23214	MAT 1:1	Ja ua ra̱ lista ngue yø mboxita ra̱ Jesucristo, guehna̱ ra̱ mbom'mɛto na̱ ngue ra̱ David. Ra̱ David, ra̱ mbom'mɛto na̱ ngue ra̱ Abraham.
23217	MAT 1:4	Ra̱ Aram, ra̱ papá na̱ ngue ra̱ Aminadab. Ra̱ Aminadab, ra̱ papá na̱ ngue ra̱ Naasón. Ra̱ Naasón, ra̱ papá na̱ ngue ra̱ Salmón.
23218	MAT 1:5	Ra̱ Salmón, ra̱ papá na̱ ngue ra̱ Booz. Nu̱ ra̱ mamá na̱ ra̱ Booz ni̱ hu̱ ngue ra̱ Rahab. Ra̱ Booz, ra̱ papá na̱ ngue ra̱ Obed. Nu̱ ra̱ mamá na̱ ra̱ Obed, ni̱ hu̱ ngue ra̱ Rut. Ra̱ Obed, ra̱ papá na̱ ngue ra̱ Isaí.
23219	MAT 1:6	Ra̱ Isaí, ra̱ papá na̱ ngue ra̱ da̱st'abi David. Ra̱ David, ra̱ papá na̱ ngue ra̱ Salomón. Nu̱ ra̱ mamá na̱ ra̱ Salomón, gue'a̱ ra̱ 'danxu̱ ma̱rá̱ xisu ndu̱ ra̱ Urías, bi̱ ntha̱tui ra̱ David.
23220	MAT 1:7	Ra̱ Salomón, ra̱ papá na̱ ngue ra̱ Roboam. Ra̱ Roboam, ra̱ papá na̱ ngue ra̱ Abías. Ra̱ Abías, ra̱ papá na̱ ngue ra̱ Asa.
23224	MAT 1:11	Ra̱ Josías, ra̱ papá na̱ ngue ra̱ Jeconías co 'nɛ̱hmi̱'da yø n'yohʉ. Gue'a̱ ra̱ pa'a̱ ngue yø judío bi̱ ma ma̱bɛnt'i̱, bi ts'its'i i̱ map'ʉ ja ra̱ häi Babilonia.
23225	MAT 1:12	M'mɛfa p'ʉya ra̱ Jeconías, ra̱ papá na̱ ngue ra̱ Salatiel. Ra̱ Salatiel, ra̱ papá na̱ ngue ra̱ Zorobabel.
23226	MAT 1:13	Ra̱ Zorobabel, ra̱ papá na̱ ngue ra̱ Abiud. Ra̱ Abiud, ra̱ papá na̱ ngue ra̱ Eliaquim. Ra̱ Eliaquim, ra̱ papá na̱ ngue ra̱ Azor.
23227	MAT 1:14	Ra̱ Azor, ra̱ papá na̱ ngue ra̱ Sadoc. Ra̱ Sadoc, ra̱ papá na̱ ngue ra̱ Aquim. Ra̱ Aquim, ra̱ papá na̱ ngue ra̱ Eliud.
23228	MAT 1:15	Ra̱ Eliud, ra̱ papá na̱ ngue ra̱ Eleazar. Ra̱ Eleazar, ra̱ papá na̱ ngue ra̱ Matán. Ra̱ Matán, ra̱ papá na̱ ngue ra̱ Jacob.
23230	MAT 1:17	Ja̱na̱ngue 'dɛ'ma̱ goho yø papá bi̱ m'mʉi ngue bi̱ m'mʉhyø ba̱si̱, bá̱ fʉdi ngue ra̱ Abraham asta̱ ra̱ David. 'Dɛ'ma̱ goho yø papá bi̱ m'mʉi, bá̱ fʉdi ngue ra̱ David asta̱ gue'mø mi̱ mbɛntyø judío ngue bi ts'ixpʉ ja ra̱ häi Babilonia. Bá̱ fʉ'ʉ yø pa'ʉ p'ʉya ngue bi̱ m'mʉhmi̱ 'dɛ'ma̱ goho yø papá asta̱ gue'mø mi̱ m'mʉhra̱ Cristo.
23232	MAT 1:19	A nu̱na̱ ra̱ José, ya ja ngue da̱ 'yøt'e ngue rá̱ da̱mme. Mi̱ zä mi̱ ba̱di̱ ngue ya ha̱ rá̱ ba̱si̱ ra̱ Ma̱ya, bi̱ ne ra̱ José ngue xta̱ 'yøt'e te mma̱mp'ʉ ja ra̱ ley ngue xti̱ nxu̱mmi̱ rá̱ xisu. Pɛ hi̱mbi̱ nepe xta̱ mba̱di̱ xa̱ngu̱ yø ja̱'i̱ te xta̱ 'yøt'e.
23236	MAT 1:23	“Nu̱'a̱ n'na ra̱ hmu̱te xisu da̱ hya̱ rá̱ ba̱si̱ ngue dra̱ ts'ʉnt'ʉ. Nu̱'mø bi̱ m'mʉi, di hu̱ ngue ra̱ Emanuel”, bi 'yɛ̱na̱. A nu̱na̱ ra̱ Emanuel i̱ nne da̱ ma̱ ngue ya 'daua di 'bʉhmʉ Oja̱.
23239	MAT 2:1	Nu̱p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Belén ngue ra̱ häi Judea, ja bi̱ mi̱p'ʉ ra̱ Jesús. Guehya yø pa mi̱ nda̱st'abi ra̱ Herodes, gä ma̱di̱ ma̱nda'a̱ ra̱ xɛqui'a̱. Nu̱p'ʉ ja ra̱ da̱ni̱hni̱ Jerusalén bi zøp'ʉ 'da yø n'yohʉ ngue ja yø mfa̱di̱ ngue di xädi te ga̱ 'yo yø sø, bi 'yɛ̱p'ʉ ja n'na ra̱ häi ni̱ bøxyadi.
23241	MAT 2:3	Nu̱na̱ ra̱ da̱st'abi Herodes mi̱ zä mi̱ 'yøhna̱ ra̱ hya̱ na̱, ya da̱ zährá̱ n'yomfɛ̱ni̱ ngue su̱. Da̱ guehyø mmɛ̱ngu̱ Jerusalén, gä bi̱ nsu̱.
23242	MAT 2:4	Nu̱na̱ ra̱ da̱st'abi bi zonhni̱ gätho'ʉ yø hmu̱ yø mmäcja̱, da̱ guehyø xännba̱te ngue ra̱ ley. Bi 'yørpa̱ ra̱ nt'änni̱ ngue hapʉ ja ngue di̱ mi̱hra̱ Cristo nu̱na̱ bá̱ ɛ̱x Oja̱ ngue di̱ nda̱st'abi.
23243	MAT 2:5	Nu̱ya bi t'ørpa̱ ra̱ nt'änni̱ p'ʉya, bi 'yɛ̱mbra̱ Herodes: ―Nu̱p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Belén ngue ra̱ häi Judea ja di̱ mi̱p'ʉ. Porque gue'a̱ ra̱ hya̱ bi 'yotrá̱ pønga̱hya̱ Oja̱'a̱, bi 'yɛ̱na̱:
23244	MAT 2:6	“Nu̱p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Belén ngue ra̱ häi Judea, ma̱n'na ta̱te'a̱ ngue gätho yø da̱ni̱hni̱ ja'a̱ ra̱ häi'a̱. Porque ja da̱ pømp'ʉ n'na ra̱ da̱st'abi nu̱'a̱ di̱ ma̱ndagui̱'ʉ ma̱ ja̱'i̱ ngue yø judío”.
23246	MAT 2:8	Mi̱ xifi hanja p'ʉya, nu̱na̱ ra̱ Herodes bi 'yɛ̱mbi̱: ―Ni̱ mähä Belén, bá̱ homhmʉ ra̱ 'uɛne asta̱ gue'mø guá̱ ti̱mhmʉ. Nu̱'mø guá̱ ti̱mhmʉ p'ʉya, gdí 'yɛ̱hmi̱ ua ngue guí xicjʉ njua̱ni̱, n'namhma̱ ngue 'nɛ̱qui̱ ga̱ mma ngue ga̱ ma tha̱nne ―bi 'yɛ̱mbi̱.
23254	MAT 2:16	Mi̱ ba̱hra̱ Herodes ngue nu̱ya yø n'yohʉ bi̱ nya̱ui ngue honna̱ 'uɛne ya hi̱n'i̱ mengbʉ ha 'bʉi, ma̱n'natho bi̱ mbøcuɛ p'ʉya. Bi̱ mɛnhyø soldado p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Belén ngue bá̱ ho yø ts'ʉnt'ʉ nu̱'ʉ 'bʉ'a̱ nyo jɛya pani̱ ga̱i̱. Gätho ma̱thɛ̱t'i̱ ra̱ hni̱ni̱ Belén bi tho yø ts'ʉnt'ʉ. Porque yø n'yohʉ bi xifi ngue hi̱ngui̱ tho'a̱ nyo jɛya xi̱ mʉdi bi̱ nu̱ ra̱ sø.
23256	MAT 2:18	“Nu̱p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Ramá bi t'øde ngue ja̱njua̱ni̱ ngue ya̱ du̱mmʉi n'na ra̱ xisu, 'nɛ̱ zoni̱. Guehna̱ ra̱ Raquel i zoni̱ ngue xi thopyø ba̱si̱. 'Nɛ̱ hi̱mbi̱ ne xtí̱ nhojpa̱bi̱ rá̱ mmʉi porque ya gä xi du̱ yø ba̱si̱”.
23258	MAT 2:20	―A nu̱yá, da̱mi̱ sixra̱ ts'ʉnt'ʉ conná̱ mamá, i̱ map'ʉ ja ra̱ häi Israel. Porque ya bi du̱ ra̱ Herodes nu̱na̱ mi̱ nne xta̱ hyo ra̱ ts'ʉnt'ʉ ya ―bi 'yɛ̱mbi̱.
23259	MAT 2:21	Nu̱na̱ ra̱ José p'ʉya, bi zixra̱ ts'ʉnt'ʉ conná̱ mamá, bi̱ ma i̱ map'ʉ ja ra̱ häi Israel.
23260	MAT 2:22	Pɛ mi̱ 'yø p'ʉya ngue nu̱na̱ ra̱ Arquelao rá̱ ts'ʉnt'ʉ ra̱ Herodes, guehna̱ mi̱ nda̱st'abi p'ʉ ja ra̱ xɛqui mi̱ nne xtí̱ ma. Porque bi ponnba̱bi̱ ndu̱ rá̱ papá. Ra̱ José p'ʉya bi zu̱ xtí̱ map'ʉ ja ra̱ xɛqui ngue ra̱ häi Judea ma̱di̱ ma̱nda na̱. Ma̱hømbi̱ n'ui̱ ra̱ José p'ʉya, bi sifi ngue di̱ map'ʉ ja ra̱ häi Galilea.
23261	MAT 2:23	Mi̱ zømp'ʉ ja ra̱ häi Galilea, bi̱ m'mʉp'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Nazaret. Ngu̱na̱ bi 'yøt'e para ngue di̱ nja ya yø hya̱ xi̱ ma̱nyø pønga̱hya̱ Oja̱ ngue bi 'yɛ̱na̱: “Nu̱ná̱, di hu̱tyø ja̱'i̱ ngue ra̱ mmɛ̱ngu̱ Nazaret”.
23265	MAT 3:4	Nu̱ rá̱ he ra̱ Xuua, gue'ʉ yø xingu̱ ra̱ cameyo ntøt'e ngue ra̱ u̱lu. Di̱ ngʉt'a̱ n'na ra̱ xifani̱. Nu̱'a̱ te si p'ʉya, yø mmäcja̱ t'a̱xi̱ mi̱ sa. 'Nɛ̱ ra̱ t'afi t'asa ti̱mp'ʉ ja ra̱ da̱po mi̱ si.
23266	MAT 3:5	Xa̱ngu̱ yø ja̱'i̱ bi zøp'ʉ 'bʉhra̱ Xuua ngue øxra̱ hya̱ bi̱ ma̱. Bi zøp'ʉ yø ja̱'i̱ bá̱ nɛ̱xpʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Jerusalén, gätho'ʉ yø hni̱ni̱ ja'a̱ ra̱ häi Judea, gätho'ʉ yø xɛqui ngue ra̱ da̱the Jordán, gä bá̱ ɛ̱hyø ja̱'i̱.
23274	MAT 3:13	Nu̱na̱ ra̱ Jesús bá̱ nɛxpʉ ja ra̱ häi Galilea, bi zøp'ʉ ja ra̱ da̱the Jordán mi̱ 'bʉhra̱ Xuua ngue bi xixya̱bi̱.
23277	MAT 3:16	Høntho bi̱ nxixya̱ ra̱ Jesús, bi̱ ma nenthe p'ʉya. Bi̱ nu̱ ngue bi xohra̱ c'ama̱hɛ̱ts'i̱. Nu̱'a̱ ra̱ Espíritu Santo, ɛ̱ntho n'na ra̱ paloma p'ʉ i hnu̱, ngue bi zøp'ʉ ja rá̱ ya̱ ra̱ Jesús.
23283	MAT 4:5	Ra̱ zithu̱ p'ʉya, bi zixpʉ ja ra̱ ma̱ca̱ da̱ni̱hni̱ Jerusalén, bi̱ ntøp'ʉ ja rá̱ 'bet'e ra̱ ni̱ja̱.
23290	MAT 4:12	Bi 'yɛ̱hra̱ pa ngue bi̱ n'ofädi ra̱ Xuua. Mi̱ 'yøhra̱ Jesús ngue ya ofädi, bi̱ ma p'ʉya i̱ mpa p'ʉ ja ra̱ häi Galilea.
23291	MAT 4:13	Bá̱ sop'ʉ ra̱ hni̱ni̱ Nazaret, bi̱ ma da̱ni̱ m'mʉp'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Capernaum. Nu̱na̱ ra̱ hni̱ni̱ na̱, ja jarbʉ ja ra̱ nenzabi nu̱p'ʉ di̱ ntøt'a̱ häiui ra̱ Zabulón conna̱ häi Neftalí.
23293	MAT 4:15	“Nu̱'ʉ yø mmɛ̱ngu̱ p'ʉ ja ra̱ häi Zabulón, 'nɛ̱'ʉ yø mmɛ̱ngu̱ p'ʉ ja ra̱ häi Neftalí, guehya yø ja̱'i̱ 'bʉp'ʉ jonna̱ nenzabi, 'nɛ̱'ʉ rá̱ m'mʉp'ʉ ma̱n'na nguadi ra̱ da̱the Jordán, 'nɛ̱p'ʉ ja ra̱ häi Galilea, ja jap'ʉ n'na ra̱ xɛqui ngue 'bʉhyø ja̱'i̱ hi̱ngyø judío.
23296	MAT 4:18	Nu̱p'ʉ ja ra̱ nenzabi Galilea, bi thop'ʉ n'na pa ra̱ Jesús. Ja bi di̱mp'ʉ yoho yø mahua̱ ngue di̱ n'yohʉ. Nu̱'a̱ n'na i Simu̱, 'nɛ̱ xquet'a̱ i Bɛdu. Nu̱na̱ ma̱n'na, ra̱ Andre. Nu̱ya yonc'ɛ̱i̱ ya, mi̱ ɛntyø xit'a̱ p'ʉ ja ra̱ dehe ngue pahua̱.
23301	MAT 4:23	Ra̱ Jesús bi̱ n'yo ndap'ʉ bi zä gä ra̱ häi Galilea. Nu̱'mø bi zømp'ʉ ja yø ni̱ja̱ di̱ mpɛti yø judío, xännba̱bi̱ yø ja̱'i̱ rá̱ hya̱ Oja̱. Xihyø ja̱'i̱ ra̱ hoga̱ 'da'yo hya̱ ngue ha di̱ njap'ʉ di zo rá̱ 'yɛ Oja̱ yø ja̱'i̱. 'Nɛ̱ øthe yø ja̱'i̱ di hyɛ̱nni̱. Hønt'a̱ bi zä ma̱n'ʉ hɛ̱mbyø ja̱'i̱, gä øthe.
23303	MAT 4:25	Nu̱p'ʉ ni̱ ma ra̱ Jesús xa̱ndøngu̱ yø ja̱'i̱ tɛnni̱. Bá̱ nɛ̱xi̱'da yø ja̱'i̱ p'ʉ ja ra̱ häi Galilea. Bá̱ nɛ̱xi'da yø ja̱'i̱ p'ʉ ja ra̱ häi Decápolis. Bá̱ nɛ̱xi'da yø ja̱'i̱ p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Jerusalén. Bá̱ nɛ̱xi'da yø ja̱'i̱ p'ʉ ja ra̱ häi Judea. Bá̱ nɛ̱xi'da yø ja̱'i̱ p'ʉ ma̱n'na nguadi ra̱ da̱the Jordán.
23318	MAT 5:15	Nu̱'mø bi̱ ma ma̱ sa̱qui̱ n'na ra̱ lámpara, hi̱nda̱ thørbʉ ja ra̱ huada, sinoque da̱ thøxpʉ ja ra̱ nthøxa̱nyot'i n'namhma̱ ngue di yorpi gätho'ʉ 'bʉ'a̱mbo ra̱ ngu̱.
23320	MAT 5:17	A nu̱yá, 'yo guí ɛ̱mhmʉ ngue dá̱ ɛ̱hɛ̱ ga̱ ha̱cä ra̱ ley bi 'yotra̱ Moisés, ogue ga̱ ha̱cä'ʉ yø hya̱ bi̱ nxännba̱te yø pønga̱hya̱ Oja̱. Nu̱'a̱, hi̱n'na̱'a̱. Sinoque dá̱ ɛ̱hɛ̱ ngue nu̱'a̱ te gäma̱ hya̱ mma̱mp'ʉ ja ra̱ ley, gä gue'a̱ ga̱ thogä'a̱.
23321	MAT 5:18	Nu̱gä ma̱jua̱ni̱ te dí xi'a̱hʉ, mɛ̱nte ngue di siguetho ja ra̱ c'ama̱hɛ̱ts'i̱ 'nɛ̱hra̱ häi, nu̱'a̱ te gäma̱ hya̱ nt'ot'i p'ʉ ja ra̱ ley, ni̱ xi̱nga̱ n'na ra̱ letra, ni̱ xi̱nga̱ n'na ra̱ punto di sä ngue da̱ tha̱qui̱ asta̱ gue'mø bi̱ nja gätho'a̱ tema̱ hya̱ nt'ot'i.
23322	MAT 5:19	Ja̱na̱ngue nu̱yá, nu̱ to bi zä ngue fɛstho ra̱ hya̱ di̱ ma̱nda ra̱ ley, ma̱da̱gue'a̱ zits'ʉtho, 'nɛ̱ da̱ ngu̱'a̱ da̱ xännba̱bi̱ mi̱'da yø ja̱'i̱ ngue da̱ mɛstho ra̱ hya̱, guehna̱ ra̱ ja̱'i̱ ngue hi̱nga̱ ɛda̱ hnu̱ ma̱nsu̱ p'ʉ ma̱hɛ̱ts'i̱ na̱. Pɛ nu̱ ra̱ ja̱'i̱ ngue da̱ 'yøt'e te mma̱nna̱ ley 'nɛ̱ da̱ ngu̱'a̱ da̱ xännba̱bi̱ mi̱'da yø ja̱'i̱ ngue da̱ 'yøt'e, guehna̱ ra̱ ja̱'i̱ da̱ hnu̱ ma̱nsu̱ p'ʉ ma̱hɛ̱ts'i̱ na̱.
23323	MAT 5:20	Nu̱gä dí xi'a̱hʉ ngue nu̱'mø guí̱ nne di̱ ncʉ'a̱hʉ p'ʉ di̱ ma̱nda Oja̱, ma̱ da̱tho nne ngue xtá̱ ndønho te gdi̱ n'yohʉ, ngue'a̱ te ga̱ 'yo yø xännba̱te ngue ra̱ ley 'nɛ̱'a̱ te ga̱ 'yo yø fariseo.
23326	MAT 5:23	A nu̱yá, xi'mø guí̱ mmap'ʉ ja ra̱ altar ngue guá̱ ørpa̱hʉ ra̱ 'bøt'e Oja̱, 'nɛ̱ ja da̱ sop'ʉ ni̱ mmʉi ngue hi̱ngui̱ ho te xcá̱ 'yørpa̱ ni̱ cu̱hʉ, ya hi̱nguá̱ øthʉ ra̱ 'bøt'e.
23327	MAT 5:24	Sinoque bá̱ sohni̱ 'bøt'ehʉ p'ʉ ja ra̱ altar, guá̱ pengui̱ gui̱ nhojpa̱ui ni̱ cu̱. Ja guá̱ pengui̱ gui dä ni̱ 'bøt'ehʉ p'ʉya.
23328	MAT 5:25	Nu̱'mø bi̱ ma ma̱ ya̱pi̱'a̱hʉ, nu̱'a̱ di ya̱p'a̱hʉ da̱mi̱ nhojpa̱hʉ p'ʉ ja ra̱ 'yu̱, n'namhma̱ ngue hi̱ndi̱ dä'a̱hʉ p'ʉ ja ra̱ ts'ʉt'abi. Porque nu̱'mø ya bi̱ ndä'a̱hʉ p'ʉ ja ra̱ ts'ʉt'abi, ra̱ ts'ʉt'abi di dä'a̱hʉ ra̱ policía. Ra̱ policía p'ʉya da̱ zixa̱hʉ fädi.
23338	MAT 5:35	'Yo guí ɛ̱xhʉ ntestigo ra̱ häi, porque Oja̱ di̱ ma̱nda gä ra̱ xi̱mhäi, ɛ̱ntho go t'ɛ̱xa̱ ntestigo'a̱. 'Yo guí ɛ̱xhʉ ntestigo ra̱ da̱ni̱hni̱ Jerusalén, porque ja ra̱ da̱st'abi p'ʉ Oja̱, ɛ̱ntho go t'ɛ̱xa̱ ntestigo'a̱.
23344	MAT 5:41	Nu̱'mø to da̱ 'yɛ̱n'i̱ gui fäxʉ n'na kilómetro ma̱de ngue gui tu̱spa̱ rá̱ 'bɛni̱, da̱mi̱ doblehʉ'a̱ te xi'i gui fäxhʉ.
23380	MAT 6:29	Dí xi'a̱hʉ na̱ ra̱ hya̱ na̱, ngue tengu̱ ra̱ da̱st'abi Salomón, ma̱ndønho drá̱ he bi hye, pɛ hi̱nha da̱ zʉdi tengu̱ ga̱nho yø døni̱.
23397	MAT 7:12	Tengu̱ gni̱ ne ngue da̱ mäxa̱hʉ yø ja̱'i̱, da̱ ngu̱'a̱ gui 'yøthʉ, da̱mi̱ 'yørpa̱hʉ ra̱ 'bäxte mi̱'da yø ja̱'i̱. Ja ni̱ ga̱xpʉ gätho yø hya̱ nt'ot'i p'ʉ ja ra̱ ley, da̱ gue'ʉ yø hya̱ bi 'yotyø pønga̱hya̱ Oja̱.
23407	MAT 7:22	Nu̱'mø bi zønna̱ pa da̱ tha̱spa̱ ra̱ güɛnda yø ja̱'i̱, xa̱ndøngu̱ yø ja̱'i̱ da̱ 'yɛ̱ngui̱: “Grá̱ hmu̱, grá̱ hmu̱. Xquet'a̱ 'nɛ̱cähe dá̱ xicähe yø ja̱'i̱ te'o'i. 'Nɛ̱ conni̱ thu̱hu̱ dá̱ øthegähe yø ja̱'i̱ mi̱ n'youi yø ts'onthi̱. 'Nɛ̱ conni̱ thu̱hu̱ dá̱ øt'ähe xa̱ngu̱ yø milagro”, da̱ 'yɛ̱ngui̱.
23414	MAT 7:29	Porque yø xännba̱te ngue ra̱ ley hi̱ngui̱ ya̱ ma̱nzaqui 'mø xännba̱te, pɛ nu̱na̱ ra̱ Jesús ɛ̱na̱ nts'ʉt'abitho 'mø xännba̱te, nu̱ te mma̱ ngue di̱ nja gue'a̱ di̱ njahma̱'a̱.
23423	MAT 8:9	Porque nu̱gui̱ xquet'a̱ 'bʉi to 'bɛt'o ngue di̱ ma̱ndagui̱. A nu̱gä p'ʉya, xquet'a̱ dí si ma̱ soldado da̱di̱ ma̱nda. Nu̱'mø dí xi'a̱ n'na ra̱ soldado ngue ha da̱ ma, i pap'ʉ dí ɛt'i. Ogue ga̱ ɛ̱mbi̱: “Bi 'yɛ̱cua”, ra̱ soldado p'ʉya bá̱ ɛ̱p'ʉ. Ogue ma̱ hmi̱qui̱, ga̱ 'bɛpi te da̱ mɛfi, ra̱ hmi̱qui̱ øt'e te dí xifi.
23433	MAT 8:19	Nu̱'a̱ n'na ra̱ xännba̱te ngue ra̱ ley bi guarbʉ 'bähra̱ Jesús, bi 'yɛ̱mbi̱: ―Ague grá̱ xännba̱te, nu̱gä dí̱ nne ga̱ mmɛ hapʉ gdí̱ ma ―bi 'yɛ̱mbi̱.
23451	MAT 9:3	Nuna̱ ra̱ hya̱ bi̱ ma̱nna̱ Jesús, mi̱ 'yøhyø xännba̱te ngue ra̱ ley, bi̱ mbøcuɛ. Bi 'yɛ̱mp'ʉ ja yø n'yomfɛ̱ni̱: “Nu̱na̱ ra̱ n'yohʉ 'bʉcua, thenma̱hya̱ Oja̱ na̱ co nu̱'a̱ ra̱ hya̱ i̱ mma̱”.
23464	MAT 9:16	Nu̱na̱ ra̱ 'da'yo hya̱ dí xännba̱te, n'nan'yo na̱ ngue ra̱ nyogui xädi. Tengu̱tho n'na ra̱ 'da'yo u̱lu, hi̱nda̱ zä di 'bøtra̱ zɛ'u̱lu. Porque ra̱ 'da'yo u̱lu di̱ nga̱nts'i̱, ya ma̱n'na di̱ nts'onna̱ zɛ'u̱lu.
23481	MAT 9:33	Nu̱na̱ ra̱ Jesús bi japra̱ ts'onthi̱ ngue bi hyɛp'ʉ ra̱ ja̱'i̱ n'youi. Bi zä bi̱ nya̱ ra̱ gone. Pɛ yø ja̱'i̱ bi̱ nu̱ te bi̱ nja, di 'yøtho, di̱ n'yɛ̱mbi̱: ―Nu̱na̱ te dá̱ nu̱hʉ bi̱ nja ya, mɛ̱nte yø pa xa̱ thogui hi̱njongui̱ pøni̱ ngue da̱ ngu̱'a̱ da̱ 'yøt'ua ja ra̱ häi Israél.
23489	MAT 10:3	Ra̱ Lipe. Ra̱ Bartolomé. Ra̱ Toma̱. Ra̱ Mateo nu̱na̱ ra̱ ngʉthäi. Ra̱ Jacobo nu̱na̱ rá̱ ts'ʉnt'ʉ ra̱ Alfeo. Ra̱ Lebeo nu̱na̱ ja ma̱n'na ra̱ thu̱hu̱ ngue ra̱ Tadeo.
23496	MAT 10:10	'Yo tema̱ lega guí ca̱xhʉ. O guí ca̱xni̱ mponi̱hʉ. 'Yo guí cʉxhʉ mi̱'da yø thi̱xfani̱ ogue yø tøhø. Porque rá̱ mɛfi Oja̱ jatho ngue di t'u̱nni̱ te da̱ zi.
23502	MAT 10:16	A nu̱yá, ga̱ pɛn'na̱hʉ p'ʉ ha 'bʉhyø ts'oc'ɛ̱i̱, ngue nts'u̱tho, tengu̱tho yø dɛ'yo 'mø bi zømp'ʉ 'bʉhyø zate. Pɛ da̱mi̱ 'yøt'e ngue gyø njammʉihʉ, gui̱ mfähmʉ, tengu̱tho guí̱ mfähyø c'ɛ̱ya̱. Pɛ 'yo to guí sʉhmʉ, gui 'yøthʉ tengutho yø paloma ngue hi̱ngyø nequisʉi.
23536	MAT 11:8	Xi'mø ngue hi̱n'na̱, ¿te'o guá̱ nu̱hʉ 'mø? ¿Ua guá̱ nu̱hʉ n'na ra̱ n'yohʉ ngue he ra̱ hoga̱ u̱lu? Pɛ guí pa̱hmʉ ngue yø ja̱'i̱ he ra̱ hoga̱ u̱lu, guep'ʉ ja yø ngu̱ yø da̱st'abi 'bʉi.
23541	MAT 11:13	Hante ngue di̱ m'mʉhra̱ Xuua, nu̱ te gäma̱ hya̱ bi̱ ma̱n'a̱ m'mɛt'o yø pønga̱hya̱ Oja̱, da̱gue'ʉ yø hya̱ nt'ot'i p'ʉ ja ra̱ ley, gätho bi̱ ma̱ ngue bá̱ ɛ̱p'ʉ ra̱ pa di̱ ma̱nda ua Oja̱.
23542	MAT 11:14	A nu̱na̱ ra̱ Elías bi̱ ma̱n'a̱ m'mɛt'o rá̱ pønga̱hya̱ Oja̱, nu̱'mø guí̱ nne gui pa̱hmʉ ha rá̱ nja ra̱ hya̱, nu̱na̱ ra̱ Xuua ya, quehna̱ bi t'ɛ̱mbi̱ ngue ra̱ Elías.
23548	MAT 11:20	Nu̱na̱ ra̱ Jesús, nu̱'ʉ yø ja̱'i̱ 'bʉp'ʉ ja yø hni̱ni̱ xi 'yøt'e xa̱ngu̱ yø milagro, bi̱ mʉdi bi hɛjpi te ga̱ 'yo yø ja̱'i̱, porque hi̱ngui̱ nne yø ja̱'i̱ da̱ hyɛp'ʉ ra̱ nts'o ga̱ 'yo. Bi 'yɛ̱mbi̱:
23549	MAT 11:21	―Hague ngu̱ ra̱ castigo da̱ thohyø ja̱'i̱ 'bʉp'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Corazín. Hague ngu̱ ra̱ castigo da̱ thohyø ja̱'i̱ 'bʉp'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Betsaida. Porque hi̱mbi̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱gui̱ 'mø mi̱ nu̱ yø milagro dá̱ ørbʉ ha 'bʉi. A nu̱'mø xta̱ nnu̱ yø milagro yø ja̱'i̱ mi̱ 'bʉp'ʉ ja yø nyogui hni̱ni̱ Tiro 'nɛ̱p'ʉ Sidón, n'na zihma̱ntho xta̱ hyɛp'ʉ ra̱ nts'o ma̱ni̱ n'yo yø ja̱'i̱. Xti̱ n'yʉxyø 'bospi 'nɛ̱ xta̱ hye yø he nu̱'a̱ he yø ja̱'i̱ 'mø 'bʉ ndu̱mmʉi.
23551	MAT 11:23	A nu̱ya yø ja̱'i̱ 'bʉp'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Capernaum, rá̱ nzɛgui ɛ̱na̱ ngue da̱ t'ɛ̱spa̱bi̱ ua ja ra̱ häi, 'nɛ̱p'ʉ ma̱hɛ̱ts'i̱ da̱ t'ɛ̱spi̱. Pɛ gue di̱ map'ʉ ja ra̱ ni̱du̱ ya. Porque hi̱mbi̱ hyɛp'ʉ ra̱ nts'o ga̱ 'yo. Nu̱'ʉ yø nyogui ja̱'i̱ mi̱ 'bʉp'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Sodoma, nu̱'mø xta̱ nnu̱ yø milagro tengu̱tho bi̱ njap'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Capernaum, xta̱ hyɛp'ʉ ra̱ nts'o ma̱ni̱ n'yo yø ja̱'i̱'a̱ ra̱ hni̱ni̱'a̱ 'nɛ̱ hi̱nxta̱ nguahyø ja̱'i̱ 'mø.
23560	MAT 12:2	Mi̱ nu̱ yø fariseo te øtyø xädi ra̱ Jesús, bi 'yɛ̱mbi̱: ―Nu̱ ni̱ xädi gue di̱ mpɛfi. Conque mma̱mp'ʉ ja ra̱ ley ngue nu̱'mø ra̱ pa ngue ra̱ ts'äya, hi̱ngui̱ sä ngue to di̱ mpɛfi ―bi 'yɛ̱mbi̱.
23562	MAT 12:4	Nu̱ ra̱ David bi yʉrbʉ ja rá̱ ngu̱ Oja̱ ngue bi zi yø thu̱hmɛ̱ xi t'ʉspa̱bi̱ Oja̱ ngue da̱ nu̱. Bi zi ra̱ David co 'nɛ̱'ʉ mi̱ n'youi. Conque nu̱'ʉ yø thu̱hmɛ̱'ʉ, hi̱ndi̱ u̱nna̱ nt'ɛ̱di̱ ra̱ ley ngue to bi zä da̱ zi, hi̱nda̱ høndyø mmäcja̱ yø ts'i'ʉ yø thu̱hmɛ̱ t'ʉspa̱bi̱ Oja̱.
23563	MAT 12:5	¿Ua hi̱n ga̱di xähmʉ te mma̱mp'ʉ ja ra̱ ley, ngue yø mmäcja̱ 'bʉp'ʉ ja ra̱ ni̱ja̱, nu̱'mø ra̱ pa ngue ra̱ ts'äya di̱ mpɛfi, pɛ hi̱nda̱ t'ɛ̱mbi̱ ngue ra̱ ts'oqui øt'e ngue njap'ʉ?
23596	MAT 12:38	Nu̱ 'da yø fariseo conyø xännba̱te ngue ra̱ ley bi 'yɛ̱mbra̱ Jesús: ―Ague grá̱ xännba̱te, dí̱ nne ga̱ nnu̱gähe ha gdi 'yøt'a̱ n'na ra̱ milagro para ngue da̱ fa̱di̱ te'o'i ―bi 'yɛ̱mbi̱.
23597	MAT 12:39	Mi̱ da̱hra̱ Jesús, bi 'yɛ̱mbi̱: ―Nu̱ yø ja̱'i̱ 'bʉhya, ja yø ts'oqui ngue hi̱ngui̱ pa̱ Oja̱, 'bet'o äcyø milagro da̱ nu̱, ja da̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱gui̱. Pɛ hi̱n tema̱ milagro ga̱ øt'e ngue da̱ nu̱ yø ja̱'i̱. Nu̱'a̱ da̱ nøpa̱ hmɛ̱ya yø ja̱'i̱ ya, gue'a̱ te bi thohra̱ pønga̱hya̱ Jonás.
23600	MAT 12:42	Dá̱ gue'a̱ n'na ra̱ xisu mi̱ nda̱st'abi p'ʉ sur, nu̱'mø ra̱ pa da̱ni̱ hya̱xra̱ güɛnda Oja̱, da̱ nangui̱ ngue di ya̱pya yø ja̱'i̱ 'bʉhra̱ pa ja p'ʉya. Porque nu̱na̱ ra̱ xisu na̱, ndøyap'ʉtho rá̱ häi bí 'yɛ̱hɛ̱ ngue bi 'yøxra̱ hya̱ mi̱ pa̱hra̱ Salomón. Conque ma̱n'na dí ta̱tegä ya ngue ra̱ Salomón, pɛ hi̱nguí̱ nne gui 'yøhmʉ ra̱ hya̱ dí̱ mma̱ngä ya.
23653	MAT 13:45	Nu̱ya yø ja̱'i̱ honi̱ ha di zo rá̱ 'yɛ Oja̱ bí 'bʉ ma̱hɛ̱ts'i̱, guehya tengu̱tho n'na ra̱ pøhø i 'yo ngue honyø perla, ta̱te ma̱ndøngu̱ drá̱ mu̱ui.
23654	MAT 13:46	Nu̱'mø bi di̱nna̱ perla ma̱ndøngu̱ drá̱ mu̱ui, da̱ mä te gä pɛts'i, da̱ dänna̱ perla bi di̱ni̱.
23660	MAT 13:52	Ra̱ Jesús ma̱hømbi 'yɛ̱mbyø ja̱'i̱: ―Nu̱ ra̱ xännba̱te ngue ra̱ ley, nu̱'mø da̱ gohi ngue ma̱ xädi, ma̱'da'yo di xädi ha di zo rá̱ 'yɛ Oja̱, ya ma̱n'na xa̱ngu̱ yø hya̱ da̱ ba̱di̱. Da̱ gohi tengu̱tho n'na ra̱ n'yohʉ xa̱ngu̱ te pɛspʉ ja rá̱ ngu̱, jap'ʉ yø cosa ngue yø nyogui, xi̱mmi̱ jap'ʉ yø cosa ngue ma̱'da'yo.
23662	MAT 13:54	Mi̱ zømp'ʉ Nazaret ja ra̱ hni̱ni̱ bá̱ nte. Bi̱ map'ʉ ja ra̱ ni̱ja̱ ngue bí xännba̱ ra̱ hya̱ yø ja̱'i̱. Nu̱ya yø ja̱'i̱ bi 'yøde hanja ra̱ hya̱ bi̱ ma̱, gä di 'yøtho, di̱ n'yɛ̱mbi̱: ―¿Hague go ga̱ mba̱'a̱ te ra̱ hya̱ pa̱hna̱? ¿Hague ga̱ nzä øtyø milagro?
23666	MAT 13:58	Ya hi̱mbi̱ 'yøt'e xa̱ngu̱ yø milagro p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ p'ʉya, porque yø mmɛ̱ngu̱hʉ hi̱ngui̱ ɛ̱c'ɛ̱i̱tho ya yø hya̱ bi̱ ma̱.
23667	MAT 14:1	Nu̱'ʉ yø pa'ʉ, nu̱p'ʉ ja ra̱ häi Galilea mi̱ nda̱st'abi ra̱ Herodes. Ra̱ Herodes mi̱ 'yøde te mma̱nyø ja̱'i̱ ngue xa̱ngu̱ yø milagro øtra̱ Jesús.
23668	MAT 14:2	Ra̱ Herodes bi 'yɛ̱mbyø ja̱'i̱ ja yø 'bɛfi p'ʉ ha 'bʉi: ―Nu̱gä dí ɛ̱na̱ ngue xpi bɛ̱nna̱te'a̱ ra̱ Xuua mi̱ øtra̱ nxixya̱. Ja̱na̱ngue sä øtyø milagro ―bi 'yɛ̱na̱.
23703	MAT 15:1	Nu̱ya yø fariseo 'nɛ̱hyø xännba̱te ngue ra̱ ley ngue yø mmɛ̱ngu̱ Jerusalén bi guarbʉ 'bähra̱ Jesús ngue ørpa̱ ra̱ nt'änni̱. Bi 'yɛ̱mbi̱:
23731	MAT 15:29	Mi̱ thohra̱ Jesús, i̱ mpa ma̱n'na nguadi ra̱ zabi Galilea. Nu̱p'ʉ ja ra̱ nyu̱ni̱ bi zøni̱, bi̱ mi̱.
23741	MAT 15:39	M'mɛfa p'ʉya, ra̱ Jesús bi 'yɛ̱hyø ja̱'i̱. Bi̱ ma p'ʉya, bi 'yo ra̱ barco, bi zømp'ʉ ja ra̱ häi ni̱ hu̱ ngue Magdala.
23742	MAT 16:1	Ngu̱ i zøhra̱ Jesús, nu̱ya yø fariseo conyø saduceo bi̱ ma bá̱ sämhya̱ ra̱ Jesús. Di 'bɛpi ngue da̱ 'yøt'a̱ n'na ra̱ milagro nu̱ ma̱hɛ̱ts'i̱, para ngue di̱ nɛ̱qui̱ ngue rá̱ m'mɛnhni̱ Oja̱ na̱ ra̱ Jesús.
23745	MAT 16:4	Yø ja̱'i̱ 'bʉhya, yø ts'oc'ɛ̱i̱ ngue hi̱ngui̱ pa̱ Oja̱. 'Bet'o nne da̱ nu̱ yø milagro, ja da̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱gui̱. Pɛ hi̱n tema̱ ma̱n'na ma̱ mi̱lagro di̱ nja ya, hi̱nda̱ hønt'a̱ te bi thohra̱ Jonás da̱ nøpa̱ hmɛ̱ya yø ja̱'i̱ ya. Bi zop'ʉ yø ja̱'i̱ p'ʉya, bi̱ ma.