23224	MAT 1:11	kɨni Josaea in rɨm Jehoeakin mɨne piauni mɨnə, kɨni kwasɨg ikɨn, nəmə Babilonia kɨmnhavən apa Isrel, mhavəh-si ta nəmə Isrel tuk tanə atuatuk kapəriə, mhapɨk əriə mhavən apa Babilonia.
23229	MAT 1:16	kɨni Jekob in rɨm Josef e yerman kape Meri. Kɨni Meri in rɨmɨrəh Yesu, kɨni kamokrən kɨn In kɨmə Kristo yame Kughen rɨmɨni mə tukrher-pə kɨn.
23230	MAT 1:17	Ror məkneikɨn mə rɨrikakun ye Ebraham mamuə meriaji-pə King Deved, kaha hah mɨnə kape Yesu, kɨmɨrai nhagriə, iriə fotin. Kɨni rɨrikakun ye King Deved, muə meriaji-pə kwənərəus kape Isrel kɨmnɨsarə Babilonia, nhagriə e, iriə m-fam fotin. Kɨni rɨrikakun mɨn ye kwənərəus kape Isrel kɨmnɨsarə Babilonia, meriaji-pə Kristo yame Kughen rɨmɨni mə tukrher-pə kɨn, nhagriə e, iriə m-fam fotin.
23231	MAT 1:18	In e nəvsaoyen kɨn narhayen kape Yesu Kristo. Nɨsɨn Yesu, nhagɨn e Meri. Kɨmɨrpen-ta mə tukrəri-pən kwən kɨrik, nhagɨn e Josef. Mərɨg kɨrɨpəh hanə nɨwarə-kwisien, kɨni Josef rɨpəh napɨr-pənien tukun, mərɨg Nanmɨn kape Kughen rɨmnor Meri ror tɨpɨn. Kɨni narmamə kwəsəm mə Meri rɨnor tɨpɨn.
23232	MAT 1:19	Kɨni kafan yerman Josef rɨmə tukrəpəh in, mərɨg in yemə atuatuk, [mɨpəh norkeikeiyen mə tukror Meri raurɨs ye nɨmrɨ narmamə], rɨkin raməsɨk mə tukrəpəh apɨs-apɨs əmə Meri.
23233	MAT 1:20	Mərɨg nɨpɨg rɨkin rɨmoh mə tukror məknakɨn, kɨni rəmrərhav, məm agelo kɨrik kape Kughen Yermaru rɨmauə tukun mɨmə, “Josef, mɨkɨp Deved. Takpəh nɨgɨnien tuk nɨkɨrien Meri, meinai kwajikovə yame ramarə iran, in rɨmasɨ-pən əmə tuk Nanmɨn kape Kughen.
23234	MAT 1:21	Kɨni Meri tukrɨrəh tɨni kɨrik yerman, kɨni takhen-pən nhagɨn mə Yesu, meinai In tukrɨrɨsɨn kafan narmamə mɨnə ye norien has kapəriə.”
23235	MAT 1:22	Narɨmnar mɨnə fam a kɨmnhatərhav-pə, kasor Nəgkiarien kape Kughen Yermaru ruauə mɨnor nəfrakɨsien kɨn, yame rɨmɨni-ərhav tuk profet kupan kɨrik mɨmə,
23236	MAT 1:23	“Piakəskəh kɨrik yame yerman rɨpəh hanə nɨvənien tukun, tukror tɨpɨn. Kɨni mɨrəh tɨni kɨrik yerman, Kɨni tukhen-pən nhagɨn kɨmə Emanuel.” (Nɨpran e ramni mɨmə, “Kughen ramarə kɨtawə min.”)
23237	MAT 1:24	Josef rɨmnəm-ta nəmrərhavyen a, kɨni məri-pən nəgkiarien yame agelo kape Kughen Yermaru rɨmɨni, kɨni mɨvən, mɨkɨr Meri rəmhen kɨn kafan piraovɨn, mɨravən iman yerkwanu.
23238	MAT 1:25	Mərɨg in rɨpəh nɨvənien tukun meriaji Meri rɨmneiməkɨn tɨni yerman. Kɨni Josef rhen-pən nhagɨn mɨmə Yesu.
23239	MAT 2:1	Yesu rɨmnarha-pə apa Betlehem, ye tanə Judia. Ye nɨpɨg a, King Herod rɨmnamarmaru iran. Kɨni ai nəmehuə mɨnə tɨksɨn khasɨ-fiak isok mhauə Jerusalem. Kharkun huvə nar tuk nəmien nɨmtətien ye kəmhau mɨnə. Kɨni mhauə mɨsaiyoh mhamə,
23240	MAT 2:2	“?Kwajikovə a In hiə, yame rɨmnarha-pə? In king kape nəmə Isrel. Kafan kəmhau rɨmnhaktə, yaksəm apa fiak; kɨni yakamhauə mə jakhavəh-si haktə In.”
23242	MAT 2:4	Kɨni rɨmnofugɨn hae pris mɨnə mɨne nəmhajoun mɨnə kape Loa kape Moses, maiyoh əriə mə, “?Kristo yame Kughen rɨmɨni mə tukrher-pə kɨn, In tukraməkeikei marha-pə apa hiə?”
23243	MAT 2:5	Kɨni khani-pən tukun mhamə, “In tukrarha-pə apa Betlehem, ye tanə e Judia. Meinai profet kupan kɨrik kape Kughen rɨmɨrai məknakɨn mɨmə,
23244	MAT 2:6	“‘Eh. Betlehem, ye tanə Judia. Tukhapəh nɨsəm-əhuyen əmiə mə nəmehuə mɨnə ye taon mɨnə tɨksɨn apa Judia kɨsapita əmiə, meinai yemehuə kɨrik tukrɨsɨ-pre irəmiə. Kɨni In tukrəm huvə kafak narmamə mɨnə e nəmə Isrel, rəmhen kɨn yame yermamə ramarha huvə tuk sipsip mɨnə.’”
23245	MAT 2:7	Məkneikɨn King Herod rokrən kɨn narmamə yamə mɨne kharkun huvə nar khauə, rofugɨn apɨs-apɨs əriə. Maiyoh əriə mə kəmhau a rɨmnhaktə atuatuk ye naha nɨpɨg. Kɨni kɨmnhani-əsah-pən tukun.
23246	MAT 2:8	Kɨni in rɨmɨni-pən tuk əriə mɨmə, “Havən Betlehem, mɨsarha-kɨn huvə kwajikovə a. Kɨni tukmə naksəm, nakhani-əsah-pə iran, pəh yo mɨn yakvən mɨvəh-si haktə In.”
23249	MAT 2:11	Kɨni khavən a imə, masəm kwajikovə a iriu nɨsɨni Meri. Kɨni mɨsənɨmkur ye nɨmrɨ Yesu mhavəh-si haktə In. Mhavəhsi-ərhav narɨmnar kapəriə yame nɨmrɨn rhaktə pɨk, mhavəh-si pən gol kɨmin, mɨne nɨmar nar kɨrik mɨn yame nəmiovɨn rhuvə, kamni kɨmə frangkinsens, mɨne pomad yame nəmiovɨn rhuvə, kamni kɨmə mir.
23250	MAT 2:12	Kɨni kwasɨg ikɨn, kɨmɨsəmrərhav mɨsəm Kughen ramor kwirɨg kɨmi əriə mɨmə, “Takhapəh nharerɨg-pənien tuk King Herod, mhakurao-pən ye swatuk pɨsɨn, mharerɨg-pən iməmiə ikɨn.”
23251	MAT 2:13	Kɨni kwənhatərhav-ta, məkneikɨn Josef rɨmnamrərhav məm agelo kɨrik kape Kughen Yermaru rɨmatərhav-pə tukun mɨmə, “!Ǝrer aihuaa! Mɨrəh kwajikovə e iriu nɨsɨni mɨrhap mɨrhuvɨn apa Ijip. Kɨni mɨrharə aikɨn mɨrheriaji Yo əmə jakni-pre tuk ik mə takrherɨg-pə mɨn. Meinai pəh nien mə tuk tu, King Herod tukruə marha kɨn kwajikovə e mə tukrhopni.”
23253	MAT 2:15	Kɨni kɨmɨrharə ye tanə a mɨrheriaji-pən King Herod rɨmamhə. Kɨmɨrharə Ijip rəri-pən əmə Nəgkiarien kape Kughen Yermaru yame rɨmɨni-ərhav tuk profet kupan kɨrik mɨmə, “Yɨmnokrən kɨn narɨk yerman mə tukrɨtərhav Ijip.”
23254	MAT 2:16	Kɨni ye nɨpɨg King Herod ruɨrkun mə narmamə yamə mɨne kamhavəh nɨrkunien huvə tuk nəmien nɨmtətien ye kəmhau mɨnə kwənhakurao ye nərɨgien kafan, məkneikɨn niemha rhai pɨk. Kɨni mher-pən kɨn kafan mobael mɨnə mə tukhavən Betlehem mɨne ikɨn mɨnə fam ipakə tukun masarha kɨn kwajikovə narman yamə mɨne kapəriə newk rɨpəh napitayen kɨraru, mə tukshopni-hopni fam əriə. In rɨmɨrpen newk kɨraru meinai rɨkin raməsɨk mə ye nɨpɨg atuatuk a in a nəmə mɨnə a kɨmɨsəm kəmhau iran.
23255	MAT 2:17	Nar a rɨmɨtərhav-pə ror Nəgkiarien kape Kughen Yermaru ruauə mɨnor nəfrakɨsien kɨn, yamə rɨmɨni-ərhav tuk profet Jeremaea kupan mɨmə,
23257	MAT 2:19	Mərɨg nɨpɨg Josef mɨne Meri mɨne kwajikovə kɨrharə apa Ijip, King Herod rɨmhə. Kɨni Josef rɨmnamrərhav məm agelo kɨrik kape Kughen Yermaru rɨni-pən tukun
23258	MAT 2:20	mɨmə, “Josef. Hekɨmter. Mɨrəh kwajikovə e mɨne nɨsɨni, mɨrherɨg-pən ye tanə Isrel, meinai narmamə yamə mɨnə khamə tukshopni kwajikovə a, iriə kwənhamhə ta.”
23259	MAT 2:21	Ror pən, Josef rarar, mɨrəh kwajikovə a mɨne nɨsɨni, mɨrherɨg-pən mɨn ye tanə a Isrel.
23260	MAT 2:22	Mərɨg nɨpɨg Josef rɨmnərɨg mə kwən a Akeleas rɨmɨvəh tamhek rɨmni King Herod, mamarmaru ye Judia, kɨni in rɨgɨn mɨn kɨn nɨrerɨg-pənien tanə a Judia. Kɨni maməmrərhav məm Kughen rɨmnor kwirɨg kɨmin mɨmə tukrɨpəh nɨvənien Judia. Kɨni rɨmatərhav mɨvən ikɨ pɨsɨn ye provins a Galili,
23261	MAT 2:23	kɨni kɨrhuvɨn mɨrharə ye taon kɨrik, nhagɨn e Nasaret. Nar a rɨtərhav-pə ror nəgkiarien kape profet mɨnə kupan ruauə mɨnor nəfrakɨsien kɨn, yamə kɨmnhani mhamə, “Tukamni kɨmə in yemə Nasaret.”
23262	MAT 3:1	Newk mɨnə tɨksɨn ruauə muavən ta, kɨni Jon Baptaes rɨtərhav-pə, maməvsao-ərhav kɨn Nəgkiarien kape Kughen apa ye tɨpəvsɨk apa Judia,
23264	MAT 3:3	Jon Baptaes e, in yermamə yame Aesea, profet kupan kape Kughen, rɨmɨni-ta mɨmə, “Kwən kɨrik ramokrapomh ye tɨpəvsɨk mamni mɨmə, ‘Kɨmiə, taksor əpnəpeinə tuk Yermaru, kɨni mɨsor kafan swatuk ratuatuk.’”
23265	MAT 3:4	Jon rapəh nɨvəhsi-pənien neipən huvə kɨrik. Kafan kot kɨmnor kɨn tɨki narmɨragh kɨrik, kamni kɨmə kamel. Kɨni kafan kətəut kɨmnor kɨn tɨki kau. Kɨni nan nəvɨgɨnien kəvraiyuk əmə mɨne sukapak.
23266	MAT 3:5	Kɨni narmamə khapsaah kɨmnhasɨ-pən Jerusalem mɨne iku pɨsɨn ye tanə Judia mɨne ikɨn mɨnə ipakə tuk nu e Jodan. Kɨmnhauə mə tuksəm-ru Jon.
23268	MAT 3:7	Mərɨg nɨpɨg Jon rɨmnəm mə narmamə ye khwen mir e Farisi mɨne Sadusi khapsaah kɨmnhauə mə in tukror baptaes irəriə, kɨni rɨni-pən tuk əriə mɨmə, “!Ah! !Kɨmiə naksahas rəmhen əmə kɨn snek yamə mɨne kasərhkwopah! Pəh nien mə tuktu, Kughen ror niemhaa mɨvəhsi-pən narpɨnien kɨmi narmamə. ?Mərɨg, pa ramni mə to kɨmiə nakharkun nɨsaptayen kɨn?
23270	MAT 3:9	Nəfrakɨsien mə kɨmiə kwənərəus kape Ebraham, mərɨg rɨkimiə tukrɨpəh nəsɨkien mə Kughen tukraməkeikei mɨvəh mɨragh əmiə mhawor kɨmiə kwənərəus kape Ebraham. !Nɨkam, in nar apnapɨg əmə! Yakamni-pre tuk əmiə mə Kughen rɨrkun nor-mɨn-ien kapier apnapɨg ruə rəmhen kɨn kwənərəus kape Ebraham.
23271	MAT 3:10	Kɨni taktəkun ai, Kughen rɨnərer matuk ta mə tukrərəru nuknei nai. Kɨni tukmə nai kɨrik rɨpəh nɨkuəyen kɨn kwənkwan yame rhuvə, In tukrərəru marakikɨn-pən ye nap.
23273	MAT 3:12	In ramərer matuk tuk nəmien norien kape narmamə maməwhai əriə, nəmə huvə mɨnə mɨne nəmə has mɨnə. Rəmhen əmə kɨn yame yeməsim kɨrik ravəh safel tuk nəspir-tayen tɨki kwənkwai wit mə tukrɨpɨk nɨmitɨn yame rhuvə. Narmamə yamə mɨne khahuvə kɨsəmhen kɨn nɨmit wit yame rɨpɨk əriə mamvən yerkwanu; mərɨg narmamə has kɨsəmhen kɨn tɨki kwənkwai wit, yame ramarakikɨn-pən əriə ye nap ehuə yame ramuək rerɨn.”
23275	MAT 3:14	Mərɨg Jon rɨmɨni-əhu skai In mɨni-pən tukun mɨmə, “Ratuatuk mə Ik takor baptaes irak. ?Rhawor nakamuə mə jakor baptaes iram?”
23276	MAT 3:15	Mərɨg Yesu rɨni-pən tukun mɨmə, “Nɨkam. Takpəh nəpəhyen. Kughen rɨmɨni mə ratuatuk mə takor baptaes irak.” Kɨni Jon rɨmneighan kɨn.
23277	MAT 3:16	Kɨni mor baptaes ye Yesu. Kɨni nɨpɨg Yesu rɨmneiwaiyu mhekɨmter mɨn ye tame nu, məkneikɨn napuə rəkwaag, kɨni rəm Nanmɨn kape Kughen reiwaiyu-pə rəmhen kɨn mak ye tanə, maməkwətə-pən iran.
23278	MAT 3:17	Kɨni nəgkiarien kɨrik rɨsɨ-pən ye neai mamni mɨmə, “In e narɨk, yame yakorkeikei pɨk. Rɨkik ragien pɨk tukun.”
23279	MAT 4:1	Kɨni Nanmɨn kape Kughen rɨmɨkɨr Yesu mɨvən ye tɨpəvsɨk, mə Setan tukrɨvəhsi-pən vəhsi-pən kɨmin.
23281	MAT 4:3	Kɨni Setan ruə mɨvəhsi-pən vəhsi-pən kɨmi Yesu mɨni-pən tukun mɨmə, “Tukmə Ik Ji Kughen əfrah, ni-pən tuk kapier mɨnə e pəh khaukrekɨn mhauə mɨsor bred kɨn.”
23282	MAT 4:4	Mərɨg Yesu rhorpɨn nəgkiarien mɨmə, “Nɨkam. Kɨmɨrai ye Nəkwəkwə kape Kughen kɨmə, ‘Narmamə to khapəh nhamragh-əmə-yen ye nəvɨgɨnien. Mərɨg kamhamragh mɨn ye nəgkiarien mɨnə fam yame ramsɨ-pən tuk Kughen.’”
23284	MAT 4:6	Kɨni mɨni-pən tukun mɨmə, “Tukmə Ik ji Kughen əfrakɨs, iv-ərhav-ru ikɨn e, meinai kɨmɨrai ye Nəkwəkwə kape Kughen kɨmə, “‘In tukrher-pə kɨn agelo mɨnə kafan khauə masarha huvə tuk Ik. Tukharaptərəkɨn Ik kɨn kwermɨriə mə takpəh nowhan-pənien nɨhum ye kapier kɨrik.’”
23285	MAT 4:7	Mərɨg Yesu rhorpɨn kafan nəgkiarien mɨmə, “Nɨkam. Nəkwəkwə kape Kughen ramni mɨn mɨmə, ‘Takhapəh nɨsəm-əsaahyen kapəmiə Kughen Yermaru mə ramarha huvə əfrakɨs tuk əmiə uə nɨkam.’”
23287	MAT 4:9	kɨni mɨni-pən tukun mɨmə, “Tukmə nakəhuak kɨmi yo, yakvəhsi-pre narɨmnar m-fam e kɨmik.”
23288	MAT 4:10	Mərɨg Yesu rɨni-pən tukun mɨmə, “!Setan, əta irak! Meinai Nəgkiarien kape Kughen ramni mɨmə, ‘Taksəhuak əmə kɨmi kapəmiə Yermaru Kughen, mɨsəri-pən əmə kafan nərɨgien.’”
23290	MAT 4:12	Kɨni ye nɨpɨg a, kɨmnharaptərəkɨn Jon Baptaes, kɨrəhsi-pən ye kalabus. Kɨni nɨpɨg Yesu rɨmnərɨg nəvsaoyen kɨn, kɨni mɨvən apa yerkwanu kɨrik ye provins Galili, nhagɨn e Nasaret. Mamarə apaikɨn, mɨtərhav, mɨvən apa taon kɨrik e Kapaneam, ipakə tuk lugun e Galili, mamarə apaikɨn. Kwənmhaan a in kwənmhaan kape kwənərəus mir kape Isrel e Sebulun mɨne Naftali.
23292	MAT 4:14	Nar a rɨtərhav-pə ror nəgkiarien kape profet kupan e Aesea ruauə mor nəfrakɨsien kɨn, yame rɨmɨni mɨmə,
23294	MAT 4:16	Nəmə aikɨn a kɨmɨsarə ye nəpɨgnəpien, kɨni mɨsəm nɨkhakien kɨrik. Kɨni rɨnamraan. Nɨkhakien ehuə rɨmnəsia-pen əriə yamə mɨne kɨmnɨsarə ye nəpɨgnəpien kape nɨmhəyen e yame ramhotərəkɨn əriə ye nɨpɨg mɨfam.”
23295	MAT 4:17	Kɨni rɨrikakun ye nɨpɨg a, Yesu rɨnamni-ərhav nəgkiarien kape Kughen mamni mɨmə, “Sarar ye nərɨgien kapəmiə tuk norien has mɨnə, meinai nɨpɨg yame Kughen tukramarmaru ye narmamə ruauə pakə.”
23297	MAT 4:19	Kɨni Yesu rɨni-pən tuk əriu mɨmə, “Rauə mɨrakwasɨg kɨn Yo, mɨrauə kafak yermamə mir. Yo jakor əmiru nakrauə yermamə mir kape nɨviyen narmamə.”
23301	MAT 4:23	Kɨni Yesu raməriwək ikɨn mɨnə ye provins e Galili, mamhajoun narmamə ye nəkwai nimə kape nofugɨnien kape nəmə Isrel, maməvsao-ərhav kɨn nəvsaoyen huvə kape narmaruyen kape Kughen, kɨni mamor huvə narmamə yamə mɨne kamhamhə ye nəmhəyen pɨsɨn pɨsɨn.
23302	MAT 4:24	Kɨni nəvsaoyen kɨn Yesu rarkurao fam ye provins e Siria. Kɨni narmamə kɨmnhapɨk narmamə m-fam yamə mɨne kamhamhə, mhauə tuk Yesu. Kapəriə nəmhəyen ror məkneikɨn: Tɨksɨn kamhamhə; tɨksɨn, nɨprairiə rɨmamhə; tɨksɨn, nanmɨn has ramərer-pən irəriə; tɨksɨn, nɨkəvaan ramor əriə; kɨni tɨksɨn, nɨprairiə fam rɨmhə. Mərɨg Yesu rɨmnor huvə fam əriə.
23306	MAT 5:3	“Narmamə yamə mɨne kamhavəhsi-əhu atuk əriə masətɨgtə əmə ye Kughen, iriə e kɨsarə ye nɨhuvəyen əfrakɨs meinai iriə narmamə kape Kughen, kɨni In ramarmaru irəriə.
23308	MAT 5:5	Narmamə yamə mɨne khapəh nhavəh-si-haktə-atukien əriə, iriə e kɨsarə ye nɨhuvəyen əfrakɨs meinai Kughen tukrɨvəhsi-pən tokrei tanə e kɨmi əriə.
23309	MAT 5:6	Narmamə yamə mɨne kɨsorkeikei pɨk yerkiriə m-fam mə nɨmraghien kapəriə tukratuatuk ye nɨmrɨ Kughen, iriə e kɨsarə ye nɨhuvəyen əfrakɨs meinai Kughen tukror nɨmraghien kapəriə in ratuatuk.
23316	MAT 5:13	Kɨni Yesu ramni mɨn mɨmə, “Kɨmiə naksəmhen kɨn nɨgər kape narmamə m-fam ye tokrei tanə. Kɨni mərɨg tukmə nɨgar rəhiu pɨk, ?tukhawor kor rhekɨn mɨn? Rɨpəh nəmhenien tuk nar kɨrik. Tukarakikɨn əmə.
23317	MAT 5:14	“Kɨmiə naksəmhen kɨn laet kape narmamə m-fam ye tokrei tanə. Keinein nerkwaigien kɨn taon yame kɨmɨvhirəkɨn yerpɨrɨg ye tukwas.
23318	MAT 5:15	Kɨni yermamə kɨrik rɨkək yame to rəsia-pən ye laet kɨni mɨvai-pən ye nɨtɨp. Nɨkam. Nɨpɨg tukmə rəsiə-pən ye laet tukraməkeikei mukrai-haktə pən ikɨn kamukrai-pən laet ikɨn, mə laet tukrɨsia-pen fam narmamə apa imə.
23319	MAT 5:16	Kɨni ye norien kɨrikianə əmə mɨn, sor laet rəsiə ye nɨmraghien kapəmiə pəh narmamə tuksəm wok huvə yamə mɨne nakasor, kɨni mhavəhsi-haktə nhag Rɨmɨmiə Kughen yame ramarə ye rao ye neai.”
23321	MAT 5:18	!Nəfrah! Yakamni-pre tuk əmiə mɨmə nɨpɨg tokrei tanə mɨne neiai kwarə, kɨni Loa, in mɨn tukramarə. To nar kɨrik rɨpəh nɨrkəkien iran. Nar apnapɨg in leta kwakwə əmə, kɨni Loa tukrərer mor wok meriaji-pən nəgkiarien mɨnə fam kape Loa tukhauə mɨsor nəfrakɨsien kɨn.
23324	MAT 5:21	Kɨni Yesu ramni mɨn mɨmə, “Kɨmiə nakwəsərɨg ta nəgkiarien yame nəmhajoun kɨmnhani-pən tuk rɨpmiə mɨnə, mhamə, ‘Takhapəh nɨshopniyen yermamə’ kɨni, ‘yermamə yame ramhopni yermamə, in tukraməkeikei mərer ye nɨmrɨ mɨrh mɨvəh narpɨnien.’
23325	MAT 5:22	Mərɨg Yo yakamni-pre tuk əmiə mə, tukmə yermamə kɨrik, niemha rhai in tuk nar kɨrik yame piauni rɨmnor, ratuatuk mə kwən a yame niemha ramhai in tukrərer ye nɨmrɨ mɨrh mɨvəh narpɨnien. Kɨni tukmə yermamə kɨrik rɨmnhek piauni, ratuatuk mə in tukrərer ye nɨmrɨ kaonsel. Kɨni tukmə yermamə kɨrik raməko-pən yarmhə kɨmi in kɨrik, ratuatuk mə yermamə yame rɨmɨni nəgkiarien a tukrɨvən ye nap ehuə.
23326	MAT 5:23	“Kɨni tuk norien a, tukmə nakamvən ye tebol ye Nimə Ehuə Kape Kughen mə takvəhsi-pən nar kɨrik kɨmi Kughen, mərɨg aikɨn a, tukmə rɨkim raməsɨk piam yame rɨmnor niemha kɨmik, uə ik nɨmnor nar kɨrik kɨmin yame rɨpəh nəmhenien,
23327	MAT 5:24	pəh pi pom kafam nɨvəhsi-pənien, kɨni mɨvən məm piam mwərəhu huvə nətərɨgien kapəmiru, mɨrəpəh nɨworien tɨkmɨr, mɨwor kɨrikianə, kɨni ai, mɨpivən mɨpivəhsi-pən nar kɨrik kɨmi Kughen ye tebol.
23328	MAT 5:25	“Tukmə yermamə kɨrik rɨmə tukrərɨp ik ye nɨmrɨ mɨrh, kɨni tukmə nakramə takwəriwək kwis mɨravən ye nɨmrɨ mɨrh, rhuvə mə takaməkeikei məkupən mərəhu nəmərinuyen tuk əmiru mɨnə, tamə rəukəkin ik mɨvən ye nɨmrɨ mɨrh. Kɨni yamehuə kape kot reighan-pən kɨn ik ye kwermɨ polis. Kɨni polis rɨrəh ik mɨvən mətapɨg əsɨgɨn ik ye kalabus.
23329	MAT 5:26	Kɨni yakamni-pre nəfrakɨsien tuk ik, mə tukmə ror məknakɨn, to nakpəh nap-tayen ye kalabus meriaji mor infamien ye narpɨnien kafam.”
23331	MAT 5:28	Mərɨg Yo yakamni-pre tuk əmiə mə tukmə yerman rəm piraovɨn pɨsɨn kɨni rɨkin raməkrəh kɨn, in rɨnor ta təvhagə has yerkin, rəmhen kɨn yame rɨmnəkrəh əfrakɨs kɨn.
23334	MAT 5:31	Kɨni Yesu ramni mɨn mɨmə, “Kɨmiə nakwəsərɨg ta nəgkiarien e yame ramni mɨmə, ‘Yermamə yame raməpəh kafan piraovɨn, in tukraməkeikei mɨvəhsi-pən nəkwəkwə kɨrik kɨmin yame ramhajoun mə rɨmnəpəh.’
23335	MAT 5:32	Mərɨg yakamni-pre tuk əmiə mə tukmə yermamə kɨrik raməpəh kafan piraovɨn yame rɨpəh nɨvən-hanəyen tuk yerman pɨsɨn kɨrik, kɨni pian a rarar mɨkwasɨg kɨn yerman pɨsɨn, rəmhen kɨn mə piraovɨn a rɨmnor təvhagə hah, mərɨg təvhagə has a rɨmɨrikakun ye yerman hanə kafan. Kɨni tukmə kwən kɨrik rɨkɨr piraovɨn a, in rəmhen kɨn yame rɨmnəkrəh kɨn piraovɨn a.”
23336	MAT 5:33	Kɨni Yesu ramni mɨn mɨmə, “Nakwəsərɨg ta nəgkiarien kɨrik mɨn yame nəmhajoun mɨnə kɨmnhani-pən tuk rɨptawə mɨnə mhamə, ‘Tukmə nɨmnhani nhag yermamə kɨrik mə tukror kafam nəgkiarien tukror nəfrakɨsien kɨn, takhapəh nɨsakapɨrien nəgkiarien kapəmiə. Kɨni tukmə nɨmnhani-pən nəgkiarien kɨrik kɨmi Kughen Yermaru, sor.’
23337	MAT 5:34	Mərɨg Yo yakamni-pre tuk əmiə mɨmə, takhapəh nhaniyen nhag yermamə kɨrik mə tukror kafam nəgkiarien tukror nəfrakɨsien kɨn. Takhapəh nhaniyen nhag rao ye neai, meinai Kughen ramkwətə ikɨn mamarmaru.
23342	MAT 5:39	Mərɨg Yo yakamni-pre tuk əmiə mɨmə, takhapəh nɨsarpɨnien tai təvhagə has yame kamor-pre kɨmi əmiə. Kɨni tukmə yermamə kɨrik rərɨp nɨkapɨm matuk, kɨni nakukreikɨn-pən mɨn nɨkarɨn pəh rərɨp.
23343	MAT 5:40	Kɨni tukmə yermamə kɨrik rɨvəh-si-pən ik ye kot maməkeikei kɨmik mə takvəhsi-pən kafam sot kɨmin mə tukrərəhu huvə nətərɨgien kapəmiru, vəhsi-ta mɨn kafam kot mɨvəhsi-pən kɨmin.
23345	MAT 5:42	Vəhsi-pən naha nhagɨn kɨmi yermamə yame ramaiyoh ik kɨn. Kɨni takpəh nɨni-əhuyen yermamə kɨrik yame rɨmə tukrɨvəh kafam kɨrik nar kɨrik mɨvən, kɨni mɨrerɨg-pə mɨn mɨrəhsi-pre mɨn.”
23347	MAT 5:44	Mərɨg Yo yakamni-pre tuk əmiə mə taksorkeikei kapəmiə tɨkmɨr mɨnə, kɨni masəhuak tuk narmamə yamə mɨne kasor ahas pre kɨmi əmiə,
23348	MAT 5:45	kɨni norien a ramhajoun mə kɨmiə ji Kughen Rɨmɨmiə, yame ramarə apa ye rao ye neai. Kɨni sor məknakɨn meinai Kughen ramor mɨrh raməsia-pen nəmə huvə mɨnə mɨne nəmə has mɨnə. Kɨni In mamor nəhig rɨp mamuh nəmə atuatuk mɨne narmamə yamə mɨne khapəh nɨsatuatukien.
23353	MAT 6:2	Ror məkneikɨn, tukmə nakhavəh-si-pən nar kɨrik kɨmi yavən has mɨnə mə taksasitu irəriə, hapəh nɨsorien ye norien kape narmamə yame norien kapəriə rhuvə mərɨg rɨkiriə rahas. In e, nɨpɨg kɨsasitu ye yavən has mɨnə, masher naiyuk, mhani-ərhav ye nimə kape nofugɨnien mɨne ye nəkwai swatuk, mə narmamə tuksəm khasiai əriə tukun. Mərɨg yakamni nəfrakɨsien tuk əmiə mɨmə iriə kasor məknakɨn, mɨnhavəh ta nərok piəpiə kapəriə [in e nɨsiaiyen kape narmamə].
23356	MAT 6:5	Kɨni Yesu ramni mɨn mɨmə, “Nɨpɨg naksəhuak, hapəh nɨsəri-pənien norien kape narmamə yame kapəriə norien rhuvə mərɨg rɨkiriə rəmkɨmɨk. In e, kɨsorkeikei mə tuksərer ye nimə kape nofugɨnien, mɨne ye swatuk pɨsiək, masəhuak mə narmamə tuksərɨg əriə. Yakamni əfrakɨs tuk əmiə mɨmə iriə kasor məknakɨn, mɨnhavəh ta nərok piəpiə kapəriə- [in e nɨsiaiyen kape narmamə].
23358	MAT 6:7	“Kɨni tukmə naksəhuak, takhapəh nɨsəwhai-kəjiyen nəgkiarien rɨpsaah yame nɨpran rɨkək, rəmhen kɨn yame narmamə yamə mɨne kaseinein Kughen kasor. Iriə khamə ta mə kapəriə kughen mɨnə tuksərɨg əriə tuk nəgkiarien mɨnə khapsaah yamə mɨne kasəhuak mamhani.
23362	MAT 6:11	Nɨpɨg mɨ-fam, vəh-si pə nəvɨgɨnien kɨmi əmawə rəmhen tuk nɨpɨg e towei.
23363	MAT 6:12	Pəh nɨpəhyen əmawə mə Setan tukrɨvəhsi-pə vəh-si-pə kɨmi əmawə tamə yakhamɨr. Kɨni vəhsi-ta əmawə tuk kwermɨ Setan. Kɨni vəh-si ta narpɨnien kape təvhagə hah kapəmawə mɨnə meinai kɨmawə yakhapəh nharaptərəkɨn tɨm-tɨmien norien has yame narmamə kasor irəmawə.’
23370	MAT 6:19	Kɨni Yesu ramni mɨn mɨmə, “Takhapəh nɨsəwhai-kəjiyen kapəmiə nautə ye tokrei tanə e mə tukrɨpsaah. Ye tokrei tanə e, ɨvn mɨnə mɨne nəmtəyen raməs narɨmnar ikɨn, kɨni yəkrəh mɨnə kɨsat-pən imə, mɨsəkrəh kɨn narɨmnar.
23371	MAT 6:20	Mərɨg taksor nɨtɨp kapəmiə apa rao ye neai. Kɨni ikɨn aikɨn a, to ɨvn mɨnə mɨne nəmtəyen rɨpəh nəsien narɨmnar aikɨn, kɨni to yəkrəh mɨnə khapəh nɨsat-pənien aikɨn.
23373	MAT 6:22	Kɨni Yesu ramni mɨn mɨmə, “Nəkwai nɨmrɨm in rəmhen kɨn laet yame ravəhsi-pre nɨkhakien ye nɨpram. Tukmə nəkwai nɨmrɨm mir kɨrahuvə, rəmhen kɨn mə nɨpram rukwar kɨn nɨkhakien.
23376	MAT 6:25	Kɨni Yesu ramni mɨn mɨmə, “Tuk nar a, yakamni-pre tuk əmiə mə, takhapəh nɨsətərɨg-pɨkien tuk nɨmraghien kapəmiə mə taksən naha, mhanɨm naha, uə mə takvəhsi-pən naha neipən. ?Nakharkun mə nɨmraghien kapəmiə rapita nəvɨgɨnien, kɨni nɨpraimiə rapita neipən?
23377	MAT 6:26	Səm-ru man mɨnə ye nɨmago-ago. Khapəh nɨsəsimien, mhapəh nɨsarha-kɨnien nəvɨgɨnien, mhapəh nɨsətu-yen nəriə nəvɨgɨnien ye nəkwai nimə. Mərɨg Rɨmɨmiə ye rao ye neai raməvɨgɨn əriə. !Mərɨg nakharkun mə In rorkeikei pɨk əmiə rapita man mɨnə!
23378	MAT 6:27	?Tukmə nakətərɨg pɨk tuk nɨmraghien apomh kafam, nakɨrkun mə to rasitu iram nakarə mɨn rəpomh uə? !Nɨkam! Norien kape nətərɨg-pɨkien to rɨpəh nəsɨk-əpnis-pən-ien aoa kɨrikianə ye nɨmraghien kapəmiə.
23379	MAT 6:28	“?Kɨni rhawor e naksətərɨg pɨk tuk neipən? Səm-ru jihi nai yamə mɨne kamhavus. Iriə khapəh nɨsorien wok, mhapəh nhajirien kapəriə neipən.
23380	MAT 6:29	Mərɨg yakamni-pre tuk əmiə mə King Solomon kupan, kafan nautə rehuə pawk, kafan neipən rhuvə pawk, mərɨg rɨpəh nɨhuvə-pɨkien mapita jihi nai mɨnə a.
23381	MAT 6:30	Jihi nai mɨnə kɨshaktə tuk nɨpɨg kwakwə əmə, kəni rɨkwamer kɨn, kɨvaan əriə ye nap. Mərɨg Kughen ramor əriə kamhavəh-si-pən neipən huvə. ?Mərɨg kɨmiə nakharkun mə Kughen tukrɨvəhsi-pre neipən kɨmi əmiə uə nɨkam? !Ǝwəh! Kafak narmamə mɨnə. Kapəmiə nhatətəyen in rəkəskəh əmə.
23382	MAT 6:31	Ror pən, takhapəh nɨsətərɨg-pɨkien mhani mhamə, ‘?Jaksən naha?’ uə ‘?Jakhanɨm naha?’ uə ‘?Jakhavəhsi-pən naha neipən?’
23384	MAT 6:33	Mərɨg taksor mə narmaruyen kape Kughen mɨne nɨmraghien atuatuk, pəh iriu tukwərer əkupən ye nɨmraghien kapəmiə, kɨni Kughen tukrɨvəhsi-pre narɨmnar kape nɨmraghien e ye tokrei tanə kɨmi əmiə.
23385	MAT 6:34	Ror məkneikɨn, takhapəh nɨsətərɨg-pɨkien tuk narɨmnar yamə mɨne tukianəkwamer nakhavəh, meinai narɨmnar kape tikianəkwamer, iriə kape tuknəkwamɨr. Nɨmraghien kape towei in rəutən pɨk, takpəh norien narkutien kɨmik mamətərɨg tuk narɨmnar kape tikianəkwamer.”
23386	MAT 7:1	Kɨni Yesu rɨmɨni mɨn mə, “Takpəh nəm-pənien nar has ye narmamə, tamə Kughen mɨn rəm-pre nar has irəmiə.
23388	MAT 7:3	“?Rhawor nakamhani nɨmoptanə yame ramswin-pən ye nɨmrɨ piaumiə; mərɨg nakhapəh nɨsərɨgien nai ehuə yame ramhai nɨmrɨmiə?
23390	MAT 7:5	Kɨmiə naksəmhen kɨn narmamə yamə mɨne kamhani nar mhapəh nɨsorien. Taksəkupən mhavəh-si ta nai ehuə ye nɨmrɨmiə, kwasɨg ikɨn, nakharkun nɨsəm-huvəyen nɨmoptanə yame ramswin-pən ye nɨmrɨ piaumiə mɨpihasur-ta.”
23391	MAT 7:6	Kɨni Yesu rɨmɨni mɨn mə, “Hapəh nhavəhsi-pənien narɨmnar kape Kughen kɨmi narmamə yamə mɨne kɨsahas rəmhen kɨn kuri mɨnə, tamə kɨsarar mɨsəs əmiə. Kɨni mhapəh nɨsarakikɨn-pənien nar huvə mɨnə kapəmiə kɨmi [narmamə yamə mɨne kɨsəmkɨmɨk rəmhen kɨn] pukəh mɨnə, tamə kasəriwək əsuun.”