23214	MAT 1:1	Agwa ko Jesus Cristo'ga ramonhava'ea mombe'ua. Ymyahũ Tupana'ga e'i Jesus Cristo'ga pe: “Eko ti g̃anduvihavuhuhetero Cristoramo,” ei ga hako. Cristo xa'e nhande Jesus'ga pe a'ero. A'ereki ga nhanderuvihavuhuhete'ga. Jesus'ga ko Daviva'ea rakykwepoharamo Abraãova'ea rakykwepoharamo no.
23216	MAT 1:3	Judáva'ea Peresva'ea po'ria Zerava'ea po'ria no. Tamarva'ea Peresva'ea yembora Zerava'ea yembora no. Peresva'ea Esromva'ea po'ria. Esromva'ea Arãova'ea po'ria.
23229	MAT 1:16	Jacóva'ea Joséva'ea po'ria. Joséva'ea Mariava'ea rembirekokwerava'ea. Mariava'ea ombo'a Jesus'ga. Ga ko Cristoramo Tupana'ga remimbuhurukaramo. Nahã ko Jesus Cristo'ga ramonha mombe'ua.
23231	MAT 1:18	Jesus Cristo'ga aragwera ko nahã. Jesus'ga yembora rera ko Maria. Mariava'ea po'ria ahe'yembora pavẽi omondo Mariava'ea Joséva'ea pe tahembireko ti hẽa ga pavẽi javo. Joséva'ea rembirekoa renonde Tupana'ga ra'uvapyryva Mariava'ea momburu'ai.
23233	MAT 1:20	A'ea rehe ahe japyakai. Kiro ahe kiri. A'ea rupi Tupana'gapyrive'ga yvagipeve'ga jipiukari Joséva'ea pe. Joséva'ea gwepia katu Tupana'gapyrive'ga okiri pe a'ero. —Terekyhyji ti enhimbirekohava hugwi Daviva'ea rakykwepoharamo, ei ga Joséva'ea pe. A'ereki pyry nde hẽa rerekoi. A'ereki Tupana'ga ra'uvapyryva hẽa momburu'a, ei ga.
23234	MAT 1:21	Aerẽ po ti hẽa gwa'yra'ga mbo'ari nehẽ, ei ga. A'ero ti eno hẽara'yra'ga rehe Jesus. Ereki ga ko ahembopiro'yhara'ga. Na tuhẽ, ei ga. Ombopiro'y po ti ga ojiheve'g̃a g̃andekote'varuhua hugwi nehẽ, ei ga. Hahye'yma pe po ti ga g̃a nderohoi a'ero nehẽ, ei Tupana'gapyrive'ga Joséva'ea pe. A'ea erame ga hoi Joséva'ea hugwi. Aerẽ Joséva'ea ma'ẽi.
23235	MAT 1:22	Ipuru'a Mariava'ea g̃wembirekoe'ymame. Nahã hekoi Tupana'ga nhi'ĩpo'ruavo ymyahũva'ea po'ruavo. A'ereki ymyahũ Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'uharava'ea a'ea mombe'u Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'gwovo. Ymyahũ ahe ei hako:
23236	MAT 1:23	“‘Pehendu katu ti!’ ei Tupana'ga. ‘Ipuru'a po ti hẽa akwaimbae'g̃a nderekoe'ỹvehẽa nehẽ. Aerẽ po ti hẽa gwa'yra'ga mbo'ari nehẽ. Ono po ti g̃a ga rehe Emanuel gareraramo,’ ei Tupana'ga,” ei ahe hako. Garera ko Emanuel. A'ea ko: Tupana'ga oko nhande pyri.
23237	MAT 1:24	Aerẽ Joséva'ea ma'ẽi. Oko ahe Tupana'gapyrive'ga nhi'ig̃a rehe toko ti hẽa nhirembirekoro a'ero nehẽ javo. A'ero ahe Mariava'ea reruri g̃wonga pe toroju ti hẽa pavẽi javo.
23242	MAT 2:4	A'ero ahe ikwava'ẽhara'g̃a nduvihava'g̃a mbojatykaukari g̃a mbuhuruka ojipyri judeus'g̃a mbo'ehara'g̃a ndeheve – kiroki g̃a ombo'e Moisésva'ea remimbo'eagwera rehe. G̃a ndurame Herodesva'ea pyri ahe ei g̃a pe: —Kiroki ga pe Tupana'ga e'i ga ti toko g̃anduvihavuhuhetero javo – mome po ti ga ari nehẽ Cristo'ga Tupana'ga remimbuhurukara'ga? ei Herodesva'ea.
23243	MAT 2:5	A'ero g̃a ei ahe ve: —Belém me – kiroki cidade u oregwyri pe Judéia pe – pevo po ti ga ari nehẽ, ei g̃a. Nahã ymyahũ Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'uharava'ea ikwatijari hako. A'ereki Tupana'ga okwatijaruka ahe ve onhi'ig̃a, ei g̃a. Tupana'ga e'i:
23244	MAT 2:6	“Belémmeva'ero pecidade ndokoi huvihavarũiva'ea. Huviha hete ko pecidade upa pende'yja'g̃a gwyri pe Judáva'ea rakykwepohara'g̃a gwyri pe Judéia pe. A'ereki pecidadepeve'ga oko nhiremimo'ẽhara'g̃a nduvihavag̃wamamo israelitas'g̃a nduvihavag̃wamamo. Gwereko katu po ti ga pende'yja'g̃a nhaporemo okovo g̃anduvihavuhuhetero nehẽ.” —A'ea ymyahũ Tupana'ga ei ikwatijaruka onhi'ig̃a mombe'uharava'ea pe hako, ei g̃a Herodesva'ea pe.
23245	MAT 2:7	G̃a horame Herodesva'ea jaytata'ia kwahapyra'g̃a mbuhunhimimukari ojipyri a'ero. Ahe ei g̃a pe: —Gara rupi jaytata'ia jipiukari pe me iporame raikwehe? Takwaha katu ti ji, ei ahe g̃a pe. A'ero g̃a imombe'ukatui ahe ve.
23250	MAT 2:12	Aerẽ ypytunimo okirame g̃a Tupana'ga rendukatui. Kiro ga g̃a momoranduvi. —Tapemombe'ui ti tayri'ga Herodes'ga pe. A'ereki ga ojuka pota tayri'ga. Tapejivyra'javi ti Herodes'ga pyri, ei Tupana'ga g̃a pe. Nurã oma'ẽrame g̃a hoi pehea rupi irũa rupi ogwovo ogwyri pe timombe'uyme ti tayri'ga Herodes'ga pe javo.
23251	MAT 2:13	Jaytata'ia kwahapyra'g̃a horẽ Tupana'gapyrive'ga yvagipeve'ga jipiukari Joséva'ea pe ahekiri pe. Ahe ve ga ei: —Haite! Evy epo'ama! ei ga Joséva'ea pe. Eho ti g̃a nderogwovo tayri'ga gayhẽa reheve. Eroho nhimi ti g̃a nderogwovo Egitopeve'g̃a gwyri pe, ei ga. Pevo ti pepyta. Aerẽ jate po ti ji imondoukari nhinhi'ig̃agwera pe me nehẽ pejora'ja ti Belém me javo. Po ti ji namondoi nhinhi'ig̃agwera pe me nehẽ, tapejora'javi ti avo Belém me. A'ereki avo Herodes'ga tayri'ga rekaruka kiro. A'ereki ga ojuka pota tayri'ga, ei Tupana'gapyrive'ga Joséva'ea pe.
23253	MAT 2:15	Pevo ahe g̃a nderovahemi. Aerẽ g̃a nduvame Egito pe Herodesva'ea manoi. Nahã g̃a hoi opytavo Egitopeve'g̃a gwyri pe. Tupana'ga erame jate g̃a ndura'javi Egito hugwi. Nahã Tupana'ga g̃a mbuhurukara'javi Egito hugwi. Nahã hekoi Tupana'ga nhi'ĩpo'ruavo ymyahũva'ea po'ruavo. A'ereki ymyahũ Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'uharava'ea a'ea mombe'u Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'gwovo aerẽ po ti nahã javo. Ymyahũ ahe ei hako: “‘Egitopeve'g̃a gwyra hugwi ji jira'yra'ga mbuhurukari,’ ei Tupana'ga,” ei ahe hako.
23255	MAT 2:17	Nahã hekoi Tupana'ga nhi'ĩpo'ruavo ymyahũva'ea po'ruavo. A'ereki ymyahũ Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'uharava'ea Jeremiasva'ea a'ea mombe'u Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'gwovo aerẽ po ti nahã javo. Ahe e'i hako:
23256	MAT 2:18	“‘Cidade de Ramá pe g̃a henduvi hẽa jehe'oheterame ovy'are'yma. Hahyahi hẽajehe'oa. Raquelhẽa reki ojehe'o gwa'yrava'ea rehe. Tegwete hẽa ma'ngoma'ngohava. A'ereki hẽara'yrava'ea omanomba,’ ei Tupana'ga,” ei Jeremiasva'ea hako.
23257	MAT 2:19	Aerẽ Tupana'ga José'g̃a mbuhurukara'javi Egitopeve'g̃a gwyra hugwi. A'ereki pevo g̃a u Herodesva'ea manorame. Herodesva'ea manorẽ yvagipeve'ga jipiukari Joséva'ea pe Tupana'gapyrive'ga. Joséva'ea pe ga ei ahekiri pe:
23258	MAT 2:20	—Ahe omanomba kiro – kiroki ahe ojuka pota tayri'ga. Evy epo'ama! Eroho ti g̃a kiro a'ero tayri'ga gayhẽa reheve. Erojivyra'ja ti g̃a eje'yja'g̃a gwyri pe Israel pe, ei Tupana'gapyrive'ga Joséva'ea pe.
23260	MAT 2:22	A'ea rupi Arquelau'ga oko Judéiapeve'g̃a nduvihavamo Israel pe opo'ria py'rovo Herodesva'ea py'rovo. A'ea kwahavame Joséva'ea kyhyji Arquelau'ga hugwi. Ndojupotari ahe Judéiapeve'g̃a gwyri pe a'ero. Ypytunimo okirame Joséva'ea Tupana'ga rendukatui. Kiro ga Joséva'ea momoranduvi. —Terehoi ti Judéiapeve'g̃a gwyri pe, ei Tupana'ga ahe ve. Nurã Joséva'ea ndohoi pevo. Galiléiapeve'g̃a gwyri pe ahe hoi Israel pe.
23261	MAT 2:23	Pevo ahe ruvi cidade de Nazaré pe tayri'ga pavẽi ga'yembora pavẽi no. Nahã hekoi Tupana'ga nhi'ĩpo'ruavo ymyahũva'ea po'ruavo. A'ereki ymyahũ Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'uharava'ea a'ea mombe'umbe'u Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'gwovo. Jesus'ga mombe'gwovo ahe ei hako: “‘E'i po ti g̃a ga pe nehẽ Nazarépeve'ga,’ ei Tupana'ga,” ei ahe hako. G̃a u pevo a'ero.
23262	MAT 3:1	Aerẽ João Batistava'ea rekoi ongae'ỹi me judeus'g̃a mobatizavo. Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'uheteavo João Batistava'ea rekoi Judéiapeve'g̃a gwyri pe ongae'ỹi me.
23263	MAT 3:2	Hahyahi ahenhi'ig̃a ahe erame: —Pepohi tuhẽ ti pejikote'varuhua hugwi, ei ahe. Perojijyjijyi ti pejeaporog̃ita pejikokatuavo Tupana'ga nhi'ig̃a rendukatuavo. A'ereki Tupana'ga oko g̃werĩ nhanderuvihavuhuhetero nhande repiakatuavo yvya koty nhande mongovo onhi'ig̃a rupi, ei ahe g̃a pe.
23264	MAT 3:3	Ymyahũ Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'uharava'ea Isaíasva'ea omombe'u jipe João Batistava'ea. Ahe e'i João Batistava'ea mombe'unhog̃wenondeavo hako: “Hahyahi po ti ganhi'ig̃a ga erame g̃a mbo'eavo ongae'ỹi me nehẽ,” ei Isaíasva'ea. “E'i po ti ga nehẽ: ‘Pemboavujikwe ti pehea huvihava'ga pe tuhu ti ga nhande pyri javo. Pembohupi katu ti pehea ga pe,’ e po ti ga nehẽ,” ei Isaíasva'ea hako. Tupana'ga ra'yra'ga renondeva'ea e'i nhandepojykaharete'ga rurag̃wama pe. Tonhimboavujikwe ti g̃a garura renonde javo. A'ea pe ahe ei togwerojijyi ti g̃a gweaporog̃ita a'ea renonde javo.
23267	MAT 3:6	Ahe renduvame g̃a nhimombe'ukatui Tupana'ga pe jite'varuhu ji javo opohia jugwi. A'ero jate João Batistava'ea g̃a mobatizai rio Jordão pype.
23268	MAT 3:7	Uhu he'yive'g̃a ahe pyri no fariseus'g̃a saduceus'g̃a pavẽi tianemobatiza ti ga javo. G̃andura repiagame João Batistava'ea ei g̃a pe: —Tiruahũ pendeaporog̃ita! Pe'euhu pe pejohupe pejikokatupotare'yma g̃waramo. Pe'e pe: “Haite! Xaho João Batista'ga pyri tianemobatiza ti ga. Nurã po ti Tupana'ga nonhimonha'ngaa'javi nhande rehe nehẽ. Ndahahyi po ti nhande ve a'ero nehẽ.” Nahã pe pe'e, ei João Batistava'ea. Maraname pe euhui nanongarava'ea naerũ? Pe tuhẽ penhimbo'e nanongara rehe, ei João Batistava'ea g̃a pe.
23269	MAT 3:8	—Jihi, ei João Batistava'ea, kiro po ti ji ei pe me: Po pe ndapepotari hahyva'ea Tupana'ga nhimonha'ngarame pe ndehe, a'ero ti peko katu, ei ahe. Tapembopogwea'javi ti pejite'varuhua pejikovo. Pe pohirame jugwi po ti Tupana'ga ei pe me nehẽ: “Ndovy'ari g̃a okote'varuhua rehe kiro opohia jugwi herojijyita ojeaporog̃ita. Nanhimonha'ngaa'javi ji g̃a ndehe a'ero.” Nahã po ti Tupana'ga ei pe me a'ero nehẽ, ei João Batistava'ea g̃a pe.
23270	MAT 3:9	—Tape'ei ti pejiyvyteri pe: “Abraãova'ea nhaneramonhamo oko. Tupana'ga oarõ hete Abraãova'ea. Nurã po ti Tupana'ga nonhimonha'ngai nhande rehe nehẽ.” A'ea ti tape'ei. A'ereki Tupana'ga ndokoi reki Abraãova'ea rymymino'g̃a ndehe g̃a ndekote'varuhurame. Po Tupana'ga ojipe'g̃a pota, a'ero Tupana'ga oapo kwaha ag̃a ita Abraãova'ea rymyminoro g̃a mongovo, ei João Batistava'ea g̃a pe.
23271	MAT 3:10	Kiro João Batistava'ea imombe'ui ojo'java'ea g̃a pe. G̃a mbo'eavo ga ei: —Akwaimbae'ga ombogwa g̃werĩ jykwa'ria pyvõ tambo'aruka javo. Po i'yva ndogwerekoi yva'ikatua, a'ero po ti ga imbo'ari imondovo tata pype nehẽ. Na jitehe Tupana'ga pe nderekog̃werĩ pe momboa tata pype hahyva'ea ruvihava pype pe pohire'yma g̃waramo pejikote'varuhua hugwi pejikokatue'yma, ei João Batistava'ea g̃a pe imombe'gwovo.
23272	MAT 3:11	—Uhu po ti ga nehẽ – kiroki ga ji hohe hete huvihavuhuhetero g̃waramo, ei João Batistava'ea. Ji ki a'e te okoteheva'ea. Jihi opomobatiza yhya pyvõ jate. Nahã ji ikwahavukari g̃a pe pepohira pejikote'varuhua hugwi pendeaporog̃ita rerojijyja reheve pendekokatua reheve. Gaha po ti pe pojykauka Tupana'ga ra'uvapyryva pe aerẽve'ga nehẽ. Nahã po ti ga pendekote'varuhua mombigukari pe mombyryvuka nehẽ, ei João Batistava'ea ga mombe'gwovo g̃a pe.
23273	MAT 3:12	Kiro João Batistava'ea imombe'ui ojo'java'ea g̃a pe. G̃a mbo'eavo ga ei: —Trigo jara'ga gwereko japira mbovevehava opo pe tamboveve ti ji japira trigo hugwi javo, ei João Batistava'ea imombe'gwovo. Omono'ono'õ po ti ga oapoa trigo inhag̃a hyrua pype nehẽ. Japira po ti ga imbokai tata pyvõ nehẽ. Ndogwevi po ti tata upa nehẽ, ei João Batistava'ea. —Na jitehe po ti jihoheheteve'ga huvihavuhuhete'ga imboja'oja'ogukari pyryve'g̃a okote'varuhuve'g̃a hugwi okovo pyryve'g̃a pojykaharete'ga nehẽ, ei João Batistava'ea g̃a pe. “Tuhu ti pyryve'g̃a ji pyri yvagi pe upa avuirama nehẽ,” e po ti jihoheheteve'ga nehẽ, ei João Batistava'ea. “Toho ti okote'varuhuve'g̃a ji hugwi ogwovo tata pype hahyva'ea ruvihava pype opytavo pevo avuirama nehẽ ojivyre'yma,” e po ti jihoheheteve'ga nehẽ, ei João Batistava'ea Cristo'ga mombe'gwovo g̃a pe.
23275	MAT 3:14	A'ero João Batistava'ea ei Jesus'ga pe: —Toromobatizayme po ti ji nehẽ. Ndehe ko oreruvihavuhuhetero. Nde po ti ji mobatiza hamo a'ero nehẽ, ei João Batistava'ea Jesus'ga pe novĩa. Ako tehe ji nde pyri, ei ahe Jesus'ga pe. Maraname nde ruri ji pyri enhimobatizauka ji ve a'ero? ei ahe Jesus'ga pe.
23276	MAT 3:15	A'ero Jesus'ga ei reki João Batistava'ea pe: —Ji mobatiza tuhẽ ti kiro, ei Jesus'ga. A'ereki pyry nde ji mobatizai. Nahã po ti nhande rekokatui nhandekovo Tupana'ga remimbotarimova'ea rupi nhaporemo nehẽ, ei Jesus'ga João Batistava'ea pe. —Kwa, ei ahe Jesus'ga mobatizavo.
23277	MAT 3:16	Ahe omobatizarẽ Jesus'ga hemi yhya hugwi. Kotihĩ Tupana'ga ipe'ai yvaga ga pe. Kiro Jesus'ga hepiagi Tupana'ga ra'uva ijyvame ojihe. Inambua ja Tupana'ga ra'uva hekoi yvaga hugwi ijyvame ga rehe.
23278	MAT 3:17	Nanime yvaga hugwi Tupana'ga nhi'ig̃i Jesus'ga mombe'gwovo. —Agwa'ga ko jira'yra'ga nhiremia'nguhete'ga, ei Tupana'ga. Anhimohẽ hete ko ji ga rehe, ei ga.
23279	MAT 4:1	Aerẽ Tupana'ga ra'uva Jesus'ga rerohoi ongae'ỹi me Diabo'ga ti toko ga pyri javo. “A'ereki Diabo'ga ga mongo te'varuhu pota,” ei Tupana'ga ra'uva. A'ero ga rerohoi ga rerovahema pevo.
23280	MAT 4:2	He'yiva'ea quarenta ko Jesus'ga kiri pevo. A'ea rupi ga ndo'ui arimo ypytunimo no tanhi'ĩ ti ji Tupana'ga pe javo. Quarenta Jesus'ga kirirẽ pevo ojuka ga ty'ara a'ero.
23281	MAT 4:3	A'ero Diabo'ga ruri Jesus'ga pyri tamongo te'varuhu ji ga javo. Uhurame ga ei Jesus'ga pe: —Ere'e jipe ndehe: “Jihi ko Tupana'ga ra'yramo.” A'ea nde ei, ei Diabo'ga. Gara'yramo ti ere kia pe ita pe a'ero: “Penhimbote ti a'ero pãoramo nhirembi'uramo.” A'ea ti ere jupe, ei Diabo'ga Jesus'ga pe.
23282	MAT 4:4	A'ero Jesus'ga ei ga pe: —Nda'ei po ti ji jupe nehẽ, ei ga. Ymyahũ Tupana'ga okwatijaruka ahe ve inog̃uka hako. Aherembikwatijara e'i: “Mbatera ua pyvõ jate rũi nhande rekoi. Tupana'ga nhi'imbava rendukatua pyvõ nhande rekoi,” e'i aherembikwatijara, ei Jesus'ga.
23284	MAT 4:6	Ga rerovahemame pevo ga ei Jesus'ga pe: —Ere'e jipe ndehe: “Jihi ko Tupana'ga ra'yramo.” A'ea nde ei, ei Diabo'ga. Gara'yramo ti epo japyra hugwi ehia a'ero. Tupana'gapyrive'g̃a yvagipeve'g̃a po ti nanembohirukarahyi yvyvo nehẽ. A'ero po ti ndahahyi nde ve nde porame japyra hugwi nehẽ. A'ereki ymyahũ a'ea Tupana'ga okwatijaruka ahe ve inog̃uka hako, ei Diabo'ga Jesus'ga pe. Aherembikwatijara e'i: “Tupana'ga po ti ojipyrive'g̃a mondoukari nde pyri nehẽ. ‘Pea'ngu ti ga,’ e po ti ga ojipyrive'g̃a pe yvagipeve'g̃a pe nehẽ. ‘Pepyhy katu ti ga rerogwovo tahahyyme'i'i ti ga pe javo,’ e po ti Tupana'ga ojipyrive'g̃a pe nehẽ,” e'i aherembikwatijara, ei Diabo'ga Jesus'ga pe.
23285	MAT 4:7	A'ero Jesus'ga ei ga pe: —Ymyahũ Tupana'ga okwatijaruka ahe ve inog̃uka hako. Aherembikwatijara e'i: “Tupana'ga ko ndepojykaharete'ga. Gareaporog̃ita rehe jate ti eko. A'ero po ti ga nde pokogi nehẽ. Ejeaporog̃itatehea rehe rũi ti eko ji poko ti kiro javo tehe Tupana'ga pe,” e'i aherembikwatijara, ei Jesus'ga Diabo'ga pe.
23287	MAT 4:9	Kiro ga ei Jesus'ga pe: —A'ea nhaporemo po ti ji imondoi nde ve nehẽ. Po nde renypy'andurugi jirovai pyteri pe ji mboheteavo nde ko Tupanamo javo, a'ero po ti ji imondopavi nde ve nehẽ, ei Diabo'ga Jesus'ga pe.
23288	MAT 4:10	—Satanás, ei Jesus'ga Diabo'ga pe. Nde Tupana rũi. Ejipe'a ji hugwi! Norombohetei po ti ji ndehe nehẽ. A'ereki ymyahũ Tupana'ga okwatijaruka ahe ve inog̃uka hako. Aherembikwatijara e'i: “Embohete ti Tupana'ga. Gaha ndepojykaharete'ga. Gaha jate ti embohete ekovo ganhi'ig̃a rupi jate,” e'i aherembikwatijara, ei Jesus'ga Diabo'ga pe.
23289	MAT 4:11	A'ero Diabo'ga hoi ogwovo Jesus'ga hugwi. Nanime Tupana'gapyrive'g̃a yvagipeve'g̃a jipiukari Jesus'ga pe ga pokoga mbatera imondovo ga pe.
23290	MAT 4:12	Aerẽ ojipe'g̃a imombe'ui Jesus'ga pe. —G̃a João Batista'ga mongi cadeia pype ga Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'uro g̃waramo, ei g̃a. A'ea renduvame Jesus'ga hoi ojivya Galiléiapeve'g̃a gwyri pe.
23292	MAT 4:14	Pevo Jesus'ga hoi Cafarnaum me. Nahã hekoi Tupana'ga nhi'ĩpo'ruavo ymyahũva'ea po'ruavo. A'ereki ymyahũ Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'uharava'ea Isaíasva'ea a'ea mombe'u Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'gwovo. Ymyahũ ahe ei hako:
23293	MAT 4:15	“‘Pegwyri pe herekoi pehea – kiroki pehea oho ypiahu pe,’ ei Tupana'ga Zebulomva'ea re'yja'g̃a pe Naftaliva'ea re'yja'g̃a pe no. ‘Pegwyra rekoi rio Jordão aherovai. G̃a ei pegwyra pe Galiléia judeus'g̃arũive'g̃a gwyra gentios'g̃a gwyra. A'ea g̃a ei pegwyra pe,’ ei Tupana'ga,” ei ahe.
23294	MAT 4:16	“‘Ypytuna ja pe me pe ji kwahave'yma g̃waramo. Kiro po ti kojahua ja pe me pe ji kwahava g̃waramo nehẽ. Peko pe omanove'g̃a ja ji ve ji kwahave'ymame. Kiro po ti ji jikwahavukari pe me imbokojahuavo peakag̃i pe nehẽ,’ ei Tupana'ga,” ei Isaíasva'ea imombe'gwovo hako.
23295	MAT 4:17	Omombe'u jipe ahe Jesus'ga hoa Cafarnaum me. Uvame cidade pe Cafarnaum me kiro Jesus'ga g̃a mbo'embo'ei. Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'gwovo ga ei g̃a pe: —Pepohi ti pejikote'varuhua hugwi, ei ga. Perojijyjijyi ti pejeaporog̃ita pejikokatuavo pejikovo Tupana'ga nhi'ig̃a rupi. A'ereki Tupana'ga pe ndepia katu g̃werĩ penduvihavuhuhetero yvya koty pe mongovo onhi'ig̃a rupi, ei Jesus'ga g̃a pe.
23299	MAT 4:21	Hehemo'i Jesus'ga hoi ogwovo yembeyvyra rupi ojipe'g̃a ndepiaga Tiagova'ea João'ga reheve. G̃a memei ko onhoirũ'g̃a. G̃anduva'ga ko Zebedeu'ga. Ga pavẽi g̃a apygi yharuhua pype japokatua'java oapoa imboahava. Ovahemame g̃a pyri Jesus'ga nhi'ig̃i Tiagova'ea pe João'ga pe no toko ti g̃a nhiremimbo'eharamo javo.
23301	MAT 4:23	Ojipejipea pe Jesus'ga hogahoi Galiléiapeve'g̃a gwyra rupi hete ogwovo. G̃ajatykahai pe ga hogahoi g̃a mbo'eavo Tupana'ga nhi'ig̃a rehe. Pyryva'ea ga imombe'ui g̃a pe Tupana'ga pe poko katu pota penduvihavuhuhetero javo. —Perojijyjijyjuka ti pejeaporog̃ita Tupana'ga pe pejikoga ga rehe. A'ero po ti ga pe pokokatui nehẽ imomboa pendekote'varuhua pe hugwi okovo penduvihavuhuhetero nehẽ, ei Jesus'ga g̃a pe. Karugwaraparavuhua Jesus'ga imombipavi g̃a hugwi no. Ipopoakare'ỹve'g̃a ga g̃a mbopopoakari no. Nahã ga rekoi g̃apyteri pe.
23306	MAT 5:3	A'ero ga ehetei g̃a pe: —Pyry hete g̃a pe – kiroki g̃a e'i ikwahava oyvytera: “Tupana'ga ji pokogame jate po ti ji rekokatui nehẽ.” G̃a erame na ojikoheteavo Tupana'ga rehe pyry hete g̃a pe. A'ereki g̃anduvihavuhuhetero Tupana'ga gwepia katu g̃a imombyryva g̃a pe, ei Jesus'ga.
23307	MAT 5:4	Pyry hete g̃a pe – kiroki g̃a okoveveuhu ojehe'gwovo. A'ereki g̃a ko Tupana'ga remimbohoryva'javag̃wama, ei Jesus'ga.
23308	MAT 5:5	Pyry hete g̃a pe – kiroki g̃a oko nhyrõ onhimbohetee'yma. A'ereki yvya koty Tupana'ga remimondoag̃wama g̃a pe ga ero g̃waramo, ei Jesus'ga.
23309	MAT 5:6	Pyry hete g̃a pe – kiroki g̃a oko katu pota hete okoheteavo Tupana'ga remimbotarimova'ea rupi. A'ereki g̃a ko Tupana'ga remimombyryvag̃wama, ei Jesus'ga.
23310	MAT 5:7	Pyry hete g̃a pe – kiroki g̃a ojipe'g̃a porogwety. A'ereki g̃a tuhẽ ko Tupana'ga rembiporogwetygag̃wama, ei Jesus'ga.
23311	MAT 5:8	Pyry hete g̃a pe – kiroki g̃a gweaporog̃ita katu Tupana'ga reaporog̃ita rehe jate xako javo. A'ereki g̃a Tupana'ga repiagag̃wama, ei Jesus'ga.
23312	MAT 5:9	Pyry hete g̃a pe – kiroki g̃a onhoarõuka hete ojipe'g̃a pe. A'ereki a'ea Tupana'ga eag̃wama g̃a pe. “G̃a ko jira'yra'g̃a,” e po ti Tupana'ga g̃a pe nehẽ, ei Jesus'ga.
23313	MAT 5:10	Pyry hete g̃a pe – kiroki g̃a pe ojipe'g̃a okote'varuhu. G̃a ndekoro g̃waramo Tupana'ga nhi'ig̃a rupi ojipe'g̃a te'varuhuro g̃a pe. Pyry hete g̃a pe – kiroki g̃a pe g̃a ite'varuhu. A'ereki g̃anduvihavuhuhetero Tupana'ga gwepia katu g̃a imombyryva g̃a pe, ei Jesus'ga.
23315	MAT 5:12	—Pejoryjory hete ti g̃a jigwarairame pe ndehe nahã. A'ereki Tupana'ga gwereko katu pe me yvagi pe ikwepykavuhua pyryheteva'ea. Aerẽ po ti ga imondoi pe me nehẽ. A'ereki pe peko ymyahũva'ea ja Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'uharava'ea ja hahyrame pe me. A'ereki ymyahũ ag̃wamove'g̃a namonhava'ea ojigwarai Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'uharava'ea rehe no, ei Jesus'ga g̃a pe.
23316	MAT 5:13	—Jukyra omongo katu mbatera imonemukare'yma jupe. Pyry mbatera a'ero, ei Jesus'ga. Peko pe jukyra ja yvyakotyve'g̃a pe g̃a mongokatuavo. A'ereki pe peko katu pendoryndoryvamo g̃apyteri pe Tupana'ga pyryva repiuka g̃a pe Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'gwovo g̃a pe nahã po ahe toko hamo javo. Penhi'ig̃a rendukaturame po ti g̃a ndekokatui nehẽ no, ei Jesus'ga g̃a pe. —Po jukyra ndapyryva'javi, marã po ti ahe imombyryva'javi jukyra a'ero nehẽ? Ahe nombyryva'javi tuhẽ jukyra, ei Jesus'ga. A'ero ahe ndopo'rua'javi jukyra. Omombo ahe a'ero. Hehe ahe pyrug̃i a'ero ohoohorame, ei Jesus'ga. Po na jitehe pe ndapepyryva'javi, maranuhũ pe ojipe'g̃a mongokatui naerũ? Maranuhũ po ti ji nhimoirũukara'javi pe me nehẽ pehepiuka ti Tupana'ga pyryva g̃a pe javo pe me naerũ? ei Jesus'ga g̃a pe.
23317	MAT 5:14	—Peko pe kojahuva'ea'javuhuva'ea yvyakotyve'g̃a pe Tupana'ga repiuka g̃a pe, ei Jesus'ga. Cidade ituvame yvytyruhua rehe nhande nhaporemo hepiagi. A'ereki pevo jukwaha upa, ei Jesus'ga.
23319	MAT 5:16	—Na jitehe ti pembokojahuuka yvyakotyve'g̃a akag̃i pe. Marã po pe imbokojahuukari g̃a pe? Kiro ji imombe'ui pe me. Peko katu ti Tupana'ga ja pejuvete'ga ja pejikoga ga rehe g̃a pokoga. Pendekokatua repiagame po ti g̃a ikwahavi Tupana'ga pyryva ga mboheteavo yvagipeve'ga mboheteavo nehẽ Tupana'ga omombyry g̃a javo. Nahã pe Tupana'ga repiukari g̃a pe.
23320	MAT 5:17	—Tape'ei ti pejiyvyteri pe: “Jesus'ga uhu yvya koty javo nhande ve. ‘Tapekoa'javi ti Moisésva'ea remimbo'eagwera rupi,’ e po ti ga nhande ve nehẽ. ‘Tapekoa'javi ti Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'uharava'ea nhi'ig̃agwera rupi no,’ e po ti ga nehẽ.” A'ea ti tape'ei pejiyvyteri pe, ei Jesus'ga g̃a pe. A'ereki nanongara pe rũi javo ji ruri ikwehe, ei ga. —Ajo ji pe mbo'ekatuavo ahe'eagwera po'rua rehe, ei Jesus'ga g̃a pe.
23322	MAT 5:19	—Ojipe'ga po ndokopavi Moisésva'ea remimbo'eagwera rupi. A'ereki ga e'i: “Jara rupi aheremimbo'eagwera rupi ji rekoi. A'ereki a'ea pyry aheremimbo'eagwera. Jara rupi aheremimbo'eagwera rupi ji ndakoi. A'ereki akoja hohe jara koji'i pyry aheremimbo'eagwera,” e po ga. Nahã po ga ojipe'g̃a mbo'ei g̃a pe hendukatuuka onhi'ig̃a. Nanongara'ga pe po ti Tupana'ga ei nehẽ: “Ndahuvihavi'i'i ko ga.” Nahã po ti Tupana'ga ei okovo g̃anduvihavuhuhetero g̃a ndepiakatuavo nehẽ, ei Jesus'ga. —Ojipe'ga po oko Moisésva'ea remimbo'eagwera rupi nhaporemo ojipe'g̃a mbo'ekatuavo hehe g̃a pe hendukatuuka aheremimbo'eagwera nhaporemo. Nanongara'ga pe po ti Tupana'ga ei nehẽ: “Ga ko huvihava.” A'ea po ti Tupana'ga ei okovo g̃anduvihavuhuhetero g̃a ndepiakatuavo nehẽ, ei Jesus'ga.
23323	MAT 5:20	—A'e ji pe me a'ero: Koji'i ti peko katu hete pembo'ehara'g̃a hohe fariseus'g̃a hohe no. Po g̃a hohe rũi pe ndekokatui, a'ero po ti Tupana'ga penduvihavuhuhete'ga rũi nehẽ. A'ero po ti ga napenderohoi yvagi pe nehẽ, ei Jesus'ga g̃a pe.
23324	MAT 5:21	—Pekwaha pe nhaneramonhava'ea mog̃itagwera, ei Jesus'ga. A'ea e'i: “Tapejukai ti ojipe'g̃a,” e'i nhaneramonhava'ea mog̃itagwera. “Po pe g̃a jukai, a'ero po ti ojipe'g̃a pe nderohoi juiz'ga rovai pyteri pe te'i ti ga pe me nehẽ: ‘Pehe ti pemano ahe ja kiro pendekote'varuhuro g̃waramo’.” A'ea nhaneramonhava'ea mog̃itagwera i'ei, ei Jesus'ga.
23325	MAT 5:22	—Jihi reki a'e pe me: Po pe nhimonha'ngatehei pejikotyve'ga rehe, a'ero po ti ojipe'g̃a pe nderohoi juiz'ga rovai pyteri pe te'i ti ga pe me nehẽ: “Pehe ti pemano kiro pendekote'varuhuro g̃waramo.” Na tuhẽ po ti nehẽ, ei Jesus'ga. Pe'e tehe po pe pejikotyve'ga pe: “Ikwahave'ỹheteva'ea!” Po nanongara pe ei ga pe ga mbotegweteavo penhimonha'ngavo ga rehe, a'ero po ti ojipe'g̃a pe nderohoi judeus'g̃a mog̃itahara'g̃a ndovai pyteri pe nehẽ te'i ti g̃a pe me: “Pehe ti pemano kiro pendekote'varuhuro g̃waramo.” Na tuhẽ po ti nehẽ, ei Jesus'ga. Pe'e tehe po pe pejikotyve'ga pe: “Ndereakwahavihu nde ekovo!” Po nanongara pe ei ga pe ga mbotegweteavo penhimonha'ngavo ga rehe, a'ero po ti Tupana'ga pe mondoukari tata pype hahyva'ea ruvihava pype nehẽ, ei Jesus'ga. Na tuhẽ po ti nehẽ, ei Jesus'ga.
23326	MAT 5:23	—A'ero ji ei nde ve: Ereru tehe po nde Tupana'ga pe tamondouka ti ji ikwava'ẽhava rehe javo. Herurame po nde erekwahava'ja, jikotyve'ga onhimonha'nga ji rehe javo. Ikwahava'javame ti teremondoi ve Tupana'ga pe a'ero.
23327	MAT 5:24	Eheja ti ikwava'ẽhava pyri. Eho na'ẽ ti ejikotyve'ga pyri gapy'a nog̃atuavo ejihe ga mbohoryva'java. A'erorame jate ti ejora'ja ikwava'ẽhava pyri hehe imondoteheavo Tupana'ga pe, ei Jesus'ga.
23330	MAT 5:27	—Pekwaha pe nhaneramonhava'ea mog̃itagwera, ei Jesus'ga. “Taperekoi ti penhimbireko'g̃arũive'g̃a.” A'ea nhaneramonhava'ea mog̃itagwera i'ei, ei Jesus'ga.
23331	MAT 5:28	—Jihi reki a'e pe me: Kiroki ga hẽa repiaguhu hẽa rerekopotaheteavo – gareaporog̃ita ite'varuhu. A'ereki hẽa garembirekohẽa rũi. Ga hẽa rerekorame Tupana'ga ei a'ea ko ite'varuhu javo. Na jitehe Tupana'ga ei ite'varuhu javo ga hẽa potaruhurame.
23332	MAT 5:29	—Po ejeakwara pyvõ ejohukoty rũi nde rekote'varuhui, a'ero ti ehekyi ejeakwara imomboa nahã imombiga ejekote'varuhua! ei Jesus'ga. Tiruahũ ti nde ve ndereakwara mombora nehẽ. Po imombore'yma nde neremombigi ejekote'varuhua, a'ero po ti koji'i tiruahũ nde ve nehẽ Tupana'ga nde momborame hahyva'ea ruvihava pype nde rekote'varuhuro g̃waramo. A'ero ji ei nde ve: Koji'i pyry nde imomborame ejeakwara ejekote'varuhua mombiga, ei Jesus'ga g̃ambote'varuhua mombora pe javo. Nderekote'varuhua pigame po ti Tupana'ga nanemombora'javi hahyva'ea ruvihava pype nehẽ, ei Jesus'ga.
23333	MAT 5:30	—Po epoa pyvõ ejohukoty rũi nde rekote'varuhui, a'ero ti ehaygwe'ro epoa ejihugwi imomboa nahã imombiga ejekote'varuhua! ei Jesus'ga. Tiruahũ ti nde ve ndepoa mombora nehẽ. Po imombore'yma nde neremombigi ejekote'varuhua, a'ero po ti koji'i tiruahũ nde ve nehẽ Tupana'ga nde momborame hahyva'ea ruvihava pype nde rekote'varuhuro g̃waramo. A'ero ji ei nde ve: Koji'i pyry nde imomborame epoa ejekote'varuhua mombiga, ei Jesus'ga g̃ambote'varuhua mombora pe javo. Nderekote'varuhua pigame po ti Tupana'ga nanemombora'javi hahyva'ea ruvihava pype nehẽ, ei Jesus'ga.
23335	MAT 5:32	—Jihi reki a'e pe me: Opohi po ga g̃wembirekohẽa hugwi ojipe'ga hẽa rerekoro g̃waramo, ei Jesus'ga. Po ojipe'ga ndogwerohoi hẽa hẽarembireko'ga hugwi. Naname hẽarembireko'ga opohirame hẽa hugwi opohi tehe hẽa hugwi. Gapohitehea ndapyryvi Tupana'ga pe, ei Jesus'ga. —Ga pohiteherame hẽa hugwi po ti hẽa ojipe'ga rerekopotari a'ero nehẽ, ei ga. Ga rerekorame hẽa ajuajuri a'ero. A'ereki hẽa hembireko jitehe jypyve'ga pavẽi, ei ga. Hẽarembirekoypy'ga reki ite'va hete a'ero, ei Jesus'ga. A'ereki ga hẽa mboajuajuruka opohitehero g̃waramo hẽa hugwi, ei ga. Tupana'ga ndopotari nanongara. —Kiroki ga kirẽ gwereko hẽa – gaha ite'varuhu. A'ereki ga gwereko garembirekohẽa. Tupana'ga ndopotari nanongara no, ei Jesus'ga.
23336	MAT 5:33	—Pekwaha tuhẽ pe nhaneramonhava'ea mog̃itagwera, ei Jesus'ga. Ymyahũ nhaneramonhava'ea mog̃itagwera i'ei: “Pe'e po pe Tupana'ga renoina: ‘Nahanahã po ti ji rekoi nehẽ. A'itituhẽva'ea pe kiro ji ei. Tupana'ga ji'ea renduvame ga ei ji ve a'itituhẽva'ea pe ga ei javo.’ Po a'ea pe ei, a'ero na tuhẽ ti peko Tupana'ga pe ndepiagame,” e'i nhaneramonhava'ea mog̃itagwera, ei Jesus'ga.
23337	MAT 5:34	—Jihi reki a'e pe me: Tapehenoi ti Tupana'ga pe'erame nahã po ti ji rekoi nehẽ javo, ei ga. —Na jitehe ti tapehenoi Tupana'ga apoa pe'erame a'ero po ti g̃a nhinhi'ig̃a reroviari nehẽ javo, ei ga. Tapehenoi ti yvaga a'ero. A'ereki a'ea ko Tupana'ga apykava nhanderuvete'ga apykava. Pe yvaga henonhame pe Tupana'ga renoi a'ero, ei ga. Nurã ti tapehenoi yvaga pe'erame nahanahã po ti ji rekoi nehẽ javo.
23338	MAT 5:35	—Tapehenoi ti yvya no. A'ereki yvya ko Tupana'ga pya nongava. Nurã ti tapehenoi yvya pe'erame nahanahã po ti ji rekoi nehẽ javo. —Tapehenoi ti cidade de Jerusalém. A'ereki Jerusalém ko Tupana'ga cidade nhanderuvihavuhuhete'ga cidade. Nurã ti tapehenoi Jerusalém pe'erame nahanahã po ti ji rekoi nehẽ javo.
23339	MAT 5:36	—Tapehenoi ti penhiakag̃a. A'ereki tegwete pe me peji'ava mbotehava imotig̃a! Tegwete pe me peji'ava mbotehava imohuna no! Tupana'ga jate oapo pe'ava imotig̃a imohuna no, ei Jesus'ga. Nurã ti tapehenoi penhiakag̃a pe'erame nahanahã po ti ji rekoi nehẽ javo.
23340	MAT 5:37	—Po ti na pendekopotarame pe'ji ti: “Nahã po ti ji rekoi nehẽ.” A'ea jate ti pe'ji Tupana'ga renonhe'yma ga'apoa renonhe'yma no. Po ti na rũi pendekopotarame pe'ji ti: “Ndakoi po ti ji na nehẽ.” A'ea jate ti pe'ji Tupana'ga renonhe'yma ga'apoa renonhe'yma no. A'ereki ite'varuhuve'ga Diabo'ga pe mbo'e Tupana'ga renonha rehe mbatera renonha rehe no, ei Jesus'ga.