23214	MAT 1:1	Anutulɨ Yesu en Mesia nɨmbɨ taleñguk endok soliilok kot sambat wɨn ñɨndɨñ: Yesu endɨ ama wapmañ Devit endok sambat, tɨmbi Devit endɨ Ablaamdok sambat.
23215	MAT 1:2	Ablaam wɨn Aisak endok beu, Aisak wɨn Jekop endok beu, tɨmbi Jekop wɨn Juda gɨta dal kwayañii endok besɨ.
23216	MAT 1:3	Juda wɨn Peles gɨta Sela endok beset. (Menjettok koi Tama.) Tɨmbi Peles wɨn Heslon endok beu, Heslon wɨn Ram endok beu.
23217	MAT 1:4	Tɨmbi Ram wɨn Aminadap endok beu, Aminadap wɨn Nason endok beu, Nason wɨn Salmon endok beu.
23218	MAT 1:5	Tɨmbi Salmon wɨn Boas endok beu. (Meñlok koi wɨn Rahap.) Tɨmbi Boas wɨn Obet endok beu. (Meñlok koi Rut.) Tɨmbi Obet wɨn Jesilok beu,
23219	MAT 1:6	Jesi wɨn ama wapmañ Devit endok beu. Tɨmbi Devit wɨn Solomon endok beu. (Solomon meñ wɨn dama Ulialok tamɨn pakuk.)
23220	MAT 1:7	Tɨmbi Solomon wɨn Reoboam endok beu, Reoboam wɨn Abia endok beu, Abia wɨn Asa endok beu.
23221	MAT 1:8	Tɨmbi Asa wɨn Jeosafat endok beu, Jeosafat wɨn Jeolam endok beu, Jeolam wɨn Usia endok beu.
23222	MAT 1:9	Tɨmbi Usia wɨn Jotam endok beu, Jotam wɨn Ahas endok beu, Ahas wɨn Hesekia endok beu.
23223	MAT 1:10	Tɨmbi Hesekia wɨn Manase endok beu, Manase wɨn Amon endok beu, Amon wɨn Josaia endok beu.
23224	MAT 1:11	Tɨmbi Josaia wɨn Jeoiakin gɨta dal kwayañii endok besɨ. Nain wolonda Babilon nasilɨ Islael amatam kaikan gɨñgɨnembi, endok kwelan kuñgulok yanañgɨp ñañgɨlɨñ.
23225	MAT 1:12	Yesulok solii Babilon ña pakɨlɨñ, walinin bɨkap Yesu en indañguk endok kot sambat wɨn ñɨndɨñ: Jeoiakin wɨn Sealtiel endok beu, Sealtiel wɨn Selubabel endok beu.
23226	MAT 1:13	Tɨmbi Selubabel wɨn Abiut endok beu, Abiut wɨn Eliakim endok beu, Eliakim wɨn Asol endok beu.
23227	MAT 1:14	Tɨmbi Asol wɨn Sadok endok beu, Sadok wɨn Akim endok beu, Akim wɨn Eliut endok beu.
23229	MAT 1:16	Jekop wɨn Josep endok beu. Tɨmbi Joseptɨ tamɨn Malia tɨmbɨmbi, Malialɨ wakan Yesu apmɨñguk, koi Mesia kɨtɨañ.
23230	MAT 1:17	Wɨndɨñda ama sambat Ablaamdok plon kusei kɨmɨpi bɨkap Devittok plon talelak wɨn 14, tɨmbi sambat wɨndɨñgangot Devittok plon kusei kɨmɨpi bɨkap Babilon ñañgɨlɨñ endok plon talelak wɨn 14, tɨmbɨ walinin ama sambat nombo inda-ta-bɨumbi, Mesia indañguk endok kunakunatsɨ wɨn bo 14got.
23231	MAT 1:18	Yesu Mesia indañguk wolok kasat wɨn ñɨndɨñ. Endok meñ Malia Josepta gɨñgɨt wɨlɨmɨñgɨlɨñ. Endɨ gama yakan nɨm kuñɨlɨmbi, Dɨndɨm Woñdɨ kundit tɨmbɨmbi, Malialɨ gwañgwa mɨnjɨp tɨñguk. Wɨndɨñ indañmɨñguk wɨn inda-dakleumbi,
23232	MAT 1:19	gɨñgɨtñɨn Josep endɨ biup nandɨñguk. Gan endɨ ep tɨndɨn kɨndem kuñgukta siñgi mayek nɨm mɨup nandɨñɨpi, gitakan biup nandɨñguk.
23233	MAT 1:20	Wɨndɨñ tɨmbepi nanandɨ kena tɨ-kuñɨlɨmbi, Wopum Anutulɨ añelo no nɨ-mulɨmbi, lat plon indañmɨmbi nɨñguk, “Josep, ama wapmañ Devit endok komblin, dɨk ñɨndɨñ nandɨ: Malia gwañgwa mɨnjɨp tɨlak wɨn Dɨndɨm Woñ endoññan nanin, wala tɨmbi dɨk en tamga tɨmbep nɨm mɨsɨwɨñ.
23234	MAT 1:21	Gwañgwa apmekak en wakan amatamñii yomjɨlok toptop plon nanin epmekak, wala tɨmbi koi Yesu kɨtɨukañ.” Añelolɨ wɨndɨñ nɨñguk.
23235	MAT 1:22	Wopumdɨ plofet ama no damañgan kuñguk endok man plon ñɨndɨñ indauktok eñguk, “Nandañ. Wembe sim ama gɨta gama nɨm douñguk nolɨ gwañgwa mɨnjɨp tɨmbi, gwañgwa apmɨumbi, endok koi Emanuel kɨtɨnekalɨñ.” (Kot wolok kusei wɨn ñɨndɨñ, ‘Anutulɨ nɨn gɨta kulak’). Manda walɨ bien indauktok nepek wɨndɨñ Malialoñ indañmɨñguk.
23237	MAT 1:24	Tɨmbi Joseptɨ dounan nanin mɨlapi, Wopumdok añelolɨ molo manda nɨñguk wolok tuop klembi tɨñguk. Endɨ tamɨn Malia nañgɨlɨmbi, ilnan ñañgɨmɨk.
23238	MAT 1:25	Tɨmbi endɨ wapat tamdok kuñgu gama nɨm kuñgɨmɨknan Malialɨ gwañgwa apmɨumbi, Joseptɨ gwañgwa wolok koi Yesu kɨtɨñguk.
23239	MAT 2:1	Elottɨ Juda amatamdok ama wapmañ palɨñɨlɨmbi, Yesu gwañgwalɨ Betleem it kwelan, Judia distrik wandɨñ indañguk. Tɨmbi soliña nandɨ-tale amalɨ maim lambɨlak kandañ nanin bɨmbi, Jelusalem it kwelan tombi
23240	MAT 2:2	e-nandɨmbi eñgɨlɨñ, “Gwañgwa Juda amatamdok ama wapmañ kuuktok indak endɨ kwet delok patak? Nɨndɨ endok soliña maim lambɨlaknan indaumbi kañbi, ‘Mɨlelem tɨñmɨna’ embi kle bamɨñ.”
23241	MAT 2:3	Tɨmbi ama wapmañ Elot endɨ manda wɨn nandɨmbi, nandum mɨlatañguk, tɨmbi amatam Jelusalem kuñgɨlɨñ gɨtɨk endɨ bo wɨndɨñgangot tɨñgɨlɨñ.
23243	MAT 2:5	Eumbi tambane nɨñgɨlɨñ, “Betleem it kwelan, Judia distrik kandañ. Neta, plofet ama nolɨ Anutulok manda no ñɨndɨñ youp biñguk patak,
23244	MAT 2:6	‘Betleem it kwet Judia kwelan, dɨkok kandañ telak dama no indambi, Islael amatamnai yanañgɨpi yambɨ-dɨkñeukak, wala tɨmbi dɨk Juda it kwet damandama tañ dɨwɨn endok pɨmbɨñ nɨm. Nɨm sɨnɨk.’”
23245	MAT 2:7	Tɨmbi Elottɨ manda wɨn nandɨmbi, soliña nandɨ-tale ama telak gitak en-tiañeum bɨumbi, soliña walɨ dawanda sɨnɨk indañguk wolok en-nandɨ-kɨliñ eumbi nɨ-dakleñgɨlɨñ. Nɨ-dakleum nandɨmbi,
23246	MAT 2:8	Betleem ñanelɨñdok en-mupi eñguk, “Sɨndɨ ñambi, e-lonjɨ tɨ-kɨliñ embi, gwañgwa wɨn tɨmbɨ indanekalɨñ. Tɨmbɨ indaumbi, nombo undane bɨm nanbɨm nandɨmbi, nak bo wɨndɨñgangot ñambi, mɨlelem tɨñmetat.”
23247	MAT 2:9	Wɨndɨñ eumbi, endɨ Jelusalem bimbi, Betleem ñañgɨlɨñ. Telak plon ñañɨpi, soliña maim lambɨlaknan kandañ kañgɨlɨñ walɨ bɨndambo inda-sembi, telak dama tɨ-semum ñambi, Betleem tomgɨlɨñ. Tombɨmbi, soliñalɨ gwañgwa pakuk it wolok plon ña kwambɨñ dam pakuk.
23249	MAT 2:11	it wolok gɨnañnan loñgɨlɨñ. Lombi, gwañgwalɨ meñat palɨmbi kañgɨlɨñ. Kañbi mɨlelem tɨ-ñɨmbi, nepek kusei kusei tuan loloñ mep bɨñgɨlɨñ wɨn jimbi, tɨmɨt pɨsapi, sɨmba kɨndemda mɨñgɨlɨñ. Wɨn gol wakɨt tuk mɨlɨñ kɨndem siñgin plon saplesaplelok, ba nepek mɨlɨñ kɨndem sinjilok wandin mɨñgɨlɨñ.
23250	MAT 2:12	Tɨmbi Anutulɨ doulat plon Elottok kandañ nɨm undane ñanelɨñdok molo manda enbɨmbi, endɨ telak tambon nolok isɨ kuseinan ñanepi ñañgɨlɨñ.
23251	MAT 2:13	Soliña nandɨ-tale amalɨ ña-taleumbi, Wopumdok añelo nolɨ doulat plon Joseptoñ indañmɨmbi nɨñguk, “Ama wapmañ Elot endɨ mik amañii gwañgwa ñɨn lonjɨmbi wɨlɨ kɨmnelɨñdok en-mulepi tɨlak. Wala tɨmbi dɨk mɨlapi, gwañgwa meñat yanañgɨlɨmbi, Isip kwelan pi ñambi, wandɨñ kunekalɨñ, nak undane bɨmbɨlok ganbetat wolok tuop.”
23252	MAT 2:14	Eumbi, Joseptɨ mɨlapi, gwañgwa meñat yanañgɨlɨmbi, tim Isip kwelan ñanepi ñañgɨlɨñ.
23253	MAT 2:15	Ñambi, wandɨñ pat-ta-kuumbi, Elottɨ sembɨñguk. Wopumdɨ plofet ama nolok man plon ñɨndɨñ indauktok eñguk, “Nɨñana Isip kwelan kuumbi kɨtɨñmambi bɨñguk.” Wɨn manda walɨ bien indauktok wakan endɨ Isip kwelan ña kuñgɨlɨñ.
23254	MAT 2:16	Elottɨ soliña nandɨ-tale amalɨ juluñɨt tɨñmɨñgɨlɨñ wɨn ka-nandɨ-tombi, gimbɨt kolan tɨmbi, mik ama en-mulɨmbi, Betleem it kwelan ba kwet dɨwɨn ñasɨñgan pakañ wandɨñ ñañgɨlɨñ. Ñambi, gwañgwa gwɨlat tɨpet nɨm makleñgɨlɨñ wɨn gɨtɨk yandɨpmum kɨm-taleñgɨlɨñ. Neta, soliña nandɨ-tale amalɨ Elotta ñɨndɨñ nɨñgɨlɨñda tɨmbi, “Nɨndɨ soliña wɨn ka-ta-bɨnambi, gwɨlat tɨpet tɨlak.”
23256	MAT 2:18	“Rama it kwelan kwawa indaumbi, mano kwɨlɨm wopum tañ. Wɨn Resellok komblinñii endɨ gwañgwanjii gɨtɨk kɨm tale-sɨnɨk tañgɨlɨñda kut-blambla eumbi, binelɨñdok en-busumbusuk tɨ nɨm ka biañ.”
23258	MAT 2:20	“Gwañgwa wɨlɨ kɨmbektok eñgɨlɨñ endɨ ip gɨtɨkkan kɨm-taleñgɨlɨñ, wala tɨmbi dɨk mɨlapi, gwañgwa meñat yanañgɨlɨmbi, Islael kwelan undane ñawɨt.”
23259	MAT 2:21	Eumbi mɨlapi yanañgɨpi, Islael kwelan undane bɨñguk. Bɨ tombi,
23260	MAT 2:22	‘Elottok nɨñañ Akelao endɨ beulok kɨnjan Judia distriktok ama wapmañ indambi yambɨ-dɨkñelak’ gɨñgɨt wɨn nandɨmbi, kwet wandɨñ ña kuupi mɨsɨñguk. Gan lat plon molo manda nandɨmbi, Galili distrik wandɨñ ñambi,
23261	MAT 2:23	it kwet no koi Nasalet wandɨñ ña pat-kuñguk. Plofet amalɨ Mesiala “Nasalet ama nɨnekalɨñ” eñgɨlɨñda tɨmbi Joseptɨ wandɨñ ña papi kuñɨlɨmbi, manda walɨ bien indañguk.
23264	MAT 3:3	Wɨn Yoanelañgan plofet Aisaialɨ manda ñɨndɨñ embi youkuk patak, “Kwet kambaññan sɨlaninnan ama nolɨ ñɨndɨñ kɨtɨlak, ‘Wopumdok telak tɨ-ñɨmbi, tɨ-dɨndɨme kena tɨñmɨnekalɨñ.’”
23265	MAT 3:4	Yoanelɨ plofet ama no nomɨk dasidasin kamel domdɨ tɨndɨn wɨn dasimbi, boñgɨunan bɨt gwɨlaptɨ tembi pa kulɨñguk. Tɨmbi endok nanañ wɨn gotak gɨta bupit tuk koñgom kli gɨnañ nanin epbi pa nalɨñguk.
23267	MAT 3:6	yomjɨ e-jamilaumbi, Jodan tuknan gɨnan tambatambatok tuk i-semlɨñguk.
23268	MAT 3:7	Tɨmbi endɨ Falisi ba Sadusi ama asup tuk inepi bɨum yambɨmbi, ñɨndɨñ enguk, “Sɨndɨ ama manjɨ manbenjɨ malet upmat nomɨk. Anutulɨ kolanjɨlok tuan ombɨ-samepi tɨlak. Sɨndɨ nokoñ bɨmbi, ñɨndɨñ nandañ ba, ‘Tuk inetamɨñda, endok gɨmbɨt wɨlambane-kotnetamɨñ’? Nanandɨnjɨ walɨ bien nɨm tɨlak!
23270	MAT 3:9	Nɨm kañbi, gɨnañjɨlɨ manda juluñ ñɨndɨñ enelɨñ, ‘Nɨndɨ Ablaamdok sambatta tɨmbi kolandok kɨnjan nɨm tɨkenekamɨñ.’ Nak sanba nandɨwɨt: Anutulɨ gumañ eumbi, sɨndok kɨnjan kawat ñalɨ Ablaamdok sambat indanelɨñ!
23271	MAT 3:10	Kapinoñgo ipkan komba kuseinan kɨmɨkɨmɨlɨn patak, wala tɨmbi kombalɨ bien kɨndem nɨm pa laliyañ wɨn gɨtɨk jɨnɨmbi, komba gɨnañ silok.
23272	MAT 3:11	Amatam dɨwɨsɨlɨ gɨnañjɨ tambaneñgɨlɨñ wɨn sambɨ-nandɨnelɨñdok nak tukgot i-samlet. Gan ama no siñgina kandañ indaukak endɨ Dɨndɨm Woñ gɨt komba dɨndɨn i-samekak. Endɨ loloñ sɨnɨk, nak kambak ñandin ñalɨ kesi gwɨlap kiundɨlɨmettok tuop nɨm.
23273	MAT 3:12	Endɨ amatam kɨndem ba kolan ep danbepi tɨlak, wɨn amalɨ plaua nanañ mɨnjɨp gɨt gwɨlap ep danbi, bien wɨsɨ-kopi, gwɨlap ba kɨlɨkɨlɨk siu dɨlak, wɨndɨñgangot ama walɨ kɨndesɨ epbi, kolasɨ komba kɨmkɨm nɨmnat gɨnañ ep siu dɨnekalɨñ.”
23274	MAT 3:13	Nain wolonda Yesulɨ Galili distrik bimbi, Jodan tuknan ña tombi, Yoanelɨ tuk iñmektok nɨñguk.
23275	MAT 3:14	Gan Yoanelɨ Yesulok kusei ka-nandɨ-tombi, “Wɨndɨñ nɨm” embi, kɨmɨsip ñɨmbi nɨñguk, “Dɨk mek nak tuk i-nameñ ñak. Nɨtekta tɨmbi nokoñ bɨlañ?”
23276	MAT 3:15	Gan Yesulɨ tambane nɨñguk, “Man ñɨndɨñgɨt nandɨ-nambi, nak elet wɨndɨñ tɨ! Wɨndɨñ tɨñɨpi, Anutulɨ dɨndɨm kuñgula elak wɨn tuopkan kɨmɨt-klendetamɨk.” Wɨndɨñ eumbi nandɨñɨmbi, gɨnan tambatambattok tuk iñmɨñguk.
23277	MAT 3:16	Iñmɨ-taleumbi, wolongan tuk pawan lambɨ ipi kañguk wɨn: kunum tombɨmbi, Anutulok Woñdɨ mambaip wandin endok plon pɨumbi kañguk.
23278	MAT 3:17	Kañɨlɨmbi, kunum gɨnañ nanin manda no ñɨndɨñ kɨtɨu pɨumbi eñguk, “Ñɨne nokok nɨñana sɨnɨk. Nak gɨnañnalɨ en kasɨlembi, nandɨ-koñgom tɨñmɨlet.”
23279	MAT 4:1	Yesulɨ tuk i-taleumbi, Satandɨ tɨ-kuyuk tɨñmektok Dɨndɨm Woñdɨ en nañgɨlɨmbi, kwet kambaññan sɨlaninnan ñañguk.
23280	MAT 4:2	Ñambi, tim sandap 40 nanañ gɨtɨk kɨmɨsip tɨ-talembi, nanañ gawat kuñguk.
23281	MAT 4:3	Tɨmbi tɨ-kuyuk amalɨ endoñ bɨmbi nɨñguk, “Tɨkap dɨk Anutulok Nɨñañ sɨnɨk kulañda, kusaka tɨmbɨ dakleuktok kawat ñɨ pakañ enbɨmbi, kɨnjan nanañ indawɨt.”
23282	MAT 4:4	Eumbi, mandan wɨlambane-kopi tambane nɨñguk, “Anutulok mandan ñɨndɨñ youyoulɨn patak, ‘Nanañlɨñgot kuñgu nɨm mɨlak. Nɨm. No en Anutulok man mandan kɨmɨt-klembi tañgonelakta endɨ wakan kuñgunat tɨlak.’”
23284	MAT 4:6	nɨñguk, “Ale. Dɨk Anutulok Nɨñañ sɨnɨkta, dɨkopi ma pɨ! Nekta, manda ñɨndɨñ youyoulɨn patak, ‘Anutulɨ añeloñii gambɨ-dɨkñenelɨñdok enbɨmbi, dɨkok pɨuñda kɨsɨlɨ gepmumbi, kawat nolɨ kesɨka no nɨm youlekak.’”
23285	MAT 4:7	Eumbi, Yesulɨ tambane nɨñguk, “Nɨm. Manda nombo ñɨndɨñ youyoulɨn patak, ‘Dɨk Molomga Anutu endok gembɨn inda-dakleuktok tɨ-kuyuk nɨm tɨñmekañ.’”
23286	MAT 4:8	Wɨndɨñda Satandɨ nombo nañgɨpi, kwet jañgɨn ombap sɨnɨk no wolok plon lo kɨmɨpi, kwet gɨtɨk wolok gembɨn ba paman daulɨmɨñguk.
23287	MAT 4:9	Daulɨmbi nɨñguk, “Tɨkap dɨk naka mɨlelem tɨ-nambi, nan-wowoñ tɨmbetañda, nepenepek kalañ ñɨn gɨtɨk sɨnɨk dɨkok bi-gametet.”
23288	MAT 4:10	Eumbi nɨñguk, “Satan, dɨk nambimbi ñau! Manda ñɨndɨñ youyoulɨn patak, ‘Dɨk Molomga Anutu en noñganda mɨlelem tɨ-ñɨmbi, kuñguñga endok gɨñgɨt wɨlɨmekañ.’”
23289	MAT 4:11	Yesulɨ wɨndɨñ eumbi, Satandɨ kak bim ñaumbi, añelolɨ bɨm tɨmbɨ platañgɨlɨñ.
23290	MAT 4:12	‘Yoane tɨkembi, it kwambɨñ gɨnañ kɨmɨlɨm patak’ gɨñgɨt walɨ Yesulok pawañ gɨnañ pɨumbi, nain wolondañgan endɨ Judia distrik bimbi, Galili distrik undane ñañguk.
23291	MAT 4:13	Gan endɨ il kusei Nasalet wandɨñ nɨm kuñguk, endɨ Kapaneam it kwelan pit mɨlat tɨmbektok wandɨñ ñambi kuñguk. It kwet wɨn Galili tuk guañ baliliñ patak. Kwet wɨn sambat tɨpettoñ, wɨn Sebulon gɨt Naptali, endok kweset.
23292	MAT 4:14	Plofet amalɨ nepek indauktok eñguk wɨn inda-dakleuktok Yesulɨ Kapaneam ñañguk. Neta, plofet Aisaialɨ ñɨndɨñ youkuk,
23293	MAT 4:15	“Sebulon gɨta Naptali endok kweset, wɨn Galili kwet, wandɨñ amatam asuptɨ kuañ, Judalok sambat endɨñgot nɨm. Kwet wɨn telak Galili tuk guañnan ñalak wandɨñ patak, Jodan tuk tambon kandañ. Amatam wandɨñ kuañ enda ñɨndɨñ elet:
23294	MAT 4:16	amatam yomjɨlok kɨlɨm gɨnañ kuañ enda Anutulɨ enlok kolsalen wopum kolɨ sale-semguk, tɨmbi kɨmkɨmlok gɨñgɨt kuañ endok kañdañ bo saleñguk.”
23296	MAT 4:18	Tɨmbi nain nola Yesulɨ Galili tuk guañ baliliñnan ñañɨpi, pis tiatia ama tɨpet, dakwaya yambɨñguk, wɨn Simon koi no Petlo, tɨm kwayañ Andlu. Endɨ guañnan pis tiatia lɨkset kop palɨmbi,
23297	MAT 4:19	Yesulɨ yambɨm enguk, “Sɨtɨ bɨmbi, nak nep kle-kuumbi, nak ama tiatia kena san-daut tɨ-sametat.”
23298	MAT 4:20	Eumbi, wolongan lɨkset bimbi, Yesu kle ña en gɨta kuñgɨmɨk.
23299	MAT 4:21	Tɨmbi Yesulɨ yousɨ ñañɨpi, ama dakwayañgot tɨpet nombo ep tɨmbɨ indañguk, wɨn Sebedilok nɨñañiit Yakobo gɨt kwayañ Yoane. Endɨ beset Sebedi gɨt kɨkeñ plon papi, pis tiatia lɨksɨ gɨlɨne-pakɨlɨñ. Tɨmbi Yesulɨ kɨtɨ-semumbi,
23300	MAT 4:22	wolongan beset gɨt kɨkeñ kak bimbi, Yesu kle ña en gɨta kuñgɨmɨk.
23301	MAT 4:23	Tɨmbi Yesulɨ Galili distrik tuop kle-gɨmbut kuñguk. Kuñɨpi, amatam it kiyaunjɨ gɨnañ enɨ-daut tɨ-sembi, Anutulɨ amatam nɨtek yambɨ-dɨkñelak wolok gɨñgɨt manda kɨndem eu pɨumbi, amatam jɨmbat kusei kusei inda-semguk ep tɨmbɨ kɨndem dañgɨlɨñ.
23302	MAT 4:24	Endɨ wɨndɨñ tɨmbɨmbi, koi gɨñgɨttɨ Silia provins tuop pɨndɨ dañguk. Tɨmbi amatamdɨ jɨmbatsɨat gɨtɨk endoñ yanañgɨpi bɨñgɨlɨñ, wɨn ama jɨmbat ba pɨñgɨp gawat kusei kusei inda-semguk, ba ama yal kolanjɨat, ba ama kɨm katap tañgɨlɨñ, ba ama kesɨt kuñgulok tuop nɨm gɨtɨkkan endoñ yanañgɨp bɨumbi, ep tɨmbɨ kɨndem dañgɨlɨñ.
23303	MAT 4:25	Tɨmbi amatam kɨmɨn wopum Galili nanin, ba Dekapolis, Jelusalem, Judia, ba Jodan tuk tambon kandañ nasi endɨ endoñ pa bɨmbi kle kuañgɨlɨñ.
23304	MAT 5:1	Tɨmbi Yesulɨ ama kɨmɨn wopum kle kuñgɨlɨñ yambɨmbi, kwet kɨmɨnnan lombi pipakuk. Pipalɨmbi, gwañgwañiilɨ endoñ bɨm kɨmɨn tɨmbɨmbi,
23306	MAT 5:3	“Amatam Anutulok dainan nɨsɨla nandum pɨmbɨñen tɨlak endɨ wakan Kunum Molomdɨ yambɨ-dɨkñelak, wala tɨmbi endɨ amatam dɨwɨn yapma kle-pakañ.
23307	MAT 5:4	Tɨ-blamblae tɨmbi mano tɨ-kuañ endɨ wakan Anutulɨ en-busumbusuk tɨ-semekak, wala tɨmbi endɨ amatam dɨwɨn yapma kle-pakañ.
23308	MAT 5:5	Kayombɨnembi kuañ endɨ wakan Anutulɨ kwet gɨtɨk endok gɨñgɨt wɨsem-taleñguk wɨn kasɨlenekalɨñ, wala tɨmbi endɨ amatam dɨwɨn yapma kle-pakañ.
23309	MAT 5:6	Anutulok dainan dɨndɨm kunelɨñdok nandɨ-koñgom wopum tañ endɨ wakan Anutulɨ ep tɨmbɨ plap taumbi, wolok tuop tɨnekalɨñ, wala tɨmbi endɨ amatam dɨwɨn yapma kle-pakañ.
23310	MAT 5:7	Nosiila gɨnañ busuk tɨ-semañ enda wakan Anutulɨ wɨndɨñgot gɨnañ busuk tɨ-semekak, wala tɨmbi endɨ amatam dɨwɨn yapma kle-pakañ.
23311	MAT 5:8	Gɨnañjɨ Anutulañgot biñmañ endɨ wakan kunum gɨnañ ñambi, Anutu kanekalɨñ, wala tɨmbi endɨ amatam dɨwɨn yapma kle-pakañ.
23312	MAT 5:9	Mik gimbɨt nain plon kulan busuk tɨmbɨ indañ endɨ wakan Anutulɨ ‘wembe gwañgwanai’ enbekak, wala tɨmbi endɨ amatam dɨwɨn yapma kle-pakañ.
23313	MAT 5:10	Amatam Anutulok man tañgoneañda tɨmbi, mɨlap kusei kuseilɨ inda-semlak endɨ wakan Kunum Molomdɨ yambɨ-dɨkñelak, wala tɨmbi endɨ amatam dɨwɨn yapma kle-pakañ.
23314	MAT 5:11	Kwapme kwapme amatamdɨ sɨndɨ gɨñgɨtnai kuañda tɨmbi kosɨ tɨmbɨ kolaumbi, mɨlap kusei kusei sambi, juluñɨt manda kolan kusei kusei sɨndok plon embi, siñgiñjɨ siañ, nain wolonda sɨndɨ amatam dɨwɨn yapma kle-pakañ.
23315	MAT 5:12	Neta, tuanjɨ wopum kunum gɨnañ pat-samlak, wala tɨmbi walenjɨ kɨndem daumbi, sɨlɨsɨlɨ tɨnekalɨñ. Amatamdɨ plofet ama damañgan kuñgɨlɨñ enda bo wɨndɨñgangot mɨlap kusei kusei tɨ-semmañgɨlɨñ.”
23316	MAT 5:13	Yesulɨ yousɨmbi, gwañgwañiila ñɨndɨñ enguk, “Palañdɨ kena tɨlak wolok tuop sɨndɨ amatam gɨtɨktok boñgɨpsɨnan wɨndɨñgangot tañ. Gan palañdok koñgom pɨ-taleumbi, nek ñala bɨndambo koñgom dawɨk? Wɨndɨñ tɨndɨlok tuop nɨm. Palañ wandin walɨ kena nɨmnat, wɨn slak kwet plon yalɨmulɨm ñaumbi, ama kesɨsɨlɨ yali-pañgɨpmañ.
23317	MAT 5:14	It kwet no jañgɨnnan indañgan palɨmbi, nepek nolɨ nɨm masipmek. Wɨndɨñgangot sɨndɨ kwelalok amatam endok kolsalen.
23318	MAT 5:15	Ama nolɨ kolsalen pɨndopi, kambottɨ tapliwɨk ba? Nɨm a. Endɨ wɨn indañgan kɨmɨlɨmbi, it gɨnañnan pit mɨlat tañ gɨtɨk enda kolɨ sale-semlak.
23319	MAT 5:16	Wɨndɨñgangot sɨndok kolsalenlɨ amatam kolɨ sale-semsemlok. Kusei ñɨndɨñda wɨndɨñ tɨlok: endɨ sɨndok kunditsɨ kɨndem ka-nandañda tɨmbi, Bepsɨ kunum gɨnañ patak en nɨ-kɨndem danekalɨñ.”
23320	MAT 5:17	Yesulɨ yousɨmbi enguk, “Sɨndɨ naka ñɨndɨñ nɨm nandɨ-nambi enekalɨñ, ‘Anutulɨ endɨkñe manda Moselok kiinan kɨmɨt-nɨmguk, tɨmbi plofet amalɨ manda nɨnɨ-daut tɨ-nɨmgɨlɨñ. Yesulɨ manda wakan wialektok indañguk.’ Sɨndɨ wɨndɨñ nɨm enekalɨñ. Nak manda wɨn wialettok nɨm indañgut, tambo nak wolok kusei tɨmba inda-dakleuptok indañgut.
23321	MAT 5:18	Nak biañgan sɨnɨk sanba: kunum kwet patekamɨk tuop endɨkñe manda youp bimbin pakañ walɨ gɨtɨk papat kwambɨñ patnekalɨñ. Wɨn Anutulɨ nepek indauptok elak wɨn gɨtɨk gama nɨm indañɨlɨmbi, endɨkñe manda lakat sɨnɨk nolɨ bo no nɨm paitnekalɨñ. Nɨm sɨnɨk.
23322	MAT 5:19	Wɨndɨñda tɨkap sɨndɨ endɨkñe manda lakat sɨnɨk wandin no lapɨpi, amatamdɨ wɨndɨñgangot tɨnelɨñdok enɨ-daut sem tɨ-semañ, Kunum Molomdɨ sɨnda nandum gɨñgɨtñiilok boñgɨpsɨnan pɨmbɨñen sɨlanin sɨnɨk tɨlak. Gan tɨkap sɨndɨ endɨkñe manda gɨtɨk tañgonembi, amatamdɨ wɨndɨñgangot tɨnelɨñdok enɨ-daut sem tɨ-semañ, Kunum Molomdɨ sɨnda nandum gɨñgɨtñiilok boñgɨpsɨnan loloñ tɨlak.”
23323	MAT 5:20	Yesulɨ yousɨmbi enguk, “Dɨndɨm kuñgula nak ñɨndɨñ sanlet: endɨkñe manda nandɨ-tale ama gɨt Falisi ama endɨ endɨkñe manda youyoulɨn patak wɨn gɨtɨk kɨmɨt-kle-kɨliñ eañ. Tɨkap sɨndɨ ama wɨn nɨm yapma klembi, Anutu nɨtek kunelɨñdok nandɨlak wɨndɨñ nɨm kunekalɨñda, sɨndɨ Kunum Molomdok gɨñgɨtñii nɨm indanekalɨñ.
23324	MAT 5:21	Sɨndɨ ama damasɨla manda ñɨndɨñ enɨenɨn wɨn nandɨ-taleañ, ‘Dɨk ama no nɨm wɨlɨ kɨmbekak. No en ama no wɨlɨ kɨmbekakta, endɨ manda plon kɨmɨttok.’
23325	MAT 5:22	Gan natna ñɨndɨñ sanlet: no en nolla gimbɨt tɨlakta, en manda plon kɨmɨttok. Ba no en nol manda winjɨt nɨmbi nɨ-suambatak, en wakan ka-dɨkñelok mɨn wopum gɨnañ kɨmɨttok. Ba no en nol ñɨndɨñ nɨlak, ‘Dɨk ama kamen sɨnɨk’, endɨ jɨmbɨñdok komba gɨnañ nɨ-muttok.
23327	MAT 5:24	kak, nepenepeka sisuet kuseinan kɨmɨpi, dɨndɨmgan ña noka tɨmbɨ indaumbi, en gɨta manda e-sale tɨmbi, not busuk tɨndekamɨk. Wɨndɨñ tɨ-tale-bimek, kɨndem ñambi tapma tɨmbekañ.