23214	MAT 1:1	Ja ua ra̱ lista ngue yø mboxita ra̱ Jesucristo, guehna̱ ra̱ mbom'mɛto na̱ ngue ra̱ David. Ra̱ David, ra̱ mbom'mɛto na̱ ngue ra̱ Abraham.
23219	MAT 1:6	Ra̱ Isaí, ra̱ papá na̱ ngue ra̱ da̱st'abi David. Ra̱ David, ra̱ papá na̱ ngue ra̱ Salomón. Nu̱ ra̱ mamá na̱ ra̱ Salomón, gue'a̱ ra̱ 'danxu̱ ma̱rá̱ xisu ndu̱ ra̱ Urías, bi̱ ntha̱tui ra̱ David.
23230	MAT 1:17	Ja̱na̱ngue 'dɛ'ma̱ goho yø papá bi̱ m'mʉi ngue bi̱ m'mʉhyø ba̱si̱, bá̱ fʉdi ngue ra̱ Abraham asta̱ ra̱ David. 'Dɛ'ma̱ goho yø papá bi̱ m'mʉi, bá̱ fʉdi ngue ra̱ David asta̱ gue'mø mi̱ mbɛntyø judío ngue bi ts'ixpʉ ja ra̱ häi Babilonia. Bá̱ fʉ'ʉ yø pa'ʉ p'ʉya ngue bi̱ m'mʉhmi̱ 'dɛ'ma̱ goho yø papá asta̱ gue'mø mi̱ m'mʉhra̱ Cristo.
23233	MAT 1:20	Mɛ̱nte di̱ n'yomfɛ̱ni̱ te ja ngue da̱ 'yørbʉya, nu̱'mø mi̱ n'a̱ha̱, bi̱ nu̱ n'na rá̱ anxɛ Oja̱ 'mø mi̱ n'ui̱. Bi 'yɛ̱mbi̱: ―Ague José rá̱ mbom'mɛto'i ra̱ David, oguí su̱ guí̱ mmɛ'a̱ ni̱ xisu ra̱ Ma̱ya. Porque nu̱'a̱ rá̱ ba̱si̱ ha̱'a̱, gue'a̱ ra̱ Espíritu Santo bi japi bi hya̱ rá̱ ba̱si̱.
23241	MAT 2:3	Nu̱na̱ ra̱ da̱st'abi Herodes mi̱ zä mi̱ 'yøhna̱ ra̱ hya̱ na̱, ya da̱ zährá̱ n'yomfɛ̱ni̱ ngue su̱. Da̱ guehyø mmɛ̱ngu̱ Jerusalén, gä bi̱ nsu̱.
23251	MAT 2:13	Mi̱ ma ya yø n'yohʉ, nu̱'a̱ n'na rá̱ anxɛ Oja̱ bi̱ nu̱ ra̱ José 'mø mi̱ n'a̱ha̱ ngue bi̱ n'yɛ̱mbi̱: ―Da̱mi̱ nangui̱ n'na zihma̱ntho, guí sixra̱ 'uɛne co 'nɛ̱hrá̱ mamá. Gui 'dagui, i̱ map'ʉ ja ra̱ häi Egipto. Ja bá̱ m'mʉp'ʉ asta̱ gue'mø ga̱ xi'i ngue guá̱ pengui̱. Porque nu̱yá, ra̱ Herodes da̱ hyonna̱ 'uɛne ngue da̱ hyo ―bi 'yɛ̱mbi̱.
23263	MAT 3:2	Bi 'yɛ̱mbyø ja̱'i̱: ―Da̱mi̱ 'bä'ni̱ mmʉihʉ, gui hyɛhmʉ p'ʉ ra̱ nts'o gni̱ 'yohʉ. Porque ya da̱ guehyø pa jap'ʉya da̱ 'yu̱ Oja̱ ngue di̱ ma̱nda ua ―bi 'yɛ̱mbi̱.
23264	MAT 3:3	Nu̱na̱ ra̱ Xuua guehna̱ bi̱ ma̱nna̱ pønga̱hya̱ Isaías 'mø mi̱ nya̱ ngue bi 'yɛ̱na̱: “Da̱ t'øde te da̱ ma̱n'a̱ n'na nc'ɛ̱i̱ da̱ ma̱nna̱ hya̱ p'ʉ ja ra̱ da̱po ngue da̱ 'yɛ̱na̱: Da̱mi̱ nsähʉ ya, porque ya bá̱ ɛ̱p'ʉ ra̱ Hmu̱, da̱ 'yɛ̱mbyø ja̱'i̱”.
23265	MAT 3:4	Nu̱ rá̱ he ra̱ Xuua, gue'ʉ yø xingu̱ ra̱ cameyo ntøt'e ngue ra̱ u̱lu. Di̱ ngʉt'a̱ n'na ra̱ xifani̱. Nu̱'a̱ te si p'ʉya, yø mmäcja̱ t'a̱xi̱ mi̱ sa. 'Nɛ̱ ra̱ t'afi t'asa ti̱mp'ʉ ja ra̱ da̱po mi̱ si.
23269	MAT 3:8	Da̱mi̱ 'yøthʉ ra̱ nho, n'namhma di̱ nɛ̱qui̱ ngue ya gá̱ hyɛhmʉ p'ʉ ra̱ nts'o.
23276	MAT 3:15	Pɛ ra̱ Jesús bi 'yɛ̱mbra̱ Xuua: ―Da̱mi̱ ne ngue gui xixya̱gui̱, porque jatho ga̱ øt'ui'a̱ te gä di̱ ma̱nda Oja ―bi 'yɛ̱mbi̱. Ja̱na̱ngue ra̱ Xuua bi xixya̱bi̱ ra̱ Jesús.
23284	MAT 4:6	Bi 'yɛ̱mbi̱: ―Nu̱'mø gue'e rá̱ Ts'ʉnt'ʉ'i Oja̱ ya, da̱mi̱ nsäcua ya. Porque nt'ot'i p'ʉ ja ra̱ Ma̱ca̱ Libro ra̱ hya̱ ngue ɛ̱na̱: “Nu̱na̱ Oja̱, da̱ pɛnhyø anxɛ ngue da̱ mä'i. Da̱ 'yøt'e ngue njana̱te gdi søt'a̱ häi, n'namhma̱ ngue hi̱ndi̱ ʉn'na̱ ni̱ gua yø do” ―bi 'yɛ̱mbi̱.
23288	MAT 4:10	Pɛ ra̱ Jesús bi 'yɛ̱mbi̱: ―Da̱mi̱ 'uegue grá̱ zithu̱. Porque nt'ot'i p'ʉ ja ra̱ Ma̱ca̱ Libro ngue hønt'a̱ ra̱ Hmu̱ Oja̱ ja ngue da̱ ma ntha̱nne, hi̱njom ma̱n'na.
23295	MAT 4:17	Ya bi dʉ'mi̱ bi xihra̱ hya̱ yø ja̱'i̱ ra̱ Jesús, bi 'yɛ̱mbi̱: ―Da̱mi̱ 'bä'ni̱ mmʉi ngue gui hyɛhmʉ p'ʉ ra̱ nts'o gni̱ 'yohʉ. Ya da̱ guehyø pa ja p'ʉya da̱ 'yu̱ Oja̱ ngue di̱ ma̱nda ua ya.
23299	MAT 4:21	Mi̱ thohmi̱ts'ʉ ni̱nguep'ʉ p'ʉya, ma̱hømbi̱ di̱mp'ʉ mi̱ yonc'ɛ̱i̱ di̱ n'yohʉ ngue n'nat'a̱ yø papá. Ra̱ Jacobo 'nɛ̱hra̱ Xuua, guehya yø ts'ʉnt'ʉ ra̱ Zebedeo. 'Dap'ʉ mi̱ ohʉ rá̱ papá p'ʉ ja ra̱ barco ngue pøtyø xit'a̱. Ra̱ Jesús bi xifi ngue da̱ mähä.
23302	MAT 4:24	Gätho ra̱ häi Siria bi̱ n'yo ra̱ hya̱ te øtra̱ Jesús. Ja̱na̱ngue nu̱p'ʉ 'bʉhra̱ Jesús bi ts'i̱nnba̱bi̱ to gä xa̱n'ʉ, ndana̱ bi zä ma̱n'ʉ hɛ̱mbi̱. Nu̱'ʉ yø ja̱'i̱ n'youi yø ts'onthi̱ bi ts'i̱nnbi̱ ngue øthe. Bi ts'i̱nnba̱bi̱ yø ja̱'i̱ di gu̱xtyø ts'i 'mø bi gʉ ra̱ n'ʉ n'youi. Da̱ guehyø ja̱'i̱ tu̱dyø gua bi ts'i̱nnba̱bi̱ ra̱ Jesús ngue da̱ 'yøthe.
23303	MAT 4:25	Nu̱p'ʉ ni̱ ma ra̱ Jesús xa̱ndøngu̱ yø ja̱'i̱ tɛnni̱. Bá̱ nɛ̱xi̱'da yø ja̱'i̱ p'ʉ ja ra̱ häi Galilea. Bá̱ nɛ̱xi'da yø ja̱'i̱ p'ʉ ja ra̱ häi Decápolis. Bá̱ nɛ̱xi'da yø ja̱'i̱ p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Jerusalén. Bá̱ nɛ̱xi'da yø ja̱'i̱ p'ʉ ja ra̱ häi Judea. Bá̱ nɛ̱xi'da yø ja̱'i̱ p'ʉ ma̱n'na nguadi ra̱ da̱the Jordán.
23314	MAT 5:11	Ra̱ mmɛ̱nthi̱ gui̱ nthɛui 'mø bi ts'ʉ'i ngue guí tɛnnga̱hʉ. Da̱ ts'an'a̱hʉ, da̱ ts'än'na̱hʉ yø fɛhni̱.
23315	MAT 5:12	Da̱mi̱ johyahʉ 'mø ngue ngu̱'a̱ bi̱ nja, di̱ nja'a̱hʉ mpähä, porque xa̱ngu̱ ni̱ nzäbihʉ bí ja ma̱hɛ̱ts'i̱. Ya quí pa̱hmʉ ngue nu̱'ʉ yø pønga̱hya̱ Oja̱ xa̱ m'mʉ'a̱ m'mɛt'o xquet'a̱ bi ts'ʉi.
23319	MAT 5:16	Da̱mi̱ njathʉ p'ʉya, da̱mi̱ nehʉ ngue da̱ nu̱ yø ja̱'i̱'a̱ te ra̱ nho guí øthʉ. Nu̱'mø bi̱ nu̱ yø ja̱'i̱'a̱ ra̱ nho guí øthʉ p'ʉya, yø ja̱'i̱ da̱ 'yɛ̱spa̱bi̱ na̱ ni̱ Papáhʉ bí 'bʉ ma̱hɛ̱ts'i̱.
23346	MAT 5:43	Ya xcá̱ 'yøhmʉ'ʉ yø hya̱ bi sännba̱bi̱ yø ja̱'i̱ 'mø yø pa xa̱ thogui ngue bi t'ɛ̱mbi̱: “Da̱mi̱ ma̱hni̱ amigohʉ. A nu̱'ʉ sʉ'a̱hʉ, 'yo ga̱di̱ ma̱hmʉ'ʉ”, bi t'ɛ̱mbi̱.
23347	MAT 5:44	Pɛ nu̱gä dí xi'a̱hʉ ngue da̱mi̱ ma̱hni̱ nsʉihʉ. Da̱mi̱ 'yäphʉ Oja̱ ngue di ja̱pi̱ to san'a̱hʉ. Nu̱ te'o gä nnu̱ ma̱n'ʉ'a̱hʉ, da̱mi̱ 'yørpa̱hʉ ra̱ nho. Da̱mi̱ marpa̱hʉ Oja̱ te'o ya̱ ma̱nts'o 'mø guí ya̱hʉ. Marpa̱hʉ Oja̱'ʉ hi̱ngui̱ ho te øt'a̱hʉ.
23356	MAT 6:5	A nu̱'mø ngue guí̱ mmat'Oja̱hʉ, 'yo guí øthʉ tengu̱tho øtyø ja̱'i̱ ngue hi̱ngyø mmʉi ga̱ 'yøt'a̱ te øt'e. Di ho te ørbʉ ja yø ni̱ja̱ ngue 'bäi ha ga̱ mmat'Oja̱. I̱ nnepe ngue da̱ nu̱ gätho yø ja̱'i̱ te øt'e. Da̱ guep'ʉ ja yø caye i̱ mmat'Oja̱ p'ʉ ni̱ ma. Pɛ nu̱gä ma̱jua̱ni̱ te dí xi'a̱hʉ ngue nu̱'a̱ ga̱ nnu̱ma̱nho yø ja̱'i̱ te øt'e, ya hønt'a̱ yø nzäbi'a̱.
23361	MAT 6:10	Bá̱ ɛ̱hɛ̱ gui̱ ma̱nda ua. Di̱ nja'a̱ te ni̱ pähä ua ja ra̱ xi̱mhäi tengu̱tho bí ja ma̱hɛ̱ts'i̱.
23362	MAT 6:11	Da̱mi̱ 'dacje ra̱ hmɛ̱ n'na pa ngu̱ n'na pa.
23364	MAT 6:13	Da̱mi̱ fäxca̱he ngue hi̱nga̱ øt'ähe ra̱ nts'o. Da̱mi̱ ya̱nje ngue ra̱ nts'o. Porque nu̱'i̱, gue'e ga̱di̱ mma̱ndasɛ, jasɛ ni̱ ts'ɛdi, guí ta̱te para za̱ntho. Da̱ ngu̱t'a̱tho.
23375	MAT 6:24	Hi̱ngui̱ sä ngue yoho yø hmu̱ ra̱ ja̱'i̱ di̱ m'mʉi. A nu̱'mø ngue yoho yø hmu̱ di̱ m'mʉi, n'na'a̱ di̱ ma̱di̱, n'na'a̱ hi̱ndi̱ ma̱di̱. N'na rá̱ hmu̱ da̱ 'yørpe te di̱ ma̱nda, ma̱n'na rá̱ hmu̱ hi̱nda̱ 'yørpe te di̱ ma̱nda. Gui̱ njathʉ p'ʉya, hi̱ngui̱ sä ngue mbø yoho p'ʉ di̱ ma ni̱ mmʉihʉ. Di̱ ma ni̱ mmʉihʉ Oja̱, xi̱ndi̱ ma ni̱ mmʉihʉ ra̱ mɛ̱nyu̱.
23380	MAT 6:29	Dí xi'a̱hʉ na̱ ra̱ hya̱ na̱, ngue tengu̱ ra̱ da̱st'abi Salomón, ma̱ndønho drá̱ he bi hye, pɛ hi̱nha da̱ zʉdi tengu̱ ga̱nho yø døni̱.
23392	MAT 7:7	Nu̱na̱ Oja̱ di 'da'i te guí homhmʉ. Da̱mi̱ 'yäpi te guí̱ nnehʉ. Nu̱ te gui hyoni̱, gui ti̱ni̱. Nu̱'mø gá̱ jätra̱ goxthi ngue gui̱ nzohmʉ Oja̱, da̱ xoc'a̱hʉ.
23400	MAT 7:15	Da̱mi̱ mfähmʉ xa̱ndønho, nu̱ya yø fɛhni̱ xännba̱te da̱ zøp'ʉ guí 'bʉhmʉ, da̱ 'yɛ̱na̱ ngue mma̱mbrá̱ hya̱ Oja̱. 'Yo di hä'a̱hʉ, porque ma̱xøts'itho di̱ nɛ̱qui̱ ngue yø hoga̱ n'yohʉ, pɛ nu̱ te ga̱ 'yo, gä ra̱ nts'oni̱ ørbʉ ni̱ ma.
23408	MAT 7:23	Nu̱'mø dá̱ tha̱cä p'ʉya, ga̱ ɛ̱mbi̱: “Da̱mi̱ 'uemhmʉ ua dí 'bʉcä, porque hi̱mma̱ amigo'a̱hʉ. Porque høndra̱ nts'o xquí̱ n'yohʉ”, ga̱ ɛ̱mbi̱.
23417	MAT 8:3	Ra̱ Jesús bi dots'i conná̱ 'yɛ, bi 'yɛ̱mbʉya: ―A̱há̱, dí̱ nne ga̱ øthe'i. Da̱ zä'i ya ―bi 'yɛ̱mbi̱. Høntho bi̱ ma̱nna̱ ra̱ hya̱ na̱, nu̱na̱ ra̱ därquɛ̱hi̱ mi̱ 'ya rá̱ do'yo, 'bexpi zä ha mi̱ hɛ̱mbi̱.
23418	MAT 8:4	Ra̱ Jesús bi 'yɛ̱mbra̱ n'yohʉ mi̱'ʉ: ―Nu̱yá, 'yo to guí xifi te dá̱ øt'a̱'i̱ ya. 'Be ni̱ ma ya, sømp'ʉ 'bʉhra̱ mmäcja̱. Da̱ nu̱ ngue ya bi zä'i. Da̱mi̱ 'yøtra̱ 'bøt'e tengu̱tho bi̱ ma̱nda ra̱ Moisés ngue da̱ 'yøtyø ja̱'i̱ 'mø bi zä ra̱ 'ya hɛ̱mbi̱. Ja̱na̱ngue da̱ ba̱di̱ gätho yø ja̱'i̱ ngue ya bi zä'i.
23430	MAT 8:16	Mi̱ dähra̱ nde p'ʉya, nu̱p'ʉ 'bʉhra̱ Jesús, xa̱ngu̱ yø ja̱'i̱ n'youi yø ts'onthi̱ bá̱ ts'i̱nnbi̱ ngue da̱ 'yøthe. Pɛ ra̱ Jesús høntho da̱ ma̱ ngue da̱ zä yø ja̱'i̱ n'youi yø ts'onthi̱, 'bexi sä. 'Dama̱ 'dan'yo yø n'ʉ hɛ̱mbyø ja̱'i̱, pɛ gä bi 'yøthe.
23441	MAT 8:27	Nu̱'ʉ yø xädi p'ʉya, di 'yøtho te bi̱ nja. Di̱ n'yɛ̱mbi̱ n'na ngu̱ n'na: ―¿Te'o ni̱ n'yohʉ na̱ n'yø? Asta̱ ra̱ nda̱hi̱ 'nɛ̱hra̱ dehe ɛ̱c'ɛ̱i̱ 'mø bi zofo ―di̱ n'yɛ̱mbi̱.
23453	MAT 9:5	Nu̱gä dá̱ xihra̱ n'yohʉ 'bʉcua, dí ɛ̱mbi̱: “Ya dá̱ pu̱n'na̱ ni̱ ts'oqui ya”. Pɛ nu̱yá, hi̱ndi̱ nɛ̱qui̱ xa̱nho ngue'mø bi̱ mpu̱nnbi̱ ogue hi̱n'na̱. Pɛ nu̱'mø ga̱ ɛ̱mbi̱: “Da̱mi̱ nangui̱, gui ca̱xni̱ fi̱di̱, gui̱ mma”, ga̱ ɛ̱mbi̱, nu̱'mø ngue bi̱ n'yo p'ʉya, ya guí pa̱hmʉ xa̱nho ngue ja ma̱ ts'ɛdi.
23454	MAT 9:6	A nu̱yá, da̱mi̱ pa̱hmʉ ya ngue ra̱ N'yohʉ bí 'yɛ̱ ma̱hɛ̱ts'i̱, ja rá̱ ts'ɛdi ua ja ra̱ xi̱mhäi ngue di pu̱nnba̱ yø ts'oqui yø ja̱'i̱. Bi 'yɛ̱mbra̱ n'yohʉ xa̱n'ʉ p'ʉya: ―Da̱mi̱ nangui̱, ca̱xni̱ fi̱di̱, ni̱ ma ni̱ ngu̱.
23461	MAT 9:13	Da̱mi̱ xähmʉ te ni̱ bønyø hya̱ nt'ot'i p'ʉ ja ra̱ Ma̱ca̱ Libro ngue ɛ̱na̱: “Dí̱ nnegä ngue di̱ nja ni̱ nhuɛ̱ca̱tehʉ, porque guehna̱ ma̱n'natho di̱ mu̱ui na̱ ngue yø 'bøt'e guí ørca̱hʉ”, ɛ̱n'Oja̱. A nu̱gä, dá̱ ɛ̱hɛ̱ ngue gue'ʉ yø ja̱'i̱ ja yø ts'oqui ga̱ xifi da̱ hyɛp'ʉ ra̱ nts'o ga̱ 'yo, hi̱nga̱ gue'ʉ yø ja̱'i̱ ɛ̱na̱ ngue ya 'yo xa̱nho dá̱ ɛ̱hɛ̱ ga̱ nzofo ―bi 'yɛ̱mbi̱.
23471	MAT 9:23	Mi̱ zømp'ʉ ja rá̱ ngu̱ ra̱ n'yohʉ na̱ ra̱ Jesús, bi̱ nu̱ ngue 'bʉp'ʉ yø mɛ'bida. Di yänni̱ yø ja̱'i̱ 'bʉp'ʉ ngue zoni̱.
23472	MAT 9:24	Ra̱ Jesús bi 'yɛ̱mbyø ja̱'i̱: ―Da̱mi̱ pømhmʉ ua. Nu̱na̱ ra̱ hmu̱te 'bʉcua, hi̱ngui̱ tu̱ na̱, i a̱tho na̱ ―bi 'yɛ̱mbi̱. Pɛ nu̱ya yø ja̱'i̱ ya̱ui ra̱ Jesús, i̱ thentho, porque pa̱di̱ ngue ya xi du̱ ra̱ hmu̱te.
23475	MAT 9:27	Ma̱mbá̱ ɛ̱p'ʉ ja ra̱ ngu̱ na̱ ra̱ Jesús, nu̱p'ʉ ja ra̱ 'yu̱ bi dɛnni̱ yoho yø xädä. Ni̱ mafi, bi 'yɛ̱mbi̱: ―Ague rá̱ mbom'mɛto'i ra̱ David, da̱mi̱ huɛ̱ga̱'be.
23494	MAT 10:8	Da̱mi̱ 'yøthehʉ yø ja̱'i̱ di hyɛ̱nni̱. Gui 'yøthʉ ngue di bɛ̱nna̱te yø ánima. Gui 'yøthehʉ yø ja̱'i̱ 'ya yø do'yo. Gui 'yøthehʉ yø ja̱'i̱ n'youi yø ts'onthi̱. Nu̱na̱ ra̱ ts'ɛdi ga̱ 'da'a̱hʉ, hi̱nte dá̱ jʉp'a̱hʉ. Ja̱na̱ngue nu̱yá, nu̱ yø ja̱'i̱ gui 'yøthehʉ, 'yo te gui jʉmba̱hʉ.
23500	MAT 10:14	Nu̱'mø ngue hi̱mbi̱ hnu̱ ma̱nho'a̱hʉ p'ʉ ja n'na ra̱ hni̱ni̱ ogue ja n'na ra̱ ngu̱ hi̱ndi̱ n'na'a̱hʉ ra̱ ts'äya 'nɛ̱ hi̱nda̱ ne da̱ 'yøhyø ja̱'i̱ na̱ ra̱ hya̱ guí xihmʉ, ni̱ mähä p'ʉya, pømhmʉ p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ ogue ja ra̱ ngu̱. Da̱mi̱ hua̱mhmra̱ fonthäi di̱ n'youi ni̱ mbonguahʉ.
23503	MAT 10:17	Da̱mi̱ mfähmʉ p'ʉ 'bʉhyø ja̱'i̱. Porque yø ja̱'i̱ da̱ zixa̱hʉ fädi. Nu̱p'ʉ ja yø ni̱ja̱ yø ja̱'i̱ da̱ mɛp'a̱hʉ.
23504	MAT 10:18	Di dä'a̱hʉ p'ʉ 'bʉhyø ts'ʉt'abi 'nɛ̱p'ʉ 'bʉhyø gobierno. Di ʉ'a̱hʉ yø ja̱'i̱ ngue guí ɛ̱c'ɛ̱i̱ga̱hʉ. Nu̱'mø ngue ya gdí 'bʉhmʉ p'ʉ ha 'bʉhyø ts'ʉt'abi, ngu̱'ʉ yø judío, ngu̱'ʉ hi̱ngyø judío, gä da̱ zä da̱ 'yøhna̱ ra̱ hoga̱ 'da'yo hya̱ guí xihmʉ.
23521	MAT 10:35	Dá̱ ɛ̱cä ua ngue di̱ nja'a̱ di̱ nsʉhyø ja̱'i̱. Ra̱ ts'ʉnt'ʉ di̱ nsʉhmi̱ ra̱ papá. Ra̱ hmu̱te di̱ nsʉhmi̱ ra̱ mamá. Ra̱ ts'i̱huɛ di̱ nsʉhmi̱ rá̱ cä.
23533	MAT 11:5	Da̱mi̱ xihmi̱ ngue yø xädä ya zø yø dä. Yø dogua, ya i 'yo. Yø ja̱'i̱ mi̱ 'ya yø do'yo, ya bi zä ha hɛ̱mbi̱. Yø gogu̱, ya øhra̱ hya̱. Yø ánima, ya di bɛ̱nna̱te. Yø hyoya, ya sihra̱ hoga̱ 'da'yo hya̱.
23545	MAT 11:17	“Dá̱ pixt'ähe ra̱ xithi ngue xqui̱ nnɛ̱hmʉ, pɛ hi̱ngá̱ nnɛ̱hmʉ. Dá̱ tu̱t'a̱he yø thu̱hu̱ ngue yø thu̱ndu̱mmʉi, pɛ hi̱ngá̱ nzomhmʉ”, bi 'yɛ̱mbi̱.
23557	MAT 11:29	Da̱mi̱ 'yøt'e ngue ni̱ Hmu̱jʉ. Da̱mi̱ hya̱xhʉ na̱ ra̱ hya̱ dí xän'na̱hʉ. A nu̱gui̱, dí ya̱ ma̱ntu̱di̱, hi̱ngrá̱ n'yɛ̱ts'i̱ nna̱ ya̱. Nu̱na̱ ra̱ hya̱ dí̱ mma̱ngä, da̱ hyu̱t'a̱ ni̱ mmʉihʉ na̱.
23561	MAT 12:3	Mi̱ da̱hra̱ Jesús, bi 'yɛ̱mbi̱: ―Xi'mø mi̱ zʉhra̱ thu̱hu̱ n'na ndi̱ ra̱ David, co 'nɛ̱'ʉ mi̱ n'youi, ¿ua hi̱nja̱m'mø ga̱di xähmʉ p'ʉ ha nt'ot'i'a̱ te bi 'yøt'e?
23562	MAT 12:4	Nu̱ ra̱ David bi yʉrbʉ ja rá̱ ngu̱ Oja̱ ngue bi zi yø thu̱hmɛ̱ xi t'ʉspa̱bi̱ Oja̱ ngue da̱ nu̱. Bi zi ra̱ David co 'nɛ̱'ʉ mi̱ n'youi. Conque nu̱'ʉ yø thu̱hmɛ̱'ʉ, hi̱ndi̱ u̱nna̱ nt'ɛ̱di̱ ra̱ ley ngue to bi zä da̱ zi, hi̱nda̱ høndyø mmäcja̱ yø ts'i'ʉ yø thu̱hmɛ̱ t'ʉspa̱bi̱ Oja̱.
23565	MAT 12:7	Pɛ hi̱ngui̱ ti̱nni̱ mmʉihʉ hanja'a̱ te ra̱ hya̱ nt'ot'i p'ʉ ja ra̱ Ma̱ca̱ Libro ngue ɛ̱na̱: “Dí̱ nnegä ngue di̱ nja ni̱ nhuɛ̱ca̱tehʉ, porque guehna̱ ma̱n'natho di̱ mu̱ui'a̱ ngue yø 'bøt'e guí ørca̱hʉ”, i ɛ̱na̱. Porque nu̱'mø di ja ni̱ nhuɛ̱ca̱tehʉ, nuya yø ja̱'i̱ hi̱n tema̱ hya̱ øt'e, hi̱ngui̱ 'yɛ̱mphʉ ngue ja yø ts'oqui 'mø.
23571	MAT 12:13	Ra̱ Jesús bi 'yɛ̱mbra̱ n'yohʉ mi̱'ʉ rá̱ 'yɛ: ―Da̱mi̱ majni̱ 'yɛ ya ―bi 'yɛ̱mbi̱. Ra̱ n'yohʉ p'ʉya bi̱ macrá̱ 'yɛ, pɛ 'bexpi zä rá̱ 'yɛ mi̱ 'ʉ. Bi gohi tengu̱tho ja'a̱ ma̱n'na rá̱ 'yɛ.
23578	MAT 12:20	Da̱ zɛrpa̱bi̱ yø ja̱'i̱ hi̱ngui̱ ha̱ ra̱ ts'ɛdi. Di ha̱tra̱ ts'ɛdi yø ja̱'i̱ asta̱ gue'mø bi zønna̱ pa ngue di̱ ma̱nda ua.
23581	MAT 12:23	Gä di 'yødyø ja̱'i̱ bi̱ nu̱ te øtra̱ Jesús, bi 'yɛ̱na̱: ―Pɛ guehna̱ rá̱ mbom'mɛto ra̱ David ja ngue di thojpa̱bi̱ rá̱ 'bɛfi na̱, uague hi̱nga̱ guehna̱.
23587	MAT 12:29	Hi̱ngra̱ zithu̱ øthe yø ja̱'i̱ n'youi yø ts'onthi̱. Xi n'na ra̱ n'yohʉ xa̱nzaqui, nu̱'mø to da̱ du̱t'i̱, ya da̱ zä to da̱ yʉrbʉ ja rá̱ ngu̱ ngue da̱ jʉjpi te ja mbo. Di̱ njadä p'ʉya, di tu̱t'ä ra̱ zithu̱ di̱ ma̱nda yø ts'onthi̱, ja̱na̱ngue sä dí øthe yø ja̱'i̱ n'youi yø ts'onthi̱.
23589	MAT 12:31	Da̱mi̱ pa̱hmʉ ya, ngue nu̱'a̱ te gäma̱ ts'oqui øtyø ja̱'i̱, da̱ gue'a̱ te gäma̱ hya̱ ma̱n'ʉ ga̱ ya̱ yø ja̱'i̱, da̱ zä ngue di̱ mpu̱nnbi̱. Pɛ nu̱ ra̱ ja̱'i̱ ngue da̱ nømma̱n'ʉ ra̱ Espíritu Santo, ya hi̱ndi̱ pu̱nnba̱bi̱ Oja̱.
23598	MAT 12:40	Porque ra̱ Jonás nhyu̱ pa bá̱ o rá̱ mmʉi ra̱ hua̱. Di̱ njarbʉtho'a̱ ra̱ N'yohʉ bí 'yɛ̱ ma̱hɛ̱ts'i̱ ya, nhyu̱ pa da̱ o häi.
23600	MAT 12:42	Dá̱ gue'a̱ n'na ra̱ xisu mi̱ nda̱st'abi p'ʉ sur, nu̱'mø ra̱ pa da̱ni̱ hya̱xra̱ güɛnda Oja̱, da̱ nangui̱ ngue di ya̱pya yø ja̱'i̱ 'bʉhra̱ pa ja p'ʉya. Porque nu̱na̱ ra̱ xisu na̱, ndøyap'ʉtho rá̱ häi bí 'yɛ̱hɛ̱ ngue bi 'yøxra̱ hya̱ mi̱ pa̱hra̱ Salomón. Conque ma̱n'na dí ta̱tegä ya ngue ra̱ Salomón, pɛ hi̱nguí̱ nne gui 'yøhmʉ ra̱ hya̱ dí̱ mma̱ngä ya.
23603	MAT 12:45	Da̱ mengbʉya, da̱ si mi̱ yoto yø ts'onthi̱ ma̱n'na xa̱nts'o ngue'a̱ ra̱ ts'onthi̱ rá̱ mʉdi. Gä da̱ yʉrbʉ ja rá̱ mmʉi ra̱ ja̱'i̱ ngue di̱ m'mʉp'ʉ. M'mɛfa p'ʉya, ma̱n'na di̱ m'mʉmma̱n'ʉ ra̱ ja̱'i̱ ngue'a̱ te ra̱ n'ʉ mi̱ sä m'mɛt'o. Xquet'a̱ ngu̱na̱ ra̱ hya thohyø ja̱'i̱ 'bʉhya.
23630	MAT 13:22	Mi̱'da yø ja̱'i̱ p'ʉya, gui̱ nhyɛjpa̱bi̱ ra̱ häi ngue ja yø 'ui̱ni̱ p'ʉ bi zo yø hmu̱dä. Guehya yø ja̱'i̱ bi 'yøde hanja ra̱ hya̱ ya. Pɛ nu̱'a̱ te yø 'bɛfi i ja n'na pa ngu̱ n'na pa, høndyø 'bɛfi ni̱ ma yø mmʉi yø ja̱'i̱. Di ja ndu̱mmʉi honi̱ ha di̱ mmɛ̱mmɛti. Ya hi̱n tema̱ nhotho bi 'yørpa̱bi̱ na̱ ra̱ hya̱ bi 'yøde.
23638	MAT 13:30	Da̱mi̱ hyɛmhma̱ui hma̱ 'dap'ʉ di̱ nte asta̱ gue'mø bi thɛts'i. Ga̱ xicä yø mɛfi ngue da̱ ga̱cyø paxi, da̱ 'yøtyø tu̱t'i̱, da̱ t'u̱di̱. Nu̱'a̱ ra̱ trigo p'ʉya, da̱ 'bɛspʉ ja ra̱ njʉtrigo'a̱”.
23644	MAT 13:36	Mi̱ juadi bi̱ n'yɛ̱hmi̱ yø ja̱'i̱ ra̱ Jesús, bi 'yʉt'a̱mbo rá̱ ngu̱ p'ʉya. Bi guatyø xädi, bi 'yɛ̱mbi̱: ―Da̱mi̱ xicje te ga̱ mbønya yø hya̱ gá̱ hyɛqui ngue yø mi̱hyu̱ui ra̱ trigo bi thu̱p'ʉ ja ra̱ hua̱hi̱.
23649	MAT 13:41	Porque ra̱ N'yohʉ bí 'yɛ̱ ma̱hɛ̱ts'i̱ da̱ mɛnhyø anxɛ p'ʉ ha 'bʉhyø ja̱'i̱ ya o rá̱ 'yɛ. Da̱ ziqui gätho yø ja̱'i̱ nu̱ya xa̱ japi ngue øtra̱ ts'oqui mi̱'da yø mmi̱c'ɛ̱i̱ui, da̱ ziqui gätho'ʉ xa̱nts'o te ga̱ 'yo.
23651	MAT 13:43	Pɛ nu̱ya yø ja̱'i̱ xa̱ 'yøt'e te di̱ ma̱nda Oja̱, di̱ m'mʉp'ʉ ha di̱ ma̱nda yø Papá, da̱di yoxni̱ tengu̱tho gui yotra̱ hyadi. Di̱ nja ni̱ gu̱ ngue gui 'yøhmʉ ya yø hya̱ dí̱ mma̱ngä.
23652	MAT 13:44	Nu̱ya yø ja̱'i̱ honi̱ ha di zo rá̱ 'yɛ Oja̱ bí 'bʉ ma̱hɛts'i̱, guehya tengu̱tho n'na ra̱ ja̱'i̱ bi di̱ni̱ ha nt'ägui xa̱ndøngu̱ ra̱ mɛ̱nyu̱ ya. Mi̱ zä mi̱ di̱ni̱ ha o ra̱ mɛ̱nyu̱, ma̱ hømbi go'mi̱, di johya ngue'a̱ te bi di̱ni̱. Da̱ mä te gä pɛspʉya ngue da̱ dänna̱ häi ha o ra̱ mɛ̱nyu̱ bi di̱ni̱. Ya drá̱ mmɛti ra̱ häi p'ʉya.
23655	MAT 13:47	Nu̱na̱ Oja̱ bí 'bʉ ma̱hɛ̱ts'i̱, nu̱ya yø ja̱'i̱ 'bʉcua ja ra̱ xi̱mhäi di̱ ma̱nda, tengu̱tho yø hua̱ bi thɛ ra̱ xit'a̱ 'mø bi̱ ma yø mahua̱ p'ʉ ja ra̱ ja̱the. 'Dama̱ 'dan'yo yø hua̱ bí thɛ.
23657	MAT 13:49	Di̱ njarbʉtho'a̱ te ra̱ hya̱ di̱ nja 'mø bi gua'a̱ nxi̱mhäi ya. Da̱ ma yø anxɛ ngue da̱ sicyø ts'oc'ɛ̱i̱ p'ʉ ha di 'bʉhyø ja̱'i̱ xa̱nho te ga̱ 'yo.
23660	MAT 13:52	Ra̱ Jesús ma̱hømbi 'yɛ̱mbyø ja̱'i̱: ―Nu̱ ra̱ xännba̱te ngue ra̱ ley, nu̱'mø da̱ gohi ngue ma̱ xädi, ma̱'da'yo di xädi ha di zo rá̱ 'yɛ Oja̱, ya ma̱n'na xa̱ngu̱ yø hya̱ da̱ ba̱di̱. Da̱ gohi tengu̱tho n'na ra̱ n'yohʉ xa̱ngu̱ te pɛspʉ ja rá̱ ngu̱, jap'ʉ yø cosa ngue yø nyogui, xi̱mmi̱ jap'ʉ yø cosa ngue ma̱'da'yo.
23674	MAT 14:8	Ra̱ hmu̱te p'ʉya bi̱ ma bá̱ änná̱ mamá te 'bɛ'a̱ da̱ 'yädi. Mi̱ xihrá̱ mamá te da̱ 'yäp'ʉ ya, bi̱ ma ra̱ hmu̱te, bi 'yɛ̱mbra̱ Herodes: “Da̱mi̱ 'dacrá̱ ya̱ ra̱ Xuua nu̱na̱ mi̱ 'yøtra̱ nxixya̱, dá̱ o ra̱ mohi”, bi 'yɛ̱mbi̱.
23681	MAT 14:15	Nu̱'mø ya ni̱ ma di̱ nde p'ʉya, nu̱'ʉ yø xädi ra̱ Jesús bi guarbʉ 'bäi, bi 'yɛ̱mbi̱: ―Ya bi̱ nde, 'nɛ̱ nu̱ua dí 'bʉhmʉ ra̱ da̱po ua. Da̱mi̱ 'yɛ̱hyø ja̱'i̱ n'namhma̱ da̱ map'ʉ bí ja yø hni̱ni̱, da̱ dänsɛ ra̱ hmɛ̱ da̱ zi ―bi 'yɛ̱mbi̱.
23682	MAT 14:16	Bi 'yɛ̱mbyø xädi ra̱ Jesús: ―Hi̱ngui̱ ja ngue da̱ ma yø ja̱'i̱ da̱ täi te da̱ zi. Da̱mi̱ u̱nhnʉ ra̱ hmɛ̱ da̱ zi yø ja̱'i̱ ―bi 'yɛ̱mbi̱.
23685	MAT 14:19	Bi 'bɛpyø ja̱'i̱ p'ʉya ngue bi̱ mi̱p'ʉ ja ra̱ 'batha. Bi hya̱n'ʉ cʉt'a yø thu̱hmɛ̱ 'nɛ̱'ʉ yoho yø hua̱. Bi hyanma̱ hɛ̱ts'i̱ p'ʉya, bi ja ma̱mma̱di̱ Oja̱. Bi xɛnyø thu̱hmɛ̱ p'ʉya, bi u̱nyø xädi ngue di 'darpa̱bi̱ yø ja̱'i̱. Da̱guehyø hua̱ bi dat'i.
23701	MAT 14:35	Mi̱ ba̱hyø ja̱'i̱ 'bʉ'a̱ ra̱ xɛqui'a̱ ngue ya 'bʉp'ʉ ra̱ Jesús, ndap'ʉ bi zä, bi̱ n'yonnba̱sɛ ra̱ hya̱ yø ja̱'i̱ ngue bá̱ ɛ̱hɛ̱. Di̱ nxifi ngue da̱ zixyø därquɛ̱hi̱ p'ʉ 'bʉhra̱ Jesús.
23705	MAT 15:3	Mi̱ da̱hra̱ Jesús, xquet'a̱ bi 'yørpa ra̱ nt'änni̱ ya ya̱ui, bi 'yɛ̱mbi̱: ―Da̱ gue'a̱hʉ, xiya yø hya̱ di̱ ma̱nda Oja̱, ¿hanja ngue guí fɛsthohʉ, ngue nu̱ya yø hya̱ xcá̱ sänsɛhʉ, gue'a̱ ga̱di ja ndu̱mmʉi guí øthʉ'a̱?
23706	MAT 15:4	Porque Oja̱ bi xihyø ja̱'i̱, bi 'yɛ̱mbi̱: “Da̱mi̱ su̱ ni̱ papá, da̱mi̱ su̱ ni̱ mamá”. Ma̱hømbi 'yɛ̱mbi̱: “Nu̱ ra̱ ja̱'i̱ da̱ zanná̱ papá, ogue da̱ zanná̱ mamá, i ja ngue di̱ njapra̱ castigo 'nɛ̱ da̱ tho”, bi 'yɛ̱mbyø ja̱'i̱ Oja̱.
23712	MAT 15:10	Ra̱ Jesús bi zonhyø ja̱'i̱, bi 'yɛ̱mbi̱: ―Da̱mi̱ 'yøhmʉ xa̱nho ya yø hya̱ ga̱ mma̱ngä ya. Da̱mi̱ 'yɛ̱t'a̱mmʉihʉ.
23716	MAT 15:14	Da̱mi̱ hyɛgui, o sä guí su̱hʉ. Nu̱ya guehya yø xädä xännba̱bi̱ ra̱ hya̱ mi̱'da yø mmi̱nxädäui ya. Nu̱'mø bi̱ nthɛui ra̱ ots'i, nu̱p'ʉ da̱ zo ra̱ xännba̱te, ja da̱ zop'ʉ yø xädi.
23717	MAT 15:15	Ra̱ Bɛdu bi 'yɛ̱mbra̱ Jesús: ―Da̱mi̱ xicje te ga̱ mbønya yø hya̱ gá̱ hyɛqui ngue te si ra̱ ja̱'i̱.
23724	MAT 15:22	Nu̱p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ bi zønna̱ Jesús, mi̱ 'bʉp'ʉ n'na ra̱ xisu hi̱ngra̱ judío, ma̱rá̱ mmɛ̱ngu̱ p'ʉ ja ra̱ häi Canaán. Bi̱ ma ra̱ xisu p'ʉya, ní̱ mafi, bi 'yɛ̱mbi̱: ―Ague grá̱ Hmu̱, rá̱ mbom'mɛto'i ra̱ David, da̱mi̱ huɛ̱ga̱gui̱. Nu̱ ma̱ t'i̱xu̱ dí si, n'youi ra̱ ts'onthi̱. Pɛ ɛ̱mmɛ̱i̱ di ʉni̱, da̱mi̱ 'yøthets'ʉ ―bi 'yɛ̱mbi̱.
23725	MAT 15:23	Pɛ ra̱ Jesús hi̱ngui̱ tha̱tho. Yø xädi p'ʉya bi 'yɛ̱mbra̱ Jesús: ―Da̱mi̱ 'yørpa̱bi̱ nts'ɛdi'a̱ te xi'i, porque ra̱ nxu̱na̱nya̱tho ngue nuɛrca̱hʉ.
23734	MAT 15:32	Bi zonhyø xädi ra̱ Jesús, bi 'yɛ̱mbi̱: ―Da̱di huɛ̱cä yø ja̱'i̱ 'bʉcua, porque ya rá̱ hyu̱ pa 'daua dí 'yohʉ ya. Dí pa̱'a̱ njua̱ni̱ ngue ya hi̱n'yʉ te da̱ zi yø ja̱'i̱. Nu̱gä hi̱ndí̱ nne ga̱ ɛt'i ngue da̱ ma yø ngu̱ 'nɛ̱ hi̱ndi̱ si̱hmɛ̱, porque da̱ güennbʉ ja ra̱ 'yu̱.
23742	MAT 16:1	Ngu̱ i zøhra̱ Jesús, nu̱ya yø fariseo conyø saduceo bi̱ ma bá̱ sämhya̱ ra̱ Jesús. Di 'bɛpi ngue da̱ 'yøt'a̱ n'na ra̱ milagro nu̱ ma̱hɛ̱ts'i̱, para ngue di̱ nɛ̱qui̱ ngue rá̱ m'mɛnhni̱ Oja̱ na̱ ra̱ Jesús.
23747	MAT 16:6	Ra̱ Jesús bi 'yɛ̱mbyø xädi: ―Da̱mi̱ mfähmʉ ya, ma̱mi̱ sihʉ'a̱ ra̱ íxi di u̱nyø fariseo ya, conyø saduceo.
23748	MAT 16:7	Di̱ n'yɛ̱mbi̱ n'na ngu̱ n'na'ʉ yø xädi p'ʉya: ―Rá̱ nzɛgui xicjʉ ya ngue hi̱nxtá̱ ha̱ ra̱ thu̱hmɛ̱ ga̱ sihʉ.
23760	MAT 16:19	Di̱ nja ni̱ cargo p'ʉ ha di̱ ma̱nda Oja̱ ya. Gue'e rá̱ representante'i Oja̱ bí 'bʉ ma̱hɛ̱ts'i̱. Nu̱'a̱ ra̱ hya̱ gui̱ u̱nna̱ nt'ɛ̱di̱ da̱ 'yøtyø ja̱'i̱, gue'a̱ di̱ nja'a̱. Nu̱'a̱ ra̱ hya̱ hi̱ngui̱ u̱nna̱ nt'ɛ̱di̱ da̱ 'yøtyø ja̱'i̱ ua ja ra̱ xi̱mhäi, hi̱ngui̱ sä da̱ 'yøtyø ja̱'i̱.
23762	MAT 16:21	Ra̱ Jesús bi xihyø xädi ngue ja ts'ɛditho di̱ ma Jerusalén, ja da̱ni̱ ma ma̱'ʉni̱ p'ʉ. Di ʉnyø mmäcja̱ 'nɛ̱hyø xännba̱te ngue ra̱ ley, 'nɛ̱hyø n'yohʉ 'bɛt'o p'ʉ ja ra̱ ni̱ja̱. Da̱ hyo, pɛ rá̱ hyu̱ pa p'ʉya di bɛ̱nna̱te.
23764	MAT 16:23	Mi̱ 'bätra̱ Jesús, bi 'yɛ̱mbra̱ Bɛdu: ―Da̱mi̱ 'uegue, rá̱ mɛfi'i ra̱ zithu̱. Porque nu̱'i̱ guí orca̱thogui. Hi̱nga̱ gue'a̱ rá̱ ts'änni̱ Oja̱ so ni̱ mmʉi di̱ nja. Sinoque gue'a̱ te yø hya̱sɛ yø ja̱'i̱ so ni̱ mmʉi di̱ nja.
23768	MAT 16:27	A nu̱'mø bá̱ ɛ̱hɛ̱ ma̱høn'a̱ ra̱ N'yohʉ bí 'yɛ̱ ma̱hɛ̱ts'i̱, dí ha̱tra̱ ts'ɛdi Oja̱, da̱ n'youi yø anxɛ. Di u̱nyø nzäbi n'na ngu̱ n'na yø ja̱'i̱, da̱ gu̱t'i̱ te xa̱ 'yøt'e, xa̱nho ogue xa̱nts'o.
23776	MAT 17:7	Nu̱p'ʉ ha 'boni̱, bi guatra̱ Jesús. Bi dots'i n'na ngu̱ n'na, bi 'yɛ̱mbi̱: ―Da̱mi̱ nangüi̱, 'yo guí̱ nsu̱ui ―bi 'yɛ̱mbi̱.