23240	MAT 2:2	Nasutáca néemìawa Jerusalén ìyacàlená mìnanái: —‍¿Alénásica judío icuèrinápiná siùquéerica tàacáwa imusúaca iicá èeri? Wáalíacawa idéca asáicani waicácáináté áiba dùlupùtaca íimáanáca idéca imusúaca iicá èeri, yái picuèrinápinácuéca, píacué judíoca. Iná wadéca wàanàaca wàacaténá icàaluíniná —‍náimaca.
23243	MAT 2:5	Yá náimaca Herodes irí: —‍Belén ìyacàlená néenipináca imusúa iicá èeri, Judea yàasu cáli íinata, yácáináté Dios yàasu profeta itànàaca càiri tàacáisi Dios inùmalìcuíse bàaluité. Dios íimacaté:
23244	MAT 2:6	‘Pía, Belén ìyacàlenáca, Judea yàasu cáli íinatéeri ìyaca, caináwanáca pía áiba yàcalé íicha canánama ìyéeyéica Judea yàasu cáli íinata, yácáiná Nacuèriná imusúapinácawa Belén ìyacàlená irìcu icuèripiná nùasu wenàiwica, níái Israel itaquénáinámica’, càité itànàaca tàacáisi yái profetaca Dios inùmalìcuíse —‍náimaca.
23246	MAT 2:8	Néese Herodes idécanáami yéemìacani, yá íimaca nalí: —‍Pìacuéwa picutáca cayábani, yáara sùmàica; néese pidécanáamicué pìanàacani, yá picàlidacué nulí iináwaná, yéewanápiná nùacawa néré nubàlùacawa nùuluì ipùata iyúwa irí nùacaténá nacái icàaluíniná —‍meedáta cài íimaca nalí, ichìwáidacáita nía meedá Herodesca. Yá ibànùaca nía Belén ìyacàlená nérépiná.
23275	MAT 3:14	Néese quéechatécáwa càmita Juan iwàwa ibautizáca Jesús, báicáiná iicáca yáawawa Jesús iwéré. Yá Juan íimaca Jesús irí: —‍Nuwàwacutáca pibànùaca nulí Espíritu Santo ibautizácaténá nuíwitáise. Càmita cayába nubautizá pía úni yáaculé meedá, máinícáiná cachàinica nuícha pía —‍íimaca yái Juanca, yáalíacáinátéwa canáca Jesús ibáyawaná.
23276	MAT 3:15	Quéwa Jesús íimaca irí: —‍Siùcade iwàwacutáca pibautizáca núa, cayábacáiná wamànica macáita càide iyúwa Dios ichùulìaná, yéewanápiná macáita náalíacawa nuebáidaca Dios itàacái —‍íimaca yái Jesúsca. Ináté Juan ibautizácani.
23281	MAT 4:3	Néese Satanás yàacawa Jesús yàatalé yáalimáidacaténá Jesús imàníinápiná ibáyawanáwa. Yá íimaca Jesús irí: —‍Dios Iiricáiná pía, yá pichùulìa níái íbaca nawènúanápináwa pan iyú piyáacaténáni —‍íimaca yái Satanásca.
23282	MAT 4:4	Quéwa Jesús íimaca irí: —‍Càmíirita. Dios itàacái profeta itànèericaté íimaca walí: ‘Picácué wáináidawa yàacàsi ìwali Dios íicha. Néese iwàwacutácué weebáidaca macáita iyúwa Dios íimáaná yéewanápiná wàyaca machacàníiri iyú’, íimaca yái Dios itàacáica —‍íimaca yái Jesúsca, càmicáináté iwàwa imànica wawàsi meedá irípináwa Dios íiwitáise iyú.
23284	MAT 4:6	Néese Satanás yáalimáidaca Jesús imàníinápiná ibáyawanáwa. Satanás íimaca Jesús irí: —‍Dios Iiricáiná pía, pipisìawa templo íicha cáli íinatalépiná, yácáiná Dios yàasu profeta itànàacaté Dios itàacái piináwaná ìwali. Profeta íimacaté: ‘Dios ichùulìapináca yàasu ángelnáiwa nacùanápiná pía. Namichàidapiná nacái píawa nacáapi iyúwa ipíchaná pinúa píawawa íba iwéré’, càité profeta itànàaca Dios itàacái piináwaná ìwali —‍íimaca yái Satanásca.
23285	MAT 4:7	Néese Jesús íimaca Satanás irí: —‍¡Càmíiri! Dios itàacái profeta itànèericaté íimaca nacái walí: ‘Picá píalimáida piicáwa Picuèriná Dioswa asáisí icùacaalí pía’, càité profeta itànàaca Dios itàacái —‍íimaca yái Jesúsca.
23287	MAT 4:9	Néese Satanás íimaca Jesús irí: —‍Nùapináca piríwa macáitani pibàlùacaalíwa nulí piùluì ipùata iyúwa pìacaténá nucàaluíniná —‍íimaca yái Satanásca.
23288	MAT 4:10	Jesús íimaca irí: —‍¡Càmíiri! Pìawa nuícha, Satanás. Càmita nùa picàaluíniná, yácáiná Dios itàacái profeta itànèericaté íimaca walí: ‘Iwàwacutá pìaca Picuèriná Dios icàaluínináwa. Iwàwacutá nacái pìaca abéerita Dios iyéininá’, càité itànàaca yái profetaca —‍íimaca yái Jesúsca.
23297	MAT 4:19	Jesús íimaca nalí: —‍Aquialécué síisaara, pìacuéwa núapicha iyúwa nuéwáidacalénái. Pidécuéca píibaidaca píibàacaténácué cubái, quéwa siùcáisede nùacuéca pirí wàlisài píibaidacalépiná pìwacáidáanápinácué nulí wenàiwica yéewacaténá nuéwáidacaléca nía —‍íimaca yái Jesúsca.
23416	MAT 8:2	Néese abéeri asìali cacháunéeri íimami lepra iyú yàacawa Jesús yàatalé. Yá ibàlùacawa yùuluì ipùata iyúwa Jesús irí yàacaténá Jesús icàaluíniná, yéewacaténá catúulécanáca Jesús iicácani. Yá íimaca Jesús irí: —‍Nuíwacali, núalíacawa píalimá pichùnìaca núa, piwàwacaalí quéwa pichùnìaca núa —‍íimaca.
23417	MAT 8:3	Néese Jesús imàacaca icáapiwa cacháunéeri ìwali. Jesús íimaca irí: —‍Nuwàwaca nuchùnìaca pía. ¡Cayábaca píawa! —‍íimaca yái Jesúsca. Yáta icháuná lepra yáawacawa íicha.
23418	MAT 8:4	Jesús íimaca irí: —‍Péemìa cayába. Picá picàlida áibanái iríni, nuchùnìaná pía. Néese pìawa caquialéta sacerdote yàatalé píasáidacaténá iicá píimamiwa, yáalíacaténáwa cayábaca pía picháuná íichawa. Pité nacái ofrenda profeta Moisés ichùulièricaté wenàiwica namàacáanápiná Dios irí nachùnìacaalíwa lepra íicha, yéewacaténá macái wenàiwica yáalíacawa cayábaca pía —‍íimaca yái Jesúsca.
23420	MAT 8:6	Yá íimaca Jesús irí: —‍Nuíwacali, nùasu wenàiwica irìawa nucapèe irìcu. Càmíiri yéewa imichàanícawa. Yùuwichàacawa manuísíwata cáiwíiri iyú —‍íimaca.
23421	MAT 8:7	Jesús íimaca irí: —‍Uwé, wàawa. Nuchùnìacaténáni —‍íimaca yái Jesúsca.
23422	MAT 8:8	Quéwa úwi íiwacaliná íimaca Jesús irí: —‍Nuíwacali, canáca yéewanáwa nuedáca nùataléwa pía, máinícáiná cayábéerica nuícha pía, íná báica nuicáca núawawa piwéré. Pichùulìacáita ichùnìanápináwa pitàacái iyúwa, yáara nùasu wenàiwicaca, yásí ichùnìacawa.
23423	MAT 8:9	Núalíacawa píalimá pichùnìacani pitàacái iyúwa, níacáiná nuíwacanánái nachùulìa nacái núa. Núa nacái nuchùulìa nùasu úwináiwa. Nuchùulìacaalí abéeri yèepùacawa, yáta yèepùacawa. Numáidacaalí abéeri, yáta yàanàaca. Nuchùulìacaalí àniwa nùasu wenàiwicawa imàníinápiná áiba wawàsi, yáta imànicani. Iná yéewa núalíacawa píalimá pichùnìaca nùasu wenàiwica nacái pitàacái iyúwa —‍íimaca.
23424	MAT 8:10	Idécanáami Jesús yéemìacani, yá cayábaca íináidacawa yéemìaca úwi íiwacaliná itàacái. Néese Jesús iwènúacawa, yá íimaca nalí, níái wenàiwicaca yèeyéicawa yáamiwáise: —‍Péemìacué cayábani, canácata nùanèeri càirica yeebáidéeri nulí manuísíwata, ibatàa Israel itaquénáinámi yéenápináta, càmitàacá nùanàa càiri.
23426	MAT 8:12	Píatacué quéwa, Dios imáidéeyéicaté quéechatécáwa, càmitacué pìyapiná Dios yáapicha chènuniré, éwitacué Abraham itaquénáinámicáanítacué pía, càmicáinácué peebáida nulí. Dios yúucacué íichawa píawa catácatalé. Néré píicháanípinácuéca, piamíapinácuéca piyéiwa piùwichàacái iyúwa —‍íimaca yái Jesúsca.
23427	MAT 8:13	Néese Jesús íimaca úwi íiwacaliná irí: —‍Pèepùa picapèe néréwa, yácáiná idéca ichùnìacawa pìasu wenàiwicaca iyúwa peebáidáaná nulí —‍íimaca yái Jesúsca. Yáta idéca cayábacani, yái úwi íiwacaliná yàasu wenàiwicaca.
23433	MAT 8:19	Ipíchawáiseté nawàlùacawa barca irìculé, abéeri yéewáidéeri wenàiwica templo irìcu yàacawa Jesús yàatalé. Yá íimaca Jesús irí: —‍Pía, yéewáidéerica wía, nuwàwa nùacawa píapicha àta alénácaalí pìawa yéewacaténá péewáidacaléca núa —‍íimaca yái wenàiwicaca.
23434	MAT 8:20	Néese Jesús íimaca irí: —‍Píináidawa cayába quéechacáwa asáisí píalimácaalí nuéwáidacaléca pía, càulenácáiná wenàiwica nàyaca càide iyúwa nùyáaná. Péemìa comparación: Yàlidunái idènìaca ibànawa, cuìpìranái nacái nadènìaca namùlubèwa, núacata quéwa, yái asìali Dios néeséerica, càmita nudènìa nuimácatáipináwa —‍íimaca yái Jesúsca.
23435	MAT 8:21	Néese áiba néená, níái Jesús yéewáidacaléca, íimaca Jesús irí: —‍Nuíwacali, pimàaca nùyaca nuénánái yáapichawa àta núaniri yéetácatalépinátawa, néese idécanáami nubàlìacani, yásí nùacawa píapicha iyúwa péewáidacalé —‍íimaca irí.
23436	MAT 8:22	Néese Jesús íimaca irí: —‍Pìawa núapicha iyúwa nuéwáidacalé. Pimàaca nabàlìaca níawáacata, cawinácaalí ìyéeyéica matuíbanáita Dios íicha càide iyúwa yéetáními —‍íimaca yái Jesúsca.
23439	MAT 8:25	Iná yéewáidacalénái nacawàidacani, yái Jesúsca, yá náimaca irí: —‍¡Wáiwacali, piyúudàa wía! ¡Wasawíaca wàacawa! —‍náimaca Jesús irí.
23440	MAT 8:26	Néese Jesús íimaca nalí: —‍¿Cánácué máiní cáaluca pía? ¿Cánácué càmita manuí píináidacawa piwàwawa nùwali? —‍íimaca nalí. Idécanáami icàlidaca nalíni, yá ibàlùacawa, ichùulìaca cáuli, màladàca nacái wiúnápináni. Yá wiúca macáita màladàca.
23441	MAT 8:27	Néese níái yéewáidacaléca náináidacawa manuísíwata naicáidaca irí. Yá nasutáca néemìawa níawáaca. Náimaca: —‍¿Cawinásica yái asìalica ichùulièrica cáuli, màladàca nacái, yásí neebáidaca càide iyúwa ichùulìaná nía? —‍náimaca nalíwáaca.
23443	MAT 8:29	Yá demonionái nadàbaca néemíanícawa asìanái isàna iyú: —‍¡Picá pisàiwica walí wawàsi, Jesús, yái Dios Iirica! ¿Pìanàasica piùwichàidacaténá wía ipíchawáise wéenáiwaná yàanàaca? —‍náimaca.
23445	MAT 8:31	Néese demonionái nasutáca Jesús íicha wawàsi. Náimaca: —‍Piúcacaalí wía asìanái íicha, yá pimàaca wàacawa marranonái idèerìculé —‍náimaca.
23446	MAT 8:32	Jesús íimaca nalí: —‍Pìacuéwa —‍íimaca yái Jesúsca. Yá demonionái yàacawa asìanái íicha, yá nawàlùacawa marranonái idèerìculé. Yáta macáita marranonái nadàbaca napìacawa iyúwa máiwitáiséeyéi demonio íiwitáise iyú. Napìacawa nacaláacawa quìratàli íinatáise. Yá nacaláacawa calìsa yáaculé, nàisicùmacawa macáita, níái pìráica càmíiyéica Dios imàaca wadènìaca, wía judíoca, casacàacáiná walí marrano iiná.
23450	MAT 9:2	Yá abénaméeyéi wenàiwica natéca cáuláiquéeri asìali Jesús yàatalé, abéeri máapinéeri iiná macáita, càmíirica yáalimá imichàanícawa, irièricawa yàalubái íinatawa, iiméerica íinata. Néese Jesús yáalíacáiná náiwitáise manuíca náináidacawa nawàwawa Jesús ìwali ichùnìanápináni, íná Jesús íimaca cáuláiquéeri irí: —‍Pía, nùacawéerináca, picá achúma piwàwa. Nudéca numàacaca nuwàwawa pibáyawaná íicha cayábacaténá píapicha Dios —‍íimaca yái Jesúsca.
23452	MAT 9:4	Quéwa Jesús yáalíacawa náináidáanácawa. Iná isutáca yéemìawa nía: —‍¿Cánácué yéewa píináidacawa cài máiní báawéeri iyú?
23454	MAT 9:6	Iná núa, asìali Dios néeséerica, nuchùnìapiná yái máapinéerica píalíacaténácuéwa Dios idéca ichùulìaca núa numàacáanápiná nuwàwawa wenàiwicanái ibáyawaná íicha chái èeri irìcu cayábacaténá náapicha Dios —‍íimaca yái Jesúsca. Néeseca Jesús íimaca máapinéeri irí: —‍Pimichàawa, peedá pìalubáiwa, pèepùawa picapèe néréwa —‍íimaca yái Jesúsca.
23457	MAT 9:9	Jesús yàacatéwa capìi íicha, yá iicáca núa, núa Mateoca, yáawinéericawa aléera nuedácatalécaté plata nuénánái judío íichawa Roma ìyacàlená yàasu gobierno irípiná. Néese Jesús íimaca nulí: —‍Aquialé, pìawa núapicha, iyúwa nuéwáidacalé —‍íimaca nulí yái Jesúsca. Yá numichàa nùacawa Jesús yáapicha.
23459	MAT 9:11	Néese fariseonái naicáca nía, íná náimaca walí, wía Jesús yéewáidacaléca: —‍Yái yéewáidéericuéca pía, ¿cáná iyáa iyáacaléwa náapicha níái yeedéeyéica wáicha plata romanonái yàasu gobierno irípiná, nía nacái cabáyawanéeyéica wenàiwicaca? —‍náimaca.
23460	MAT 9:12	Quéwa Jesús yéemìacani, yá íimaca fariseonái irí: —‍Péemìacué comparación: Máuláicacaalí wenàiwica, yá càmita nawàwacutá abéeri ichùnièripiná nía. Quéwa áibanái idènièyéica uláicái nawàwacutácani, yái ichùnièripináca nía. Càita nacái wenàiwica íináidéeyéica mabáyawanáca, càmita nacutá abéeri ichùnièripiná náiwitáise nabáyawaná íichawa. Quéwa áibanái wenàiwica yáaliéyéiwa cabáyawanáca, níata icutáca abéeri iwènúadéeripiná náiwitáise báawéeri íicha.
23461	MAT 9:13	Càmitacué péewáidawa cayába Dios itàacái ìwali. Pìacué péewáidacawa càinácaalí íimáaná yái tàacáisi profeta itànèericaté Dios inùmalìcuíse. Dios íimacaté: ‘Ewitacué pinúacáaníta madécaná pipìrawa iyúwa sacrificio pìacaténácué nucàaluíniná, càicáaníta caná iwèni meedá nuicáca culto pimàníiricuéca càmicaalícáwa piicáca áibanái wenàiwica ipualé, piyúudàacaténácué nía’, íimaca yái Diosca. Iná cayábaca nàwacáidáyacacawa nùatalé níái cabáyawanéeyéica, nuicácaténá napualé. Càmicáiná nùanàa numáidacaténá wenàiwica íináidéeyéica mabáyawanáca, néese nudéca nùanàaca numáidacaténá wenàiwica yáaliéyéiwa cabáyawanáca nawènúadáanápiná náiwitáisewa nabáyawaná íichawa —‍íimaca yái Jesúsca.
23462	MAT 9:14	Néeseté Juan el Bautista yéewáidacalénái nàanàaca Jesús yàatalé. Yá nasutáca néemìawa Jesús. Náimaca irí: —‍Wamàacaca wáichawa wayáacaléwa manùba yàawiría, fariseonái nacái, wasutácaténá wíawawa Dios íicha manuísíwata. ¿Cáná càmita namàaca náichawa nayáacaléwa, níái péewáidacaléca, nasutácaténá níawawa Dios íicha? —‍náimaca.
23463	MAT 9:15	Néese Jesús íimaca nalí: —‍Péemìacué comparación: Asìali icásàacaalíwa, yá imáidaca yàacawéeyéináwa asìanái naicácaténá icásàacawa casíimáiri iyú. Idècunitàacá ìyaca náapicha, càmita yéewa achúmaca nawàwa. Iná càmita namàaca náichawa nayáacaléwa. Quéwa áiba èeriwa, áibanái itéca náichawani. Néese namàacapiná náichawa nayáacaléwa, níái yàacawéeyéinámica achúmacáiná nawàwa néenialípiná. Càita nacái nuéwáidacalénáica, càmita yéewa achúmaca nawàwa idècunitàacá nùyaca náapicha. Iná càmita namàaca náichawa nayáacaléwa, nùyacáiná náapicha.
23466	MAT 9:18	Idècunitàacá Jesús itàaníca nalí, yá abéeri judío íiwacaliná yàanàacaté Jesús yàatalé, yá ibàlùacawa yùuluì ipùata iyúwa Jesús irí yàacaténá Jesús icàaluíniná. Néese judío íimaca Jesús irí: —‍Nuídu idéca yéetácawa siùcasíwatàacáwa. Quéwa pìacaalíwa ùatalé pimàacacaténá picáapiwa ùwali, yásí cáuca úa àniwa —‍íimaca.
23470	MAT 9:22	Quéwa Jesús iwènúa iicáidaca ulí, yá íimaca ulí: —‍Picá achúma piwàwa. Pidéca pichùnìacawa pimàacacáiná piwàwawa nùwali —‍íimaca yái Jesúsca. Yáta cayábaca úa uláicái íicha.
23472	MAT 9:24	Jesús yáalíacawa icáucàidáanápináté úái yéetéechúamicawa, íná íimaca nalí: —‍Pimusúacuéwa macáita, úacáiná sùmàuca càmíichúata yéetáwa, uimácáicata ùyaca —‍íimaca yái Jesúsca, yáalíacáináwa icáucàidáanápináté úa. Néese níái wenàiwicaca naicáaníca Jesús iquíniná, náalíacáináwa báisíiri iyúcani uétácatéwa.
23475	MAT 9:27	Jesús imusúacatéwa nacapèe íicha, yá pucháiba matuíyéi nàacawa yáamíise. Yá náimaca irí cachàiníiri iyú: —‍¡Pía rey David itaquérinámica, Dios ibànuèrica walí wacuèrinápiná, wía judíoca, piicá wapualé! —‍náimaca irí.
23476	MAT 9:28	Jesús iwàlùacawa capìi irìculé, néese níái matuíyéica nàacawa yàatalé. Yá Jesús isutáca yéemìawa nía: —‍¿Peebáidasicué núalimá catuíca numànicuéca pía? —‍íimaca yái Jesúsca. Náimaca irí: —‍Báisíta, Wáiwacali, weebáida cài —‍náimaca.
23477	MAT 9:29	Néese Jesús imàacaca icáapiwa natuí ìwali. Yá íimaca nalí: —‍Pichùnìacuéwa càide iyúwa peebáidáanácué —‍íimaca yái Jesúsca.
23478	MAT 9:30	Yásí cayábaca natuí. Yá Jesús yàalàaca nía cachàiníiri iyú. Iimaca nalí: —‍Picácué pimàaca áibanái náalíacawa cawinácaalícué ichùnìaca pituí —‍íimaca yái Jesúsca.
23481	MAT 9:33	Yá Jesús yúucaca demonio asìali iwàwalìcuíse. Néese matàacáiri idàbaca itàaníca. Yá áibanái wenàiwica ìyéeyéica néeni náináidacawa manuísíwata naicáidaca Jesús irí. Yá náimaca nalíwáaca: —‍¡Canácaté waiquéericáwa càiri wawàsi chái wàasu cáli Israel néenibàa! —‍náimaca.
23482	MAT 9:34	Quéwa abénaméeyéi fariseo náimaca Jesús ìwali: —‍Demonio íiwacalináquéi idacùaca íiwitáise yái asìalica Jesús. Iná yéewa yúucaca demonio wenàiwica íicha demonio íiwacaliná íiwitáise iyú —‍náimaca Jesús ìwali.
23485	MAT 9:37	Iná Jesús íimaca walí, wía yéewáidacaléca: —‍Báisíta, madécaná wenàiwica nawàwa neebáidaca nutàacái. Péemìacué comparación: Càica níade iyúwa bànacalé ituíná quíiréeri yéenáiwaná yàanàacaalí wenàiwica needácatáipiná nabànacalewa. Quéwa máisibáanatacué pía, icàlidéeyéipiná nalí nutàacái.
23486	MAT 9:38	Iná pisutácué Dios íicha, yái càiride iyúwa bànacalé íiwacali, ibànùanápiná yàasu wenàiwicawa íibaidéeyéipiná irí, nacàlidacaténá wenàiwicanái irí nuináwaná ìwali, yéewacaténá neebáidaca nulí. Yásí wàwacáidaca nía Dios yàasu wenàiwicanáipiná càide iyúwa wenàiwica needácaalí nabànacale ìyacanáwa —‍íimaca yái Jesúsca.
23560	MAT 12:2	Fariseonái naicácaté weedáca bànacalé ìyacaná, yá naicáca yái wamàníirica iyúwa íibaidacalési ínáté náimaca Jesús irí: —‍Piicácá yái namàníináca. Péewáidacalénái náibaidaca siùca sábado wayamáidacatáicawa. Dios càmita imàaca wáibaidaca siùca èeri —‍náimaca irí.
23561	MAT 12:3	Néese Jesús íimaca nalí: —‍Pidécuéca piimáichaca tàacáisi piléericuéca Dios itàacái irìcuíse wàawirimi rey David ìwali, bàaluité máapicaalíténi, áibanái nacái yáapichéeyéi asìanáica.
23566	MAT 12:8	Iná Dios idéca ichùulìaca núa, asìali Dios néeséerica, numàacáanápiná nùasu wenàiwica namànica càide iyúwa nuwàwáaná, èeri imanùbaca, yái sábado nacái wayamáidacatáicawa, wía judíoca —‍íimaca yái Jesúsca.
23568	MAT 12:10	Iyacaté néeni abéeri asìali icáapi ituwièricawa íicha. Abénaméeyéi fariseo naicáidaca Jesús irí naicácaténá asáisí imànicaalípináté áiba wawàsi náaliméerica nacháawàaca iináwaná ìwali ìwalíise, fariseonái náimacáináté íibaidacalésicani yái Jesús ichùnìanáca wenàiwicanái. Iná nasutáca néemìawani, náalimáidacaténá naicáwani. Yá náimaca Jesús irí: —‍Wawàwa wáalíacawa càinácaalí píináidacawa. ¿Dios imàacasica wachùnìaca cáuláiquéeyéi wenàiwica sábado irìcu wayamáidacatáicawa? —‍náimaca náalimáidaca naicáwa Jesús.
23569	MAT 12:11	Néese Jesús íimaca nalí: —‍Péemìacué comparación: Pidènìacaalícué pipìrawa oveja, néese yúuwàacaalíwa utàwi nacáichúa irìculé namusúadacatáise úni, ¿càmitasicué pimusúadacani caquialéta, éwita sábado irìcucáaníta, yái èeri wayamáidacatáicawa?
23570	MAT 12:12	Néeni, máiníiri cawènica wenàiwica oveja íicha. Iná ¿cánácué càmita píalíawa Dios imàacaca wamànica cayábéeri áibanái irí siùca sábado irìcu? —‍íimaca yái Jesúsca.
23571	MAT 12:13	Néese Jesús íimaca irí yái asìali icáapi ituwièricawa íicha: —‍Piducúa picáapiwa —‍íimaca yái Jesúsca. Yá asìali iducúaca icáapiwa, yáta cayábaca icáapi càide iyúwa abéemàa icáapi.
23596	MAT 12:38	Néeseté abénaméeyéi fariseo, áibanái nacái yéewáidéeyéica wenàiwica templo irìcu náimaca Jesús irí: —‍Pía, yéewáidéerica wenàiwica, wawàwa waicáca pimànica wawàsi càmíirica wenàiwica idé imànica —‍náimaca.
23597	MAT 12:39	Jesús íimaca nalí: —‍Píacué báawéeyéica íiwitáise, píacué nacái iwènúadéeyéica íiwitáisewa Dios íicha, pidécuéca pisutáca nuícha numàníinápiná piicá yái càmíirica wenàiwica idé imànica, quéwa càmita numànicué pirí càiri wawàsi. Numàacacáita piicáca numàníinápiná càide iyúwaté profeta Jonás ìyáanáté.
23600	MAT 12:42	Ua nacái Sur yàasu cáli íiwacalumi càmíichúa israelita umichàapinácawa yéetácáisi íicha ucháawàacaténácué piináwaná ìwali, píacué israelitaca èeri imáalàacaalípináwa Dios yùuwichàidacaalípiná báawéeyéimi. Bàaluitécáiná ùanàaca máiní déecuíse chái wàasu cáli íinatalépiná uémìacaténáté rey Salomón itàacái máiní cáalíacáica, úalíacáinátéwa Dios imàacacaté Salomón icàlidaca tàacáisi cáalíacáiri iyú. Quéwa éwita nùyacáanítacué pèewibàa, núa cachàiníirica íiwitáise rey Salomón ichàini íicha, càicáaníta càmitacué peebáida nulí. Iná cabáyawanácuéca Dios iicáca pía —‍íimaca yái Jesúsca.
23605	MAT 12:47	Iná áiba íimaca Jesús irí: —‍Píatúa, péenánái nacái nabàlùacawa bàacháwáise. Nawàwa natàaníca píapicha —‍íimaca.
23606	MAT 12:48	Quéwa Jesús íimaca irí yái asìali icàlidéerica irí naináwaná: —‍Péemìa yái núumáanáca núatúa ìwaliwa, nuénánái ìwali nacáiwa —‍íimaca yái Jesúsca.
23607	MAT 12:49	Néese Jesús iicáidaca walí wía yéewáidacaléca ìyéeyéica yáapicha, yá imichàidaca icáapiwa wapualé. Yá íimaca: —‍Níái wenàiwicaca nuicáca nía iyúwa núatúanáiwa, nuénánái nacáiwa.
23608	MAT 12:50	Yácáiná cawinácaalí wenàiwica imàníirica càide iyúwa Núaniri Dios chènuníiséeri iwàwáaná, yácata nuiquéerica càide iyúwa nuénásàiriwa, nuénásàatúa nacáiwa, núatúa nacáiwa —‍íimaca yái Jesúsca.
23659	MAT 13:51	Néeseté Jesús isutáca yéemìawa wía: —‍¿Péemìasicué càinácaalí íimáaná yái tàacáisi nucàlidéericuéca pirí? —‍íimaca walí yái Jesúsca. Néese wáimaca irí: —‍Báisíta, Wáiwacali, wáalíacawa càinácaalí íimáaná —‍wáimaca irí.
23660	MAT 13:52	Néese Jesús íimaca walí: —‍Péemìacué comparación: Abéeri yéewáidéeri wenàiwica templo irìcu, idécanáami yéewáidacawa càinácaalí iyú Dios icùaca yàasu wenàiwicawa, càide iyúwa nucàlidáaná, yásí yáalimá yéewáidaca wenàiwica Dios itàacái bàaluisàimi iyú, wàlisài iyú nacái, càide iyúwa capìi íiwacali imusúadacaalí yàasu cawèníiriwa icuèrica icapèe irìcuwa, yái cawèníiri bàaluisàimica, yá nacái cawèníiri wàlisàica —‍íimaca yái Jesúsca.
23662	MAT 13:54	Yá yàanàaca yàasu cáli néréwa, Nazaret ìyacàlenáca. Néese idàbaca yéewáidaca wenàiwicanái judíonái yéewáidacàalu irìcu, ìyéerica Nazaret ìyacàlená irìcu. Níái wenàiwicaca náináidacawa manuísíwata néemìaca icàlidáaná nalíni. Yá náimaca nalíwáaca: —‍Canáca yéewaná yéewáidaca wía. Càmita báisí imàni yái càmíirica wenàiwica idé imànica.
23664	MAT 13:56	Yéenánái inanái nàyaca wèewibàa meedá. Icàlidacáita áibanái yàasu tàacáisi meedá, càmicáiná yáalíawa cayába —‍náimaca.
23665	MAT 13:57	Ináté càmita nawàwa neebáidaca Jesús itàacái. Quéwa Jesús íimaca nalí: —‍Batéwa macái wenàiwica naicáca profeta cáimiétaquéeri iyú icàlidéerica tàacáisi Dios inùmalìcuíse. Níawamita yàasu cáli néeséeyéi, yéenánái nacái, icapèe irìcuíyéi nacái, níawamita càmita nawàwa neebáidaca itàacái. Càita nacái nùasu cáli néeséeyéi, nuénánái nacái, nucapèe irìcuíyéi nacái, càmita nawàwa neebáidaca nutàacái —‍íimaca yái Jesúsca.
23674	MAT 14:8	Néese ùacawa utàaníca úatúa Herodías yáapichawa quéechacáwa. Néese úái mànacàuca uèpùacawa rey Herodes yàatalé. Yá úumaca irí: —‍Pìa nulí Juan el Bautista íiwita quírápieli irìcu —‍úumaca, úacáiná úatúa Herodías uwàwacaté uicáca Juan íiwita utuí iyúwa úalíacaténáwa báisíiri iyúcani idéca yéetácawa, yái Juanca.
23681	MAT 14:15	Catáca yàacawa wàwali íná wía yéewáidacaléca wáimaca Jesús irí: —‍Catáca yàacawa wàwali chái canácatáica yàcalé. Iná pichùulìa nèepùanápináwa nawènìacaténá nayáapináwa yàcalé irìcu —‍wáimaca irí.
23682	MAT 14:16	Jesús íimaca walí: —‍Càmita iwàwacutá nèepùacawa. Píatacué yàa nayáapiná —‍íimaca walí.
23683	MAT 14:17	Néese wáimaca irí: —‍Canáca walí nayáapiná. Wadènìaca cinco namanùbaca pan, pucháiba cubái imìdecaná meedá —‍wáimaca irí.
23684	MAT 14:18	Jesús íimaca walí: —‍Pitécué nulí nía —‍íimaca walí.
23692	MAT 14:26	Néese wía yéewáidacaléca waicáca yàacawa úni inànìacubàa, yá cáaluca wía báawanama, càmicáináté wáalía waicácani, yá wéemíanícawa wacalùniwa: —‍¡Iwàwanásimica! —‍wáimaca.
23693	MAT 14:27	Yáta Jesús itàaníca walí. Iimaca walí: —‍¡Cayábacani, núaquéi, picácué cáalu pía! —‍íimaca yái Jesúsca.
23694	MAT 14:28	Néese Pedro íimaca irí: —‍Nuíwacali, báisícaalí píacani, yá pimáida núa nùacaténáwa pìatalé úni inànìacubàa —‍íimaca yái Pedroca.
23695	MAT 14:29	Néese Jesús íimaca irí: —‍Aquialé —‍íimaca yái Jesúsca. Néese Pedro imusúacawa barca irìcuíse, yá idàbaca yàacawa yèepunícawa úni inànìacubàa Jesús yàatalépiná.
23696	MAT 14:30	Quéwa ipíchawáiseté Pedro yàanàaca Jesús yàatalé, yá iicáca cachàiníiri cáuli ipùaca ìwali, íná cáaluca Pedro íináidacawa iwàwawa. Cáalucanacáitani, yá idàbaca isawíacawa. Iná yéemíanícawa icalùniwa Jesús irí: —‍¡Nuíwacali, piyúudàa núa! —‍íimaca yái Pedroca.
23697	MAT 14:31	Yáta Jesús iducúa icáapiwa Pedro irí, yá íibàaca Pedro icáapi ìwali, imichàidacani úniácuíse. Yá íimaca Pedro irí: —‍¿Cáná càmita píibàa piwàwawa nuwéré tài íiméeri iyú? Pidàbacanacáitaté píináidacawa piwàwawa càmíinápináté nuyúudàa pía, yáta pidàbacaté pisawíacawa —‍íimaca yái Jesúsca.
23699	MAT 14:33	Néese wía ìyéeyéica barca irìcu, wabàlùacawa wàuluì ipùata iyúwa Jesús irí, wàacaténá icàaluíniná. Wáimaca irí: —‍¡Báisíta Dios Iirica pía! —‍wáimaca irí.
23704	MAT 15:2	—‍¿Cáná péewáidacalénái càmita namàni càide iyúwa wàawirináimi judío yéewáidáaná? Càmita namàni culto nacáiri náibacaténá nacáapiwa éeréeri iyú càide iyúwa wàawirináimi íiwitáise íimáaná ipíchawáise nayáaca nayáacaléwa íná casacàaca Dios iicáca níái péewáidacaléca —‍náimaca.
23705	MAT 15:3	Néese Jesús íimaca nalí: —‍Báisíta càmita namàni yáara canéeri iwèni wawàsi càide iyúwaté pìawirináimicué yéewáidáaná, càmíirica Dios ichùulìaca wamànica. Quéwa pimànicuéca áiba wawàsi báawéeri cachàiníwanái: Pidécuéca pimàacaca píichawa Dios itàacái pimànicaténácué meedá iyúwa píiwitáise íimáaná.
23711	MAT 15:9	Caná iwèni nuicáca nàasu culto namàníiricasa nulí. Càmita néewáida wenàiwicanái nutàacái iyú, néese néewáidacáita nía náiwitáise iyúwa’, cài íimaca yái Diosca —‍íimaca yái Jesúsca.
23712	MAT 15:10	Néese Jesús imáidaca yàataléwa áibanái wenàiwicanái ìyéeyéica néeni. Yá íimaca nalí: —‍Péemìacué nutàacái, píacué macáita. Píalimáidacué píalíacawa péemìaca càinácaalí íimáaná yái núuméeripinácuéca pirí:
23713	MAT 15:11	Càinácaalí yàacàsi iwàluèricawa wenàiwica inùmalìculé, càmita yéewa casacàaca imànica wenàiwica íiwitáise Dios íicha. Quéwa tàacáisi báawéeri imusuéricawa nanùmalìcuíse, yácata casaquèeri imànica náiwitáise Dios íicha —‍íimaca yái Jesúsca.
23714	MAT 15:12	Néese wía Jesús yéewáidacaléca wàacawa yàatalé. Yá wáimaca irí. —‍¿Càmitasica píalíawa máiní báawaca fariseonái néemìaca yái píimáanáca? —‍wáimaca.
23715	MAT 15:13	Quéwa Jesús íimaca walí: —‍Péemìacué comparación: Càide iyúwa bànacalé íiwacali iwatàacaalí báawéeri yéetaná imusuéricawa ibànacale yèewi, càita nacái Núaniri Dios chènuníiséeri yúucapiná íichawa cawinácaalí càmíiyéica itàaní Dios inùmalìcuíse báisíiri iyú, càmicáiná Dios ibànùa nía. Dios imáalàidapiná nacái nàasu tàacáisi cachìwéeri.
23716	MAT 15:14	Picácué píináidawa piwàwawa fariseonái itàacái ìwali. Níacata matuíyéi íiwitáise meedá, càmíiyéi yáalíawa báisíiri tàacáisi, íná càmita náalimá néewáidaca wenàiwica machacàníiri iyú Dios ìwali. Néewáidacáita áibanái càmíiyéi yáalíawa, íná càica níade iyúwa matuíri itéerica áiba matuíri. Néese pucháibanama náuwàacawa utàwi irìculé. Càita nacái níara fariseoca naméeràidaca áibanái càmíiyéi yáalíawa —‍íimaca walí yái Jesúsca.
23717	MAT 15:15	Néese Pedro íimaca Jesús irí: —‍Picàlida walí càinácaalí íimáaná yái tàacáisica picàlidéerica yàacàsi ìwali —‍íimaca yái Pedroca.
23718	MAT 15:16	Yá Jesús íimaca walí: —‍¿Néeni, càmitasicué nacái píalía péemìaca càinácaalí íimáaná?
23722	MAT 15:20	Yái báawéeri wawàsica wenàiwicanái imàníirica, yácata casaquèerica imànica wenàiwica íiwitáise Dios íicha; néese, càmicaalí wamàni culto nacáiri wáibáaná wacáapiwa éeréeri iyú càide iyúwa fariseo íiwitáise íimáaná ipíchawáise wayáaca wayáacaléwa, càmita casacàa imànica wáiwitáise Dios íicha —‍íimaca yái Jesúsca.
23724	MAT 15:22	Néese inanái yàanàaca néré, cananeasàatúa, càmíichúa israelita, ìyéechúa néré. Uacawa Jesús yàatalé. Yá umáidaca, úumaca Jesús irí: —‍¡Nuíwacali, rey David itaquérinámi, Dios ibànuèrica israelita icuèrinápiná, piicá nupualé! ¡Uacáiná nuíduca ùuwichàacawa demonio ìyacáiná uwàwalìcu! —‍úumaca.
23725	MAT 15:23	Jesús quéwa masànata uíchani. Néese wía, Jesús yéewáidacaléca wàacawa yàatalé. Yá wáimaca irí: —‍Pichùulìa úa wáicha meedá, uémíanícáiná ùacawa wáamiwáise —‍wáimaca.
23726	MAT 15:24	Jesús íimaca: —‍Dios idéca ibànùaca núa nuyúudàacaténá níawamita Israel itaquénáinámi iwènúadéeyéica íiwitáisewa Dios íicha càide iyúwa ovejanái naméeràacaalíwa náucacawa canácaalí nacuèriná. Nudéca nùanàaca numáidacaténá nía, nawènúadacaténá náiwitáisewa Dios irípiná —‍íimaca yái Jesúsca.
23727	MAT 15:25	Quéwa úái inanáica ùacawa Jesús yàatalé. Yá ubàlùacawa ùuluì ipùata iyúwa Jesús irí ùacaténá icàaluíniná, yá úumaca irí: —‍¡Nuíwacali, piyúudàa núa! —‍úumaca.
23728	MAT 15:26	Jesús íimaca ulí: —‍Péemìa comparación: Càmita wáuca sùmanái iyáacalé áulinái iyáapiná; càita nacái iwàwacutá nuyúudàaca quéechacáwa nuénánáicawa, níái israelitaca. Càmita cayába nuyúudàaca píacué càmíiyéica israelita —‍íimaca ulí, yáalimáidacaténá iicáwa úa, asáisí uebáidacaalí Dios imàníinápiná ulí cayábéeri éwita càmicáaníta israelita úa.