23216	MAT 1:3	Juda wɨn Peles gɨta Sela endok beset. (Menjettok koi Tama.) Tɨmbi Peles wɨn Heslon endok beu, Heslon wɨn Ram endok beu.
23217	MAT 1:4	Tɨmbi Ram wɨn Aminadap endok beu, Aminadap wɨn Nason endok beu, Nason wɨn Salmon endok beu.
23218	MAT 1:5	Tɨmbi Salmon wɨn Boas endok beu. (Meñlok koi wɨn Rahap.) Tɨmbi Boas wɨn Obet endok beu. (Meñlok koi Rut.) Tɨmbi Obet wɨn Jesilok beu,
23219	MAT 1:6	Jesi wɨn ama wapmañ Devit endok beu. Tɨmbi Devit wɨn Solomon endok beu. (Solomon meñ wɨn dama Ulialok tamɨn pakuk.)
23220	MAT 1:7	Tɨmbi Solomon wɨn Reoboam endok beu, Reoboam wɨn Abia endok beu, Abia wɨn Asa endok beu.
23225	MAT 1:12	Yesulok solii Babilon ña pakɨlɨñ, walinin bɨkap Yesu en indañguk endok kot sambat wɨn ñɨndɨñ: Jeoiakin wɨn Sealtiel endok beu, Sealtiel wɨn Selubabel endok beu.
23226	MAT 1:13	Tɨmbi Selubabel wɨn Abiut endok beu, Abiut wɨn Eliakim endok beu, Eliakim wɨn Asol endok beu.
23227	MAT 1:14	Tɨmbi Asol wɨn Sadok endok beu, Sadok wɨn Akim endok beu, Akim wɨn Eliut endok beu.
23246	MAT 2:8	Betleem ñanelɨñdok en-mupi eñguk, “Sɨndɨ ñambi, e-lonjɨ tɨ-kɨliñ embi, gwañgwa wɨn tɨmbɨ indanekalɨñ. Tɨmbɨ indaumbi, nombo undane bɨm nanbɨm nandɨmbi, nak bo wɨndɨñgangot ñambi, mɨlelem tɨñmetat.”
23251	MAT 2:13	Soliña nandɨ-tale amalɨ ña-taleumbi, Wopumdok añelo nolɨ doulat plon Joseptoñ indañmɨmbi nɨñguk, “Ama wapmañ Elot endɨ mik amañii gwañgwa ñɨn lonjɨmbi wɨlɨ kɨmnelɨñdok en-mulepi tɨlak. Wala tɨmbi dɨk mɨlapi, gwañgwa meñat yanañgɨlɨmbi, Isip kwelan pi ñambi, wandɨñ kunekalɨñ, nak undane bɨmbɨlok ganbetat wolok tuop.”
23268	MAT 3:7	Tɨmbi endɨ Falisi ba Sadusi ama asup tuk inepi bɨum yambɨmbi, ñɨndɨñ enguk, “Sɨndɨ ama manjɨ manbenjɨ malet upmat nomɨk. Anutulɨ kolanjɨlok tuan ombɨ-samepi tɨlak. Sɨndɨ nokoñ bɨmbi, ñɨndɨñ nandañ ba, ‘Tuk inetamɨñda, endok gɨmbɨt wɨlambane-kotnetamɨñ’? Nanandɨnjɨ walɨ bien nɨm tɨlak!
23269	MAT 3:8	Sɨndɨ gɨnañjɨ tambaneñgɨlɨñda, wolok tuom ep tɨndɨnjɨ kɨndem wolok bien daut nɨmumbi kana!
23279	MAT 4:1	Yesulɨ tuk i-taleumbi, Satandɨ tɨ-kuyuk tɨñmektok Dɨndɨm Woñdɨ en nañgɨlɨmbi, kwet kambaññan sɨlaninnan ñañguk.
23283	MAT 4:5	Wɨnaña Satandɨ Yesu nañgɨpi, Anutulok it kwet, Jelusalem, wandɨñ ñambi, tapma it pendɨm malap plon lo kɨmɨpi
23286	MAT 4:8	Wɨndɨñda Satandɨ nombo nañgɨpi, kwet jañgɨn ombap sɨnɨk no wolok plon lo kɨmɨpi, kwet gɨtɨk wolok gembɨn ba paman daulɨmɨñguk.
23288	MAT 4:10	Eumbi nɨñguk, “Satan, dɨk nambimbi ñau! Manda ñɨndɨñ youyoulɨn patak, ‘Dɨk Molomga Anutu en noñganda mɨlelem tɨ-ñɨmbi, kuñguñga endok gɨñgɨt wɨlɨmekañ.’”
23289	MAT 4:11	Yesulɨ wɨndɨñ eumbi, Satandɨ kak bim ñaumbi, añelolɨ bɨm tɨmbɨ platañgɨlɨñ.
23291	MAT 4:13	Gan endɨ il kusei Nasalet wandɨñ nɨm kuñguk, endɨ Kapaneam it kwelan pit mɨlat tɨmbektok wandɨñ ñambi kuñguk. It kwet wɨn Galili tuk guañ baliliñ patak. Kwet wɨn sambat tɨpettoñ, wɨn Sebulon gɨt Naptali, endok kweset.
23293	MAT 4:15	“Sebulon gɨta Naptali endok kweset, wɨn Galili kwet, wandɨñ amatam asuptɨ kuañ, Judalok sambat endɨñgot nɨm. Kwet wɨn telak Galili tuk guañnan ñalak wandɨñ patak, Jodan tuk tambon kandañ. Amatam wandɨñ kuañ enda ñɨndɨñ elet:
23296	MAT 4:18	Tɨmbi nain nola Yesulɨ Galili tuk guañ baliliñnan ñañɨpi, pis tiatia ama tɨpet, dakwaya yambɨñguk, wɨn Simon koi no Petlo, tɨm kwayañ Andlu. Endɨ guañnan pis tiatia lɨkset kop palɨmbi,
23297	MAT 4:19	Yesulɨ yambɨm enguk, “Sɨtɨ bɨmbi, nak nep kle-kuumbi, nak ama tiatia kena san-daut tɨ-sametat.”
23299	MAT 4:21	Tɨmbi Yesulɨ yousɨ ñañɨpi, ama dakwayañgot tɨpet nombo ep tɨmbɨ indañguk, wɨn Sebedilok nɨñañiit Yakobo gɨt kwayañ Yoane. Endɨ beset Sebedi gɨt kɨkeñ plon papi, pis tiatia lɨksɨ gɨlɨne-pakɨlɨñ. Tɨmbi Yesulɨ kɨtɨ-semumbi,
23302	MAT 4:24	Endɨ wɨndɨñ tɨmbɨmbi, koi gɨñgɨttɨ Silia provins tuop pɨndɨ dañguk. Tɨmbi amatamdɨ jɨmbatsɨat gɨtɨk endoñ yanañgɨpi bɨñgɨlɨñ, wɨn ama jɨmbat ba pɨñgɨp gawat kusei kusei inda-semguk, ba ama yal kolanjɨat, ba ama kɨm katap tañgɨlɨñ, ba ama kesɨt kuñgulok tuop nɨm gɨtɨkkan endoñ yanañgɨp bɨumbi, ep tɨmbɨ kɨndem dañgɨlɨñ.
23320	MAT 5:17	Yesulɨ yousɨmbi enguk, “Sɨndɨ naka ñɨndɨñ nɨm nandɨ-nambi enekalɨñ, ‘Anutulɨ endɨkñe manda Moselok kiinan kɨmɨt-nɨmguk, tɨmbi plofet amalɨ manda nɨnɨ-daut tɨ-nɨmgɨlɨñ. Yesulɨ manda wakan wialektok indañguk.’ Sɨndɨ wɨndɨñ nɨm enekalɨñ. Nak manda wɨn wialettok nɨm indañgut, tambo nak wolok kusei tɨmba inda-dakleuptok indañgut.
23324	MAT 5:21	Sɨndɨ ama damasɨla manda ñɨndɨñ enɨenɨn wɨn nandɨ-taleañ, ‘Dɨk ama no nɨm wɨlɨ kɨmbekak. No en ama no wɨlɨ kɨmbekakta, endɨ manda plon kɨmɨttok.’
23336	MAT 5:33	Sɨndɨ ama damasɨla ñɨndɨñgangot enɨenɨn wɨn nandɨ-taleañ, ‘Dɨk manda e-kwambɨñ dañguñ wɨn nɨm maklembi tambɨlekañ. Dɨk Wopumdok dainan nepek nek tɨndɨlok e-top tɨñguñ wolok tuop tɨmbekañ.’
23341	MAT 5:38	Yesulɨ yousɨmbi enguk, “Sɨndɨ manda ñɨndɨñ damañgan een wɨn nandɨ-taleañ, ‘No en ama nolok dai tɨmbɨ kolaukta, endok dai bo tɨmbɨ kolalok. Ba no en ama nolok man kwandai wɨlɨ gɨloñmekta, endok man kwandai bo wɨlɨ gɨloñmɨlok.’
23346	MAT 5:43	Sɨndɨ damañgan ñɨndɨñ een wɨn nandɨ-taleañ, ‘Dɨk nokala gɨnañ kɨndem tɨñmekañ, tɨmbi kanjɨkkala nandɨ-kola tɨñmekañ.’
23352	MAT 6:1	Yesulɨ yousɨmbi, gwañgwañiila enguk, “Sɨndɨ gɨnañjɨ tiptok kena tɨñɨpi ka-kɨliñ embi, amatamdok dausɨnan ep tɨndɨnjɨ sambɨ-daklenelɨñdok nɨm tɨnekalɨñ. Nɨm kañbi, Besɨ kunum gɨnañ patak endɨ tuanjɨ tambon nɨm ombɨ-samek.
23359	MAT 6:8	endok nɨmolonjɨlok telal nɨm klenekalɨñ. Sɨndɨ Bepsɨla nepek nola gamañ nɨm nɨ-nandɨñɨlɨmbi, nekta lonjɨañ wɨn endɨ ikan nandɨ-talelak.
23365	MAT 6:14	Nandañ. Sɨndɨ amatam ep tɨndɨnjɨ kolan wɨn bi-semnelɨñda, Bepsɨ kunum gɨnañ patak endɨ bo sɨndok yomjɨ bi-samekak.
23377	MAT 6:26	Sɨndɨ monɨk yambɨ nandɨwɨt: endɨ nanañ tɨpimbi met-na wɨsɨ-kot wɨndɨñ nɨm tañ, gan sɨndok Bepsɨ kunum gɨnañ patak endɨ ep towilak. Tɨmbi nɨtek? Sɨndɨ monɨk endok pɨmbɨñ ba? Nɨm a! Sɨndɨ endok loloñ sɨnɨk, wala tɨmbi endɨ wɨndɨñgangot sep towilak.
23379	MAT 6:28	Tɨmbi dasindasinjɨla nekta nandɨ-bendɨ wopum tañ? Sɨndɨ pepekañgolalok paman klinan indambi pakañ wɨn ka nandɨwɨt: endɨ dasindasinjɨlok kena nɨm tañ,
23380	MAT 6:29	gan pamanjɨ wɨn kɨndem bien sɨnɨk. Nak wala ñɨndɨñ sanlet: ama wapmañ Solomon endɨ dasindasin pamanat dasiñguk, gan endok pama wɨn kli wolok paman nɨm makleñguk.
23384	MAT 6:33	Sɨndɨ gɨnañ nanandɨnjɨlɨ dama nepek ñala kɨmɨlɨm pat-samekak: sɨndɨ Anutulok gɨñgɨtñii indam kumbi, dɨndɨm kuñgu kunekalɨñ. Wɨndɨñ tɨnekalɨñda, nepek dɨwɨn gɨtɨk wandin walɨ bo inda-samekak.
23385	MAT 6:34	Wala tɨmbi sɨndɨ desa nek indauk wolok man nandɨ-bendɨ wopum nɨm tɨnekalɨñ, wɨn desalok gɨñgɨt. Sandap nolok mɨlap wɨn sandap wolok tuop. Nɨm kañbi, yousɨmbi e-ta-ñaumbi mɨlatauk.”
23386	MAT 7:1	Yesulɨ manda yousɨmbi ñɨndɨñ enguk, “Sɨndɨ amatamdok ep tɨndɨnjɨ kañ-danbi, endɨ kolasɨ wɨndɨñ nɨm enɨnekalɨñ. Nɨm kañbi, Anutulɨ sɨnda wɨndɨñgangot tɨ-samek.
23391	MAT 7:6	Sɨndɨ nepek no Anutulok gɨñgɨt wɨlɨmɨmɨn wɨn tɨkembi, kamotta nɨm emnekalɨñ. Nɨm kañbi, kamottɨ undanembi, sɨnla sep sainelɨñ. Ba sɨndɨ sɨnlok kokomjɨ tuan lolon wɨn bɨtta nɨm emnekalɨñ. Nɨm kañbi, bɨt kesɨsɨlɨ yali mɨna dam kotnelɨñ.”
23392	MAT 7:7	Yesulɨ yousɨmbi, nɨmolo tɨndɨla ñɨndɨñ enguk, “Sɨndɨ nepek nola tɨpɨkañ wala nɨ-nandɨ tɨnekalɨñ, tɨmbɨmbi nandɨ-samekak. Sɨndɨ nepek nola lonjɨmbi tɨpɨkañ wala lolonjɨ tɨnekalɨñ, tɨmbɨmbi nepek wolok bien kanekalɨñ. Sɨndɨ yaman wɨwɨt tɨnekalɨñ, tɨmbɨmbi Anutulɨ pɨsat-sambi sep plaptaukak.
23394	MAT 7:9	Sɨndoññan nanin nindɨ nɨñañ nanañla eumbi kawat mɨwɨk? Nimbek nolɨ tuop nɨm.
23396	MAT 7:11	Sɨndɨ ama yomat, gan nepenepek kɨndem gwañgwa bɨsatsɨla emnelɨñdok nandɨ-kɨliñ eañ. Wɨndɨñda tɨmbi, sɨndɨ ñɨndɨñ sɨnɨk nandɨwɨt: Bepsɨ kunum gɨnañ patak endɨ mek sapma klembi, nepenepek kɨndem ama nindɨ enda nɨ-nandañ enda guma emekak.
23397	MAT 7:12	Sɨndɨ amatamdɨ nek tɨ-samnelɨñdok nandɨ-koñgom tañ, wɨndɨñgangot enda tɨ-semnekalɨñ. Manda walɨ wakan endɨkñe manda Moselɨ kɨmɨt-nɨmguk ba manda plofet amalɨ nɨnɨ-daut tɨ-nɨmgɨlɨñ wolok kusei tɨmbɨ inda-daklelak.
23398	MAT 7:13	Sɨndɨ yama gik wandɨñ lonekalɨñ. Jɨmbɨñ ñañalok yama wɨn wopum, tɨmbi telak jɨmbɨñ kandañ ñalak wɨn basakñanen, ba kesɨttɨ ñañalok pañgɨtnin, wala tɨmbi amatam asupgandɨ telak wɨn kleañ.
23401	MAT 7:16	Sɨndɨ endok ep tɨndɨnjɨ ba kenanjɨlok bien kañbi, kusasɨ ka-dɨndɨm enekalɨñ. Kuañgɨmdɨ mandañ bien nanalok lalilak ba? Ba gɨnjattɨ gip bien nanalok lalilak ba? Nɨm a.
23408	MAT 7:23	Wɨndɨñ eumbi, ñɨndɨñ e-daklembi enbetat, ‘Sɨndɨ Anutulok endɨkñe manda makleñgɨlɨñ. Nak nɨm nandɨ-samlet. Sɨndɨ nambimbi ñawɨt!’”
23424	MAT 8:10	Yesulɨ manda wɨn nandɨmbi nandɨ sɨlɨkñembi, amatam en kle ñañgɨlɨñ enda ñɨndɨñ enguk, “Yakñesɨ! Sɨndɨ ama ñɨn kawɨt! Biañgan sanlet: endɨ Juda ama nɨm, gan endɨ nanandɨ-kɨlɨktɨ wopumnat! Nak Islael sɨndok boñgɨpsɨnan nanandɨ-kɨlɨktɨ wandin nɨm kañgut.
23459	MAT 9:11	Falisi ama dɨwɨndɨ wɨn kañbi, nandum pɨ-sɨnɨk taumbi, Yesulok gwañgwañii en-nandɨmbi eñgɨlɨñ, “Sandautsɨ endɨ neta takis epep ba yom ama en gɨta nanañ nalak?”
23461	MAT 9:13	Sɨndɨ ñambi, Anutulok mandan ñɨndɨñ youyoulɨn patak wɨn pinapi, bien ka-daklenekalɨñ, ‘Nak ama gɨnañ busuk tɨ-semnelɨñdok nandɨlet, tapma tɨ-namañ wala nɨm.’ Wɨndɨñda nak yom ama en-tiañeuttok indañgut, ama nɨsɨla nandum dɨndɨm sɨnɨk tɨlak enda nɨm.”
23472	MAT 9:24	enguk, “Sɨndɨ mɨlapi ña-talewɨt. Wembe tip endɨ nɨm sembɨk. Endɨ slak dou-patak.” Eumbi ka-kwalepgɨlɨñ.
23478	MAT 9:30	Eumbi, dautset tombɨmbi, kɨmɨsip manda kwambɨñ ñɨndɨñ enbi eñguk, “Sɨtɨ nepek ñɨn inda-samlak wɨn ama dɨwɨn nola nɨm enɨndekamɨk.”
23488	MAT 10:2	Ama enmumulɨn 12 endok kosɨ ñɨndɨñ: dama Simon koi no Petlo, tɨmbi kwayañ Andlu, gɨt Sebedilok nɨñañiit Yakobo gɨta kwayañ Yoane,
23490	MAT 10:4	Tɨmbi Simon Selot gɨt Judas Iskaliot en Yesu bola tɨñmɨñguk.
23491	MAT 10:5	Tɨmbi Yesulɨ gwañgwa 12 wala wakan en-mupi, molo manda embi enguk, “Islael amatam endɨ sipsip pait-pakañ wandin, wala tɨmbi sɨndɨ endoñgot ña yambɨnekalɨñ. Sɨndɨ Samalia amatam endok isɨ kwesɨnan nɨm lonekalɨñ, ba amatam Judalok sambat nɨm endoñ nɨm ñanekalɨñ, Juda amatamdoñgot ñanekalɨñ.
23495	MAT 10:9	Ama kena tɨlak enda tuan mɨlok, wala tɨmbi sɨndɨ ñanepi, mɨnem gɨmɨn ba satnin nɨm mep ñanekalɨñ. Sɨndɨ lɨksɨ nɨm tañginekalɨñ. Tɨmbi kiupɨ tɨpet wakɨt kesɨsɨ gwɨlap ba toña youtilok nɨm mep ñanekalɨñ.
23497	MAT 10:11	Sɨndɨ it kwet wopum ba tip nolok ba nolok lonekalɨñ, wolonda ama kɨndem nolɨ not tɨ-samektok e-lonjɨmbi en-nandɨ tɨnekalɨñ. En-nandɨ tɨmbɨmbi, nɨsɨ inda-dakleumbi, en gɨta ñambi, wandɨñ patnekalɨñ tuop endok ilnangot dou mɨlat tɨnekalɨñ.
23501	MAT 10:15	Nak biañgan sanba nandɨwɨt: Anutulɨ amatam yambɨ-danbekak wolonda it kwet sɨnda siñgi wɨt-samnekalɨñ endok kolanjɨ wolok tuan walɨ amatam kolan papait nindɨ damañgan Sodom gɨt Gomola it kwelan kuñgɨlɨñ endok kolanjɨlok tuan makleukak.”
23503	MAT 10:17	Sɨndɨ ama yambɨ-kɨliñ embi kunekalɨñ. Endɨ manda plon sep kɨmɨtnelɨñdok ama biesɨlok kɨsɨnan sapɨlɨmbi, it kiyaunjɨ gɨnañ sep waipnekalɨñ.
23511	MAT 10:25	Wala tɨmbi amalɨ nɨndaut ba molom mɨlap nɨtek tɨ-semnekalɨñ, wɨndɨñgangot gwañgwan ba kena gwañgwanla tɨ-semnekalɨñda, wala endɨ manda nɨmnat. Endɨ naka Belsebul nangɨlɨñ, wɨn Satan. Sambatsiilok kumbamla wɨndɨñ nɨñgɨlɨñda, nɨtek tɨmbi sambatnai nɨm san-kolakolae sɨnɨk tɨ-samnelɨñ?
23514	MAT 10:28	Sɨndɨ amatamda nɨm mɨsɨnekalɨñ. Endɨ gwɨlapsɨñgot wɨpi, gɨnañjɨ tip wɨwɨttok gembɨ nɨm pat-semlak. Gan Anutu endɨ gwɨlap gɨt gɨnañ tip nɨset tɨpelatkan ep munjulɨm jɨmbɨñ pɨndemɨktok gembɨ palɨmlak endañgot mɨsɨnekalɨñ.
23517	MAT 10:31	Sɨndɨ Anutulok dainan loloñ sɨnɨk, monɨk tiptip asupgan yapma kleañ, wala tɨmbi amatamda nɨm mɨsɨnekalɨñ.
23518	MAT 10:32	Sɨndɨ amalok dausɨnan ‘Nak Yesulok gɨñgɨt kulet’ wɨndɨñ e-dakleañ, nak bo wɨndɨñgangot kunum Bepnalok dainan sɨnda nɨ-dakleutat.
23520	MAT 10:34	Yesulɨ yousɨmbi, gwañgwañiila ñɨndɨñ enguk, “Sɨndɨ ñɨndɨñ nɨm nandɨ-namnekalɨñ, ‘Endɨ kwelandok mik gɨtɨk tɨmbɨ taleupi indañguk’. Nak mik tɨmba taleuktok nɨm indañgut. Nɨm. Nak kakit nomɨk
23528	MAT 10:42	Sɨndɨ gɨñgɨtnai kosɨ nɨmnat ñɨn endoññan nanin no ka-nandɨwɨt. Nak biañgan ñɨndɨñ sanlet: no en ama wolok kusei ka-daklembi, plap tɨñmɨlak ba tukgot gɨpi mɨlak endok tuan wɨn biañgan Anutulɨ kɨmɨlɨm palmekak.”
23532	MAT 11:4	Eumbi, Yesulɨ tambanem enguk, “Sɨndɨ undane ñambi, kunditna dausɨlɨ kañ ba pawanjɨlɨ nandañ wolok kasat Yoanela ñɨndɨñ tɨñmɨnekalɨñ:
23535	MAT 11:7	Tɨmbi Yoanelok gwañgwañiilɨ Yesu kañbim ñañɨlɨmbi, Yesulɨ amatam kɨmɨn tɨ-pakɨlɨñda Yoanela ñɨndɨñ enguk, “Sɨndɨ kwet kambaññan sɨlaninnan ñañgɨlɨñ, wɨn nek kanepi ñañgɨlɨñ? Wɨn klinandok kundɨt no sasalelɨ pendɨlɨmbi ña-bɨt tɨmbɨm kanepi ñañgɨlɨñ ba?
23544	MAT 11:16	Yesulɨ yousɨmbi enguk, “Nak amatam man ñɨndɨñgɨt kuañ sɨnda nɨtek ewɨt? Sɨndɨ wembe gwañgwa wandin ipakanan pipapi, nosiila ñɨndɨñ kɨtɨ-semañ,
23549	MAT 11:21	“Kolasin gɨt Betsaida nasi sɨndɨ kilañmet! Anutulɨ mek salamɨlekak! Nak kundit engano gembɨnat asup sɨndok kandañ tɨñgut, gan sɨndɨ gɨnañjɨ nɨm tambaneñgɨlɨñ. Kundit wɨn Tilo ba Sidon it kwelan indaumda, endɨ gɨnanjɨ tambaneañ wɨn inda-daklenepi blandok dasindasin dasimbi, kwɨlɨñ plon pipatnelɨñ.
23550	MAT 11:22	Wɨndɨñda sanba nandɨwɨt: Anutulɨ amatam sambɨ-danbekak wolonda sɨndok kolanjɨlok tambon walɨ Tilo gɨt Sidon nasilok tambon wɨn makleukak.
23551	MAT 11:23	Tɨmbi Kapaneam nasi, sɨndɨ ‘Anutulɨ kunum gɨnañ nɨp loukak’ wɨndɨñ nɨm nandɨnekalɨñ! Nɨm sɨnɨk, sɨndɨ jɨmbɨñ sep kolɨ pɨmbɨlokgot. Nekta, nak kundit engano gembɨnat asup sɨndok kandañ tɨñgut, gan sɨndɨ gɨnañjɨ nɨm tambaneñgɨlɨñ. Kundit wɨn Sodom kwelan indaumda, wɨnasilɨ gɨnañjɨ tambaneumbi, Anutulɨ it kwet wɨn nɨm tɨmbɨ kolaumbi, ñɨndɨñgɨt guma palek.
23552	MAT 11:24	Wɨndɨñda sanba nandɨwɨt: Anutulɨ amatam sambɨ-danbekak sɨndok kolanjɨlok tambon walɨ Sodom nasilok tambon wɨn makleukak.”
23559	MAT 12:1	Sabat pat-nandɨ nain nola Yesulɨ plaua nanañ kena boñgɨpnan ñañɨlɨmbi, gwañgwañii en kle-ñañgɨlɨñ endɨ nanañjɨla tɨmbi, kusei kɨmɨpi, plaua mɨnjɨp mep nañgɨlɨñ.
23560	MAT 12:2	Tɨmbi Falisi ama dɨwɨndɨ wɨn kañbi, Yesu nɨmbi eñgɨlɨñ, “Wɨ ka. Gwañgwañgailɨ Sabat pat-nandɨ naindok endɨkñe manda maklembi, kena tañ.”
23561	MAT 12:3	Eumbi enguk, “Devit gɨt nolii en gɨta pakɨlɨñ endɨ nanañ gawat inda-semgukta Devittɨ nɨtek tɨñguk? Sɨndɨ kasat wɨn pinapi nandañ, gan nandɨ-kamalañ bek?
23563	MAT 12:5	Tɨmbi endɨkñe manda Moselɨ youkuk walɨ ñɨndɨñ nɨnɨ-daut nɨmlak wɨn sɨndɨ wɨndɨñgangot pinat nandɨmbi kamalañ bek: Sabat pat-nandɨ nainnan tapma amalɨ tapma it gɨnañ kena tɨñɨpi, Sabattok endɨkñe manda makleañ, gan walɨ Anutulok dainan yom nɨm indalak.
23565	MAT 12:7	Tɨmbi Anutulok mandalɨ ñɨndɨñ elak, ‘Nak ama gɨnañ busuk tɨ-semnelɨñdok nandɨlet, tapma tɨ-namañ wala nɨm.’ Sɨndɨ manda wolok kusei nandɨ-kɨliñeumda, ama yom nɨm tañ en yom plon nɨm yapɨtnelɨñ.
23566	MAT 12:8	Nekta, Amalok Nɨñañ Anutulɨ nɨ-mukuk endɨ Sabat pat-nandɨ nain wolok molom.”
23568	MAT 12:10	Tɨmbi ama no kii tombon dalandan endɨ wolok bɨm pakuk. Wɨndɨñda ama dɨwɨsɨlɨ Yesu manda plon kɨmɨtnepi nɨ-nandɨmbi eñgɨlɨñ, “Dɨk nɨtek nandɨlañ? Ama nolɨ Sabatta ep tɨmbɨ kɨndem da wɨn kɨndem tɨmbek ba nɨm?”
23569	MAT 12:11	Eumbi enguk, “Sɨndoññan nanin no endok sipsip noñgangot palmek walɨ Sabat nainnan ban gɨnañ pɨumbi, endɨ nɨtek tɨmbek? Endɨ sipsip wɨn tɨke tiañeumbi lambɨuk bek.
23570	MAT 12:12	Gan amalɨ loloñ sɨnɨk, sipsip maklelak yañ! Wala tɨmbi Sabat nainnan kundit kɨndem tɨ-semeñ wɨn kɨndem.”
23584	MAT 12:26	Wɨndɨñgangot Satandok gɨñgɨt nolɨ enlok nol no kle kolɨmda, Satandɨ enla mik tɨñmumbi, endok ka-dɨkñenlɨ plakan talewɨk.
23585	MAT 12:27	Sɨndɨ ‘Ama walɨ Belsebullok gembɨnla yal kolan ep kle-kot pa tɨlak’ wɨndɨñ naka nanɨañ. Manda wɨn bien tɨmbekta, nindɨ sɨndok gwañgwanjii gembɨ emumbi, yal kolan ep kle-kot pa tañ? Belsebul ba? Nɨmda, manda nokok gembɨnalok kuseila eañ wolok bien nɨm inda-daklelak yañ.
23592	MAT 12:34	Sɨndɨ manjɨ manbenjɨ malet upmat nomɨk. Ama kolanda, nɨtek tɨmbi manda kɨndem enelɨñ? Nepek kusei kusei ama nolok gɨnañnan tokñelakta, wakan eu lambɨlak.
23597	MAT 12:39	Gan endɨ ñɨndɨñ tambane enguk, “Amatam man ñɨndɨñgɨt kuañ sɨndɨ kolan tɨmbi, Anutu bi-sɨnɨk tañ. Sɨndɨ kundit no kanepi pa nandañ, gan plofet Yonalok kundilɨñgot daut samum kanekalɨñ.
23600	MAT 12:42	Wɨndɨñgangot Anutulɨ amatam manda plon yapɨlekak nain wolonda kwet koi Siba wolok tam wapma endɨ bo amatam man ñɨndɨñgɨt kuañ sɨn gɨta yakan mɨlapi, sɨndok kusasɨ tɨmbɨ dakleukak: endɨla ama wapmañ Solomondok nanandɨ kɨndem nandɨuktok kwet mayañgan nanin sɨnɨk walɨ endoñ bɨñguk, gan sɨndɨla ama Solomon maklelak endok mandan nandɨ-kɨmneñgɨlɨñ.”
23609	MAT 13:1	Sandap wolonda Yesulɨ it bimbi, tuk guañnan ñambi, amatam enɨ-daut tɨ-semepi tuk baliliñnan ña pipakuk.
23626	MAT 13:18	Tɨmbi Yesulɨ yousɨmbi, gwañgwañiila enbi eñguk, “Sɨndɨ pawanjɨ kɨmɨpi, mɨnjɨp kokottok e-yout manda sanɨt wolok kusei san-daklewambi nandɨwɨt.
23647	MAT 13:39	tɨmbi kanjɨk kli kolan mɨnjɨp ep kokuk wɨn kolan molom Satan en. Mɨnjɨp bien mepmet wɨn kwet nain taletalenan wolonda indaukak, tɨmbi kena tɨndɨ ama wɨn Anutulok añeloñii.
23659	MAT 13:51	Yesulɨ e-yout manda eu taleumbi, gwañgwañii en-nandɨmbi eñguk, “Sɨndɨ e-yout manda gɨtɨk sanlet wolok kusei nandɨ-dakleañ ba?” Enbɨmbi, endɨ “Oñ, nandamɨñ” nɨñgɨlɨñ.