23214	MAT 1:1	Nurá mʉdi nuna tꞌofona̱ ma da ma̱ toꞌo gueꞌʉ yá mbøxita ra Jesucristo. ꞌNa de gueꞌʉ ndu ra Davi ne ndu ra Abrá.
23215	MAT 1:2	Ra Abrá bi mɛꞌtsa ꞌnará tꞌʉ rá thuhu ra Isaac, y ra Isaac bi mɛꞌtsa ꞌnará tꞌʉ rá thuhu ra Cobo, y ra Cobo bi mɛꞌtsa ꞌnará tꞌʉ rá thuhu ra Judá co maꞌra yá cu.
23216	MAT 1:3	Ra Judá co rá ꞌbɛhña̱ rá thuhu ra Tamar bi mɛꞌtsa yoho yá tꞌʉ yá thuhu ra Fare ne ra Sara. Y ra Fare bi mɛꞌtsa ꞌnará tꞌʉ rá thuhu ra Esrom, y ra Esrom bi mɛꞌtsa ꞌnará tꞌʉ rá thuhu ra Aram.
23217	MAT 1:4	Y ra Aram bi mɛꞌtsa ꞌnará tꞌʉ rá thuhu ra Aminadab, y ra Aminadab bi mɛꞌtsa ꞌnará tꞌʉ rá thuhu ra Naasón, y ra Naasón bi mɛꞌtsa ꞌnará tꞌʉ rá thuhu ra Salmón.
23218	MAT 1:5	Y ra Salmón co rá ꞌbɛhña̱ rá thuhu ra Raab bi mɛꞌtsa ꞌnará tꞌʉ rá thuhu ra Boos, y ra Boos co rá ꞌbɛhña̱ rá thuhu ra Rut bi mɛꞌtsa ꞌnará tꞌʉ rá thuhu ra Obed, y ra Obed bi mɛꞌtsa ꞌnará tꞌʉ rá thuhu ra Isaí.
23219	MAT 1:6	Y ra Isaí bi mɛꞌtsa ꞌnará tꞌʉ rá thuhu ra Davi núꞌa̱ bi nda̱ de ya me Israel. Y ra nda̱ Davi bi mɛꞌtsa ꞌnará tꞌʉ rá thuhu ra Salomó, y nurá na̱na̱ ra Salomó go gueꞌa̱ mrá ꞌbɛhña̱ hma̱ha̱ ndu ra Uría.
23220	MAT 1:7	Y ra Salomó bi mɛꞌtsa ꞌnará tꞌʉ rá thuhu ra Roboam, y ra Roboam bi mɛꞌtsa ꞌnará tꞌʉ rá thuhu ra Abías, y ra Abías bi mɛꞌtsa ꞌnará tꞌʉ rá thuhu ra Asa.
23221	MAT 1:8	Y ra Asa bi mɛꞌtsa ꞌnará tꞌʉ rá thuhu ra Josafa, y ra Josafa bi mɛꞌtsa ꞌnará tꞌʉ rá thuhu ra Joram, y ra Joram bi mɛꞌtsa ꞌnará tꞌʉ rá thuhu ra Usía.
23222	MAT 1:9	Y ra Usía bi mɛꞌtsa ꞌnará tꞌʉ rá thuhu ra Jotam, y ra Jotam bi mɛꞌtsa ꞌnará tꞌʉ rá thuhu ra Acás, y ra Acás bi mɛꞌtsa ꞌnará tꞌʉ rá thuhu ra Esequía.
23223	MAT 1:10	Y ra Esequía bi mɛꞌtsa ꞌnará tꞌʉ rá thuhu ra Manase, y ra Manase bi mɛꞌtsa ꞌnará tꞌʉ rá thuhu ra Amón, y ra Amón bi mɛꞌtsa ꞌnará tꞌʉ rá thuhu ra Josía.
23224	MAT 1:11	Y ra Josía bi mɛꞌtsa ꞌnará tꞌʉ rá thuhu ra Jeconía co maꞌra yá cu. Y nuya paꞌʉ mi tsꞌixa ntsꞌa̱hni ya me Israel pa ja ra hnini Babilonia.
23225	MAT 1:12	Ha nuya paꞌʉ ra Jeconía bi mɛꞌtsa ꞌnará tꞌʉ rá thuhu ra Salatiel, y ra Salatiel bi mɛꞌtsa ꞌnará tꞌʉ rá thuhu ra Sorobabel.
23226	MAT 1:13	Y ra Sorobabel bi mɛꞌtsa ꞌnará tꞌʉ rá thuhu ra Abiu, y ra Abiu bi mɛꞌtsa ꞌnará tꞌʉ rá thuhu ra Eliaquim, y ra Eliaquim bi mɛꞌtsa ꞌnará tꞌʉ rá thuhu ra Asor.
23227	MAT 1:14	Y ra Asor bi mɛꞌtsa ꞌnará tꞌʉ rá thuhu ra Sadoc, y ra Sadoc bi mɛꞌtsa ꞌnará tꞌʉ rá thuhu ra Aquim, y ra Aquim bi mɛꞌtsa ꞌnará tꞌʉ rá thuhu ra Eliud.
23228	MAT 1:15	Y ra Eliud bi mɛꞌtsa ꞌnará tꞌʉ rá thuhu ra Eleasar, y ra Eleasar bi mɛꞌtsa ꞌnará tꞌʉ rá thuhu ra Matán, y ra Matán bi mɛꞌtsa ꞌnará tꞌʉ rá thuhu ra Cobo.
23229	MAT 1:16	Y ra Cobo bi mɛꞌtsa ꞌnará tꞌʉ rá thuhu ra Jose núꞌa̱ toꞌo rá da̱me ra Maria. Y ra Maria go gueꞌa̱ rá na̱na̱ ra Jesu núꞌa̱ bi thuꞌmbabi nehe ra Cristo núꞌa̱ rá ꞌmɛhni Ajua̱ pa e da nda̱.
23230	MAT 1:17	Y de gatho yá mbøxita, yá da̱nga xita ne yá xitaꞌa̱, desde ra Abrá asta ra Davi mi ꞌrɛtꞌamagohoꞌʉ. Nepʉ yá mbøxita, yá da̱nga xita ne yá xitaꞌa̱, desde ra Davi asta nu mi tsꞌixa ntsꞌa̱hni ya me Israel pa ja ra hnini Babilonia mi ꞌrɛtꞌamagoho ya xita. Y yá mbøxita, yá da̱nga xita ne yá xitaꞌa̱, desde mi tsꞌixa ntsꞌa̱hni asta bi ꞌmʉi ra Jesucristo mi ꞌrɛtꞌamagoho ya xita.
23231	MAT 1:18	Y nunabya go guehna ra ꞌbede de rá ꞌbʉi ra Jesucristo: Ra Maria xqui tꞌadi pa da ntha̱tui ra Jose, pe himbi ꞌmʉhui ꞌbestho. Nepʉ nuꞌá̱ bi ndaꞌthi co rá tsꞌɛdi rá Ma̱ca Nda̱hi Ajua̱.
23232	MAT 1:19	Pe ra Jose mrá hoja̱ꞌi hangue himbi ne da ꞌbɛtua rá tsa ra Maria co ya ja̱ꞌi, mi ne da hyɛpʉ mantꞌa̱guitho pa ya hinxa ntha̱tuihma̱.
23233	MAT 1:20	Nuꞌá̱ bi beni gue ya hinda ntha̱tui ngueꞌa̱ bi ba̱di gue ya mi daꞌthiꞌa̱. Pe Ajua̱ bi mɛhna ꞌnará ɛnxɛ pa bi zofo dega tꞌi ne bi ꞌñembabi: ―Nuꞌi nugue Jose rá tꞌʉꞌi ra nda̱ Davi, oguí beni gui hyɛpʉ. Oguí tsu gui ntha̱tui ra Maria, ngueꞌa̱ nuꞌá̱ daꞌthi pe co rá tsꞌɛdi ra Ma̱ca Nda̱hi.
23234	MAT 1:21	Nuꞌá̱ ma da mɛꞌtsa ꞌnara zi ba̱tsi, y nura zi ba̱tsiꞌa̱ gui hñuꞌmbabi drá thuhu ra JESU, ngueꞌa̱ go gueꞌa̱ ma da pøhø yá ja̱ꞌi de yá tsꞌoqui.
23236	MAT 1:23	ꞌNara nxutsi ma da ndaꞌthi da ꞌmʉ rá ba̱tsi ne da thuꞌmbabi rá thuhu Emanuel. Núꞌa̱ ra thuhuꞌa̱ rí bøni da ꞌñena, Ajua̱ ꞌbʉi con guecjʉ.
23237	MAT 1:24	Nepʉ bi nuhu ra Jose, ne bi ntha̱tui ra Maria ngu núꞌa̱ xqui xipa rá ɛnxɛ Ajua̱.
23238	MAT 1:25	Pe himbi hñuxui asta himbi ꞌmʉi rá mʉdi tꞌʉ, ne bi hñuꞌmbabi rá thuhu ra Jesu.
23239	MAT 2:1	Núꞌʉ ya pa mrá nda̱ ra Erode, gueꞌbʉ bi ꞌmʉi ra Jesu ja ra hnini Belé de ra hai Judea. Ne de nuya paꞌʉ ꞌraya hoga ba̱di bi ꞌñehe de yabʉ ya hai ngue mbøxhyadi. Bi ꞌñeheꞌʉ ne bi zøhø ja ra hnini Jerusale.
23240	MAT 2:2	Nepʉ bi ꞌñaniꞌʉ bi ꞌñena: ―¿Habʉ de guecua di ꞌbʉi rá nda̱ ya xodyo núꞌa̱ ja guehya xa ꞌmʉi? Ngueꞌa̱ stá hanthe ꞌnara tsø de bøxhyadi y dí pa̱he gue go gueꞌa̱ ꞌnara ntꞌudi gue xa ꞌmʉi ꞌnara nda̱, hangue stá ehehe pa ga nsundaheꞌa̱.
23241	MAT 2:3	Y nu mi ꞌyøde ra nda̱ Erode njabʉ, xi bi ntsu ne bi du rá mʉi, ne gatho ya me Jerusale bi ntsu nehe, ne bi du yá mʉi.
23242	MAT 2:4	Ra nda̱ Erode ꞌbestho bi zohna ya nda̱ gá macja̱ ne ya xahnate de rá ley ra Moise pa bi ꞌyambabiꞌʉ te mi ma̱nga yá hɛꞌmi, habʉ dí ꞌmʉi ra Cristo núꞌa̱ ma da nda̱.
23244	MAT 2:6	Núꞌahʉ gyá menguhʉ Belé de ra hai Judá, maꞌna xa tꞌeꞌtsꞌa ri nsuhʉ de gatho maꞌra ya hnini de ra hai Judá, ngueꞌa̱ de gueꞌahʉ ma da bønga ꞌnara nda̱ núꞌa̱ da supa rá hnini Ajua̱ núꞌa̱ rá thuhu Israel.
23245	MAT 2:7	Nuꞌbʉ́ ra Erode bi ña̱sɛui ꞌramatsꞌʉ ya ba̱di ne bi ꞌyambabiꞌʉ haꞌmʉ xqui hyanda ra tsø.
23246	MAT 2:8	Nepʉ bi ꞌñembi: ―Rí maha Belé, ꞌyohʉ gui ꞌñanihʉ xá hño habʉ di ꞌbʉi ra ba̱tsi, y nu xcrí tsʉhʉ güi penjʉ gui xicaguihʉ pa ga ma ga nsundaga nehe.
23247	MAT 2:9	Y nu mi ꞌyøde núꞌa̱ bi ma̱nga ra nda̱, nuꞌʉ́ bi ma. Nepʉ núꞌa̱ ra tsø xqui hyantꞌʉ mbøxhyadi mi ꞌbɛtꞌo de gueꞌʉ mi utua ra ꞌñu asta himbi tsøni habʉ mi ꞌbʉi ra zi ba̱tsi ja bi ꞌmaini ra tsø.
23248	MAT 2:10	Nepʉ ya ba̱di bi hyanda ra tsø bi ꞌmai ja ꞌnara zi ngu, ne xi bi johyaꞌʉ.
23249	MAT 2:11	Y bi yʉtꞌiꞌʉ ja ra ngu ne bi hyanda ra zi ba̱tsi co ra Maria nurá na̱na̱ꞌa̱, ne bi ndandiña̱hmuꞌʉ pa bi nsunda ra zi ba̱tsi, ne bi xoꞌtsa yá ꞌmɛꞌtsi mi hña̱, ne bi umba ya ꞌbaha dega oro ne ra tꞌutsꞌi ne ꞌnara ñʉni mi yʉni xá cʉhi mrá thuhu ra mirra.
23250	MAT 2:12	Ha nuya ba̱di bi xipabi Ajua̱ dega tꞌi gue hinda menguiꞌʉ pa da xipabi ra Erode habʉ xqui zʉdi ra zi ba̱tsi. Hangue nuꞌʉ́ bi pacua ra ꞌñu pa bi mengui ja yá hai.
23251	MAT 2:13	Nu mi menga ya ba̱di, Ajua̱ bi mɛhna ꞌnará ɛnxɛ pa bi zofo ra Jose dega tꞌi ne bi ꞌñembi: ―Nangui ne tsixa ra zi ba̱tsi co rá na̱na̱, pøñhʉ yabʉ de guecua. Rí maha ja ra hai Egipto gui ꞌbaꞌtuahʉ ra nda̱ Erode ngueꞌa̱ nuꞌá̱ ma da hyonga ra zi ba̱tsi pa da hyo, y ja bá ꞌbʉhʉni asta hinga xiꞌaꞌi güi penjʉ.
23252	MAT 2:14	Nuꞌbʉ́ ra Jose bi nangui ꞌbestho ra xuuiꞌa̱ ne bi zixa ra zi ba̱tsi co rá na̱na̱ pa bi ma Egipto.
23253	MAT 2:15	Y ja bá ꞌbʉhniꞌʉ asta himbi du ra Erode. Hangue bi nja ngu núꞌa̱ xqui ma̱nga rá ꞌmɛhni Ajua̱ gue Ajua̱ bi ꞌñena: “Dá pɛnpa ra noya ma Tꞌʉ pa da bøni de Egipto.”
23254	MAT 2:16	Nepʉ ra Erode xi bi bø rá cuɛ ntsꞌɛdi ngueꞌa̱ xqui hyatꞌa ya ba̱di. Hangue bi manda da tho gatho ya zi ba̱tsi núꞌʉ mi ꞌbʉi gatho rá ngʉni Belé, núꞌʉ mi pɛꞌtsa yo njɛya pa rí ga̱i, ngueꞌa̱ xqui xipa ya ba̱di gue ya mi pɛꞌtsa ngu yo njɛya de xqui hyanda ra tsø.
23256	MAT 2:18	Bi ntꞌøde ya da̱nga tsꞌoni ja ra hai de Ramá ne ya hmafi, ngueꞌa̱ ra Raque xqui thopabi gatho yá zi ba̱tsi, hangue mi zoni ne himbi za to bi hyoꞌti.
23258	MAT 2:20	―Nangui ne tsixa ra zi ba̱tsi co rá na̱na̱ ne rí maha ja ri haihʉ Israel ngueꞌa̱ ya xa du núꞌa̱ toꞌo mi honga ra zi ba̱tsi pa xa hyo hma̱ha̱.
23259	MAT 2:21	Nuꞌbʉ́ nuꞌá̱ bi nangui bi zixa ra zi ba̱tsi co rá na̱na̱ y bi mengui pa ja yá hai Israel.
23260	MAT 2:22	Pe ra Jose bi ꞌyøde gue ra Arquelao rá tꞌʉ ra Erode go mrá mpøte de rá ꞌbɛfi rá dada ne bi nda̱ ja ra hai Judea, hangue mi tsu da zøni ja núꞌa̱ ra haiꞌa̱. Nuꞌbʉ́ Ajua̱ bi xipi dega tꞌi gue da ma ja ra hai Galilea.
23261	MAT 2:23	Y bi zøniꞌʉ bi ꞌmʉhni ja ꞌnara hnini rá thuhu Nasare, pa bi njabʉ ngu núꞌa̱ xqui ma̱nga ꞌrayá ꞌmɛhni Ajua̱ gue ra Jesu ma da tꞌembabi gue ra me Nasare.
23262	MAT 3:1	ꞌMɛfa bi mʉdi ra Xuua Xiꞌtsate bi zofo ya ja̱ꞌi ja ꞌnara mbonthi nuni Judea.
23263	MAT 3:2	Ne mi xipa ya ja̱ꞌi mi ena: ―Ntsøꞌmhʉ ne ñobrihʉ ngueꞌa̱ ra nda̱ de mahetsꞌi ya ꞌbestho xa ꞌñepʉ pa da nda̱.
23265	MAT 3:4	Y nuꞌa̱ mrá he ra Xuua, mri hñe dega xicameyo, ne mri ngʉtꞌa ꞌnara ngʉtꞌi dega xifri. Y numrá hñuniꞌa̱, mi tsi ya hoga ncꞌoto ne ya tꞌafi dega sefi.
23266	MAT 3:5	Y xi mi tsøni ndunthi ya ja̱ꞌi habʉ mi ꞌbʉꞌa̱ pa da ꞌyøde núꞌa̱ mi ma̱ñꞌa̱, nuya me Jerusale ne gatho ya me Judea, ne gatho nuya ja̱ꞌi mi ꞌbʉi ja rá nthetsꞌi ra da̱the Jordá.
23267	MAT 3:6	Nepʉ ra Xuua mi xiꞌtsa ya ja̱ꞌi ja ra da̱the Jordá núꞌʉ mi njua̱ni de yá tsꞌoqui.
23268	MAT 3:7	Y ndunthi ya fariseo ne ya saduceo mi tsøni habʉ mi xiꞌtsate ra Xuua. Nuꞌʉ́ mi tꞌembi gue ya fariseo ne ya saduceo po núꞌa̱ ra jamfri mi pɛꞌtsiꞌʉ. Ora bi hyanda ra Xuua mi tsøniniꞌʉ bi ꞌñembabi: ―¡Núꞌahʉ gyá tsꞌoꞌmʉihʉ guí njahʉ ngu ya zate quꞌeña̱! ¿Hanja xcá ehehʉua? ¿Ha guí ne gui ꞌbaꞌtuabihʉ hma̱ha̱ rá cuɛ Ajua̱ xa ꞌñepʉ?
23269	MAT 3:8	Mahyoni gui ꞌyøthʉ núꞌa̱ xá hño pa da hnequi gue xi majua̱ni ya xcá ntsøꞌmhʉ de ri tsꞌoquihʉ.
23270	MAT 3:9	Ogrí ꞌñetsꞌihʉ gui ꞌñeñhʉ gue ngueꞌa̱ yá tꞌʉꞌaꞌihʉ ra Abrá hinda ma da zʉꞌahʉ rá cuɛ Ajua̱. Ngueꞌa̱ nuga dí xiꞌahʉ gue Ajua̱ tsa da ꞌyøtꞌe asta nuya ya do nehe da nja̱ꞌi y da ntꞌʉ de ra Abrá.
23271	MAT 3:10	Y dí xiꞌahʉ gue nubya ya ꞌbʉi ꞌna toꞌo ha̱ ra tꞌɛ́gui pa da zɛcua yá ꞌyʉ ya za. Gatho núꞌʉ ya za hingui unga yá hoga fruta da tsꞌɛqui pa da thøtꞌa ja ra tsibi.
23272	MAT 3:11	Nuga dí xiꞌtsꞌaꞌihʉ co ra dehe ngueꞌa̱ ya gá ntsøꞌmhʉ de ri tsꞌoquihʉ, pe xa ꞌñepʉ maꞌna bra ꞌbɛfa de gueque núꞌa̱ toꞌo ma da xiꞌtsꞌaꞌihʉ co ra Ma̱ca Nda̱hi núꞌa̱ ma da ꞌmʉi ja ri corasohʉ ne xi di ja rá tsꞌɛdi ngu ra tsibi. Núꞌa̱ bra ꞌbɛfa de guecagui xi maꞌna ja rá tsꞌɛdi y hindí ꞌñepcagui nixi ga ha̱ꞌtsuabi yá thiza.
23273	MAT 3:12	Y nuꞌá̱ ha̱, go gueꞌa̱ tsa da mica ra trigo ne da muntsꞌa núꞌa̱ xá hño pa da mɛꞌtsi, y nura paha da ꞌueque pa da tsa̱tꞌa ja ra tsibi núꞌa̱ hinhyaꞌmʉ ma da huetꞌi.
23274	MAT 3:13	ꞌMɛfa ra Jesu xqui ꞌñehe de Galilea pa mri ma ja ra da̱the Jordá habʉ mi ꞌbʉ ra Xuua pa da nxisteheꞌa̱.
23275	MAT 3:14	Pe ra Xuua himi ne da xiꞌtsa ra Jesu, ne bi ꞌñembi: ―¿Ha xcá ehe pa go ga xiꞌtsꞌaꞌi? Nuꞌi go rí ꞌñepi gui xiscagui.
23276	MAT 3:15	Nepʉ ra Jesu bi da̱di bi ꞌñembi: ―Go da xiscaguigue pa njabʉ ga øꞌtuabihʉ gatho yá hmanda Ajua̱. Nuꞌbʉ́ ra Xuua bi xiꞌtsa ra Jesu.
23277	MAT 3:16	Y nu mi uadi bi nxistehe, bi bøtsꞌe de ja ra dehe, nepʉ bi xogui mahetsꞌi ne bi hyanda rá Ma̱ca Nda̱hi Ajua̱ bá ca̱i ngu ꞌnara zi domitsu ne bi ꞌñe bi zøhø ja gueꞌa̱.
23278	MAT 3:17	Y bi ntꞌøde ꞌnara noya de mahetsꞌi ne bi ꞌñena: ―Nuni go guehni ma hma̱ca Tꞌʉ, ne xi dí hopa rá ꞌmʉi.
23279	MAT 4:1	Nepʉ rá Ma̱ca Nda̱hi Ajua̱ bi zixa ra Jesu ja ra ꞌyoꞌmtha pa ja da nthɛuini ra tsꞌonda̱hi pa da japi hma̱ha̱ da ꞌyøtꞌa ꞌnara tsꞌotꞌøtꞌe.
23280	MAT 4:2	Nuni ja bi beheni ra Jesu hinte bi zi ñote ma pa ne ñote xuui, ne ꞌmɛfa bi zʉ ra thuhu.
23281	MAT 4:3	Nepʉ de gueꞌa̱ bi zøni ra tsꞌonda̱hi há mi ꞌbʉiꞌa̱, ne bi mʉdi bi xaxi ne bi ꞌñembabi: ―ꞌBʉ go gueꞌe rá Tꞌʉꞌi Ajua̱, japa nuya ya do da nthuhme xa̱.
23282	MAT 4:4	Pe nuꞌá̱ bi da̱ti ne bi ꞌñembabi: ―Xa ntꞌofo ja ra Ma̱ca Tꞌofo gue ra ja̱ꞌi hingue hønsɛ po ra thuhme da ꞌmʉi, gatho núꞌa̱ ma̱ Ajua̱ go gueꞌa̱ umba rá te ra ja̱ꞌi.
23283	MAT 4:5	Nepʉ ra tsꞌonda̱hi bi zixa ra Jesu ja ra ma̱ca hnini Jerusale, ne bi pøꞌtsa maña̱ ja ra nda̱nija̱.
23284	MAT 4:6	Ne bi ꞌñembabi: ―ꞌBʉ xi majua̱ni rá Tꞌʉꞌi Ajua̱, ꞌyɛnga ra sagui pa njaꞌti, ngueꞌa̱ xa ntꞌofo ja ra Ma̱ca Tꞌofo ne ena njaua: Ajua̱ da pɛhna yá ɛnxɛ pa da suꞌaꞌi ne da mipꞌa ri ꞌyɛ pa njabʉ hingui tsamaꞌñʉ ri ua nu xcrí tsønga ja ra hai.
23286	MAT 4:8	Nepʉ maꞌnaꞌqui ra tsꞌonda̱hi bi zixa ra Jesu ja ꞌnara tꞌøhø xi mrá hñetsꞌi pa bi yopa xaxi, ne bi ꞌñutuabi gatho ya hnini de rá ngʉni ra ximhai con gatho yá hño núꞌa̱ mi ja.
23287	MAT 4:9	Y bi ꞌñembi: ―Gatho nuyʉ ya hnini guí handi ga ꞌraꞌi ꞌbʉ gui ndandiña̱hmu ne gui nsundagui.
23288	MAT 4:10	Nepʉ ra Jesu bi ꞌñembi: ―ꞌUegue de gueque Satá. Xa ntꞌofo ja ra Ma̱ca Tꞌofo gue Ajua̱ ri Hmu go gueꞌa̱ gui nsunda, ne hønsɛꞌa̱ gui pɛpabi.
23289	MAT 4:11	Nepʉ ra tsꞌonda̱hi ꞌbestho bi ꞌuegue de ra Jesu, ne bi zø yá ɛnxɛ Ajua̱ bi umbabi te da zi.
23290	MAT 4:12	ꞌMɛfa bi ꞌyøde ra Jesu gue ra Xuua Xiꞌtsate mi ofadi. Nuꞌbʉ́ nuꞌá̱ ꞌbestho bi mengui pa ja ra hai Galilea.
23291	MAT 4:13	Y ja bá ꞌbʉhni ja ra hnini Nasare. Nepʉ de guehni bi ma bá ꞌbʉ Ncapernau guetbʉ ja rá ña̱ni ra ndehe habʉ mi ja yá hai ra Sabuló ne ra Neftalí.
23293	MAT 4:15	De yʉhyadi de ra da̱the Jordá ja jani rá hai ra Sabuló ne rá hai ra Neftalí, ja thohnitho ra ꞌñu rí ma pa ja ra ndehe, ja guehni ra hai Galilea habʉ ꞌbʉi ndunthi ya ja̱ꞌi núꞌʉ hingyá xodyo.
23294	MAT 4:16	Y nuya mengu de núꞌa̱ ra haiꞌa̱ xqui ꞌmɛdi hma̱ha̱ ja ꞌnara da̱nga ꞌbɛxuui, pe nubyá ha̱, ya bi nja ra hyatsꞌi ja núꞌa̱ ra haiꞌa̱. Njabʉ gueꞌa̱ xqui ma̱nga ra ba̱di Isaía.
23295	MAT 4:17	Desde ya paꞌʉ ra Jesu bi mʉdi bi zofo ya ja̱ꞌi ne bi ꞌñembabi: ―Ntsøꞌmhʉ ne ñobrihʉ ngueꞌa̱ ya xa zøhø ra Nda̱ de mahetsꞌi pa da nda̱.
23296	MAT 4:18	Y ra Jesu mi ꞌyo ja ra ña̱nga ndehe Galilea y bi hyandi mi ꞌyoni yoho ya ꞌñøhø mri ncu, ꞌna de gueꞌʉ rá thuhu ra Simu núꞌa̱ bi thuꞌmbabi nehe ra Pedro, ha nuꞌa̱ maꞌna rá thuhu ra Andre, núꞌʉ́ mi ɛntꞌa yá xitꞌa̱ ja ra ndehe ngueꞌa̱ myá mɛhua̱.
23297	MAT 4:19	Nepʉ ra Jesu bi zofoꞌʉ ne bi ꞌñembi: ―Bá ehʉ tɛngaguihʉ y ga uꞌtꞌaꞌihʉ gui mpɛhua̱hʉ dega ja̱ꞌi.
23298	MAT 4:20	Nuꞌbʉ́ ꞌbestho nuꞌʉ́ bi zopʉ yá xitꞌa̱ nepʉ bi dɛni.
23299	MAT 4:21	Y bi ꞌño ꞌna tʉiꞌʉ nepʉ bi hyandi mi ꞌyoni má yoho ya ꞌñøhø mri ncu, ꞌna rá thuhu ra Cobo y nu maꞌna rá thuhu ra Xuua yá tꞌʉ ra Sebedeo, mi o mbo ra motsa co yá dada mi pøꞌta yá xitꞌa̱. De guehni ra Jesu bi zofoꞌʉ.
23300	MAT 4:22	Nepʉ ꞌbestho bi zohniꞌʉ yá motsa ne yá dada ne bi dɛna ra Jesu.
23301	MAT 4:23	Nuꞌbʉ́ ra Jesu bi ma bá gatꞌi gatho rá ngʉni Galilea y mi cʉtꞌa ja yá nija̱ ya mengu de guehni pa mi xahni, y mi ha̱cuabi gatho nuꞌa̱raza ra hñeni mi pɛꞌtsiꞌʉ, y mi ꞌyo mi zofoꞌʉ mi embi gue ya xqui zøhø ra Nda̱ de mahetsꞌi pa da nda̱.
23302	MAT 4:24	Y bi ntʉnga ra noya gatho ja ra hai Siria, y bá tsꞌimpabi gatho ya daꞌthi núꞌʉ mi pɛꞌtsa nuꞌa̱raza ra hñeni ne núꞌʉ mi pɛꞌtsa ya tsꞌonda̱hi ne núꞌʉ xqui ꞌbɛ yá mfeni ne núꞌʉ mi doua, y gatho mi øtheꞌa̱.
23303	MAT 4:25	Y ndunthi ya ja̱ꞌi bi dɛna ra Jesu, ya me Galilea, ya me Decapoli, ya me Jerusale, ya me Judea, ne ya me riꞌnandi ra da̱the Jordá.
23304	MAT 5:1	Ha nu mi hyanda ra Jesu gue ndunthi ya ja̱ꞌi mi ꞌñoui, nuꞌbʉ́ nuꞌá̱ bi ꞌuegue de gueꞌʉ ne bi bøxa ja ꞌnara tꞌøhø ne ja bá hudiniꞌa̱. Nepʉ bi zønga yá nxadi ne ja bi muntsꞌiuini.
23306	MAT 5:3	―Nja̱pi núꞌʉ toꞌo hingui ꞌñetsꞌi ja yá mfeni; núꞌʉ́ go gueꞌʉ ma da ꞌmʉi habʉ ri manda Ajua̱, ne da hña̱niꞌʉ gatho ya ja̱pi núꞌʉ yá mɛti Ajua̱.
23307	MAT 5:4	Nja̱pi núꞌʉ toꞌo tu yá mʉi; núꞌʉ́ go gueꞌʉ ma da thuꞌmba yá mʉi.
23308	MAT 5:5	Nja̱pi núꞌʉ toꞌo tsɛtatho gatho núꞌa̱ te epabi; núꞌʉ́ go gueꞌʉ ma da tꞌumbabi ra ximhai pa go dyá mɛtiꞌʉ.
23309	MAT 5:6	Nja̱pi núꞌʉ toꞌo ne da ꞌyøtꞌe núꞌa̱ xá hño con gatho yá mʉi; núꞌʉ́ go gueꞌʉ da umba Ajua̱ ngu núꞌa̱ neꞌʉ.
23310	MAT 5:7	Nja̱pi núꞌʉ toꞌo ja yá nthecate; núꞌʉ́ ma da zʉtua rá nthecate Ajua̱ nehe.
23311	MAT 5:8	Nja̱pi núꞌʉ toꞌo xá ntꞌaxi yá mfeni; núꞌʉ́ ma da hyanda Ajua̱.
23312	MAT 5:9	Nja̱pi núꞌʉ toꞌo utua yá miquꞌeiui hanja da ꞌmʉi te rá entho; núꞌʉ́ go gueꞌʉ ma da thuꞌmbabi dyá ba̱tsi Ajua̱.
23313	MAT 5:10	Nja̱pi núꞌʉ toꞌo thogui ya ntꞌʉtsate ngueꞌa̱ øtꞌe núꞌa̱ xá hño; núꞌʉ́ go gueꞌʉ ma da ꞌmʉi habʉ ri manda Ajua̱, ne da hña̱niꞌʉ gatho ya ja̱pi núꞌʉ yá mɛti Ajua̱.
23314	MAT 5:11	Ha nuꞌahʉ́ Ajua̱ da ja̱pꞌaꞌihʉ ora tsañꞌahʉ ya ja̱ꞌi ne ʉtsaꞌihʉ ne jʉꞌtsꞌahʉ ya ncꞌuamba ngueꞌa̱ guí tɛngaguihʉ.
23315	MAT 5:12	Xi da johyahʉ ngueꞌa̱ Ajua̱ ma da ꞌraꞌahʉ ꞌnara da̱nga tha̱ha̱ nuni mahetsꞌi. Njabʉ nehe bi tꞌʉtsa yá ꞌmɛhni Ajua̱ núꞌʉ mi ꞌbʉi ante de gueꞌahʉ.
23316	MAT 5:13	Nuꞌahʉ guí njahʉ ngu ra u ri cʉqui habʉ tꞌʉꞌtsi, ngueꞌa̱ guí utuahʉ ra hoga ntꞌudi ri miquꞌeihʉ. Ha nuꞌbʉ ra u di otho rá ꞌñu, nuꞌbʉ́ ¿hanja strá cʉhi ꞌbʉ? Nuꞌa̱ ga øthʉ, ga føthʉbʉ pa da netꞌa ya ja̱ꞌi ngueꞌa̱ hinte ri muui.
23317	MAT 5:14	Nuꞌahʉ guí njahʉ ngu ꞌnara ñotꞌi grí yoꞌtuahʉ ri miquꞌeihʉ. Nja ngu ꞌnara hnini bí tø maña̱ de ꞌnara tꞌøhø hinda za da tꞌa̱gui, njabʉ nuꞌahʉ nehe, hinda za gui ꞌña̱guihʉ ra hogaꞌmʉi.
23318	MAT 5:15	Nehe ꞌbʉ ga tsøguehʉ ꞌnara ñotꞌi ne ga coꞌmhʉ co ꞌnara caho, nuꞌbʉ́ hinte da yotꞌi. Pe nuꞌbʉ ga tøtehʉ habʉ ga tøtehʉ, nuꞌbʉ́ ha̱, da yotꞌi gatho mbo ra ngu.
23319	MAT 5:16	Nehe njahʉbʉ gui udihʉ ꞌnara hogaꞌmʉi ja yá thandi ri miquꞌeihʉ pa da hyantꞌa ri hogaꞌmʉihʉ, ne njabʉ nuꞌʉ́ da nsunda Ajua̱ ra Dada núꞌa̱ bí ꞌbʉi mahetsꞌi.
23320	MAT 5:17	Oguí beñhʉ gue stá ehe pa ga huata ra ley núꞌa̱ bi zogui ra Moise, nixi pa ga huata núꞌa̱ bi ꞌyofo maꞌra yá ꞌmɛhni Ajua̱ ma Dada. Nuga stá ehe pa ga øtꞌe gatho núꞌa̱ bi ꞌyofoꞌʉ, ne pa ga xiꞌahʉ te rí bønga núꞌa̱ bi ꞌyofoꞌʉ.
23321	MAT 5:18	Xi majua̱ni dí xiꞌahʉ gue hinda nhuata mahetsꞌi ni ra ximhai asta gueꞌbʉ hinda tꞌøtꞌe gatho núꞌa̱ ma̱nga ra Ma̱ca Tꞌofo, ni ꞌnara noya ni ꞌnara letra hinda ma da gotho.