23233	MAT 1:20	Yá José íináidacatéwa imàacáanápiná íichawa úa, quéwa abéeri ángel Dios néeséeri yàanàaca José yàatalé. Yá ángel imàacaca yáawawa José iicácani yáamacani irìcuíse. Yá ángel íimaca José irí: “José, rey David itaquérinámi, picá cáalu peedáca María pìacawéetúapináca úara, udéerìcucáiná sùmài Espíritu Santo íiwitáise iyú.
23236	MAT 1:23	Bàaluitécáiná Dios yàasu profeta íimacaté nalí Dios inùmalìcuíse: “Abéechúa mànacàu càmíichúacáwaca iimá asìali yáapicha, udéerìcupinácawa. Imusúapinácawa uícha abéeri sùmài, namàníiripiná íipidená Emanuel”, íimacaté yái profetaca. (Yái íipidená Emanuel íimáanáca: “Dioscata wáapicha”).
23251	MAT 2:13	Néese idécanáamité nàacawa níái cáalíacáiyéica, yá Dios ibànùaca ángel yàanápinátéwa José yàatalé. Yái ángel imàacaca yáawawa José iicácani yáamacani irìcuíse. Yá ángel íimaca irí: “Pimichàawa, pichùnìa pìasuwa pìanáwa, pitéca yái sùmàica yáatúa yáapichawa, pìacàatétawa Egipto yàasu cáli nérépiná. Pìya néréwa àta numáidacataléta píawa, Herodescáiná icutápiná inúawa yái sùmàica”, íimaca yái ángelca.
23253	MAT 2:15	Nàyacaté néré àta Herodes yéetácatalétatéwa. Ináté macáita ichàbacawa càide iyúwaté Dios yàasu profeta icàlidáanáté tàacáisi Dios inùmalìcuíse: “Numáidaca Nuìriwa yàacaténáwa Egipto yàasu cáli íicha”, íimacaté yái Diosca.
23256	MAT 2:18	“Náicháanípiná cachàini manuísíwata níái Ramá ìyacàlená mìnanáica, Raquel itaquénáinámica. Náicháanípináca, máiní achúmaca nawàwa néenibe íinináwa. Canácata yáaliméeripiná isíimáidaca níawa, néenibemi yéetácáináwa náicha”, íimacaté yái profetaca Jeremías.
23258	MAT 2:20	“Pimichàawa, pité yái sùmàica yáatúa yáapichawa, pèepùawa Israel itaquénáinámi yàasu cáli nérépiná. Nadéca néetácawa níara iwàwéeyéicaté inúacani”, íimaca yái ángelca.
23263	MAT 3:2	Manùbéeyéi wenàiwica nàacatéwa Juan yàatalé, néemìacaténá itàacái. Yá íimaca nalí: “¡Piwènúadacué píiwitáisewa Dios irípiná, mesúnamáicáináta Dios icùapiná macáita!” íimaca yái Juanca.
23264	MAT 3:3	Yái Juan el Bautista, yácata yái asìalica profeta Isaías itànèericaté tàacáisi iináwaná ìwali Dios inùmalìcuíse. Isaías itànàacaté yái tàacáisica: “Abéeri asìali icàlidapiná nalíwani cachàiníiri iyú manacúali yùucubàa càináwàiri. Càipiná íimaca nalí: ‘Càide iyúwa wenàiwicanái ichùnìacaalí àyapu Náiwacali irípináwa, càitacué nacái iwàwacutácué pichùnìaca píiwitáisewa Wacuèriná Dios irípiná, pitàidacaténácué cayábéeri iyúni. Pichùnìacué píiwitáisewa yéewacaténá idàbaca yéewáidacuéca pìyaca machacàníiri iyú càide iyúwa iwàwáaná’, càipiná íimaca”, càité itànàaca tàacáisi yái profeta Isaíasca.
23268	MAT 3:7	Quéwa Juan iicáca manùbéeyéi fariseo, saduceo nacái manùba nàanàaca yàatalé ibautizácaténá nía, yá Juan yáalíacawa càmitaté nawènúada náiwitáisewa báawéeri íicha báisíiri iyú, íná Juan yàalàaca nía cachàiníiri iyú. Iima nalí: “¡Píacué, càiyéide iyúwa àapi iculále! Manuíri yùuwichàacáisi yàanàapiná mesúnamáita, yùuwichàidacaténá wenàiwicanái. Piyúunáidacuéca píalimáaná pichúuliacawa íicha, yái yùuwichàacáisica, pibautizácaalícáitawa, éwitacué càmicáaníta piwènúada píiwitáisewa báisíiri iyú pibáyawaná íichacuéwa. ¡Càmitacué nucàlida pirí càiri chìwái!
23278	MAT 3:17	Néese néemìaca Dios itàacái chènuníise. Dios íimaca: “Yácata Nuìri nuwàwéeri cáininéerica nuicáca. Cayábaca nuwàwa nuicácani”, íimaca yái Diosca.
23293	MAT 4:15	“Píacué israelita ìyéeyéica Zabulón itaquénáinámi yàasu cáli íinata, Neftalí itaquénáinámi yáapicha, yái cáli ìyéerica abéemàalé Jordán inanába íicha, Galilea icalìsaniná idùlepiré, alé càmíiyéi israelita ìyacataléca, Galilea yàasu cáli.
23295	MAT 4:17	Néeseté Jesús idàbaca yéewáidaca nía. Iimaca nalí: “Piwènúadacué píiwitáisewa Dios irípiná, mesúnamáicáináta Dios icùapiná macáita”, íimaca yái Jesúsca.
23306	MAT 5:3	“Cawinácaalí wenàiwica càmíiyéica cachàini iicáca yáawawa, yáaliéyéi nacáiwa nawàwacutáaná Dios iyúudàaca nía, casíimáica nía Dios icùacáiná nía.
23307	MAT 5:4	“Cawinácaalí wenàiwica achúméeyéica iwàwa ibáyawaná ìwaliwa siùcade, èeri mìnanái ibáyawaná ìwali nacái, casíimáipináca nía yácáiná Dios isíimáidapiná nía.
23308	MAT 5:5	“Cawinácaalí wenàiwica càmíiyéica cáimacái iicáca yáawawa, itàaníiyéi nacái casalíníiri tàacáisi iyú éeréeri iyú nacái, casíimáipináca nía, yácáiná Dios imàacapiná nacùaca yáapicha èeri irìcuíri macáita.
23309	MAT 5:6	“Cawinácaalí wenàiwica máiníiyéica iwàwa imànica abéerita cayábéeri càide iyúwa Dios iwàwáaná, casíimáica nía, yácáiná Dios imànipiná nalí macáita yái cayábéerica nawàwéerica imànica nalí.
23310	MAT 5:7	“Cawinácaalí wenàiwica iiquéeyéica áibanái ipualé, casíimáica nía, yácáiná Dios iicápiná napualé nacái.
23311	MAT 5:8	“Cawinácaalí wenàiwica masaquèeyéica íiwitáise, casíimáica nía, níacáiná iicápiná Dios natuí iyúwa.
23312	MAT 5:9	“Cawinácaalí wenàiwica iwènúadéeyéica áibanái íiwitáise nalíwáaca nàyacaténá matuíbanáiri iyú náapichawáaca, casíimáica nía, Dios yéenibecáiná nía.
23313	MAT 5:10	“Cawinácaalí wenàiwica yùuwichèeyéicawa Dios irípiná neebáidacáiná itàacái, casíimáica nía yácáiná Dios imàacapiná nacùaca yáapicha macáita.
23314	MAT 5:11	“Píacué nuéwáidacalénáica, áibanái icuísacaalícué pía peebáidacáinácué nutàacái, yá namànicaalícué pirí báawéeri nùwalíise, yá nacháawàacaalícué piináwaná ìwali macái íiwitáaná nachìwa báawéeri iyúwa, peebáidacáinácué nutàacái, néese casíimáipinácuéca píawa.
23316	MAT 5:13	Jesús íimaca yéewáidacalénái iríwa: “Péemìacué comparación: Càicuéca píade iyúwa iwidùma chái èeri irìcu. Yái iwidùma puìwaca imànica yàacàsi, yéewanápiná caséeca wenàiwica nayáacani. Néese càmicaalí quirínama puìwa iwidùmaca, yá càmita idé puìwaca àniwani, yái iwidùmaca. Yá canápinéerica meedáni. Wáucacani bàacháwalé, néese wenàiwica nàipìnáaníca íinatabàami. Càitacué nacái iwàwacutá pìyaca machacàníiri iyú, pimànicué cayábéeri nacái, yéewanápiná wenàiwica nawàwa neebáidaca yái báisíiri tàacáisica.
23317	MAT 5:14	“Péemìacué áiba comparación: Càicuéca píade iyúwa camalási chái èeri irìcu. Càide iyúwa camalási icànacaalí catéeri irìculé, càita nacáicué iwàwacutá picàlidaca yái báisíiri tàacáisica èeri mìnanái irí amalácaténá náiwitáise, níái catéeyéica íiwitáise, càmíiyéica yáalía Dios ìwali. Iwàwacutácué pìyaca càide iyúwa manuíri yàcalé ìyéerica dúli ipùatalìcu. Càide iyúwa macáita náalimácaalí naicáca manuíri yàcalé, càita nacái iwàwacutácué pimàacaca áibanái iicáca pìyaca machacàníiri iyú càide iyúwa Dios itàacái íimáaná.
23320	MAT 5:17	Jesús íimaca: “Picácué píináidawa nùanàaca numáalàidacaténá tàacáisi profeta Moisés itànèericaté Dios inùmalìcuíse, nía nacái profetanái icàlidéeyéicaté tàacáisi Dios inùmalìcuíse. Picácué cài píináidacawa nùwali. Càmita nùanàa numáalàidacaténá yái tàacáisica. Néese nudéca nùanàaca numànicaténá càide iyúwa íimáanáca yái tàacáisica icàlidéerica nuináwaná ìwali.
23324	MAT 5:21	Jesús íimaca: “Pidécuéca péemìaca néewáidaca pía càide iyúwaté profeta Moisés íimáanáté Dios inùmalìcuíse. Iimacaté pìawirináimi irí: ‘Picá pinúa wenàiwica. Pinúacaalí wenàiwica, yá iwàwacutá péetácawa pibáyawaná ìwalíisewa’, íimacaté yái Moisésca.
23326	MAT 5:23	“Piwàwacaalí pité ofrenda altar néré pìacaténá Dios icàaluíniná, yá cayábéeriquéi pimàníináca cài. Quéwa ipíchawáise pìaca Dios icàaluíniná, píináidawa cayába asáisí cawàwanáta pimànicaalíté báawéeri áiba wenàiwica irí. Pimànicaalíté báawéeri áiba irí, yá pìacàatétawa yàatalé ipíchawáise pìaca Dios icàaluíniná. Yá pisutá wenàiwica íicha wawàsi imàacáanápiná iwàwawa íicha yái báawéerica pimàníiricaté irí. Néese píalimá pìaca Dios icàaluíniná matuíbanáiri iyú. Càmicaalí cài pimàni, yá caná iwèni Dios iicáca yái pìanáca icàaluíniná.
23328	MAT 5:25	“Pisutá píawawa Dios íicha caquialéta imàacáanápiná iwàwawa pibáyawaná íicha, ipíchaná yùuwichàidaca pía. Càmicaalí cài pimàni, yásí Dios ìyaca pirí càide iyúwa piùwide. Péemìa comparación: Piùwide itécaalí pía icháawàacaténá piináwaná ìwali nacuèrinánái irí, yá iwàwacutá pitàaníca yáapicha éeréta àyapulìcubàa. Pisutá íicha wawàsi caquialéta imàacáanápiná iwàwawa pibáyawaná íicha ipíchaná itéca pía juez yàatalé; càmicaalí pisutá íicha cài, yásí juez imàacaca úwinái náibàaca pía, yá úwinái náucapiná píawa presoíyéi ibànalìculé, nacapèedáidacaténá píawa.
23330	MAT 5:27	Jesús íimaca: “Pidécuéca péemìaca tàacáisi nacàlidéericaté: ‘Picá piimá áiba wenàiwica yáapicha càmíichúaca píinusíwa, càmíirica nacái pinìrisíwa’, càité náimaca.
23332	MAT 5:29	“Iná piwàwacaalí pimànica pibáyawanáwa pituí yéewápuwáiséechúa iyúwa, piicáanápiná wawàsi càmíirica Dios iwàwa piicáca, néese piúca píichawa píiwitáise báawéeriwa, ipíchaná pimànica pibáyawanáwa, càide iyúwa wenàiwica imusúadacaalí íichawa ituíwa, ipíchaná imànica ibáyawanáwa ituí iyúwa. Càita nacái iwàwacutá piúcaca píichawa píiwitáise báawéeriwa, yéewanápiná pidènìaca picáucawa càmíiri imáalàawa, ipíchaná nacái Dios yúucaca pía infierno irìculé, yái manuíri quicháica.
23334	MAT 5:31	Jesús íimaca: “Pidécuéca péemìaca tàacáisi nacàlidéericaté íiméerica: ‘Aibacaalí iwàwa imàacaca íichawa íinuwa, iwàwacutá yàaca ulí cuyàluta icàlidéerica áibanái irí imàacacaté uèpunícawa íicha’, càité náimaca.
23336	MAT 5:33	Jesús íimaca: “Pidécuéca nacái péemìaca tàacáisi nacàlidéericaté pìawirináimi irí íiméerica: ‘Pimàni macáita machacàníiri iyú càide iyúwa picàlidáaná báisí báisísíwata Dios yáaliéricawa pimàníinápinása’, càité náimaca.
23341	MAT 5:38	Jesús íimaca: “Pidécuéca péemìaca tàacáisi nacàlidéericaté pìawirináimi irí, íiméerica: ‘Cawinácaalí imusúadéerica áiba wenàiwica ituí, iwàwacutácué pimusúadaca ituí, yái imàníirica báawéeri áiba irí, càita nacái cawinácaalí imalèeri áiba iyéi, iwàwacutácué pimalàaca iyéi nacái, yái imàníirica báawéeri áiba irí’, càité náimaca.
23346	MAT 5:43	Jesús íimaca: “Pidécuéca péemìaca tàacáisi áibanái icàlidéericaté pìawirináimi irí, íiméerica: ‘Cáininá piicáca pìacawéeyéináwa. Báawa nacái piicáca piùwidenáiwa’, càité náimaca.
23352	MAT 6:1	Néeseté Jesús íimaca nalí àniwa, níái yéewáidacaléca: “Picácué píibaida Dios irípiná wenàiwica iicápiná meedá náináidacaténácué pìwali cayábanaméeyéicuéca píiwitáise. Pimànicaalícué cài, néese Wáaniri Dios chènuníiséeri càmita yàapiná pirícué pìasu cawèníiri chènuniré, canásíwa.
23353	MAT 6:2	“Iná piyúudàacué catúulécanéeyéi, quéwa picácué picàlida áibanái irí ìwali yái pimàníináca. Aibanái pucháibéeyéi íiwitáise nacàlidaca naináwanáwa manùbéeyéi wenàiwica yàacuésemi, náimaca nadécasa nayúudàaca catúulécanéeyéi. Aibanái nacái nabàlùacawa bàacháwalé, yá nàaca plata catúulécanéeyéi irí macái wenàiwica iicápiná, yéewacaténá wenàiwicanái icàlidaca naináwaná cayábéeri iyú. Péemìacué cayábani, cawinácaalí imàníiyéica cài, èeri mìnanái nacàlidapiná naináwaná ìwali cayábéeri tàacáisi iyú, quéwa Dios càmita imàacapiná nalí báisíiri cawèníirica ìyéerica chènuniré.
23356	MAT 6:5	Jesús íimaca: “Pisutácué píawawa Dios íicha, quéwa picácué pimàni càide iyúwa pucháibéeyéi íiwitáise imàníiná. Nawàwa wenàiwicanái iicáca nía meedá idècunitàacá nasutáca Dios íicha. Iná máiní nawàwa nabàlùacawa manùbéeyéi yàacuésemi judíonái yéewáidacàalu irìcu, bàacháwalé nacái wenàiwicanái yàacuésemi nasutácaténáwa Dios íicha wenàiwicanái iicápiná meedá. Péemìacué cayába, cawinácaalí imàníiyéica cài, èeri mìnanái nacàlidapiná naináwaná ìwali cayábéeri tàacáisi iyú quéwa Dios càmita imàacapiná nalí báisíiri cawèníirica ìyéerica chènuniré.
23358	MAT 6:7	“Pisutá Dios íicha, quéwa picá píima canéeri iwèni tàacáisi madécaná yàawiría càide iyúwa càmíiyéi judío imàníiná càmíiyéica yáalía Dios ìwali, nía nacái iyúunáidéeyéica Dios yéemìaca nalí nasutácáiná íicha déecuíri iyú.
23365	MAT 6:14	“Pimàacacaalícué piwàwawa nabáyawaná íicha cawinácaalícué imàníiyéica pirí báawéeri, néese Wáaniri Dios chènuníiséeri imàacapinácué iwàwawa pibáyawaná íichawa.
23367	MAT 6:16	Jesús íimaca: “Pimàacacaalícué píichawa piyáacaléwa pisutácaténácué píawawa Dios íicha manuísíwata, picácué cáimiétaquéeri iyú pimànica píawawa wenàiwica iicápiná meedá càide iyúwa pucháibéeyéi íiwitáise imàníiná. Nawàwa áibanái wenàiwica naicáca nía cáimiétaquéeri iyú, íná cáimiétaquéeri iyú namànica níawawa wenàiwica iicápiná meedá yéewacaténá macáita náalíacawa namàacaca náichawa nayáacaléwa nasutácaténá níawawa Dios íicha. Péemìacué cayábani, cawinácaalí imàníiyéica cài, èeri mìnanái nacàlidapiná naináwaná ìwali cayábéeri tàacáisi iyú quéwa Dios càmita imàacapiná nalí báisíiri cawèníirica ìyéerica chènuniré.
23370	MAT 6:19	Jesús íimaca: “Picácué pìwacáida piríwa manùba cawèníiri wawàsi chái èeri irìcu. Cuwée iyáaca meedá cawèníiri bàlesi. Aiba wawàsi nacái namáalàacáitacué píichawa. Cayéedéeyéi nacái nawàlùacawa needácaténácué píichani.
23373	MAT 6:22	Jesús íimaca: “Pituí ìyaca pirí càide iyúwa lámpara pituícáiná imàacaca piicáca. Cayábacaalí pituí, yásí amalánamaca piicáca.
23375	MAT 6:24	Jesús íimaca: “Péemìacué comparación: Canácata wenàiwica yáaliméeri imànica machacàníiri iyú càide iyúwa íiwacanánái pucháiba ichùulìaná imànica, báawacáiná iicáca abéeri íiwacaliwa, cáinináta quéwa iicáca íiwacaliwa áiba. Càmicaalí nacái, néese yàapiná íiwacali áiba icàaluínináwa, quéwa caná iwèni meedá iicápiná íiwacali áibawa. Càita nacái càmitacué pidé píibaidaca cayába Píiwacali Dios irípináwa càide iyúwa iwàwáaná cáininácaalícué piicáca plata”, íimaca yái Jesúsca.
23376	MAT 6:25	Jesús íimaca: “Péemìacué cayábani: Picácué achúma píináidáanícawa piwàwawa càinácaalícué iyú yéewanápiná peedáca piyáacaléwa, pìyacaténácué, càinácaalícué iyú yéewanápiná nacái peedáca pibàlepináwa, pìwalicaténácué pibàlewa. Máiníiri cawènica wacáuca yàacàsi íicha. Wainá nacái máiníiri cawènica bàlesi íicha. Dios idéca yàaca wacáuca, wainá nacái cawèníiri, íná wáalíacawa yàanápiná walí yái càmíirica máiní cawènica chái èeri irìcu, yái yàacàsica, yái bàlesica nacái.
23379	MAT 6:28	“¿Cánácué píináidawa piwàwawa mamáalàacata ìwali càinácaalícué iyú yéewanápiná peedáca pibàlepináwa? Piicáidacué càinácaalí iyú íiwinási nadàwinàacawa manacúalibàa: càmita náibaida, càmita nacái needá sáawáli namàníiripiná nabàlewa.
23386	MAT 7:1	Néeseté Jesús íimaca yéewáidacalénái iríwa: “Picácué máiní picháawàa áibanái iináwaná ìwali mamáalàacata ipíchanácué Dios yùuwichàidaca pía.
23391	MAT 7:6	“Picácué picàlida mamáalàacata Dios itàacái mabáyawanéeri áibanái irí áuli nacáiyéi íiwitáise máiníiyéica báawaca iicáca Dios. Péemìacué comparación: Wàacaalí cayábéeri wawàsi áulinái irí, yásí nawènúa naamíaca wía, namàdáida nacái wainá. Wáucacaalí nacái perla cawèníiri íba marranonái irí, yásí nabawàida meedáni nàabàli yáapiréwa. Càita nacái, picácué picàlida mamáalàacata mabáyawanéeri Dios itàacái áuli nacáiyéi íiwitáise irí, marrano nacáiyéi íiwitáise nacái, níara wenàiwica máiníiyéica báawaca iicáca Dios, casaquèeyéica íiwitáise nacái, ipíchanácué máiní calúaca nía píapicha, néese namànicuéca pirí báawéeri”, íimaca yái Jesúsca.
23392	MAT 7:7	Jesús íimaca: “Pisutácué píawawa mamáalàacata Dios íicha, yásí imànicuéca piríwani. Péemìacué comparación: Picutácué mamáalàacatani, yásí pìanàacuécani. Pimáidacué mamáalàacata capìi inùma néeni, yásí yàacùacuéca piríwani.
23394	MAT 7:9	“Péemìacué comparación: Pidènìacaalícué pìiriwa, càmitacué pìa irí íba isutácaalí píicha pan iyáapináwa.
23397	MAT 7:12	“Iná pimànicué áibanái irí cayábéeri càide iyúwa piwàwáaná namànica pirícué cayábéeri. Pimànicaalícué cài, yásí pimànipinácué machacàníiri iyú càide iyúwaté profeta Moisés ichùulìaná pìawirináimi Dios inùmalìcuíse, càide iyúwaté nacái profetanái natànàaná tàacáisi Dios inùmalìcuíse”, íimaca yái Jesúsca.
23398	MAT 7:13	Néeseté Jesús íimaca nalí: “Píalimáidacué macái pichàini iyúwa peebáidacaténá nulí yéewacaténá nùasu wenàiwicacuéca pía. Càulenáca wenàiwica neebáidaca nutàacái, nawàlùacaténáwa Dios ìyacàle irìculé, càide iyúwa càulenácaalí nawàlùacawa máucuíri capìi inùma irìcubàa. Yácáiná èeri mìnanái íiwitáise báawéeri ìyaca càide iyúwa cáucuíri capìi inùma, cáucuíri àyapu nacái, màulenácatalé manùbéeyéi wenàiwica nàacawa irìcubàa. Quéwa èeri mìnanái íiwitáise báawéeri itéca wenàiwica yéetácáisi irìculé, aléera infierno irìculé. Màulenáca nàyaca càide iyúwa èeri mìnanái íiwitáise ìyáaná chái èeri irìcu, íná yéewa manùbéeyéi nàyaca èeri mìnanái íiwitáise ìwali càide iyúwa manùbéeyéi nawàlùacaalíwa cáucuíri capìi inùma irìcubàa, cáucuíri àyapu nacái.
23400	MAT 7:15	Néeseté Jesús íimaca nalí àniwa: “Picácué píichawa áibanái cachìwéeyéica. Náimaca nàwaliwa nacàlidacasa tàacáisi Dios inùmalìcuíse. Càica níade iyúwa caluéyéi cuwèesi lobo ìwalíiyéica oveja íimamimi nachìwáidacaténá ovejanái nanúacaténá níái ovejaca. Níái cachìwéeyéica natàaníca càide iyúwacué pitàaníiná nawàlùacaténácuéwa pèewiré, nawàwacáiná naméeràidacuéca pía Dios íicha, namáalàidacaténácué pía.
23406	MAT 7:21	Jesús íimaca: “Madécaná wenàiwica náimaca nulí: ‘Wáiwacali’, quéwa càmita macáita nawàlùapináwa Dios ìyacàle irìculé Dios icùacatalé macáita chènuniré. Cawinácaalí wenàiwica imàníiyéica càide iyúwa Núaniri Dios chènuníiséeri iwàwáaná níawamita yáalimápiná iwàlùacawa néré.
23409	MAT 7:24	Jesús íimaca: “Péemìacué comparación: Cawinácaalí wenàiwica yéemièrica nutàacái, imànicaalí nacái càide iyúwa núumáaná, yái wenàiwica ìyaca càide iyúwa cáalíacáiri asìali imàníirica icapèewa. Quéechacáwa íicaca depuíwalé. Yá asìali yàanàaca manuíri íba ìyéerica depuíwalé cáli irìcu ibàlùadacaténá icapèewa íinata. Yá imànica icapèewa íba íinata.
23431	MAT 8:17	Iná Jesús imànica càide iyúwaté profeta Isaías icàlidáanáté tàacáisi Dios inùmalìcuíse. Isaías íimacaté Dios yàasu wenàiwica ìwali: “Ichùnìaca wía, wía machawàaquéeyéica, yeedáca wáicha uláicái”, íimacaté yái profeta Isaíasca.
23451	MAT 9:3	Abénaméeyéi yéewáidéeyéi wenàiwica templo irìcu nàyaca néré. Néemìaca Jesús itàaníca cáuláiquéeri irí, íná nadàbaca náináidacawa Jesús ìwali cài: “Yái asìali Jesús itàaníca báawéeri iyú Dios ìwali, yácáiná abéerita Dios yáaliméeri imàacaca iwàwawa wenàiwicanái ibáyawaná íicha cayábacaténá náapicha Dios”, náimaca náináidacawa nalíwa nawàwalìcuísewa.
23464	MAT 9:16	“Péemìacué áiba comparación: Càmita wadé wachanàidaca éwisàimi wabàlewa wàlisài wáluma yéemami iyú. Wamànicaalí cài, yásí wàlisài wáluma yéemami imàacacawa, yá icacanáidaca éwisàimi bàlesi, yá quéwanáta manuíca icháuná.
23469	MAT 9:21	Umànica cài uínáidacáináwa ùacawa: “Nudunùacaalí ìwali, éwita ibàle ìwalicáaníta meedáni, yásí báisíta cayábaca núatá”, cài úumaca uínáidacawa ulíwa uwàwalìcuísewa.
23491	MAT 10:5	Jesús ibànùacaté wía doce wamanùbaca wacàlidacaténá itàacái. Cài yàalàaca wía: “Picácué pìawa càmíiyéi judío yàasu cáli íinatalé, picácué nacái piwàlùawa yàcalé irìculé ìyéeyéica Samaria yàasu cáli íinata.
23495	MAT 10:9	“Picácué pité iwèni pìasu bolsa irìcuwa, orocáaníta, plata nacái, cobre nacái.
23497	MAT 10:11	“Pìacuéwa yàcalé irìculé, picutácué abéeri cáimiétacanéeri iwàwéerica yéemìaca picàlidáanácué nalí nutàacái. Yá piyamáacuéwa icapèe irìcu àta pèepùacatalétacuéwa yàcalé irìcuíse.
23502	MAT 10:16	Néeseté Jesús íimaca walí, wía yéewáidacaléca: “¡Péemìacué cayába! Nubànùacué pía nèewiré níara èeri mìnanáica cuwèesi lobo nacáiyéi íiwitáise, báawéeyéica iicáca Dios, báawéeyéi nacái iicáca Dios yàasu wenàiwica. Pìyapinácuéca nèewibàa càide iyúwa oveja càmíiyéi yáalimá ipéliaca caluéyéi cuwèesi lobo íipunita iwàwéeyéica iyáaca oveja. Iná iwàwacutácué cáalíacáica píiwitáise, piicácué píichawa piùwidenáicawa, càide iyúwa cáalíacáiri àapi iicáaná íichawa yùuwidenáiwa ipíchaná áibanái ichìwáidacuéca pía. Quéwa iwàwacutácué mabáyawanáca pía, càmitacué nacái pimàni áibanái irí báawéeri. Pìyacué càide iyúwa unùcu càmíichúa imàni áibanái irí báawéeri.
23507	MAT 10:21	“Néenialípiná wenàiwicanái nacháawàapiná néenánáisíwawa áibanái irí néetáanápináwa neebáidacáiná nutàacái. Aibanái nasèenái nacái nacháawàapiná néenibewa néetáanápináwa neebáidacáiná nutàacái. Aibanái néenibe nacái nawènúadapiná náiwitáisewa nasèenái íichawa, yá nanúaca nasèenáiwawa.
23512	MAT 10:26	Jesús íimacaté walí: “Iná picácué cáalu pía èeri mìnanái íicha, càmicáiná náalimá nabàaca nabáyawanáwa càiripináta. Aiba èeriwa macáita náalíacawa ìwali.
23518	MAT 10:32	Jesús íimacaté walí, wía yéewáidacaléca: “Cawinácaalí wenàiwica icàlidéerica iináwanáwa yeebáidaca nutàacái wenàiwicanái yàacuésemi, yásí núa nacái nucàlidapiná iináwaná ìwali nùasu wenàiwicacani Núaniri Dios chènuníiséeri iríwa.
23520	MAT 10:34	Jesús íimacaté walí nacái: “Picácué píináidawa wenàiwicanái nàyapiná matuíbanáita náapichawáaca nudécáaníta nùanàaca. ¡Càmíirita! Néese, càmitapiná abédanama náiwitáise nùwali.
23526	MAT 10:40	Néeseté Jesús íimaca walí àniwa: “Cawinácaalí yeebáidéericuéca pitàacái, yeebáidapiná nacái nutàacái. Néese nacái, cawinácaalí yeebáidéerica nutàacái, yeebáidapiná nacái itàacái, yái Dios ibànuèrica núa aléi.
23532	MAT 11:4	Néese Jesús íimaca nalí: “Pèepùacuéwa Juan yàatalé. Picàlidacué Juan iríni pidéenácuéca piicáca numànica, pidéenácuéca nacái péemìaca nucàlidaca wenàiwicanái irí.
23535	MAT 11:7	Néese idécanáamité Juan yéewáidacalénái yèepùacawa Jesús íicha, yá Jesús idàbaca icàlidaca Juan el Bautista iináwaná ìwali. Jesús íimaca wenàiwicanái irí: “Bàaluité pìacatécué piicáca wenàiwica yèepuníiricawa chuìri cáli íinata, yáara Juanca. Càmíiritaté machawàaca íiwitáise yái asìali piiquéericatécué, càide iyúwa masicái cáuli yáawiadáidéerica meedá.
23540	MAT 11:12	“Bàaluité Juan el Bautista idàbacaalíté icàlidaca Dios itàacái àta siùca nacáide, èeri mìnanái namànica báawéeri Dios yàasu wenàiwicanái irí, yá náalimáidaca namáalàidaca cawinácaalí yeebáidéeyéica Dios itàacái, iwàwéeyéica Dios icùaca nía.
23544	MAT 11:16	“Nucàlidacué pirí càiná píiwitáise, píacué wenàiwicaca ìyéeyéica siùca. Péemìacué comparación: Càicuéca píade iyúwa sùmanái yáawinéeyéicawa àyapulìcubàa bamuchúamibàa yàcalé. Néese namáidaca nanacáiyéi iríwa:
23549	MAT 11:21	“¡Máinícué piùwichàapinácawa, píacué israelitaca ìyéeyéica Corazín ìyacàlená irìcu, Betsaida ìyacàlená irìcu nacái! Ewitacué piicácáaníta numànica pèewibàa madécaná yái càmíirica wenàiwica idé imànica, càicáanítacué càmita piwènúada píiwitáisewa pibáyawaná íichawa. Piyúunáidacuéca máiníiyéica cayábaca pía náicha níara càmíiyéica israelitami ìyéeyéicaté Tiro ìyacàlená irìcu, Sidón ìyacàlená irìcu nacái, ìyéeyéica méetàuculé Israel yàasu cáli íicha. Quéwa càmitaté máiní báawaca nía píichacué. Càmitaté naicá áiba imànica nèewibàa càide iyúwa numàníiná pèewibàa. Quéwa naicácaalíté càiritá, yá nawènúadacaté náiwitáisewatá caquialéta Dios irípinátá, càmicáináté máiní báawéeyéica nía iyúwacué pía, yá nacái nàwalicaté nabàlesíamiwa báawéeri iicácanáwatá, napusúa nacái nàwalíisewa catáli náasáidacaténáté achúmaca nawàwa nabáyawaná ìwaliwatá.
23553	MAT 11:25	Néenialíté Jesús íimaca Yáaniri Dios iríwa: “Pía, Núaniri Dios, nùaca pirí cayábéeri, pía Nacuèrinásàirica macáita níái ìyéeyéica chènuniré, chái èeri irìcuíyéica nacái. Nùaca pirí cayábéeri pimàacacáiná nalí píiwitáisewa, níái yeebáidéeyéica pitàacái càide iyúwa sùmanái púubéeyéi neebáidáaná, yéewanápiná áiba èeri mìnanái iyúunáidéeyéi cáalíacáica càmita náalimá náalíacawa píiwitáise ìwali.
23555	MAT 11:27	Néese Jesús íimaca wenàiwicanái irí: “Núaniri Dios idéca imàacaca núalíacawa macáita. Abéerita Núaniri yáaliéri báisíiri iyú nùwali, yái Iirica. Abéerita núa, yái Iirica, yáaliéri báisíiri iyú Núaniri ìwali, abéerita nacái cawinácaalí wenàiwicanái numàaquéeyéica yáalíaca Núaniri ìwali, càide iyúwa nuwàwáaná, yái Iirica.
23576	MAT 12:18	“Yácata nùasu wenàiwica íibaidéerica nulípiná, nuedéerica íibaidáanápiná nulí. Yácata cáininéerica nuicáca, yácata casíimáirica nuicáca. Yá numàacapiná irí Espíritu Santo icùacaténá íiwitáise. Yá icàlidapiná nutàacái càmíiyéi israelita irí, náalíacaténáwa nuwàwaca nàyaca machacàníiri iyú.
23581	MAT 12:23	Néese macáita wenàiwica náináidacawa manuísíwata naicáidaca Jesús irí. Yá nasutáca néemìawa níawáaca: “¿Yátasica rey David itaquérinámi, Dios ibànuèrica wacuèrinápiná, wía judíoca?” náimaca nalíwáaca.
23582	MAT 12:24	Néese fariseonái néemìacáináni, yá náimaca nalí: “Yái asìali Jesúsca idènìaca Beelzebú íiwitáise, yái demonio íiwacalináca. Iná yéewa Jesús yúucaca demonio wenàiwica íicha Beelzebú íiwitáise iyú”, náimaca Jesús ìwali.
23583	MAT 12:25	Jesús yáalíacawa náináidáanáwa. Iná íimaca fariseonái irí: “Péemìacué comparación: Wenàiwicanái ipéliacaalí íipunitawáaca, yásí nàasu cáli imáalàacawa. Càita nacái yàcalé mìnanái, áibanái néenánái nacái napéliacaalí náipunitawáaca, néese càmita náalimá nàyaca náapichawáaca.
23587	MAT 12:29	“Núucaca demonio wenàiwica íicha nuíwitáise iyúwa, cachàinicáiná núa Satanás íicha. Péemìacué áiba comparación: Càide iyúwa cayéedéeri ìyáaná, càmita cayéedéeri yáalimá iwàlùacawa irìculé áiba cachàiníiri asìali icapèeca iyéedùacaténá íicha yàasu, càmicaalícáwa cayéedéeri idacùa íichawa yái cachàiníiri asìalica quéechacáwa. Iwàwacutá cayéedéeri imànica cài, yéewacaténá iyéedùaca cachàiníiri asìali yàasu. Càita nacái núalimá nudacùaca nuíchawa Satanás nuwasàacaténá íicha wenàiwica. Pidécuéca pitàaníca báawéeri iyú Espíritu Santo ìwali.
23588	MAT 12:30	“Píacué càmíiyéica abédanamata íiwitáise núapicha, piùwidecuéca pimànica núa; càmitacué piyúudàa nùwacáidaca wenàiwica Dios irípiná, néese piyúudàacuéca Satanás iméeràidacaténá wenàiwica Dios íicha meedá.
23589	MAT 12:31	“Iná péemìacué cayába. Dios imàacapiná iwàwawa íichéi macái íiwitáaná báawéerica wenàiwica imàníirica, itàaníirica nacái Dios ìwali báawéeri iyú, nawènúadacaalí náiwitáisewa nabáyawaná íichawa. Quéwa wenàiwica itàanícaalí báawéeri iyú Espíritu Santo ìwali, yá canácatáita Dios imàaca iwàwawa ibáyawaná íicha.
23591	MAT 12:33	Jesús íimacaté fariseonái irí: “Péemìacué comparación: Cayábéeri àicu yàaca walí cayábéeri yàacàsi. Báawéeri àicu idènìaca ìyacanáwa báawéeri. Càita wáalíacawa macái àicu ìwali. Càita nacái píalimácué píalíacawa nùwali piicácáiná càinácaalí numànica.
23601	MAT 12:43	Jesús íimaca nalí: “Demonio yàacaalíwa wenàiwica íicha, yásí demonio iméeràacawa chuìri cáli íinata, yá icutáca iyamáacatáipináwa. Càmicaalí demonio yàanàa iyamáacatáipináwa, yásí íimaca íináidacawa iríwa:
23611	MAT 13:3	Néese Jesús yéewáidaca nía manùba comparación iyú. Yá íimaca nalí: “Abéeri asìali ibàna yàacawa ituínási. Yá yàacawa càide iyúwa náiwitáise nabànáaná ituínási, yá yàaca icasáaca yàacawa bànacalé.
23619	MAT 13:11	Jesús íimaca walí: “Dios imàacacué píalíacawa càinácaalí iyú icùaca yàasu wenàiwicawa. Càmita imàaca áibanái yáalíacawa, níái manùbéeyéi càmíiyéica yeebáida itàacái.
23624	MAT 13:16	“Quéwa píacué nuéwáidacaléca, Dios imànicuéca pirí cayábéeri manuísíwata píalíacáinácué piicáca yái piiquéericuéca pituí iyúwa, pidécué nacái péemìaca càinácaalí íimáaná yái tàacáisi péemièricuéca piùwi iyúwa.
23626	MAT 13:18	Jesús íimaca walí: “Péemìacué yái íimáanáca, yái comparación ibànéeri ìwali.
23632	MAT 13:24	Néeseté Jesús yéewáidaca nía àniwa comparación iyú. Iimaca nalí: “Péemìacué càinácaalí iyú Dios icùaca yàasu wenàiwicawa. Iyaca càide iyúwa asìali ibànacaalí yèepunícawa ibànacalewa. Ibànaca cayábanaméerita trigo ituíná.
23639	MAT 13:31	Néeseté Jesús yéewáidaca wenàiwicanái áiba comparación iyú. Yá íimaca nalí: “Péemìacué càinácaalí iyú Dios icùaca yàasu wenàiwicawa: Yái Dios icùanáca yàasu wenàiwicawa, càicanide iyúwa mostaza íimi, asìali ibànéerica ibànacale yèewiwa.
23641	MAT 13:33	Jesús yéewáidaca nía àniwa comparación iyú. Yá íimaca nalí: “Yái Dios icùanáca yàasu wenàiwicanáiwa càicanide iyúwa levadura ìyáaná. Inanái yèewìadaca levadura máisibàawiríacatái harina yèewi, àta macáita íbesi inísàacawa”, íimaca yái Jesúsca.
23643	MAT 13:35	Jesús yéewáidaca nía cài imànicaténá càide iyúwaté Dios yàasu profeta icàlidáanáté tàacáisi Jesús inùmalìcuíse. Yáté Jesús íimaca: “Nucàlidapiná nalíwani comparación iyúwa; nucàlidapiná nalí manùba wawàsi ìwali, càmíiyéicáwa wenàiwica yéemìa iináwaná ìwali, Dios idàbacatáiseté èeriquéi àta siùca nacáide”, íimaca.
23645	MAT 13:37	Yá Jesús íimaca walí: “Núa, asìali Dios néeséerica, núacata yái ibànéerica cayábéeri ituínási.
23652	MAT 13:44	Jesús yéewáidacaté wía àniwa comparación iyú. Yá íimaca walí: “Yái Dios icùanáca yàasu wenàiwicawa ìyaca càide iyúwa cawèníiri wawàsi, áibanái wenàiwica ibèericaté cáli irìculé. Néese asìali yàanàacani, yá ibàlìaca àniwani. Néese, casíimáiri iyú, yàaca iwéndaca macáita yàasumiwa, yá iwènìaca iríwa yái cáli bànacalé yàalupináca”, íimaca yái Jesúsca.
23653	MAT 13:45	Jesús yéewáidaca wía àniwa comparación iyú. Yá íimaca walí: “Yái Dios icùanáca yàasu wenàiwicawa ìyaca càide iyúwa cacharrerosàiri, icutéerica yàacawa perla púubéeyéi íba cayábanaméeyéi cawèníiyéi.
23655	MAT 13:47	Néeseté Jesús yéewáidaca wía àniwa comparación iyú. Iimaca walí: “Yái Dios icùanáca yàasu wenàiwicawa ìyaca càide iyúwa chinchorro náibèeri iyú cubái. Yá asìanái yúucaca chinchorro manuíri úni yáaculé. Yá náibàaca macái cubái íiwitáaná.
23668	MAT 14:2	Yá Herodes íimaca yáapichéeyéi iríwa: “Yácata Juan el Bautistami, Juancáiná idéca imichàacawa yéetácáisi íicha. Iná yéewa yáalimá imànica yái càmíirica wenàiwica idé imànica”, íimaca yái rey Herodesca, iyúunáidacáiná Juan el Bautistamicani, yái Jesúsca.
23670	MAT 14:4	Ináté Juan yàalàaca rey Herodes. Juan íimacaté: “Báawéeriquéi peedáanáca péenásàiri yàacawéetúawa”, íimaca yái Juanca.
23743	MAT 16:2	Quéwa Jesús íimaca nalí: “Péemìacué comparación: Táicacaalícué pìwali chái Israel yàasu cáli íinata, yá píimacuéca: ‘Táwicha cayába èeri waicácáiná quíiréeri acalèe siùca èeri’, càicué píimaca.
23759	MAT 16:18	Siùcade núumaca pirí Pedrocata píipidenáca íimáanáca “achúméeri íba”. Quéwa péemìa comparación: Yái tàacáisi siùquéerica tàacáwa píimaca nùwali ìyaca càide iyúwa cachàiníiri íba manuíri nabàlùadéeripiná íinata manuíri capìi. Cawinácaalí yeebáidéeyéica nutàacái nàyapiná càide iyúwa manuíri capìi ibàlùacaalíwa, abédanamapináta náiwitáise neebáidaca iyúwa píimáaná nùwali Mesíasca núa, yái Dios Iirica. Péemìa comparación: Càide iyúwa canáaná yáaliméeri imáalàidaca manuíri capìi ibàluèricawa cachàiníiri íba íinata, càita nacái canácata yáaliméeri imawènìadaca càiripináta nùasu wenàiwica yeebáidéeyéica nutàacái, éwita yéetácáisi piná, canácata yáaliméeri imáalàidaca nía, canásíwata.
23774	MAT 17:5	Néese idècunitàacá Pedro itàaníca, yá mèlumèluíri acalèe ibàlìaca nía catámèeri iyú. Yá néemìaca Dios itàacái acalèe yèewíise. Cài íimaca: “Yácata Nuìri nuwàwéeri cáininéerica nuicáca. Cayábaca nuwàwa nuicácani. Péemìacué itàacái”, íimaca yái Diosca.
23802	MAT 18:6	Jesús íimaca: “Aibacaalí iméeràidaca nùasu wenàiwica namànicaténá nabáyawanáwa, níái púubéeyéica yeebáidéeyéica nutàacái, yásí Dios yùuwichàidapiná manuísíwatani. Cayába cachàini irítáni yéetácaalíwatá ipíchawáise iméeràidaca sùmanái. Aibanái idacùacaalí manuíri íba icanápi ìwalíise, náucacaténáni manuíri úni yáaculé isawíacaténáwa, yásí ìisicùmacawa. Quéwa ìyacaalí mamáalàacata chái èeri irìcu, néese iméeràidacaalí sùmanái namànicaténá nabáyawanáwa, yá máiní cachàiníwanái yùuwichàapinácawa áibanái íicha infierno irìcu. Iná cayába cachàini irítáni yéetácaalíwatá ipíchawáise iméeràidaca púubéeyéi.