23214	MAT 1:1	Jaꞌa kuu ɨɨn lista taka yɨvɨ ni kikoyo nuu ñuyɨvɨ na janaꞌan jiin Cristo Jesús, ja ni kuu ya jnaꞌan David jiin Abraham.
23217	MAT 1:4	Aram ni kuu tata Aminadab, Aminadab ni kuu tata Naasón, Naasón ni kuu tata Salmón.
23218	MAT 1:5	Salmón ni kuu tata Booz, ti nana da ni kuu Rahab. Booz ni kuu tata Obed, ti nana da ni kuu Rut. Obed ni kuu tata Isaí.
23219	MAT 1:6	Isaí ni kuu tata rey David, ti rey nación Israel ja ni nani David jiin ñasɨꞌɨ Urías, ni ka kuu tata Salomón, ko ja ni jiꞌi Urías sa ni kaku Salomón.
23220	MAT 1:7	Salomón ni kuu tata Roboam, Roboam ni kuu tata Abías, Abías ni kuu tata Asa.
23224	MAT 1:11	Josías ni kuu tata Jeconías jiin uu ga ñani da. Ti kuiya yukan ni kaꞌiin yɨvɨ ñuu Israel presu nuu yɨvɨ ñuu Babilonia.
23225	MAT 1:12	Yukan na ti Jeconías ni kuu tata Salatiel, Salatiel ni kuu tata Zorobabel,
23226	MAT 1:13	Zorobabel ni kuu tata Abiud, Abiud ni kuu tata Eliaquim, ti Eliaquim ni kuu tata Azor.
23227	MAT 1:14	Azor ni kuu tata Sadoc, Sadoc ni kuu tata Aquim, Aquim ni kuu tata Eliud.
23228	MAT 1:15	Eliud ni kuu tata Eleazar, Eleazar ni kuu tata Matán, ja ni kuu tata Jacob.
23230	MAT 1:17	Ja yukan kuu ja undi uxi kuun yɨvɨ ni ka kuu ja ni kejaꞌa undi Abraham ti ni jaa undi David, ti uxi kuun ga tuku ja ni kejaꞌa jiin David, ti undi kuiya ni ka jaꞌan yɨvɨ Israel presu nuu yɨvɨ ñuu Babilonia. Ti uxi kuun ga tuku ja undi kuiya yukan, ti ni jaa kuiya ni kaku Cristo, ja ni taji Yandios ya, ndiso jniñu ñaꞌnu.
23233	MAT 1:20	Ni ndoꞌo ini da siaꞌan, ti ni kenda ɨɨn ángel ja junukuachi nuu Yandios. Ti ni kaꞌan ángel un jiin da nuu ñujani, ti ni kachi: ―José, roꞌo ja kuu ra jnaꞌan rey David na janaꞌan, koto yuꞌu ra ja kiꞌin ra María ja kuu ñasɨꞌɨ ra, chi seꞌe ñuꞌun chii ña un vaji nuu maa Espíritu Santo.
23234	MAT 1:21	Ti nu na kaku suchi lulu un, ti skonani ra i Jesús. Siaꞌan konani suchi lulu un chi maa i kuu ja nama sɨkɨ kuaꞌa ñanijnaꞌan i, yɨvɨ ka iyo kuachi ―ni kachi ángel Yandios un.
23236	MAT 1:23	Jakuꞌun seꞌe ɨɨn ñaꞌan lulu un, ti kuu i ɨɨn suchi yɨɨ. Ti suchi lulu un konani i Emanuel, ja kuni kaꞌan: “Kancha Yandios jiin yo.”
23237	MAT 1:24	Nu ni ndoto José, ti ni saꞌa da nava ni taꞌu ángel Yandios un jniñu. Ti ni jaka da María ja na kuu ña ñasɨꞌɨ da.
23239	MAT 2:1	Jesús ni kaku ya ɨɨn ñuu lulu nani Belén, ja kuu ɨɨn ndañuu Judea. Ti kuiya yukan ni kuu Herodes rey ja taꞌu jniñu nuu ñuu yukan. Ti ni jakoyo uni chaa ñuu kaꞌiin ichi nuu kaña ndikandii ñuu Jerusalén, ti chaa un ka kuu da chaa tuꞌva.
23240	MAT 2:2	Ti ka nduku jnuꞌun da: ―¿Nanu kande rey yɨvɨ ñuu Judea ja ni kaku un? Chi nuu andɨvɨ ichi nuu saꞌu ndikandii ni ka jini ri ɨɨn luceru jaꞌa seña ja, ja ni kaku i. Ti ja yukan kuu ja vekoyo ri jaꞌa ja na chiñuꞌun ri i naa ri ―ni ka kachi da.
23241	MAT 2:3	Nu ni jini rey Herodes jnuꞌun un, ti ni kejaꞌa kaña ii ini da, ti suni kuaꞌa yɨvɨ ñuu Jerusalén.
23242	MAT 2:4	Ti yukan na ti ni nastutu rey un taka sutu ka kuñaꞌnu jiin taka ga chaa ka xnaꞌan ley Israel un, ti ni ka jikajnuꞌun da nau ñuu ni kaku Cristo.
23243	MAT 2:5	Ti ni ka kachi chaa un: ―Ñuu Belén, ɨɨn ndañuu Judea, chi siaꞌan ni chaa profeta nuu tutu ja ni kachi da:
23244	MAT 2:6	Ti roꞌo yɨvɨ ñuu Belén, ja kanchuku ra ñuu Judá, tu ndaꞌu xaan kendo ra ja kuu nuu taka ga ñuu ka iyo nuu ñuyɨvɨ, chi jaꞌa kuu nuu kaña ɨɨn chaa kuñaꞌnu, ja koto ñuu ri Israel. Kachi tutu. Siaꞌan ni ka kachi chaa un nuu rey Herodes.
23245	MAT 2:7	Yukan na ti ni kana xeꞌe Herodes chaa tuꞌva un, ti ni jikajnuꞌun ndaa da nasa ja ni kuu ja ni kenda luceru un, na ni ka jini da.
23246	MAT 2:8	Yukan na ti ni taji da chaa un kuankoyo da ñuu Belén, ti ni kachi da: ―Kuankoyo naa ra ti nduku jnuꞌun ndaa ra nanu kancha suchi lulu un. Nu ni ka naniꞌin ra nuu kancha i, ti chakoyo ra ti kasjnuꞌun ra nuu ri nava suni na kiꞌin tu ruꞌu, kin chiñuꞌun ri i ―ni kachi da.
23247	MAT 2:9	Siaꞌan ni xndaku rey un nuu chaa tuꞌva un, ti kuankoyo da. Ti luceru jaꞌa seña ja ni ka jini da ichi nuu kaña ndikandii un, yoxnuu tuku nuu da naa da undi ni jaa nuu kancha suchi lulu un sa ni jakuɨñɨ.
23248	MAT 2:10	Nu ni ka jini chaa tuꞌva un ja ni jakuɨñɨ luceru un, ti ni ka kusɨɨ xaan tonto ini da naa da.
23249	MAT 2:11	Nu ni ka kɨvɨ da ini veꞌe un, ti ni ka jini da suchi lulu un kancha i, yɨjnɨ nana i María suchi. Ni ka jakunjitɨ da, ti ni ka nakuaꞌa da ja yɨñuꞌun suchi lulu un. Yukan na ti ni ka jiña da kaja da, ti ni ka jaꞌa da oro, suxia kutu vixi jiin ɨnga nuu suxia (ja nani mirra), ni kutaꞌu i.
23251	MAT 2:13	Nu ni ka yaꞌa chaa tuꞌva un kuankoyo da, ti ni kaꞌan tuku ɨɨn ángel Yandios jiin José nuu ñujani, ti ni kachi: ―Kiꞌin suchi lulu jña jiin nana i, ti kuankoyo ichi ñuu Egipto naa ra. Ti yukan kunchuku ra naa ra undi na kachi maa ri tuku, chi kuni nanduku rey Herodes suchi lulu jña ja kaꞌni da i ―ni kachi ángel ya.
23252	MAT 2:14	Yukan na ti ni kiꞌin José suchi lulu un jiin nana i, ti ni ka kee da jakuaa un kuankoyo da ichi ñuu Egipto.
23254	MAT 2:16	Nu ni jini Herodes ja ni ka kuu ichi ini chaa tuꞌva un maa da. Ti ni kɨtɨ xaan tonto ini da, ti ni taꞌu da jniñu ja na kuū taka suchi kuachi iin uu kuiya, jiin taka suchi yɨɨ kuachi ga ja kanchuku ñuu Belén, jiin taka ga ñuu kaꞌiin yajni un. Siaꞌan ni saꞌa da, chi ja ni niꞌin vaꞌa da jnuꞌun nuu chaa tuꞌva un, chi ni ka kachi chaa un nasa ja ni kuu ja ni kaku Jesús.
23256	MAT 2:18	Ni ka ndeꞌe xaan yɨvɨ ñuu Ramá, ti iyo xaan jnuꞌun kuiꞌya ini. Raquel kuu ñaꞌan ndeꞌe xaan jaꞌa seꞌe ña, ti tu kuni ndusɨɨ ini ña, chi ja ni ndɨꞌɨ i ni ka jiꞌi. Kachi tutu.
23257	MAT 2:19	Nu ni jiꞌi rey Herodes, ti ni kaꞌan tuku ɨɨn ángel Yandios jiin José nuu ɨɨn ñujani nuu kande da ñuu Egipto un, ti ni kachi:
23258	MAT 2:20	―Kiꞌin suchi lulu jña jiin nana i, ti nandeokuñɨ ñuu Israel, chi ja ni jiꞌi chaa kuni kaꞌni maa i un ―ni kachi ángel Yandios un.
23259	MAT 2:21	Yukan na ti ni kiꞌin José suchi lulu un jiin nana i, ti kuanoꞌon da ñuu Israel.
23260	MAT 2:22	Ko nu ni jini José ja Arquelao ni nukuɨñɨ da nuu tata da Herodes ti taꞌu da jniñu nuu ñuu Judea, ti ni yuꞌu da kiꞌin da yukan, chi ja ni iyo ɨɨn ñujani nuu da, ti kuaꞌan da ichi ñuu Galilea.
23265	MAT 3:4	Saꞌma Juan ni kuu jiin ixi camellu. Ni yɨꞌɨ ɨɨn sanchi ñɨɨ chii da. Ni yaji da ndɨkuaꞌyɨ jiin nduxi ñuñu yuku.
23266	MAT 3:5	Ni ka kii yɨvɨ ñuu Jerusalén, jiin yɨvɨ ndañuu Judea, jiin yɨvɨ ñuu kaꞌiin yajni yucha Jordán un, ti ni ka ñusoꞌo i jnuꞌun kaꞌan da.
23268	MAT 3:7	Suni ni ka jakoyo kuaꞌa chaa fariseo, ja ni ka kuu da chaa ka jito vaꞌa nuu ley Israel, jiin kuaꞌa chaa saduceo (chaa un ni ka kuu da ɨnga partido ja suni ka xnaꞌan da sɨkɨ nasa kuni kaꞌan ley Israel). Ni ka kii uu grupo un nuu skuanducha Juan, ti ni jini Juan ja nde kuaꞌa chaa un ni jakoyo. Ti ni nduxaan da nuu chaa un naa da, ti ni kachi da: ―Roꞌo ka kuu ra nanu koo xaan jiin seꞌe tɨ, chi ndevaꞌa xaan ka saꞌa ra. ¿Xi ka jani ini ra ja nama ra maa ra nuu nundoꞌo ja kuan kuu yajni nuu ra naa ra nu?
23273	MAT 3:12	Ti sasɨɨn da yɨvɨ nanu ɨɨn chaa yɨjnɨ pala da ja xndeche da triu da, ti kendo da paja, savaꞌa da triu da ini veꞌe da, ti kaꞌma da paja un. Ti chaa un, chi kuaꞌa da nundoꞌo yɨvɨ jiin ɨɨn ñuꞌun ja tu ndaꞌva kuɨtɨ ―siaꞌan ni kachi Juan nuu chaa fariseo jiin chaa saduceo un.
23274	MAT 3:13	Yukan ti ni kee Jesús ñuu Galilea, ti vaji ya ichi yucha Jordán nuu kande Juan ja na skuanducha da ya.
23283	MAT 4:5	Yukan ti kuaꞌan tuku jaꞌuꞌu un jiin ya ichi ñuu Jerusalén, ja kuu maa ñuu ii, ti ni kaa ya xini veñuꞌun kaꞌnu Israel,
23284	MAT 4:6	ti ni kachi tuku jaꞌuꞌu un jiin ya: ―Nu ndixia ra ja Seꞌe Yandios kuu ra, ti skanakava maa ra undi nuu ñuꞌun un, chi siaꞌan yoso nuu tutu: Na taꞌu Yandios jniñu nuu ángel ya ja na koto ya roꞌo. Ti nakindaꞌa ya roꞌo jiin ndaꞌa ya, nava tu tuji sɨꞌɨn ra nuu ni ɨɨn yuu. Kachi tutu, ni kachi jaꞌuꞌu un.
23289	MAT 4:11	Yukan ti ni kuxio jaꞌuꞌu un nuu Jesús ti kuaꞌan. Ti sa ni ka chakoyo ángel Yandios, ti ni ka chindee i maa ya.
23290	MAT 4:12	Ti yukan ni niꞌin Jesús jnuꞌun Juan, chaa skuanducha un, ja kande da vekaa. Ti nu ni jini ya jnuꞌun un, ni kee ya ti kuaꞌan ya ichi ñuu Galilea.
23291	MAT 4:13	Ko tu ni kendo ya ñuu Nazaret, chi kuaꞌan ya undi ñuu Capernaum, ɨɨn ñuu kande yajni yuꞌu mar Galilea, ja kendo nuu ñuꞌun ñuu Zabulón jiin ñuꞌun Neftalí, ti yukan ni kuncha ya.
23293	MAT 4:15	Ñuu Zabulón jiin ñuu Neftalí, ja kuu ɨɨn ichi kuaꞌan yajni yuꞌu mar, ichi nuu kaña ndikandii yucha Jordán, ti ñuu Galilea nuu kanchuku yɨvɨ ja tu ka kuu yɨvɨ Israel.
23296	MAT 4:18	Kuaꞌan Jesús yuꞌu mar Galilea, ti ni jini ya uu chaa kaꞌiin un, ɨɨn da kuu Simón ja suni nani da Pedro, ti ɨnga da kuu Andrés, ñani da. Kaꞌiin da ka jnɨɨ da chāká, ti ja ni ka chunde da ñunu da ini nducha,
23298	MAT 4:20	Ti luego ni, ni ka xndoo da ñunu da ti kuankoyo da jiin Jesús.
23299	MAT 4:21	Ni jika ya tɨꞌlɨ ga, ti ni jini ya kaꞌiin uu ga da, Jacobo jiin ñani da Juan, seꞌe yɨɨ Zebedeo. Kaꞌiin da ini ɨɨn barco jiin tata da, ka nachaa da ñunu da, ti ni kana Jesús xini da.
23301	MAT 4:23	Kuaꞌan Jesús nɨ ñuu Galilea, kuaꞌan ya xnaꞌan ya nuu yɨvɨ ini taka veñuꞌun yɨvɨ Israel ja na kutuꞌva yɨvɨ un jnuꞌun Yandios. Xnaꞌan ya nuu yɨvɨ nava taꞌu Yandios jniñu, ti suni kenchaa ya taka nuu kueꞌe ka jnaꞌan yɨvɨ.
23303	MAT 4:25	Kuaꞌa yɨvɨ ñuu Galilea ni ka ndikun ya, yɨvɨ ñuu Decápolis, yɨvɨ ñuu Jerusalén, jiin ñuu Judea, jiin yɨvɨ taka ñuu ka kendo ichi nuu kaña ndikandii yucha Jordán.
23320	MAT 5:17	Koto kondoꞌo ini ra naa ra ja ni chaa ri xnaa ri ley Moisés, xi jnuꞌun ni ka xnaꞌan taka profeta. Tu xnaa ri jnuꞌun un, chi suꞌva vaji ri ja na siuku ri taka jnuꞌun un.
23321	MAT 5:18	Na kachi ndaa ri nuu ra naa ra ja nɨ iyo ga andɨvɨ jiin ñuyɨvɨ, ni tu kuu kencha ri ni ɨɨn letra nuu ɨɨn jnuꞌun Yandios, undi na kuu taka nava kuni maa ya.
23322	MAT 5:19	Ja yukan kuu yɨvɨ tu ka jandatu nuu taka ley ni jaꞌa Yandios, vasu ɨɨn jniñu lulu, ja na xnaꞌan i nuu ɨnga yɨvɨ ja na saꞌa i, ti na kachi ndaa ri ja yɨvɨ un, tu kuu kɨvɨ i ini ñuu nuu taꞌu Yandios jniñu. Ko yɨvɨ jandatu ti xnaꞌan i nuu ɨnga yɨvɨ ja na kuandatu i, ti yɨvɨ yukan ndixia chi najaa i nuu taꞌu Yandios jniñu ti yukan nduñaꞌnu i.
23323	MAT 5:20	Ti na kachi ri nuu ra ja nu na kunchuku ra nanu kanchuku chaa ka xnaꞌan ley Moisés jiin chaa fariseo yukan, yukan na ti tu kuñukun ini ra ja kɨvɨ ra ñuu nuu taꞌu Yandios jniñu.
23325	MAT 5:22	Ko ruꞌu na kachi ri nuu ra ja nu ɨɨn yɨvɨ na kɨtɨ ini i nuu ñani jnaꞌan i, ti suni kundaꞌa da yɨvɨ un nuu juez. Nu na saꞌa ndevaꞌa i nuu ñani jnaꞌan i, ti kiꞌin i nuu junta kaꞌnu Israel ja na xndichi da maa i. Ti nuu nau yɨvɨ na kachi ja kakuꞌu xi ja tu iyo ndɨꞌɨ ini ñani jnaꞌan i, na kuñukuu ini i ja kiꞌin i nuu infiernu.
23326	MAT 5:23	Ja yukan kuu ja nu na kin soko ra nuu altar Yandios, ti nu ja ni jaa ra yukan, ti nukuꞌun ini ra ja kɨtɨ ini ñani ra nuu ra,
23327	MAT 5:24	xndoo ja yɨndaꞌa ra yukan nuu altar un, ti nandeokuñɨ ra, ti kin nundaka taꞌu ra nuu da. Yukan na ti sa kuu nandeokuñɨ ra, ti soko ra ja yɨndaꞌa ra nuu altar Yandios.
23328	MAT 5:25	Nu ɨɨn yɨvɨ na kankuachi jaꞌa ra ja tau ra xuꞌun nuu da, ti kiꞌin da jiin ra undi veꞌe juzgado. Xnakan ndaka taꞌu ra nuu da ichi kuankoyo ra nava tu xndichi da roꞌo nuu juez, chi nakuaꞌa juez un roꞌo nuu policia, ti chaa un chunde da roꞌo vekaa.
23338	MAT 5:35	Ni tu kachi ra ja ñuyɨvɨ kuu ja kuaꞌa jandaa jaꞌa ra, chi jaꞌa kuu nuu jañu ya jiin jaꞌa ya, chi maa ya xiin. Ni ja kuu ñuu Jerusalén, ja yukan tu kuaꞌa jandaa jaꞌa ra, chi yukan kuu ñuu chaa kuu Rey kuñaꞌnu ga ja taꞌu jniñu.
23339	MAT 5:36	Ni tu chisojnuꞌun ra ja kuu ixi xini ra. Sandau tu siuku ra, ti nasa kuu sama ra color ixi xini ra ti maa ya ni jaꞌa.
23353	MAT 6:2	Nu ka kuni chindee ra yɨvɨ ndaꞌu naa i, koto stuu ra nuu nɨ ñuu, nanu ka saꞌa yɨvɨ ja ka kaꞌan vixi i, ka jika i ichi, xi ini veñuꞌun Israel, ja jiin jnuꞌun i ka stuu i ja tu ka chiñuꞌun i jnuꞌun Yandios. Siaꞌan ka kaꞌan i nava na nakuaꞌa yɨvɨ ja yɨñuꞌun i nuu i maa i naa i. Ko jandaa na kachi ri nuu ra naa ra ja yukan ni kuu ndɨꞌɨ taꞌu i.
23356	MAT 6:5	Nu ka kuni kakantaꞌu ra naa ra, koto saꞌa ra nanu ka saꞌa yɨvɨ ja ka nu kujiin i ini veñuꞌun, xi jikɨ calle ja na kuni yɨvɨ nuu i, ja jiin jnuꞌun i ka stuu i ja tu ka chiñuꞌun i jnuꞌun Yandios. Ko na kachi ndaa ri ja jiin yukan ni, ti ja ka iyo taꞌu i.
23380	MAT 6:29	Ko na kachi ri ja ni Salomón, chaa ni kuu rey Israel na janaꞌan, tu ni suku da nanu ita un, vasu vii xaan ni kaa saꞌma da.
23390	MAT 7:5	Ko na kachi ri ja ka kuu ra nanu ja xndoo jnuꞌun Yandios jiin jnuꞌun, yɨvɨ ja tu jini ra ja xnakan ndeꞌe vaꞌa ra nasa kancha maa ra jiin kuachi ra, ti sa kuu kotonchaa ra ɨɨn kuachi lulu ka saꞌa ñanijnaꞌan ra.
23397	MAT 7:12	Ja yukan kuu ja kava yɨñuꞌun ra jiin yɨvɨ naa i, nava suni siaꞌan na nakuaꞌa i ja yɨñuꞌun roꞌo naa ra, chi siaꞌan taꞌu ley Moisés jniñu jiin taka ga tutu ni ka chaa profeta na janaꞌan―ni kachi Jesús.
23414	MAT 7:29	chi ndichi xaan ni xndaku ya jnuꞌun un, ja ni ɨɨn chaa ka xnaꞌan ley Israel un, tu ka xndaku da siaꞌan.
23418	MAT 8:4	Ti ni xndaku ya nuu da: ―Kuaꞌan, ti koto kani ra jnuꞌun nuu ni ɨɨn yɨvɨ ja, ja ni nduvaꞌa ra. Xnakan, kuaꞌan ti kiꞌin ra nuu sutu un, na kuni da ja, ja ni nduvaꞌa ra. Ti kundaꞌa nau ja soko ra nuu Yandios, siaꞌan nava kachi ley Moisés, nava na kuni yɨvɨ ja, ja ni kenchaa ndɨꞌyɨ un roꞌo ―ni kachi ya.
23419	MAT 8:5	Nu ni jaa Jesús ñuu Capernaum, ti ni kenda ɨɨn chaa kuu capitán, ja kuu chaa yɨndaꞌa ɨɨn ciento soldado, ka yɨꞌɨ jiin ejército ñuu Roma, ti ni kandaꞌu da jiin Jesús: ―Jitoꞌyo, kancha ɨɨn muzu na veꞌe na, katuu i jito, ni kuu tɨkuku i, ti uꞌu xaan tonto i ―kachi da.