani ini ra nuu kuachi ra naa ra. Ti nava siaꞌan na nduu ra nanu ɨɨn yujnu vixi ja jaꞌa ndeꞌe vaꞌa, chi ka saꞌa ra jniñu vaꞌa. Ti siaꞌan ka stuu ra ja, ja ni ka nakani ndixia ini ra, ti ni ka xndoo ra kuachi ra.
23270	MAT 3:9	Ti tu kondoꞌo vixi ini ra naa ra ja kaꞌan ra: “Maa yo naa yo ka kuu yo jnaꞌan Abraham.” Tu kaꞌan ra siaꞌan, chi na kachi ri ja vasu undi yuū jaꞌa, ti kuu saꞌa Yandios ɨɨn jniñu ñaꞌnu ja na kuu i jnaꞌan Abraham, nu kuni ya.
23271	MAT 3:10	Ti nuu yɨvɨ ja tu ka kuni nakani ini i nuu kuachi un, ja iyo tuꞌva Yandios ja kuaꞌa ya nundoꞌo nuu i. Ti nundoꞌo ja kuaꞌa Yandios un kuu nanu ɨɨn chaa ja iyo tuꞌva da ja kin sandoo da nuu huerta da, ti kaꞌncha da yujnu ja tukaa jaꞌa ndeꞌe vaꞌa, ti skiꞌin nuu ñuꞌun ja na kayu. Suni siaꞌan kutuꞌva Yandios kuaꞌa ya nundoꞌo nuu yɨvɨ un.
23272	MAT 3:11	Jandaa kuu ja ruꞌu chi skuanducha ri roꞌo naa ra jiin nducha, ko kuan kuu yajni kɨvɨ kenda ɨɨn chaa kuu ñaꞌnu ga ja kuu ruꞌu. Ti nanu ja skuanducha da roꞌo naa ra ja kuaꞌa da Espíritu Santo ja kuncha ya jiin ra. Ti siaꞌan nanu sandoo ɨɨn ñuꞌun nuu kayu, suni siaꞌan sandoo Espíritu Santo undi ini ra naa ra. Ti chaa kuu ñaꞌnu un, tu kuu kandu ri nuu da, chi kuu ñaꞌnu ga da ja kuu ruꞌu.
23273	MAT 3:12	Ti sasɨɨn da yɨvɨ nanu ɨɨn chaa yɨjnɨ pala da ja xndeche da triu da, ti kendo da paja, savaꞌa da triu da ini veꞌe da, ti kaꞌma da paja un. Ti chaa un, chi kuaꞌa da nundoꞌo yɨvɨ jiin ɨɨn ñuꞌun ja tu ndaꞌva kuɨtɨ ―siaꞌan ni kachi Juan nuu chaa fariseo jiin chaa saduceo un.
23276	MAT 3:15	Ti ni kachi Jesús: ―Na koo siaꞌan vijna, chi kanuu ja na siuku yo taka jniñu ni taꞌu Yandios ―ni kachi ya. Yukan ti sa ni jantaꞌu Juan.
23278	MAT 3:17	Yukan ti ichi andɨvɨ ni kaꞌan Yandios jiin Jesús: ―Jaꞌa kuu seꞌe ri ja kundaꞌu xaan ini ri. Ti kusɨɨ xaan ini ri jiin ya ―ni kachi Yandios jiin seꞌe ya.
23280	MAT 4:2	Ti siaꞌan ni kundee ya uu xiko nduu kɨvɨ, ti uu xiko jakuaa, ni iyo ndicha ini ya. Yukan ti sa ni chaa ɨɨn soko ini ya.
23282	MAT 4:4	Ti ni kachi Jesús: ―Kachi nuu tutu Yandios: “Ansu jiin nɨnɨ staa kuchaku yɨvɨ naa i, chi suni kuu kuchaku i jiin taka jnuꞌun kaꞌan Yandios”, ―ni kachi Jesús.
23284	MAT 4:6	ti ni kachi tuku jaꞌuꞌu un jiin ya: ―Nu ndixia ra ja Seꞌe Yandios kuu ra, ti skanakava maa ra undi nuu ñuꞌun un, chi siaꞌan yoso nuu tutu: Na taꞌu Yandios jniñu nuu ángel ya ja na koto ya roꞌo. Ti nakindaꞌa ya roꞌo jiin ndaꞌa ya, nava tu tuji sɨꞌɨn ra nuu ni ɨɨn yuu. Kachi tutu, ni kachi jaꞌuꞌu un.
23285	MAT 4:7	Ti ni kachi tuku Jesús: ―Tuu, chi suꞌva yoso nuu tutu Yandios: “Koto maa keꞌe ga ra maa jitoꞌo ra Yandios”, kachi tutu ―ni kachi Jesús.
23287	MAT 4:9	ti ni kachi: ―Taka jaꞌa kuaꞌa ri nuu ra nu na jakunjitɨ ra ti chiñuꞌun ra ruꞌu ―ni kachi jaꞌuꞌu un.
23289	MAT 4:11	Yukan ti ni kuxio jaꞌuꞌu un nuu Jesús ti kuaꞌan. Ti sa ni ka chakoyo ángel Yandios, ti ni ka chindee i maa ya.
23290	MAT 4:12	Ti yukan ni niꞌin Jesús jnuꞌun Juan, chaa skuanducha un, ja kande da vekaa. Ti nu ni jini ya jnuꞌun un, ni kee ya ti kuaꞌan ya ichi ñuu Galilea.
23292	MAT 4:14	Ti yukan ni kundaa nava ni chaa profeta Isaías nuu tutu na janaꞌan:
23294	MAT 4:16	Yɨvɨ ka iyo kuachi kanchuku ñuu un, kanchuku i nanu nuu ñuñaa kuɨtɨ, chi tu ka jini i jnuꞌun Yandios. Ti yɨvɨ kanchuku nanu ndatɨ ñujiꞌi, ni ndinchaa ɨɨn ñuꞌun nuu i. Chi nu na nakuni ndaa i jnuꞌun ya, ti kuu i nanu ja ni ka ndundijin nduchi i. Siaꞌan ni kachi profeta Isaías.
23297	MAT 4:19	ti ni kachi Jesús jiin da: ―Kundikun ruꞌu naa ra, na choꞌo. Ja ni ka jnɨɨ xaan ra chāká, ko vijna ruꞌu, na xnaꞌan ri roꞌo nasa nastutu ra yɨvɨ. Ti xnaꞌan ra yɨvɨ un maa jnuꞌun Yandios ja na kandixia i ruꞌu ―ni kachi Jesús.
23298	MAT 4:20	Ti luego ni, ni ka xndoo da ñunu da ti kuankoyo da jiin Jesús.
23302	MAT 4:24	Taka yɨvɨ ñuu Siria ni ka niꞌin i jnuꞌun Jesús, ti ni ka janchaka i taka yɨvɨ ka jnaꞌan taka nuu kueꞌe nuu ya, jiin taka yɨvɨ ka jnaꞌan tachi xaan, jiin yɨvɨ ka jnaꞌan kueꞌe jiyɨꞌɨ, jiin yɨvɨ tɨkuku un. Ti ni saꞌa Jesús tajna i.
23304	MAT 5:1	Nu ni jini Jesús yɨvɨ kuaꞌa un, ti kuaꞌan ya xini ɨɨn yuku, ti yukan ni nukoo ya. Ti yukan ni ka ndututu yɨvɨ ka skuaꞌa jiin ya.
23306	MAT 5:3	Ti ni kachi Jesús: ―Na kachi ri ja kandichi Yandios jiin yɨvɨ ka iyo jnuꞌun kuiꞌya ini sɨkɨ ja ni ka nakani ini i. Ni ka nakani ini i ja tu ni iyo ni ɨɨn jniñu vaꞌa i nuu Yandios. Ti sɨkɨ yɨvɨ un chi jandaa kuu ja kɨvɨ i ndaꞌa Yandios ja na taꞌu ya jniñu nuu i. Ti jandaa kuu ja kɨvɨ i ñuu nuu taꞌu Yandios jniñu.
23314	MAT 5:11	Ti kachi ri ja kandichi Yandios jiin roꞌo naa ra ja nu na kaꞌan ndevaꞌa yɨvɨ nuu ra, kaꞌan i sɨkɨ ra ti kundio ini i roꞌo ja kuaꞌa i tau ra naa ra, ti chakuachi i roꞌo savaꞌa ni ga jnuꞌun ja sɨkɨ ruꞌu.
23315	MAT 5:12	Ti sɨɨ xaan na koo ini ra naa ra, chi na niꞌin ra taꞌu nuu Yandios. Suni siaꞌan ni ka saꞌa yɨvɨ jiin profeta ni taji ya ja ni kikoyo undi nuu. Suni ni ka ndiyo ini yɨvɨ maa da, siaꞌan nanu ka ndiyo ini yɨvɨ roꞌo vijna naa ra ―kachi ya.
23316	MAT 5:13	Siin Jesús kaꞌan ya, ti ni kachi ya: ―Roꞌo naa ra, ka kuu ra nanu ñɨɨ ja saꞌa asun ndeyu, chi kanchuku ndaa ra nuu ñuyɨvɨ jaꞌa. Ti nanu ja kanchuku ra siaꞌan, ka kuu ra nanu ñɨɨ ja kuu nuu ndeyu. Chi nu na naa xiko uꞌua ñɨɨ un, ti tukaa kuajniñu yo, chi suꞌva kacha yo kiꞌin, ja na kuañu niꞌnu yɨvɨ sɨkɨ naa i. Ti suni siaꞌan kuu jiin roꞌo, chi nu tu kanchuku ndaa ra nuu yɨvɨ ñuyɨvɨ jaꞌa, ti suni siaꞌan tukaa kuajniñu roꞌo ja kuu nuu Yandios.
23319	MAT 5:16	Suni siaꞌan kuni ya jiin roꞌo naa ra, ti saꞌa ra ja na ndundijin nuu taka yɨvɨ, ti nava na nakuni i taka jniñu vaꞌa ka saꞌa ra. Ti na nakuantaꞌu i nuu Tata ra Yandios, ya kancha undi andɨvɨ. Nakuantaꞌu i nuu ya vanua siaꞌan chindee ya roꞌo naa ra, ti vii vii kunchuku ra naa ra nuu ñuyɨvɨ.
23320	MAT 5:17	Koto kondoꞌo ini ra naa ra ja ni chaa ri xnaa ri ley Moisés, xi jnuꞌun ni ka xnaꞌan taka profeta. Tu xnaa ri jnuꞌun un, chi suꞌva vaji ri ja na siuku ri taka jnuꞌun un.
23323	MAT 5:20	Ti na kachi ri nuu ra ja nu na kunchuku ra nanu kanchuku chaa ka xnaꞌan ley Moisés jiin chaa fariseo yukan, yukan na ti tu kuñukun ini ra ja kɨvɨ ra ñuu nuu taꞌu Yandios jniñu.
23324	MAT 5:21	Ka jini ra naa ra ɨɨn jnuꞌun ni ka kaꞌan jnaꞌan ra na janaꞌan ja kachi: “Tu kaꞌni ra ndɨyɨ, chi nu ɨɨn yɨvɨ na kaꞌni ndɨyɨ ti kiꞌin yɨ nuu juez ja na xndichi da i.”
23325	MAT 5:22	Ko ruꞌu na kachi ri nuu ra ja nu ɨɨn yɨvɨ na kɨtɨ ini i nuu ñani jnaꞌan i, ti suni kundaꞌa da yɨvɨ un nuu juez. Nu na saꞌa ndevaꞌa i nuu ñani jnaꞌan i, ti kiꞌin i nuu junta kaꞌnu Israel ja na xndichi da maa i. Ti nuu nau yɨvɨ na kachi ja kakuꞌu xi ja tu iyo ndɨꞌɨ ini ñani jnaꞌan i, na kuñukuu ini i ja kiꞌin i nuu infiernu.
23329	MAT 5:26	Ti na kachi ndaa ri nuu ra naa ra, ja siaꞌan ni kundee ra vekaa un undi na chunaa ndɨꞌɨ ra ja tau ra nuu chaa un, ti sa kee ra kiꞌin ra.
23332	MAT 5:29	Ti nu nduchi kuaꞌa ra kuu ja ni ndeꞌe un, tava na kiꞌin. Chi vaꞌa ga ja nu ɨɨn ni nduchi ra na naa, ti ansu ja kiꞌin ra nɨ jiin yɨkɨ kuñu ra nuu infiernu.
23333	MAT 5:30	Ti nu ndaꞌa kuaꞌa ra kuu ja ni saꞌa ɨɨn kuachi, kaꞌncha na kiꞌin, chi vaꞌa ga ja nu ɨɨn ni ndaꞌa ra un na naa, ti ansu ja kiꞌin ra nɨ jiin yɨkɨ kuñu ra nuu infiernu.
23341	MAT 5:38	Suni ka jini ra ja ni ka kaꞌan yɨvɨ janaꞌan: “Nu ni stuji yɨvɨ nduchi ra, ti suni stuji nduchi maa i. Ti nu ni tava i jnuꞌun yoso ra, ti suni tava ra jnuꞌun yoso maa i.”
23345	MAT 5:42	Ti nu savaꞌa ni ga yɨvɨ na kakan nuu i ɨɨn ndajniñu nuu ra, kuaꞌa ndajniñu kuni i, ti koto siokani ra siaꞌan ni yɨvɨ un kiꞌin.
23348	MAT 5:45	Chi siaꞌan ti sa stuu ra maa ra ja yɨꞌɨ ra jiin maa Tata ra Yandios, ya kancha andɨvɨ. Chi maa ya kuu ja saꞌa ja ndii sɨkɨ yɨvɨ vaꞌa jiin yɨvɨ kueꞌe, ti suni jaꞌa ya sau ja kuu taka yɨvɨ un, ti yɨvɨ un suni kuu i jnaꞌan ra nuu ñuyɨvɨ jaꞌa.
23349	MAT 5:46	Ko nu roꞌo na kundaꞌu ini ra nuu nɨnɨ yɨvɨ ka kundaꞌu ini maa ra, ¿ti nau taꞌu ra iyo ja nu siaꞌan naa saꞌa ra nusa? Ti suni undi chaa ka jikan yaꞌu nuu puestu un ka saꞌa da siaꞌan.
23350	MAT 5:47	Ti suni nu na kanxiaꞌu ra jiin nɨnɨ yɨvɨ mani ra jiin, ti tu vaꞌa nu na saꞌa ra siaꞌan, chi undi yɨvɨ ja tu ka kandixia Yandios, suni siaꞌan ka saꞌa i.
23351	MAT 5:48	Ja yukan kuu ja koo ndaa ini ra jiin taka ni yɨvɨ. Ti siaꞌan kunchuku ndaa ra, chi Tata yo Yandios, ya kancha andɨvɨ, nɨnɨ iyo ndaa ini ya jiin yoꞌo naa yo ―ni kachi Jesús.
23352	MAT 6:1	Siin Jesús xndaku ya nuu yɨvɨ ka skuaꞌa jiin ya, ti ni kachi ya: ―Koto stuu ra ɨɨn jniñu ja ka saꞌa ra nuu yɨvɨ ja na ndeꞌe i roꞌo. Chi nu siaꞌan na saꞌa ra, ti Tata yo Yandios ja kancha andɨvɨ, tu kuaꞌa ya taꞌu ra.
23354	MAT 6:3	Ti roꞌo nu ka kuni ra chindee ra yɨvɨ ndaꞌu, ko kuaꞌa xeꞌe ra un nava tu kuni ni ɨɨn yɨvɨ.
23357	MAT 6:6	Ko roꞌo nu kuni kakantaꞌu ra, ndɨvɨ ini veꞌe ra, kasɨ yuxeꞌe ra, ti kakantaꞌu nuu Yandios nuu kande maa ɨɨn ni ya jiin ra. Ti jini ya jnuꞌun kaꞌan ra, ti maa ya na kuaꞌa taꞌu jikan ra nuu ya.
23360	MAT 6:9	Ja yukan kuu ja siaꞌan kakantaꞌu ra naa ra: Tata yo Yandios, ja kancha ni andɨvɨ, kava yɨñuꞌun yo nuu sɨvɨ ni, ti maa ni kuu ja kuñaꞌnu ga.
23362	MAT 6:11	Ti kuaꞌa ni staa nakaji yo vijna ja kuu ja ndendajnu yo ɨɨn kɨvɨ ɨɨn kɨvɨ.
23364	MAT 6:13	Koto maa kuaꞌa ni jnuꞌun ja kotojnuni jaꞌuꞌu un saña, ti suꞌva nama ni saña nuu nundoꞌo un. Chi maa ni xiin nuu taꞌu jniñu, ti maa ni kuu ja ndiso jniñu ñaꞌnu un. Ti ñaꞌnu ga na koo sɨvɨ ni sɨkɨ yo ja kuu saa ni. Ti siaꞌan na koo. Kachi ra naa ra.
23365	MAT 6:14	Ti ɨɨn jnuꞌun kanuu ja kakantaꞌu ra un kuu ja sakaꞌnu ini ra nuu yɨvɨ jito uꞌu roꞌo. Chi nu siaꞌan na saꞌa ra, ti suni maa Yandios, ya kancha andɨvɨ, sakaꞌnu ini ya nuu kuachi ra.
23367	MAT 6:16	Siin Jesús xndaku ya ti ni kachi ya: ―Nu ka kuni ra koo ndicha ini ra, koto sakuiꞌya ini ra naa ra nanu ka saꞌa yɨvɨ ja xndoo jnuꞌun Yandios jiin jnuꞌun i. Ka sakuiꞌya i nuu i ko so ja na kuni yɨvɨ ja ka iyo ndicha i. Na kachi ri nuu ra ja jiin yukan, ti ja ni ka niꞌin taꞌu i. Ti yukan ni kuu ndɨꞌɨ ja niꞌin i.
23374	MAT 6:23	Ko nu tu ndijin nduchi ra, ¿ti nasa kundijin ichi kiꞌin ra nusa? Ti ñuñaa kuaꞌan ra nu siaꞌan. Chi nu na ndaꞌva yɨtɨ un, ti nduva ra ti tuji ra. Ti tu kuu nasa ndoko ra, chi iyo xaan kaa ichi ñuñaa kuaꞌan ra un.
23376	MAT 6:25	Siin Jesús xndaku ya, ti ni kachi ya: ―Na kachi ri nuu ra naa ra, ja koto ma xndiꞌi ra ini ra ja kuu ja kaji ra xi ja koꞌo ra, ja na kuchaku ra, xi ja kuu saꞌma kuꞌun ra naa ra. Chi maa Yandios ni saꞌa ja chaku ra jiin yɨkɨ kuñu ra. Ti maa ya kuu ja kuaꞌa ja kaji ra jiin saꞌma kuꞌun ra.
23377	MAT 6:26	Ndeꞌe naa ra, kɨtɨ ka ndava nuu tachi un, tu naa jniñu ka saꞌa tɨ ja nastutu tɨ, ti savaꞌa tɨ kuꞌiin, ko Tata ra Yandios, ya kancha ya andɨvɨ, jaꞌa ya ja ka yee tɨ. Ko na kachi ri ja kanuu ga roꞌo naa ra ja kuu kɨtɨ ka ndava un.
23378	MAT 6:27	Ti ni tundo niꞌin ra naa ra vasu na xndiꞌi xaan ini ra jiin ja kuchaku ra, xi jiin ja kundio ini ra ja kusukun ga ra. ¿Va nu ja ndɨꞌɨ xaan ini ra jiin un, ti niꞌin ra kuu ra nu?
23381	MAT 6:30	Ti maa Yandios skuaꞌnu ya ita un, ti vii xaan na skutu ya i. Ko vasu vii xaan ni kanda vijna ti ijña ja ni ka ichi, ti tukaa ga kuni yo. Chi suꞌva kayu nuu ñuꞌun. Ja yukan kuu ja nu siaꞌan saꞌa Yandios ja jito vaꞌa ya ita un, ¿ti ansu kanuu ga roꞌo naa ra ja na koto vaꞌa ya nu? ¿Ndoo xaan ka ndɨꞌɨ ini ra nusa?
23382	MAT 6:31	Ja yukan kuu ja koto kachi ra naa ra: “¿Ndoo kaji yo vijna? ¿Ti nasa koꞌo yo vijna?” Xi kachi ra naa ra: “¿Nasa kuꞌun yo naa yo vijna?”
23383	MAT 6:32	Chi taka un ka kaꞌan yɨvɨ, ja tu ka nakuni i nau kuu Yandios. Ko roꞌo naa ra, iyo ɨɨn Tata ra ja kuu Yandios kancha andɨvɨ, ti ja jini ya ja taka un ka nandɨꞌɨ ra naa ra.
23385	MAT 6:34	Ti siaꞌan tu xndiꞌi xaan ini ra naa ra ja nasa koo ra ijña, chi taka ni kɨvɨ vaji nundoꞌo un, ti suni siaꞌan kuaꞌa ja ka nandɨꞌɨ yo vaji ɨɨn kɨvɨ ɨɨn kɨvɨ ―ni kachi Jesús.
23392	MAT 7:7	Siin Jesús xndaku ya, ti ni kachi da: ―Koto xndiꞌi ra ini ra, ja kakantaꞌu ra nuu Yandios. Siin kakantaꞌu ra nuu ya nanu ja kana ra xini ɨɨn yɨvɨ nu nandɨꞌɨ ra ɨɨn ndajniñu. Ti siaꞌan na kunisoꞌo ya ti kuaꞌa ya nau ja nandɨꞌɨ ra.
23393	MAT 7:8	Chi nu siin yo jikantaꞌu yo, ti kuaꞌa ya nuu yo. Chi nu nduku yo ti naniꞌin yo. Ti nu na kana yo ti kunisoꞌo ya.
23396	MAT 7:11	Roꞌo naa ra, vasu ka nchakuachi ra, ko suni iyo jniñu vaꞌa ka saꞌa ra ja ka nduku ra ja vaꞌa ja kuu seꞌe ra. Ti suni siaꞌan Tata ra Yandios, ya kancha andɨvɨ, kuaꞌa ya taka ja vaꞌa nu na kakan ra nuu ya naa ra.
23398	MAT 7:13	Siin Jesús xndaku ya, ti ni kachi ya: ―Na kachi ri ja iyo uu ichi naniꞌin ra, ɨɨn kuu ichi vaꞌa ti ɨnga kuu ichi nundoꞌo. Ti ichi nundoꞌo un tu yɨɨ kiꞌin ra, chi jicha xaan, ti nuña ja saꞌa ra nava kuni maa ra. Yukan iyo jnuꞌun ndichi ini, kuu siin ra jiin taka jnuꞌun ra, ko sandɨꞌɨ ni ga ichi un kande nuu jnaꞌnu ndatu ra, ti kuaꞌa yɨvɨ kuankoyo i ichi un, ko sandɨꞌɨ ni ga ichi un ti naa yɨvɨ un naa i.
23399	MAT 7:14	Ti ichi vaꞌa ja kuu ichi Yandios, viꞌi nchaa ni kaa, ti nde kuaꞌa yɨvɨ tu ka nanduku i ichi un, chi jaku ni yɨvɨ kuu ja ka naniꞌin ichi un, ti yukan kundikun i kuankoyo i jiin. Ti nuu ndɨꞌɨ ichi un, kuu nuu najaa i nuu Yandios. Ti yukan nanitaꞌu i ja na kuncha i jiin ya ja kuu saa ni ―ni kachi Jesús.
23401	MAT 7:16	Ti roꞌo naa ra tu ka jini ra ndoo ka ndoꞌo ini yɨvɨ un, nu ka ndoꞌo vaꞌa ini i xi tuu. Ko jiin jniñu saꞌa i un ti kuni ra naa yɨvɨ ka kuu i. Chi na kachi ri ja tu kuu kuniꞌin yo ndeꞌe tɨkaꞌya xini ɨɨn nuꞌiñu, xi kuniꞌin yo tɨchɨ vixi xini ɨɨn nuꞌiñu xaan.
23402	MAT 7:17	Ja yukan kuu ja taka yujnu vaꞌa kuaꞌa ndeꞌe vixi. Ti taka yujnu ka jaꞌa ndeꞌe kueꞌe tu kaji yo. Siaꞌan kuu yɨvɨ vaꞌa, chi ndoꞌo ini i saꞌa i ɨɨn jniñu vaꞌa. Ti yɨvɨ saꞌa ndevaꞌa un, mani jniñu kueꞌe ndoꞌo ini i.
23403	MAT 7:18	Ti yujnu vaꞌa un tu kuu kuaꞌa ndeꞌe kueꞌe, ni yujnu kueꞌe un, tu kuu kuaꞌa ndeꞌe vaꞌa. Yukan kuu ja ɨɨn yɨvɨ vaꞌa tu saꞌa ndevaꞌa i, ti yɨvɨ kueꞌe un nɨnɨ ka saꞌa ndevaꞌa i.
23404	MAT 7:19	Ti taka yujnu kueꞌe ja tu kee ndeꞌe vaꞌa xini un, kaꞌncha yo ti na kayu nuu ñuꞌun. Ti nu saꞌa yo siaꞌan jiin yujnu un, va jandaa ndixia kuu ja kuaꞌa Yandios ɨɨn nundoꞌo xaan nuu yɨvɨ kueꞌe un.
23406	MAT 7:21	Ansu tendɨꞌɨ yɨvɨ ndakuniꞌin sɨvɨ ri najaa i andɨvɨ nuu taꞌu Yandios jniñu, vasu na kachi i: “Niꞌin kuu jitoꞌo na, ti saña kuu seꞌe ni.” Yɨvɨ yukan tuu, chi nɨnɨ yɨvɨ siuku jniñu taꞌu Tata ri Yandios, ya kancha andɨvɨ. Yɨvɨ yukan ni kuu ja najakoyo.
23407	MAT 7:22	Nu na jaa kɨvɨ sandɨꞌɨ ni ga un, ti nde kuaꞌa yɨvɨ ndakuniꞌin sɨvɨ ri, ti kachi: “Niꞌin kuu jitoꞌo na, ti saña kuu seꞌe ni. Saña kuu ja ni ndiso jniñu nuu ni na ni kaꞌan na jnuꞌun ni. Ti jiin sɨvɨ ni ni ka keniꞌin na tachi xaan un kuankoyo, ti suni jiin sɨvɨ ni ni ka saꞌa na kuaꞌa ga jniñu ñaꞌnu”, kachi.
23409	MAT 7:24	Siin Jesús xndaku ya, ti ni kachi ya: ―Ja yukan kuu ja yɨvɨ kuni chunsoꞌo, na chunsoꞌo i, ti na saꞌa i jniñu taꞌu ri. Ti yɨvɨ un kuu i nanu ɨɨn chaa yukun ini, ja konuꞌun xaan ni saꞌa da veꞌe da, ti kunuu teyɨɨ ni skee da yuu ka ndiso nama veꞌe un.
23416	MAT 8:2	Ti ni tuꞌva ɨɨn chaa jnaꞌan kueꞌe ndɨꞌyɨ teꞌyu. Ni jakunjitɨ da nuu ya, ti ni kandaꞌu da jiin ya: ―Jitoꞌyo Jesús, nu kuni ni ti sandoo ni saña jiin kueꞌe na jaꞌa ―kachi da.
23418	MAT 8:4	Ti ni xndaku ya nuu da: ―Kuaꞌan, ti koto kani ra jnuꞌun nuu ni ɨɨn yɨvɨ ja, ja ni nduvaꞌa ra. Xnakan, kuaꞌan ti kiꞌin ra nuu sutu un, na kuni da ja, ja ni nduvaꞌa ra. Ti kundaꞌa nau ja soko ra nuu Yandios, siaꞌan nava kachi ley Moisés, nava na kuni yɨvɨ ja, ja ni kenchaa ndɨꞌyɨ un roꞌo ―ni kachi ya.
23421	MAT 8:7	Ti ni kachi Jesús: ―Maa ri na kin saꞌa tajna i ―ni kachi Jesús.