23216	MAT 1:3	Judá yéenibe asìanái náipidenáté Fares, Zara nacái. Náatúa uípidenáté Tamar. Fares ìiri íipidenáté Esrom. Esrom ìiri íipidenáté Aram.
23222	MAT 1:9	Uzías ìiri íipidenáté Jotam. Jotam ìiri íipidenáté Acaz. Acaz ìiri íipidenáté Ezequías.
23223	MAT 1:10	Ezequías ìiri íipidenáté Manasés. Manasés ìiri íipidenáté Amón. Amón ìiri íipidenáté Josías.
23226	MAT 1:13	Zorobabel ìiri íipidenáté Abiud. Abiud ìiri íipidenáté Eliaquim. Eliaquim ìiri íipidenáté Azor.
23227	MAT 1:14	Azor ìiri íipidenáté Sadoc. Sadoc ìiri íipidenáté Aquim. Aquim ìiri íipidenáté Eliud.
23228	MAT 1:15	Eliud ìiri íipidenáté Eleazar. Eleazar ìiri íipidenáté Matán. Matán ìiri íipidenáté Jacob.
23231	MAT 1:18	Siùcade nucàlidaca Jesucristo iináwaná ìwali yái imusúanácaté iicá èeri: Yáatúa María idècunitàacá ucùaca ucásàanápinátéwa José yáapicha, càmíichúaca iimá yáapicha. Quéwa, udéerìcuca sùmài, Espíritu Santo íiwitáise iyú.
23233	MAT 1:20	Yá José íináidacatéwa imàacáanápiná íichawa úa, quéwa abéeri ángel Dios néeséeri yàanàaca José yàatalé. Yá ángel imàacaca yáawawa José iicácani yáamacani irìcuíse. Yá ángel íimaca José irí: “José, rey David itaquérinámi, picá cáalu peedáca María pìacawéetúapináca úara, udéerìcucáiná sùmài Espíritu Santo íiwitáise iyú.
23236	MAT 1:23	Bàaluitécáiná Dios yàasu profeta íimacaté nalí Dios inùmalìcuíse: “Abéechúa mànacàu càmíichúacáwaca iimá asìali yáapicha, udéerìcupinácawa. Imusúapinácawa uícha abéeri sùmài, namàníiripiná íipidená Emanuel”, íimacaté yái profetaca. (Yái íipidená Emanuel íimáanáca: “Dioscata wáapicha”).
23251	MAT 2:13	Néese idécanáamité nàacawa níái cáalíacáiyéica, yá Dios ibànùaca ángel yàanápinátéwa José yàatalé. Yái ángel imàacaca yáawawa José iicácani yáamacani irìcuíse. Yá ángel íimaca irí: “Pimichàawa, pichùnìa pìasuwa pìanáwa, pitéca yái sùmàica yáatúa yáapichawa, pìacàatétawa Egipto yàasu cáli nérépiná. Pìya néréwa àta numáidacataléta píawa, Herodescáiná icutápiná inúawa yái sùmàica”, íimaca yái ángelca.
23252	MAT 2:14	Néese, José imichàacawa táiyápi, itécani yái sùmàica, yáatúa yáapichawa. Yá yàacàatécatawa náapicha Egipto yàasu cáli nérépiná.
23253	MAT 2:15	Nàyacaté néré àta Herodes yéetácatalétatéwa. Ináté macáita ichàbacawa càide iyúwaté Dios yàasu profeta icàlidáanáté tàacáisi Dios inùmalìcuíse: “Numáidaca Nuìriwa yàacaténáwa Egipto yàasu cáli íicha”, íimacaté yái Diosca.
23257	MAT 2:19	Néese idécanáamité Herodes yéetácawa, Dios ibànùaca ángel yàacaténáwa José yàatalé Egipto yàasu cáli néré. Yá ángel imàacaca yáawawa José iicácani yáamacani irìcuíse. Yá ángel íimaca José irí:
23272	MAT 3:11	Báisíta nubautizácué pía úni yáaculé, píasáidacaténácué pidéca piwènúadaca píiwitáisewa Dios irípiná, quéwa mesúnamáita áiba yàanàaca núamirìcubàawa. Yátacué ibànùapiná Espíritu Santo abénaméeyéicué péená irí ibautizácaténá náiwitáise Espíritu Santo ichàini iyú cawinácaalí wenàiwica yeebáidéeyéica itàacái, yái yàanèeripináca. Aibanáicué péená quéwa càmíiyéica yeebáida itàacái, ibautizápináca níawa quichái iyúwa, nàuwichàacaténáwa càiripináta. Máiní cachàiníiri íiwitáise nuícha. Nuíwacalicani, yái yàanèeripináca; nuicáca núawawa iyúwa yàasu wenàiwica càmíiri cachàini náicha canánama, máinícáiná cayábéerica nuíchani.
23275	MAT 3:14	Néese quéechatécáwa càmita Juan iwàwa ibautizáca Jesús, báicáiná iicáca yáawawa Jesús iwéré. Yá Juan íimaca Jesús irí: —‍Nuwàwacutáca pibànùaca nulí Espíritu Santo ibautizácaténá nuíwitáise. Càmita cayába nubautizá pía úni yáaculé meedá, máinícáiná cachàinica nuícha pía —‍íimaca yái Juanca, yáalíacáinátéwa canáca Jesús ibáyawaná.
23277	MAT 3:16	Néeseté idécanáami Jesús ibautizácawa, yá imichàacawa úni yáacuíse. Yáta capìraléeri cáli yàacùacawa, yá Jesús iicáca Espíritu Santo iricùacawa ìwali Dios yàatanáise càide iyúwa unùcu iricùanáwa.
23279	MAT 4:1	Néeseté Espíritu Santo itéca Jesús manacúali yùuculé càináwàiri yéewacaténá Satanás yáalimáidaca Jesús imàníinápiná ibáyawanáwa, quéwa Jesús càmita yeebá Satanás irí.
23396	MAT 7:11	Ewitacué báawéeyéicáaníta íiwitáiseca pía, càicáaníta cáininácuéca piicáca péenibewa, píalimácué nacái pìaca nalí cayábéeri wawàsi. Néeni, ¿càmitasicué píalíawa cayábéeri íiwitáise yái Wáaniri Dios chènuníiséerica? ¡Iná iwàwacutácué píalíacawa Dios imàníinápinácué pirí cayábéeri, pisutácaalícué íicha mamáalàacata!
23461	MAT 9:13	Càmitacué péewáidawa cayába Dios itàacái ìwali. Pìacué péewáidacawa càinácaalí íimáaná yái tàacáisi profeta itànèericaté Dios inùmalìcuíse. Dios íimacaté: ‘Ewitacué pinúacáaníta madécaná pipìrawa iyúwa sacrificio pìacaténácué nucàaluíniná, càicáaníta caná iwèni meedá nuicáca culto pimàníiricuéca càmicaalícáwa piicáca áibanái wenàiwica ipualé, piyúudàacaténácué nía’, íimaca yái Diosca. Iná cayábaca nàwacáidáyacacawa nùatalé níái cabáyawanéeyéica, nuicácaténá napualé. Càmicáiná nùanàa numáidacaténá wenàiwica íináidéeyéica mabáyawanáca, néese nudéca nùanàaca numáidacaténá wenàiwica yáaliéyéiwa cabáyawanáca nawènúadáanápiná náiwitáisewa nabáyawaná íichawa —‍íimaca yái Jesúsca.
23506	MAT 10:20	Càmicáinácué pía yái cài icàlidéeripinácani, néese Espíritu Santo Wáaniri Dios ibànuèrica imàacapinácué pitàaníca Dios inùmalìcuíse.
23528	MAT 10:42	Cawinácaalí imàníirica cayábéeri nuéwáidacalénái càmíiyéi cachàini irí, nùasunáicáiná nía, Dios yàapiná irí cawèníiri iyúudàacáiná níái yeebáidéeyéica nutàacái. Ewita yáalimácáaníta yàaca nàiraca meedá casalíníiri úni, càicáaníta Dios yàapiná irí cawèníiri iyúudàacáiná nùasunái”, íimaca walí yái Jesúsca.
23542	MAT 11:14	Cawàwanátacué píalimá peebáidaca yái tàacáisica: Juan el Bautista, yácata profeta Elías nacáiri, yái iwàwacutéericaté yàanàaca ipíchawáise israelita icuèrinápiná yàanàaca.
23549	MAT 11:21	“¡Máinícué piùwichàapinácawa, píacué israelitaca ìyéeyéica Corazín ìyacàlená irìcu, Betsaida ìyacàlená irìcu nacái! Ewitacué piicácáaníta numànica pèewibàa madécaná yái càmíirica wenàiwica idé imànica, càicáanítacué càmita piwènúada píiwitáisewa pibáyawaná íichawa. Piyúunáidacuéca máiníiyéica cayábaca pía náicha níara càmíiyéica israelitami ìyéeyéicaté Tiro ìyacàlená irìcu, Sidón ìyacàlená irìcu nacái, ìyéeyéica méetàuculé Israel yàasu cáli íicha. Quéwa càmitaté máiní báawaca nía píichacué. Càmitaté naicá áiba imànica nèewibàa càide iyúwa numàníiná pèewibàa. Quéwa naicácaalíté càiritá, yá nawènúadacaté náiwitáisewatá caquialéta Dios irípinátá, càmicáináté máiní báawéeyéica nía iyúwacué pía, yá nacái nàwalicaté nabàlesíamiwa báawéeri iicácanáwatá, napusúa nacái nàwalíisewa catáli náasáidacaténáté achúmaca nawàwa nabáyawaná ìwaliwatá.
23551	MAT 11:23	Píacué nacái Capernaum ìyacàlená mìnanáica, piyúunáidacuéca máinípiná cáimiétacanáca pía, càide iyúwa Dios ìyáaná chènuniré. ¡Càmíirita! ¡Néese Dios yúucapinácué píawa irìculé yáara utàwi máiníiri depuíwaca, máinícatalé depuíwaca náicha canánama! Ewitacué piicácáaníta numànica pèewibàa madécaná yái càmíirica wenàiwica idé imànica, càicáanítacué càmita piwènúada píiwitáisewa pibáyawaná íichacuéwa. Piyúunáidacuéca máiníiyéica cayábaca pía náicha níara càmíiyéica israelita ìyéeyéicaté Sodoma ìyacàlená irìcu. Quéwa càmitaté máiní báawa nía píichacué. Càmitaté naicá áiba imànica nèewibàa càide iyúwa numàníiná pèewibàacué. Quéwa naicácaalíté càiritá, yá nawènúadacaté náiwitáisewatá caquialéta Dios irípinátá, càmitaté nacái Dios imáalàidaca níatá, yá nacái nàyacàlemi Sodoma ìyacaté mamáalàacatatá àta siùca nacáide, càmicáináté máiní báawéeyéi nía iyúwacué pía.
23562	MAT 12:4	David iwàlùacatéwa Dios yàasu manuíri capìima íimamisíiri irìculé, yái israelitanái isutácatáipiná Dios íicha. Yá iyáaca pan namàníiricaté Dios irí ofrenda piná sacerdotenái iyáapiná. Ewita Dios imàacacáaníta níawamita sacerdotenái iyáaca yái panca, càicáaníta càmitaté yùuwichàida David, nía nacái asìanái yèepuníiyéicatéwa yáapicha, máapicáináté nía, ínáté catúulécanáca Dios iicáca nía.
23565	MAT 12:7	Càmitacué péemìa càinácaalí íimáaná áiba tàacáisi profeta Oseas itànèericaté Dios inùmalìcuíse. Dios íimacaté: ‘Ewitacué pinúacáaníta madécaná pipìrawa iyúwa sacrificio pìacaténácué nucàaluíniná, càicáaníta caná iwèni meedá nuicáca yái culto pimàníiricuécasa nulí càmicaalícáwa piicáca áibanái ipualé, piyúudàacaténá nía’, íimaca yái Diosca. Báisícaalícué péemìacaté càinácaalí íimáaná yái tàacáisicatá, yá càmitacué picháawàa naináwaná ìwali báawéeri iyútá, níái nuéwáidacaléca càmíiyéica imàni ibáyawanáwa.
23576	MAT 12:18	“Yácata nùasu wenàiwica íibaidéerica nulípiná, nuedéerica íibaidáanápiná nulí. Yácata cáininéerica nuicáca, yácata casíimáirica nuicáca. Yá numàacapiná irí Espíritu Santo icùacaténá íiwitáise. Yá icàlidapiná nutàacái càmíiyéi israelita irí, náalíacaténáwa nuwàwaca nàyaca machacàníiri iyú.
23586	MAT 12:28	Núucaca demonio wenàiwica íicha Espíritu Santo íiwitáise iyú, íná nudéca núasáidacuéca pirí Dios icùaca abéechúanaméeyéi wenàiwica pèewibàa.
23587	MAT 12:29	“Núucaca demonio wenàiwica íicha nuíwitáise iyúwa, cachàinicáiná núa Satanás íicha. Péemìacué áiba comparación: Càide iyúwa cayéedéeri ìyáaná, càmita cayéedéeri yáalimá iwàlùacawa irìculé áiba cachàiníiri asìali icapèeca iyéedùacaténá íicha yàasu, càmicaalícáwa cayéedéeri idacùa íichawa yái cachàiníiri asìalica quéechacáwa. Iwàwacutá cayéedéeri imànica cài, yéewacaténá iyéedùaca cachàiníiri asìali yàasu. Càita nacái núalimá nudacùaca nuíchawa Satanás nuwasàacaténá íicha wenàiwica. Pidécuéca pitàaníca báawéeri iyú Espíritu Santo ìwali.
23589	MAT 12:31	“Iná péemìacué cayába. Dios imàacapiná iwàwawa íichéi macái íiwitáaná báawéerica wenàiwica imàníirica, itàaníirica nacái Dios ìwali báawéeri iyú, nawènúadacaalí náiwitáisewa nabáyawaná íichawa. Quéwa wenàiwica itàanícaalí báawéeri iyú Espíritu Santo ìwali, yá canácatáita Dios imàaca iwàwawa ibáyawaná íicha.
23590	MAT 12:32	Aibacaalí itàaní báawéeri iyú nùwali, núa asìali Dios néeséerica, néese iwènúadacaalí íiwitáisewa Dios irípiná àniwa, yásí Dios imàacaca iwàwawa ibáyawaná íicha. Quéwa itàanícaalí báawéeri iyú Espíritu Santo ìwali, néese càmita quirínama Dios imàaca iwàwawa ibáyawaná íicha chái èeri irìcu, càmita nacái wàlisàipiná èeri irìcu”, íimaca yái Jesúsca.
23621	MAT 13:13	Iná nuéwáidacáita nía comparación iyú, níacáiná éwita naicácáaníta numànica yái càmíirica wenàiwica idé imànica, càicáaníta càmita nawàwa náalíacawa nùwali, cawinácaalí núa. Ewita néemìacáaníta nutàacái nàuwi iyúwa, càicáaníta càmita nawàwa néemìaca càinácaalí íimáaná yái nutàacáica.
23622	MAT 13:14	Iná nàyaca càide iyúwaté profeta Isaías icàlidáaná tàacáisi Dios inùmalìcuíse. Dios íimacaté israelitanái irí: ‘Ewitacué péemìacáaníta mamáalàacata piùwi iyúwa, càicáanítacué canácatáita píalíapinácuéwa càinácaalí íimáaná. Ewitacué piicácáaníta madécaná wawàsi pituí iyúwa, càicáanítacué canácatáita píalíapináwa càinácaalí íimáaná yái piiquéericuéca’, íimaca yái Diosca.
23640	MAT 13:32	Ewita achúméeríinacáaníta yái mostaza íimica, càicáaníta idécanáami idàwinàacawa, yá manuícani macái bànacalé íicha, yá idàwinàacawa manuícani iyúwa àicusíwa. Iná yéewa màsibèe nàanàaca namànica namùlubèwa mostaza yéetaná yàana íinata”, íimaca yái Jesúsca.
23755	MAT 16:14	Yá wáimaca irí: —‍Abénaméeyéi íimaca pìwali Juan el Bautistamicasa pía, náimacáiná Juan idécasa icáucàacawa. Aibanái íimaca profeta Elíascasa pía, yèepuèricasa yàanàaca àniwa, yái profeta Dios íiméericaté ìwali ibànùanápináté àniwani. Aibanái íimaca profeta Jeremíascasa pía, imichèericasawa yéetácáisi íicha, càmicaalí nacái, náimaca áiba profetaca pía nacái, itàaníiricaté Dios inùmalìcuíse bàaluité —‍wáimaca.
23767	MAT 16:26	Ewita wenàiwica yeedácaalí iríwa macáita chái èeri yàasu cawèníirica, quéwa yúuca íichawa icáucawa càmíiri imáalàawa càmicáiná yeebáida nutàacái, yá canéerica iwèni meedá iríni, macáita yái cawèníirica yeedéerimica iríwa. Canácáiná áiba wawàsi wenàiwica yáaliméeri yàaca yeedácaténá iríwa icáucawa càmíiri imáalàawa, idécanáami yúucaca íichawani.
23772	MAT 17:3	Yáta níái máisiba wéenáca ìyéeyéica néré naicáca profeta Moisés, profeta Elías nacái natàaníca Jesús yáapicha.
23773	MAT 17:4	Néese Pedro íimaca Jesús irí: —‍Wáiwacali, ¡cayábéeriquéi wàyáanáca chái! Piwàwacaalí, yásí numànica máisiba capìi yáana wawàwalíinápinácué pía, abéeri pirípiná, áiba nacái Moisés irípiná, áiba nacái Elías irípiná —‍íimaca yái Pedroca.
23779	MAT 17:10	Néese Jesús yéewáidacalénái máisiba nasutáca néemìawani. Náimaca irí: —‍Níara yéewáidéeyéica wenàiwica templo irìcu náimaca iwàwacutáanása profeta Elías yèepùa yàanàaca quéechacáwa aléi èeri irìculé àniwa ipíchawáise israelita icuèrinápiná yàanàaca, yái wacuèrináca Dios ibànuèripináca walí. ¿Cáná yéewa cài náimaca, níái yéewáidéeyéica wenàiwica templo irìcu? —‍náimaca.
23780	MAT 17:11	Néese Jesús icàlidaca nalí Juan el Bautistami iináwaná ìwali: —‍Báisíta, iwàwacutácaté profeta Elías nacáiri yàanàaca quéechatécáwa. Yá iwènúadaca wenàiwicanái íiwitáise Dios irípiná àniwa, yéewanápiná néemìaca itàacái yái israelita icuèrinápináca Dios ibànuèrica nalí.
23781	MAT 17:12	Quéwa núumacué pirí abéeri profeta Elías nacáirimi idéca yàanàaca, yái Juan el Bautistamica, quéwa càmitaté náalía ìwali Elías nacáiricaténi. Yáté namànica irí báawéeri càide iyúwaté nawàwáaná. Càita nacái núa, asìali Dios néeséerica, nùuwichàapinácawa namànicaalípiná nulí báawéeri —‍íimaca yái Jesúsca.
23962	MAT 22:21	Yá náimaca irí: —‍Emperador íipidenáquéi ichanàawa ìwali, yéenáiwaná nacái ichanàawa ìwali, yáara romano íiwacaliná, icuèrica macái èeri mìnanái —‍náimaca. Iná Jesús íimaca nalí: —‍Pipáyaidacué píichawa emperador plata iyú càide iyúwa ichùulìanácué pipáyaidacani. Pimànicué nacái càide iyúwa Dios iwàwáanácué pimànica —‍íimaca yái Jesúsca.
23984	MAT 22:43	Néese Jesús íimaca nalí: —‍Báisíta rey David itaquérinámicani yái Mesíasca. Quéwa rey Davidcaté íimaca áiba wawàsi nacái Mesías ìwali, yái israelita icuèrinápináca. David icàlidacaté Espíritu Santo inùmalìcuíseni, yá David íimacaté Mesías ìwali ‘Nuíwacali’. Càité David íimaca:
24156	MAT 26:33	Néese Pedro íimaca irí: —‍Ewita macáita áibanái iwènúadacaalí píicha íiwitáisewa, càicáaníta càmita cài numànica —‍íimaca yái Pedroca.
24158	MAT 26:35	Quéwa Pedro íimaca: —‍Ewita iwàwacutácaalí nacái nuétácawa píapichawa, càicáaníta càmitanica nucàlida nuchìwawa càmíináca núalíawa pìwali —‍íimaca yái Pedroca. Yá macáita wía Jesús yéewáidacaléca cài wáimaca nacái Jesús irí.
24244	MAT 27:46	Yásí horaquéi a las tres Jesús imáidaca cachàiníiri iyú itàacái iyúwa. Yá íimaca Dios irí: “Elí, Elí, ¿lema sabactani?”, íimaca yái Jesúsca. (Yái tàacáisi íimáanáca: “Nucuèriná Dios, Nucuèriná Dios, ¿cánásica pimàaca núa abéerita?” cài íimáanáca.)
24245	MAT 27:47	Abénaméeyéi néená níái ibàluèyéicawa néré néemìacáináni, yá náimaca nalíwáaca: —‍Yái asìali imáidaca ìyaca profeta Elías —‍náimaca.
24247	MAT 27:49	Aibanáita quéwa yáapichéeyéi náimaca irí: —‍Tàacáwa, wacùacuécani waicáwa Elías yàanàacaalí yeedácani cruz íicha —‍náimaca naicáaníca Jesús iquíniná.
24283	MAT 28:19	Pìacuéwa macái cáli íinatalé, péewáidacué macái wenàiwicanái neebáidáanápiná nutàacái. Pibautizácué nacái cawinácaalí yeebáidéeyéica Wáaniri Dios, núa nacái yái Dios Iirica, Espíritu Santo nacái.
24292	MRK 1:8	Nudéca nubautizácuéca pía úni yáaculé, yáta quéwa ibànuèripinácué pirí Espíritu Santo ibautizácaténácué píiwitáise Espíritu Santo ichàini iyú”, íimaca nalí yái Juanca.
24294	MRK 1:10	Idécanáami Jesús imichàacawa úni yáacuíse, yáta iicáca capìraléeri cáli yàacùacawa. Yá iicáca Espíritu Santo iricùacawa ìwali càiride iyúwa unùcu iricùanáwa.
24296	MRK 1:12	Yáta Espíritu Santo itéca Jesús manacúali yùuculé càináwàiri.
24384	MRK 3:27	“Nudé quéwa núucaca demonio wenàiwica íicha nuíwitáise iyúwa, cachàinicáiná núa Satanás íicha. Péemìacué comparación: Càide iyúwa cayéedéeri imàníiná, càmita cayéedéeri yáalimá iwàlùacawa irìculé áiba cachàiníiri asìali icapèeca iyéedùacaténá íicha yàasu, càmicaalícáwa cayéedéeri idacùaca íichawa yái cachàiníiri asìalica quéechacáwa. Iwàwacutá cayéedéeri cài imànica, yéewacaténá iyéedùaca cachàiníiri asìali yàasu. Càita nacái núalimá nudacùaca nuíchawa Satanás nuwasàacaténá wenàiwica Satanás íicha. Pidécuéca pitàaníca báawéeri iyú Espíritu Santo ìwali.
24386	MRK 3:29	Quéwa wenàiwica itàanícaalí báawéeri iyú Espíritu Santo ìwali, yá canácatáita Dios imàaca iwàwawa ibáyawaná íicha, néese cabáyawanáca càiripinátani èeri càmíiri imáalàawa”, íimaca yái Jesúsca.
24404	MRK 4:12	Iná éwita naicácáaníta yái numàníirica, càicáaníta càmita náalíawa ìwali càinácaalí íimáaná. Ewita néemìacáaníta nutàacái, càicáaníta càmita náalíawa néemìaca càinácaalí íimáaná. Iná càmita nawènúada náiwitáisewa Dios irípiná yéewanápiná Dios imàacaca iwàwawa nabáyawaná íicha”, íimaca yái Jesúsca.
24419	MRK 4:27	Idécanáami ibànaca ibànacalewa, yá yàacawa icapèe néréwa iimácaténá. Eeri imanùbaca icawàacawa. Catá imanùbaca iimáca. Canácata imàníiri ituínási irí, quéwa yái ituínási ibacácawa, néese bànacalé idàwinàacawa cayába, éwita asìali càmicáaníta yáalíawa càinácaalí iyú ibànacale idàwinàanáwa.
24424	MRK 4:32	Ewita achúméeríinacáanítani yái mostaza íimica, càicáaníta idécanáami nabànacani, yásí idàwinàacawa manuíripiná náicha canánama bànacaléca. Idènìaca yàanawa manuínaméeyéi, yásí màsibèe náalimá namànica namùlubèwa catámàacatalé”, íimaca yái Jesúsca.
24437	MRK 5:4	Ewitaté yàcalé mìnanái nadacùacáanítani madécaná yàawiría, yàabàli, icáapi nacái cadena iyú, càicáaníta macái èerita imàdáidacaté íichawa cadena, yá nacái iwaaléminamata imànica cadena. Iná canácata yáaliméeri idacùacani, canásíwata.
24459	MRK 5:26	Uuwichàacatéwa báawanama idècunitàacá manùba cadèpìacáiyéi idèpìaca úa. Ewitaté úucacáaníta ùasu platawa macáita upáyaidacaténá cadèpìacáiyéi, càicáaníta càmita cayába úa, mamáalàacata quéwanáta cáuláicaca yáwanái úa.
24491	MRK 6:15	Aibanái íimaca Jesús ìwali: —‍Yácata profeta Elías yàanèerica àniwa —‍náimaca. Aibanái íima: —‍Yácata áiba profeta càiride iyúwaté profetanáimi wapíchaléeyéimi —‍náimaca.
24495	MRK 6:19	Iná báawacaté Herodías uicáca Juan, yá uwàwacaté unúacani, quéwa càmita úalimá unúacani, cáalucáiná rey Herodes iicáca Juan, yáalíacáináwa cayábéericani, yái Juanca, mabáyawanéeri nacái. Iná Herodes icùaca Juan ipíchaná Herodes yàacawéetúa Herodías inúacani. Ewita rey Herodes càmicáaníta yáalíawa càinácaalí iwàwacutáaná imànica macái èerita idécanáamité yéemìaca Juan icàlidaca irí Dios itàacái, càicáaníta casíimáica rey Herodes yéemìaca Juan itàacái.
24513	MRK 6:37	Quéwa Jesús íimaca nalí: —‍Píatacué yàa nayáapiná —‍íimaca nalí. Néese yéewáidacalénái íimaca irí: —‍¿Càmita píalíawa canáca walí doscientos namanùbaca denario ocho quéeri iwènicatái? Ewita wadènìacaalí yáara platatá, càicáaníta càmita wáalimá wawènìaca cayába pan wèeripináca nayáapinátá, níái manùbéeyéi wenàiwicaca —‍náimaca.
24566	MRK 7:34	Néese Jesús iicáidaca chènuniré, yá yeedáca icalésawa. Yá íimaca asìali irí: “¡Efata!” (íimáanáca hebreo itàacái iyú: “¡Yàacùacawéi piùwica!” íimáanáca.)
24597	MRK 8:28	Yá náimaca irí: —‍Abénaméeyéi íimaca pìwali Juan el Bautistamicasa pía, náimacáiná Juanmi idécasa icáucàacawa. Aibanái íimaca profeta Elíascasa pía, yèepuèricasa yàanàaca àniwa, yái profeta Dios íiméericaté ìwali ibànùanápináté àniwani. Aibanái àniwa náimaca pìwali áiba profetanái yéenácasa pía, níái icàlidéeyéicaté tàacáisi bàaluité Dios inùmalìcuíse —‍náimaca.
24605	MRK 8:36	Ewita wenàiwica yeedácaalí iríwa macáita chái èeri yàasu cawèníirica, quéwa yúuca íichawa icáucawa càmíiri imáalàawa càmicáiná yeebáida nutàacái, yá canéerica iwèni meedá iríni, macáita yái cawèníirica yeedéerimica iríwa.
24611	MRK 9:4	Naicáca nacái pucháiba profetanái ìyéeyéicaté bàaluité, yái Elías, Moisés nacái, itàaníiyéica ìyaca Jesús yáapicha.
24612	MRK 9:5	Néese Pedro íimaca Jesús irí: —‍Wáiwacali, ¡máiní cayábéeriquéi wàyáanáca chái! Siùcade wamànica máisiba capìi yáana wawàwalíinápinácué pía, abéeri pìasupiná, áiba nacái Moisés irípiná, áiba nacái Elías irípiná —‍íimaca yái Pedroca.
24618	MRK 9:11	Néese nasutáca néemìawa Jesús: —‍Níara yéewáidéeyéica wenàiwica templo irìcu náimaca iwàwacutáanása profeta Elías yèepùa yàanàaca quéechacáwa aléi èeri irìculé àniwa ipíchawáise israelita icuèrinápiná yàanàaca, yái wacuèrináca Dios ibànuèripináca walí. ¿Cáná yéewa cài náimaca, níái yéewáidéeyéica wenàiwica templo irìcu? —‍náimaca.
24619	MRK 9:12	Néese Jesús icàlidaca nalí Juan el Bautistami ìwali: —‍Báisíta, iwàwacutáca profeta Elías nacáiri yàanàaca quéechacáwa. Yá iwènúadaca wenàiwicanái íiwitáise Dios irípiná àniwa, yéewanápiná néemìaca itàacái yái israelita icuèrinápináca Dios ibànuèrica nalí. Aiba wawàsi nacái israelita icuèrinápiná ìwali, iwàwacutácué píináidacawa ìwali yái tàacáisi profetanái itànèericaté nuináwaná ìwali, núa asìali Dios néeséerica. Natànàacaté tàacáisi nuináwaná ìwali píalíacaténácuéwa iwàwacutáanápiná nùuwichàacawa manuísíwata, israelitanái nacái caná nuwèni naicáanápiná núa, báawapiná nacái naicáca núa.
24620	MRK 9:13	Quéwa núumacué pirí, abéeri profeta Elías nacáirimi idéca yàanàaca, yái Juan el Bautistamica. Yá namànicaté irí báawéeri iyúwaté nawàwáaná, càide iyúwaté profetanái itànàanáté tàacáisi iináwaná ìwali càinácaalíté ìyáanápiná —‍íimaca yái Jesúsca.
24686	MRK 10:29	Jesús íimaca nalí: —‍Péemìacué cayába, píacué nuéwáidacaléca yeebáidéeyéica nutàacái. Numáidacué abénaméeyéi péená nàanápináwa nacapèe íichawa nacàlidacaténá yái cayábéeri tàacáisica èeri mìnanái irí. Aibanái péenácué nacái nàapinácawa néenánái íichawa, càmicaalí nacái náatúa íichawa, càmicaalí nacái néenibenái béeyéi íichawa, càmicaalí nacái náaniri íichawa, càmicaalí nacái nabànacale yàaluná íichawa, neebáidacáiná nutàacái, nacàlidacaténá nacái yái tàacáisi cayábéerica. Quéwa Dios yàapinácué pirí chái èeri irìcu cien imanùbaca yàawiríapiná àniwa picapèepinácué, manùbéeyéi nacái wenàiwica ìyéeyéipinácué pirí càide iyúwa péenánái, píatúanái nacái, péenibe nacái, pidènìapinácué nacái pibànacale yàaluná nacái. Ewita áibanái yùuwichàidacaalícué píawa chái èeri irìcu, peebáidacáinácué nutàacái, càicáaníta áiba èeriwa pìyapinácué càiripináta èeri imáalàacanáamiwa.
24758	MRK 12:16	Yá natéca iríni. Néese Jesús íimaca nalí: —‍¿Cawiná yéenáiwaná ichanàawa, cawiná nacái íipidená ichanàawa moneda ìwali? —‍íimaca yái Jesúsca. Náimaca irí: —‍Emperador íipidenáquéi ichanàawa, yéenáiwaná nacái ichanàawa ìwali, yái romano íiwacalináca, icuèrica macái èeri mìnanái —‍náimaca.
24778	MRK 12:36	Espíritu Santo imàacacaté David itànàaca yái tàacáisica: ‘Nucuèriná Dios íimacaté Nuíwacali irí: Píawinawa nuéwápuwáise picùacaténá núapicha macáita, idècunitàacá numawènìadaca píicha macái piùwidenáiwa, íimaca yái Diosca’, càité íimaca yái Davidca.
24797	MRK 13:11	Néenialípiná náibàapinácué píawa nacháawàacaténácué pía náiwacanánái iríwa, quéwa picácué achúma píináidacawa piwàwawa ìwali càinácaalí iyú píalimá picàlidaca nalí nutàacái. Pibàlùapinácué náipunita, yá picàlidacué nalí càinácaalí tàacáisi Dios ichùulièripinácuéca picàlidaca nalí, càmicáinácué picàlidapiná nalí pìasu tàacáisiwa meedá, néese picàlidapinácué nalí nutàacái Espíritu Santo imàaquéeripinácuéca píalíacawa.
24852	MRK 14:29	Néese Pedro íimaca irí: —‍Ewita macáita áibanái iwènúadacaalí píicha íiwitáisewa, càicáaníta càmita numànipiná cài —‍íimaca yái Pedroca.
24854	MRK 14:31	Quéwa Pedro íimaca irí cachàiníiri iyú mamáalàacata: —‍Ewita iwàwacutácaalí nacái nuétácawa píapichawa, càicáaníta càmita nucàlida nuchìwawa càmíinása núalía pìwali —‍íimaca yái Pedroca. Yá macáita níái áibanái cài náimaca nacái Jesús irí.
24929	MRK 15:34	Yá horaquéi a las tresta, táicaca yàacawa, yá Jesús imáidaca cachàiníiri iyú itàacái iyúwa. Yá íimaca Dios irí: “Eloi, Eloi, ¿lema sabactani?” íimaca yái Jesúsca. (Yái tàacáisi íimáanáca: “Nucuèriná Dios, Nucuèriná Dios, ¿cánásica pimàaca núa abéerita?” cài íimáanáca.)
24930	MRK 15:35	Abénaméeyéi ibàluèyéiwa néré néemìaca isàna. Yá náimaca nalíwáaca, naicáaníca Jesús iquíniná: —‍Péemìacué, imáidaca ìyaca profeta Elías —‍náimaca naicáaníca iquíniná.
24931	MRK 15:36	Iná abéerita néená ipìaca íisapiadaca esponja wáluma nacáiri uva ituní iyú càaméeri ìiracaná. Yá idacùaca esponja sitùa ipùatalìcu, yái wáluma nacáiri isàbéerica. Néese imichàidacani mawiénita Jesús inùma irí, yéewacaténá Jesús ibèrùacani. Néese yái asìalica íimaca yáapichéeyéi iríwa: —‍Wacùacué waicáwa Elíasmi yàanàacaalí yeedácaténáni cruz íicha —‍íimaca, iicáaníca Jesús iquíniná.
24967	LUK 1:5	Bàaluité rey Herodes icùacaalíté Judea yàasu cáli, néenialí ìyacaté sacerdote íipidenéeri Zacarías, abéeri Abías itaquénáinámi yéená, Aarón itaquérinámi nacái. Sacerdotenáica níái Abías itaquénáinámica íibaidéeyéicaté Dios irípiná templo irìcu. Zacarías yàacawéetúa uípidená Elisabet, abéechúa Aarón itaquétúanámica nacái úa.
24968	LUK 1:6	Zacarías, Elisabet nacái nàyacaté machacàníiri iyú càide iyúwa Dios iwàwáaná, namàni nacái macáita càide iyúwaté Dios ichùulìaná israelitanái imànica, íná canácata yáaliméeri icháawàaca naináwaná ìwali.
24969	LUK 1:7	Quéwa méenibeca nía càmicáiná yéewa quéenibeca Elisabet. Máiní nacái béeyéica nía.
24975	LUK 1:13	Quéwa ángel íimaca irí: —‍Picá cáalu pía nuícha, Zacarías, Dioscáiná idéca yéemìaca pisutáaná íicha. Pìacawéetúa Elisabet quéenibéechúapiná piríwa abéeri sùmàiwa; pimàni íipidená Juan.
24976	LUK 1:14	Imusúacaalípiná iicá èeriwa, yá máiní casíimáica piwàwa, cayábasíwata piicácani. Casíimáipiná nacái nawàwa áibanáica madécaná, máinícáiná cachàiníirica pìiri íiwitáise Dios ìwali. Càmíiripináta ìira ipuíri, uva ituní nacái, canásíwata. Espíritu Santo icùapiná íiwitáise càiripináta, icùapiná íiwitáise nacái ipíchawáise imusúaca iicá èeri.
24979	LUK 1:17	Yái pìirica Juanca icàlidapiná nalíwa Wáiwacali iináwaná ìwali ipíchawáise Wáiwacali yàanàaca. Máiní cachàiníiri íiwitáise yái pìirica, càide iyúwaté profeta Elías bàaluité. Iwènúadapiná nasèenái íiwitáise cáininácaténá naicáca néenibewa. Iwènúadapiná nacái náiwitáise, níái càmíiyéica yeebáida Dios itàacái, náalíacaténáwa càinácaalí iwàwacutáaná namànica nàyacaténá càide iyúwa Dios iwàwáaná. Càita pìiri iwènúadapiná wenàiwicanái íiwitáise yéewacaténá neebáidaca Wáiwacali itàacái yàanàacaalípiná nàatalé —‍íimaca yái ángelca.
24986	LUK 1:24	Néesecáwa yàacawéetúa Elisabet udéerìcuca sùmài. Yá cinco quéeri càmíichúata imusúawa icapèe irìcuísewa. Uumaca uínáidacawa ulíwa:
24988	LUK 1:26	Elisabet udènìacaté seis quéeri udéerìcúuná, yáté Dios ibànùaca ángel íipidenéeri Gabriel yàanápináwa Nazaret ìyacàlená néré, ìyéerica Galilea yàasu cáli íinata.
24997	LUK 1:35	Yá ángel íimaca ulí: —‍Espíritu Santo yàanàapiná pìataléwa. Dios chènuníiséeri íiwitáise iyamáapinácawa piwicáulé iyúwa acalèe. Iná yéewa yái sùmài pimusúadéeripináca iicá èeri íipidená Mabáyawanéeri. Iipidená nacái Dios Iiri.
24998	LUK 1:36	Ua nacái péenásàatúaná íipidenéechúaca Elisabet udènìapiná uìriwa, éwita máinícáaníta béeruca úa. Uái nacàlidéechúacaté ìwali càmíichúasa yáalimá quéenibeca, úata udéca udéerìcuca sùmài seis quéeri siùcade udécadénáami udéerìcuca.
25001	LUK 1:39	Néenialíté María ùacàatécatawa áiba yàcalé néré ìyéerica Judea yàasu cáli dúlinaméeri íinata. Zacarías, Elisabet nacái nàyacaté néré.
25002	LUK 1:40	Yá María uwàlùacawa nacapèe irìculé, níái Zacaríasnáica. Yá utàidaca Elisabet.
25003	LUK 1:41	Elisabet uémìacanacáita María itàidaca úa, yá mùlimùlicani yái sùmài achúméeríinaca Elisabet idéerìcuírica. Yá Espíritu Santo icùaca Elisabet íiwitáise.
25004	LUK 1:42	Néese Elisabet úumaca cachàiníiri iyú María irí Espíritu Santo inùmalìcuíse: —‍¡Dios idéca imànica pirí cayábéeri áibanái inanái íicha canánama! ¡Idéca nacái imànica cayábéeri pìiri irí!
25007	LUK 1:45	¡Dios imàacaca casíimáica piwàwa peebáidacáináté imàníinápiná pirí cayábéeri càide iyúwa íimáaná pirí! —‍úumaca úái Elisabetca.
25018	LUK 1:56	María iyamáacawa Elisabet yáapicha máisiba quéeri, néese máisiba quéeri idénáami, yá María uèpùacawa ucapèe néréwa.
25019	LUK 1:57	Néeseté yàanàaca Elisabet yéenáiwaná umusúadáanápiná iicá èeri, yá umusúadaca uìriwa.
25029	LUK 1:67	Néeseté Espíritu Santo icùaca Zacarías íiwitáise, yái sùmài yáanirica. Yá Zacarías icàlidaca tàacáisi Dios inùmalìcuíse. Yá íimaca: