23215	MAT 1:2	Abraham ìiri íipidenáté Isaac. Isaac ìiri íipidenáté Jacob. Jacob ìiri íipidenáté Judá. Judá, nía nacái yéenánái once namanùbaca, níacata israelitanái yàawirináimi.
23218	MAT 1:5	Salmón ìiri íipidenáté Booz. Booz yáatúa uípidenáté Rahab. Booz ìiri íipidenáté Obed. Obed yáatúa uípidenáté Rut. Obed ìiri íipidenáté Isaí.
23219	MAT 1:6	Isaí ìiri íipidenáté rey David. Rey David ìiri íipidenáté Salomón. Salomón yáatúa, úacata Urías yàacawéetúami quéechatécáwa.
23230	MAT 1:17	Iná waputàaca catorce namanùbaca Abraham itaquénáinámi ìyéeyéicaté Abraham yàasu èeri idénáami, idènièyéicaté nacái yéenibewa àta rey David imusúacatalétaté iicá èeri. Néese rey David idénáami, nàyacaté catorce namanùbaca David itaquénáinámi ìyéeyéicaté David yàasu èeri idénáami, idènièyéicaté nacái yéenibewa àta Babilonia yàasu cáli néeséeyéi natécatalétaté israelitanái presoíri iyú Babilonia néré. Néeseté idécanáamité israelitanái nàyaca presoíri iyú Babilonia yàasu cáli íinata, néese Mesías yàawirináimi catorce namanùbaca nàyacaté, nadènìacaté nacái néenibewa àta Mesías imusúacatalétaté iicá èeri, yái wacuèrinásàiri íipidenéerica Jesucristo.
23232	MAT 1:19	Néese José, cayábéerica íiwitáise, càmitaté iwàwa ibáiniadaca úa áibanái yàacuésemi. Iná íináidacawa imàacáanápiná íichawa úa ibàacanéeri iyú càmicáiná ìiri yái udéerìcuírica. Càmitaté José iwàwa icháawàaca uináwaná ìwali ùyacàle mìnanái irí ipíchanáté nanúaca úa.
23234	MAT 1:21	Sùmàiquéera yái imusuéripinácawa María íicha. Pimàni íipidená Jesús. Iipidenápiná cài yácáiná iwènúadapiná yàasu wenàiwicanái íiwitáisewa nabáyawaná íichawa, ipíchaná Dios yùuwichàidaca nía nabáyawaná ìwalíisewa”, íimaca yái ángelca.
23236	MAT 1:23	Bàaluitécáiná Dios yàasu profeta íimacaté nalí Dios inùmalìcuíse: “Abéechúa mànacàu càmíichúacáwaca iimá asìali yáapicha, udéerìcupinácawa. Imusúapinácawa uícha abéeri sùmài, namàníiripiná íipidená Emanuel”, íimacaté yái profetaca. (Yái íipidená Emanuel íimáanáca: “Dioscata wáapicha”).
23240	MAT 2:2	Nasutáca néemìawa Jerusalén ìyacàlená mìnanái: —‍¿Alénásica judío icuèrinápiná siùquéerica tàacáwa imusúaca iicá èeri? Wáalíacawa idéca asáicani waicácáináté áiba dùlupùtaca íimáanáca idéca imusúaca iicá èeri, yái picuèrinápinácuéca, píacué judíoca. Iná wadéca wàanàaca wàacaténá icàaluíniná —‍náimaca.
23244	MAT 2:6	‘Pía, Belén ìyacàlenáca, Judea yàasu cáli íinatéeri ìyaca, caináwanáca pía áiba yàcalé íicha canánama ìyéeyéica Judea yàasu cáli íinata, yácáiná Nacuèriná imusúapinácawa Belén ìyacàlená irìcu icuèripiná nùasu wenàiwica, níái Israel itaquénáinámica’, càité itànàaca tàacáisi yái profetaca Dios inùmalìcuíse —‍náimaca.
23245	MAT 2:7	Néese Herodes imáidaca cáalíacáiyéi ibàacanéeri iyú áibanái íicha. Imáida isutáca yéemìawa nía yáalíacaténáwa cayába càinácaalíté èeri idàbacaté naicáca úái dùlupùtaca uchanàacawa.
23247	MAT 2:9	Idécanáami néemìaca Herodes itàacái, yá nàacawa íicha níái cáalíacáiyéica. Yá néese, dùlupùta yàacawa napíchalépináta, úái dùlupùta naiquéechúacaté nàyacaalíté nàasu cáli néesewa. Yá uchanàacawa yàcalé iwicáu yái sùmài ìyacatáica.
23250	MAT 2:12	Néese Dios yàalàaca nía náamacani irìcuísewa ipíchaná nèepùacawa Herodes yàatanabàa. Ináté nèepùacawa áiba àyapu irìcubàata Herodes íicha nàasu cáli nérépináwa.
23253	MAT 2:15	Nàyacaté néré àta Herodes yéetácatalétatéwa. Ináté macáita ichàbacawa càide iyúwaté Dios yàasu profeta icàlidáanáté tàacáisi Dios inùmalìcuíse: “Numáidaca Nuìriwa yàacaténáwa Egipto yàasu cáli íicha”, íimacaté yái Diosca.
23254	MAT 2:16	Néeseté Herodes yáalíacawa naináwaná ìwali níái cáalíacáiyéica càmitaté neebáida itàacái, yá calúaca báawanamani yái Herodesca. Iná Herodes ibànùaca yàasu úwináiwa nanúacaténá macái sùmanái asìanái Belén ìyacàlená irìcuíyéica, áiba yàcalé nacái ìyéeyéica mawiénibàa Belén irí. Nanúacaté macái sùmanái asìanái idènièyéica àta pucháiba camuí, níacáináté cáalíacáiyéica nacàlidacaté Herodes iríni nadàbacaté naicáca dùlupùta pucháiba camuí ipíchawáiseté nàanàaca Jerusalén ìyacàlená néré.
23258	MAT 2:20	“Pimichàawa, pité yái sùmàica yáatúa yáapichawa, pèepùawa Israel itaquénáinámi yàasu cáli nérépiná. Nadéca néetácawa níara iwàwéeyéicaté inúacani”, íimaca yái ángelca.
23259	MAT 2:21	Yá néeseca José imichàacatéwa, itécani yái sùmàica yáatúa yáapichawa Israel yàasu cáli nérépiná.
23264	MAT 3:3	Yái Juan el Bautista, yácata yái asìalica profeta Isaías itànèericaté tàacáisi iináwaná ìwali Dios inùmalìcuíse. Isaías itànàacaté yái tàacáisica: “Abéeri asìali icàlidapiná nalíwani cachàiníiri iyú manacúali yùucubàa càináwàiri. Càipiná íimaca nalí: ‘Càide iyúwa wenàiwicanái ichùnìacaalí àyapu Náiwacali irípináwa, càitacué nacái iwàwacutácué pichùnìaca píiwitáisewa Wacuèriná Dios irípiná, pitàidacaténácué cayábéeri iyúni. Pichùnìacué píiwitáisewa yéewacaténá idàbaca yéewáidacuéca pìyaca machacàníiri iyú càide iyúwa iwàwáaná’, càipiná íimaca”, càité itànàaca tàacáisi yái profeta Isaíasca.
23265	MAT 3:4	Yái Juan idènìacaté ibàlewa wáluma cáucuíri camello ichùna iwálumalená. Idacùacaté nacái ìwalìabàawa pìrái íimamimi. Iyáa nacái iyáacaléwa wirìichu nacáiyéi, mába ituní nacái Juan yàanèerica manacúali yùucubàa càináwàiri.
23268	MAT 3:7	Quéwa Juan iicáca manùbéeyéi fariseo, saduceo nacái manùba nàanàaca yàatalé ibautizácaténá nía, yá Juan yáalíacawa càmitaté nawènúada náiwitáisewa báawéeri íicha báisíiri iyú, íná Juan yàalàaca nía cachàiníiri iyú. Iima nalí: “¡Píacué, càiyéide iyúwa àapi iculále! Manuíri yùuwichàacáisi yàanàapiná mesúnamáita, yùuwichàidacaténá wenàiwicanái. Piyúunáidacuéca píalimáaná pichúuliacawa íicha, yái yùuwichàacáisica, pibautizácaalícáitawa, éwitacué càmicáaníta piwènúada píiwitáisewa báisíiri iyú pibáyawaná íichacuéwa. ¡Càmitacué nucàlida pirí càiri chìwái!
23269	MAT 3:8	Iwàwacutácué pìyaca machacàníiri iyú càide iyúwa Dios iwàwáaná, yéewanápiná macái wenàiwica naicáca amaléeri iyú piwènúadacuéca píiwitáisewa báisíiri iyú Dios irípiná.
23276	MAT 3:15	Quéwa Jesús íimaca irí: —‍Siùcade iwàwacutáca pibautizáca núa, cayábacáiná wamànica macáita càide iyúwa Dios ichùulìaná, yéewanápiná macáita náalíacawa nuebáidaca Dios itàacái —‍íimaca yái Jesúsca. Ináté Juan ibautizácani.
23281	MAT 4:3	Néese Satanás yàacawa Jesús yàatalé yáalimáidacaténá Jesús imàníinápiná ibáyawanáwa. Yá íimaca Jesús irí: —‍Dios Iiricáiná pía, yá pichùulìa níái íbaca nawènúanápináwa pan iyú piyáacaténáni —‍íimaca yái Satanásca.
23284	MAT 4:6	Néese Satanás yáalimáidaca Jesús imàníinápiná ibáyawanáwa. Satanás íimaca Jesús irí: —‍Dios Iiricáiná pía, pipisìawa templo íicha cáli íinatalépiná, yácáiná Dios yàasu profeta itànàacaté Dios itàacái piináwaná ìwali. Profeta íimacaté: ‘Dios ichùulìapináca yàasu ángelnáiwa nacùanápiná pía. Namichàidapiná nacái píawa nacáapi iyúwa ipíchaná pinúa píawawa íba iwéré’, càité profeta itànàaca Dios itàacái piináwaná ìwali —‍íimaca yái Satanásca.
23288	MAT 4:10	Jesús íimaca irí: —‍¡Càmíiri! Pìawa nuícha, Satanás. Càmita nùa picàaluíniná, yácáiná Dios itàacái profeta itànèericaté íimaca walí: ‘Iwàwacutá pìaca Picuèriná Dios icàaluínináwa. Iwàwacutá nacái pìaca abéerita Dios iyéininá’, càité itànàaca yái profetaca —‍íimaca yái Jesúsca.
23289	MAT 4:11	Ináté Satanás yàacawa Jesús íicha, yá abénaméeyéi ángelnái yàanàaca néré nayúudàacaténá Jesús.
23292	MAT 4:14	Jesús imànicaté cài yéewacaténá macáita ichàbacawa càide iyúwa profeta Isaías itànàanáté tàacáisi Jesús iináwaná ìwali. Isaías íimacaté Dios inùmalìcuíse:
23294	MAT 4:16	Píacué catéeyéica íiwitáise, càmíiyéica yáalía Dios ìwali, áiba yàanàapinácué pìatalé amalácaténácué imànica píiwitáise. Yéewáidapinácué pía, pìyacaténácué Dios icamaláná irìcu, píacué canéeyéica icáuca càmíiri imáalàawa, ìyéeyéica siùcade iyúwa yéetáními”, íimacaté yái Isaíasca.
23295	MAT 4:17	Néeseté Jesús idàbaca yéewáidaca nía. Iimaca nalí: “Piwènúadacué píiwitáisewa Dios irípiná, mesúnamáicáináta Dios icùapiná macáita”, íimaca yái Jesúsca.
23296	MAT 4:18	Néeseté Jesús yèepunícawa Galilea icalìsaniná icàinalená íinatabàa. Yá iicáca pucháiba asìanái. Ibèeri íipidená Simón, áibaalí íipidená Pedro nacái. Iméeréeri íipidená Andrés. Cubái inuérinánáica nía needácaténá nalíwa nàasu platawa. Náucaca nàacawa nàasu tarayawa nèepunícawa calìsáacubàa.
23299	MAT 4:21	Néese nàacawa àniwa calìsa idùlepiré, yá Jesús iicáca áibanái asìanái pucháiba: Ibèeri íipidená Santiago, iméeréeri íipidená Juan. Zebedeo yéenibeca nía. Nachùnìaca nàyaca nàasu chinchorrowa barca irìcu náaniri yáapichawa. Yá Jesús imáidaca nía, nàanápináwa yáapicha, iyúwa yéewáidacalénái.
23305	MAT 5:2	Yá idàbaca yéewáidaca nía. Iimaca nalí:
23317	MAT 5:14	“Péemìacué áiba comparación: Càicuéca píade iyúwa camalási chái èeri irìcu. Càide iyúwa camalási icànacaalí catéeri irìculé, càita nacáicué iwàwacutá picàlidaca yái báisíiri tàacáisica èeri mìnanái irí amalácaténá náiwitáise, níái catéeyéica íiwitáise, càmíiyéica yáalía Dios ìwali. Iwàwacutácué pìyaca càide iyúwa manuíri yàcalé ìyéerica dúli ipùatalìcu. Càide iyúwa macáita náalimácaalí naicáca manuíri yàcalé, càita nacái iwàwacutácué pimàacaca áibanái iicáca pìyaca machacàníiri iyú càide iyúwa Dios itàacái íimáaná.
23323	MAT 5:20	Níara yéewáidéeyéica wenàiwica templo irìcu, nía nacái fariseoca nacàlidaca naináwaná ìwaliwa namàníinása macáita machacàníiri iyú càide iyúwa Dios ichùulìaná namànica. Báisíta namànica madécaná. Quéwa núumacué pirí: Iwàwacutácué pimànica càide iyúwa Dios iwàwáaná máiní cachàiníwanái náicha níái yéewáidéeyéica wenàiwica templo irìcu, náicha nacái fariseonáica. Càmicaalícué pimàni máiní cachàiníwanái náicha, yá càmitacué yéewa Dios yéenibeca pía, Dios icùacaténácué pía”, íimaca yái Jesúsca.
23324	MAT 5:21	Jesús íimaca: “Pidécuéca péemìaca néewáidaca pía càide iyúwaté profeta Moisés íimáanáté Dios inùmalìcuíse. Iimacaté pìawirináimi irí: ‘Picá pinúa wenàiwica. Pinúacaalí wenàiwica, yá iwàwacutá péetácawa pibáyawaná ìwalíisewa’, íimacaté yái Moisésca.
23332	MAT 5:29	“Iná piwàwacaalí pimànica pibáyawanáwa pituí yéewápuwáiséechúa iyúwa, piicáanápiná wawàsi càmíirica Dios iwàwa piicáca, néese piúca píichawa píiwitáise báawéeriwa, ipíchaná pimànica pibáyawanáwa, càide iyúwa wenàiwica imusúadacaalí íichawa ituíwa, ipíchaná imànica ibáyawanáwa ituí iyúwa. Càita nacái iwàwacutá piúcaca píichawa píiwitáise báawéeriwa, yéewanápiná pidènìaca picáucawa càmíiri imáalàawa, ipíchaná nacái Dios yúucaca pía infierno irìculé, yái manuíri quicháica.
23348	MAT 5:45	Càipiná pimàacacué náalíacawa Wáaniri Dios chènuníiséeri yéenibecuéca pía. Iwàwacutácué pimànica càide iyúwa Dios imàníiná: Dios imàacaca èeri icànaca báawéeyéi ìwali, cayábéeyéi ìwali nacái. Imàaca nacái unía yúuwàacawa nabànacale ìwali, níái imàníiyéica cayábéeri, nía nacái imàníiyéica ibáyawanáwa.
23349	MAT 5:46	Cáininácaalícué piicáca níawamita wenàiwica cáininéeyéicuéca iicáca pía, néese Dios càmita imàacacué pirí cawèníiri chènuniré, níacáiná macái èeri mìnanái namànica cài. Nía nacái báawéeyéica íiwitáise yeedéeyéica plata yéenánái íichawa Roma ìyacàlená yàasu gobierno irípiná, cáinináca naicáca cawinácaalí wenàiwica cáininéeyéica iicáca nía. Iná càmitacué máiní cayábéeyéi náicha pía.
23350	MAT 5:47	Pitàidacaalícué nacái cayábéeri iyú níawamita péenánáiwa, néese càmitacué pimàni pìyaca cayábéeri wawàsica áibanái íicha, níacáiná macái èeri mìnanái namàni cài. Nía nacái càmíiyéica judío, càmíiyéica yáalía Dios ìwali, nía nacái namànica cài. Iná càmitacué máiní cayábéeyéi náicha pía.
23351	MAT 5:48	Báisícaalícué Dios yéenibeca pía, néese iwàwacutácué cayábéeyéi píiwitáise náicha canánama èeri mìnanái. Iwàwacutácué pìyaca càide iyúwa Wáaniri Dios chènuníiséeri ìyáaná, imàníirica cayábéeri nalí canánama, níái cáininéeyéica iicáca Dios, nía nacái càmíiyéica cáininá iicáca Dios”, íimaca yái Jesúsca.
23353	MAT 6:2	“Iná piyúudàacué catúulécanéeyéi, quéwa picácué picàlida áibanái irí ìwali yái pimàníináca. Aibanái pucháibéeyéi íiwitáise nacàlidaca naináwanáwa manùbéeyéi wenàiwica yàacuésemi, náimaca nadécasa nayúudàaca catúulécanéeyéi. Aibanái nacái nabàlùacawa bàacháwalé, yá nàaca plata catúulécanéeyéi irí macái wenàiwica iicápiná, yéewacaténá wenàiwicanái icàlidaca naináwaná cayábéeri iyú. Péemìacué cayábani, cawinácaalí imàníiyéica cài, èeri mìnanái nacàlidapiná naináwaná ìwali cayábéeri tàacáisi iyú, quéwa Dios càmita imàacapiná nalí báisíiri cawèníirica ìyéerica chènuniré.
23356	MAT 6:5	Jesús íimaca: “Pisutácué píawawa Dios íicha, quéwa picácué pimàni càide iyúwa pucháibéeyéi íiwitáise imàníiná. Nawàwa wenàiwicanái iicáca nía meedá idècunitàacá nasutáca Dios íicha. Iná máiní nawàwa nabàlùacawa manùbéeyéi yàacuésemi judíonái yéewáidacàalu irìcu, bàacháwalé nacái wenàiwicanái yàacuésemi nasutácaténáwa Dios íicha wenàiwicanái iicápiná meedá. Péemìacué cayába, cawinácaalí imàníiyéica cài, èeri mìnanái nacàlidapiná naináwaná ìwali cayábéeri tàacáisi iyú quéwa Dios càmita imàacapiná nalí báisíiri cawèníirica ìyéerica chènuniré.
23360	MAT 6:9	Iwàwacutácué pisutáca Dios cài: ‘Pía, Wáaniri Dios chènuníiséeri, pimàaca macái wenàiwica yàaca picàaluíniná.
23372	MAT 6:21	Pimàacacaalícué piwàwawa pìasu ìwaliwa chái èeri irìcuírica, yásí píináidapinácuécawa ìwali mamáalàacata. Quéwa piicácaalícué iyúwa cawèníiri yái cayábéeri wawàsica Dios yèeripinácuéca piríwa chènuniré áiba èeriwa, yásí píináidapinácuécawa ìwali mamáalàacata. Iná pimànicué càide iyúwa Dios iwàwáaná peedácaténácué piríwani yái cawèníirica ìyéerica chènuniré. Càita píináidapinácuécawa ìwali mamáalàacata”, íimaca yái Jesúsca.
23374	MAT 6:23	Quéwa báawacaalí pituí, yásí catáca piicáidaca. Néese yái píináidéericawa piwàwalìcuísewa ìyaca càide iyúwa catuíri íiwitáise. Iná picùa cayába piwàwawa masaquèeri iyú, picá cáininá piicáca áiba wawàsi Dios íicha, ipíchaná catáca píiwitáise. Néese báawacaalí píiwitáise, yái píináidéericawa piwàwalìcuísewa, yásí ¡máiní catáca píiwitáise báawanama! Càmita píalíapiná cayábéeri ìwali báawéeri íichaná”, íimaca yái Jesúsca.
23377	MAT 6:26	Piicáidacué nacái nalí, níái màsibèe yáaléeyéicawa chènunibàa. Càmita nabàna nabànacalewa. Càmita nacái needá nabànacalewa. Canáca nacái nacapèe nadènìacatalépiná nabànacale ìyacanáwa. Quéwa Wáaniri Dios chènuníiséeri yàaca nayáacalépiná. Néeni, ¡máinícuéca cawèníiyéica pía náicha níái màsibèeca! Iná iwàwacutácué píalíacawa Dios icùanácué pía nacái.
23382	MAT 6:31	Iná picácué píináidawa piwàwawa mamáalàacata. Picácué cài pisutá péemìawa píawáaca: ‘¿Cawiná wayáa? ¿Cawiná wabàle wàwalíiripiná?’ picácué píima.
23384	MAT 6:33	Iná píalimáidacué pimànica càide iyúwacué Dios ichùulìaná pimànica macái pichàini iyúwa, yásí Dios imàacacué pirí macáita yái pimáapuèrica.
23390	MAT 7:5	Píacáiná pucháibaca píiwitáise pìyaca. ¡Pidéca piimáichaca meedá pibáyawanáwa! Iwàwacutá pimàacaca píichawa quéechacáwa yái pibáyawanáwa manuírica. Yásí pidéca pìalàaca áiba wenàiwica imàacáanápiná íichawa ibáyawaná achúméeriwa”, íimaca yái Jesúsca.
23396	MAT 7:11	Ewitacué báawéeyéicáaníta íiwitáiseca pía, càicáaníta cáininácuéca piicáca péenibewa, píalimácué nacái pìaca nalí cayábéeri wawàsi. Néeni, ¿càmitasicué píalíawa cayábéeri íiwitáise yái Wáaniri Dios chènuníiséerica? ¡Iná iwàwacutácué píalíacawa Dios imàníinápinácué pirí cayábéeri, pisutácaalícué íicha mamáalàacata!
23397	MAT 7:12	“Iná pimànicué áibanái irí cayábéeri càide iyúwa piwàwáaná namànica pirícué cayábéeri. Pimànicaalícué cài, yásí pimànipinácué machacàníiri iyú càide iyúwaté profeta Moisés ichùulìaná pìawirináimi Dios inùmalìcuíse, càide iyúwaté nacái profetanái natànàaná tàacáisi Dios inùmalìcuíse”, íimaca yái Jesúsca.
23399	MAT 7:14	Quéwa càica núade iyúwa capìi inùma máucuíri. Nutàacái nacái càicanide iyúwa máucuíri àyapu, máinícáiná càulenáca neebáidaca nulí, càulenáca nacái nàyaca càide iyúwa núumáaná nawàlùacaténáwa Dios ìyacàle irìculé. Iná càmita máiní madécaná yàawa néré”, íimaca yái Jesúsca.
23407	MAT 7:22	Imáalàacaalípináwa yái èeriquéi, yá madécaná náimapiná nulí: ‘Wáiwacali, wacàlidacaté nalí pitàacái. Wáucacaté demonio wenàiwica íicha píipidená ìwali. Wamànicaté nacái píipidená ìwali madécaná wawàsi càmíiri wenàiwica idé imànica’, càipiná náimaca nulí.
23413	MAT 7:28	Idécanáamité Jesús imáalàidaca icàlidaca nalíni, yá macáita wenàiwica ìyéeyéica néeni náináidacawa néemìaca itàacái manuísíwata yéewáidacáiná nía cáalíacáiri iyú.
23423	MAT 8:9	Núalíacawa píalimá pichùnìacani pitàacái iyúwa, níacáiná nuíwacanánái nachùulìa nacái núa. Núa nacái nuchùulìa nùasu úwináiwa. Nuchùulìacaalí abéeri yèepùacawa, yáta yèepùacawa. Numáidacaalí abéeri, yáta yàanàaca. Nuchùulìacaalí àniwa nùasu wenàiwicawa imàníinápiná áiba wawàsi, yáta imànicani. Iná yéewa núalíacawa píalimá pichùnìaca nùasu wenàiwica nacái pitàacái iyúwa —‍íimaca.
23424	MAT 8:10	Idécanáami Jesús yéemìacani, yá cayábaca íináidacawa yéemìaca úwi íiwacaliná itàacái. Néese Jesús iwènúacawa, yá íimaca nalí, níái wenàiwicaca yèeyéicawa yáamiwáise: —‍Péemìacué cayábani, canácata nùanèeri càirica yeebáidéeri nulí manuísíwata, ibatàa Israel itaquénáinámi yéenápináta, càmitàacá nùanàa càiri.
23425	MAT 8:11	Núumacué nacái pirí, manùbaca áibanái wenàiwica íiwitáaná nàanàapiná áiba cáli néese. Nàwacáidáyacacawa nawàlùacaténáwa Dios ìyacàle irìculé icùacataléca macáita chènuniré. Néré nàyapináca pìawirináimicué yáapichawa, níái Abraham, Isaac nacái, Jacob nacái.
23428	MAT 8:14	Néeseté Jesús yàacawa Pedro icapèe irìculé. Iicáca néré Pedro iyéeru iculuéchúawa mecuní iyú, irièchúawa yàalubái íinatawa.
23429	MAT 8:15	Iná Jesús imàacaca icáapiwa ucáapi ìwali, yáta mecuní ichàbacawa uícha. Yá umichàacawa, udàbaca ùaca nayáapiná.
23430	MAT 8:16	Néeseté catácaalí yàacawa, yáta yàcalé mìnanái natéca néenánáiwa Jesús yàatalé, manùbéeyéi wenàiwica demonio idacuèyéica íiwitáise. Jesús ichùulìacáita demonionái abéeri palabra iyú nàanápináwa wenàiwica íicha. Càita Jesús yúucaca demonio wenàiwica íicha. Ichùnìaca nacái macáita níái cáuláiquéeyéica.
23431	MAT 8:17	Iná Jesús imànica càide iyúwaté profeta Isaías icàlidáanáté tàacáisi Dios inùmalìcuíse. Isaías íimacaté Dios yàasu wenàiwica ìwali: “Ichùnìaca wía, wía machawàaquéeyéica, yeedáca wáicha uláicái”, íimacaté yái profeta Isaíasca.
23433	MAT 8:19	Ipíchawáiseté nawàlùacawa barca irìculé, abéeri yéewáidéeri wenàiwica templo irìcu yàacawa Jesús yàatalé. Yá íimaca Jesús irí: —‍Pía, yéewáidéerica wía, nuwàwa nùacawa píapicha àta alénácaalí pìawa yéewacaténá péewáidacaléca núa —‍íimaca yái wenàiwicaca.
23439	MAT 8:25	Iná yéewáidacalénái nacawàidacani, yái Jesúsca, yá náimaca irí: —‍¡Wáiwacali, piyúudàa wía! ¡Wasawíaca wàacawa! —‍náimaca Jesús irí.
23440	MAT 8:26	Néese Jesús íimaca nalí: —‍¿Cánácué máiní cáaluca pía? ¿Cánácué càmita manuí píináidacawa piwàwawa nùwali? —‍íimaca nalí. Idécanáami icàlidaca nalíni, yá ibàlùacawa, ichùulìaca cáuli, màladàca nacái wiúnápináni. Yá wiúca macáita màladàca.
23442	MAT 8:28	Néeseté Jesús yàanàaca abéemàalé Galilea icalìsaniná íicha, Gadara yàasu cáli néré, yéewáidacalénái yáapichawa. Idécanáami yàanàaca néré, yá pucháiba asìanái demonio idacuèyéi íiwitáise nàacawa yéetáními icàliculèená néese. Máiníiyéi calúaca nía iyúwa caluéyéi cuwèesi, càmita nabatàa áiba wenàiwica ichàbacawa néenibàa àyapulìcubàa. Yá nàacawa Jesús yàatalé.
23443	MAT 8:29	Yá demonionái nadàbaca néemíanícawa asìanái isàna iyú: —‍¡Picá pisàiwica walí wawàsi, Jesús, yái Dios Iirica! ¿Pìanàasica piùwichàidacaténá wía ipíchawáise wéenáiwaná yàanàaca? —‍náimaca.
23448	MAT 8:34	Iná macáita yàcalé mìnanái namusúacawa yàcalé íicha, yá nàacawa Jesús yàatalé. Naicácani, yá nasutáca Jesús íicha wawàsi manuísíwata yèepùanápináwa nàasu cáli íicha.
23452	MAT 9:4	Quéwa Jesús yáalíacawa náináidáanácawa. Iná isutáca yéemìawa nía: —‍¿Cánácué yéewa píináidacawa cài máiní báawéeri iyú?
23454	MAT 9:6	Iná núa, asìali Dios néeséerica, nuchùnìapiná yái máapinéerica píalíacaténácuéwa Dios idéca ichùulìaca núa numàacáanápiná nuwàwawa wenàiwicanái ibáyawaná íicha chái èeri irìcu cayábacaténá náapicha Dios —‍íimaca yái Jesúsca. Néeseca Jesús íimaca máapinéeri irí: —‍Pimichàawa, peedá pìalubáiwa, pèepùawa picapèe néréwa —‍íimaca yái Jesúsca.
23461	MAT 9:13	Càmitacué péewáidawa cayába Dios itàacái ìwali. Pìacué péewáidacawa càinácaalí íimáaná yái tàacáisi profeta itànèericaté Dios inùmalìcuíse. Dios íimacaté: ‘Ewitacué pinúacáaníta madécaná pipìrawa iyúwa sacrificio pìacaténácué nucàaluíniná, càicáaníta caná iwèni meedá nuicáca culto pimàníiricuéca càmicaalícáwa piicáca áibanái wenàiwica ipualé, piyúudàacaténácué nía’, íimaca yái Diosca. Iná cayábaca nàwacáidáyacacawa nùatalé níái cabáyawanéeyéica, nuicácaténá napualé. Càmicáiná nùanàa numáidacaténá wenàiwica íináidéeyéica mabáyawanáca, néese nudéca nùanàaca numáidacaténá wenàiwica yáaliéyéiwa cabáyawanáca nawènúadáanápiná náiwitáisewa nabáyawaná íichawa —‍íimaca yái Jesúsca.
23463	MAT 9:15	Néese Jesús íimaca nalí: —‍Péemìacué comparación: Asìali icásàacaalíwa, yá imáidaca yàacawéeyéináwa asìanái naicácaténá icásàacawa casíimáiri iyú. Idècunitàacá ìyaca náapicha, càmita yéewa achúmaca nawàwa. Iná càmita namàaca náichawa nayáacaléwa. Quéwa áiba èeriwa, áibanái itéca náichawani. Néese namàacapiná náichawa nayáacaléwa, níái yàacawéeyéinámica achúmacáiná nawàwa néenialípiná. Càita nacái nuéwáidacalénáica, càmita yéewa achúmaca nawàwa idècunitàacá nùyaca náapicha. Iná càmita namàaca náichawa nayáacaléwa, nùyacáiná náapicha.
23465	MAT 9:17	Càita nacái càmita wadé wàucùaca wàlisài uva ituní éwisàimi íimamisi irìculé. Wamànicaalí cài, yásí uva ituní idàbaca isáacawa dàchidàchiwaca inànìacubàa, néese éwisàimi íimamisi icacanácawa, càmicáiná yáalimá imulacàacawa yàacawa. Yá yúucacawa wáicha macáita uva ituníca, íimamisi nacái. Iná wàucùaca wàlisài uva ituní wàlisài íimamisi irìculé. Yásí wacùaca nía cayába, yái uva ituníca, íimamisi nacái. Càita nacái nuéwáidacalénái yeebáidéeyéica nutàacái wàlisài, càmita nàya càide iyúwa fariseonái yàasu bàaluisàimi tàacáisi íimáaná”, íimaca yái Jesúsca.
23466	MAT 9:18	Idècunitàacá Jesús itàaníca nalí, yá abéeri judío íiwacaliná yàanàacaté Jesús yàatalé, yá ibàlùacawa yùuluì ipùata iyúwa Jesús irí yàacaténá Jesús icàaluíniná. Néese judío íimaca Jesús irí: —‍Nuídu idéca yéetácawa siùcasíwatàacáwa. Quéwa pìacaalíwa ùatalé pimàacacaténá picáapiwa ùwali, yásí cáuca úa àniwa —‍íimaca.
23478	MAT 9:30	Yásí cayábaca natuí. Yá Jesús yàalàaca nía cachàiníiri iyú. Iimaca nalí: —‍Picácué pimàaca áibanái náalíacawa cawinácaalícué ichùnìaca pituí —‍íimaca yái Jesúsca.
23481	MAT 9:33	Yá Jesús yúucaca demonio asìali iwàwalìcuíse. Néese matàacáiri idàbaca itàaníca. Yá áibanái wenàiwica ìyéeyéica néeni náináidacawa manuísíwata naicáidaca Jesús irí. Yá náimaca nalíwáaca: —‍¡Canácaté waiquéericáwa càiri wawàsi chái wàasu cáli Israel néenibàa! —‍náimaca.
23482	MAT 9:34	Quéwa abénaméeyéi fariseo náimaca Jesús ìwali: —‍Demonio íiwacalináquéi idacùaca íiwitáise yái asìalica Jesús. Iná yéewa yúucaca demonio wenàiwica íicha demonio íiwacaliná íiwitáise iyú —‍náimaca Jesús ìwali.
23483	MAT 9:35	Jesús yàacaté ipáchiaca macái manuíri yàcalé irìculé, púubéeri yàcalé irìculé nacái. Yá yéewáidaca wenàiwicanái macái judíonái imanùbaca yéewáidacàalu irìcu. Yá icàlidaca nalí càinácaalí iyú Dios icùaca yàasu wenàiwicawa. Ichùnìa nacái cáuláiquéeyéi wenàiwica, cáiwíiri íicha nacái, macái íiwitáaná.
23485	MAT 9:37	Iná Jesús íimaca walí, wía yéewáidacaléca: —‍Báisíta, madécaná wenàiwica nawàwa neebáidaca nutàacái. Péemìacué comparación: Càica níade iyúwa bànacalé ituíná quíiréeri yéenáiwaná yàanàacaalí wenàiwica needácatáipiná nabànacalewa. Quéwa máisibáanatacué pía, icàlidéeyéipiná nalí nutàacái.
23486	MAT 9:38	Iná pisutácué Dios íicha, yái càiride iyúwa bànacalé íiwacali, ibànùanápiná yàasu wenàiwicawa íibaidéeyéipiná irí, nacàlidacaténá wenàiwicanái irí nuináwaná ìwali, yéewacaténá neebáidaca nulí. Yásí wàwacáidaca nía Dios yàasu wenàiwicanáipiná càide iyúwa wenàiwica needácaalí nabànacale ìyacanáwa —‍íimaca yái Jesúsca.
23490	MAT 10:4	yá nacái Simón, íipidenéeri nacái celote; yá nacái Judas Iscariote, yái itéeripinácaté Jesús yùuwidenái náibàacaténáni, nanúawani.
23492	MAT 10:6	Pìacué nàatalé níawamita Israel itaquénáinámica ìyéeyéica càide iyúwa ovejanái iméerèeyéiwa, canéeyéica icuèriná, nawènúadacáiná náiwitáisewa Nacuèriná Dios íichawa, canáca nacái abéeri yéewáidéeripiná nía Dios ìwali.
23502	MAT 10:16	Néeseté Jesús íimaca walí, wía yéewáidacaléca: “¡Péemìacué cayába! Nubànùacué pía nèewiré níara èeri mìnanáica cuwèesi lobo nacáiyéi íiwitáise, báawéeyéica iicáca Dios, báawéeyéi nacái iicáca Dios yàasu wenàiwica. Pìyapinácuéca nèewibàa càide iyúwa oveja càmíiyéi yáalimá ipéliaca caluéyéi cuwèesi lobo íipunita iwàwéeyéica iyáaca oveja. Iná iwàwacutácué cáalíacáica píiwitáise, piicácué píichawa piùwidenáicawa, càide iyúwa cáalíacáiri àapi iicáaná íichawa yùuwidenáiwa ipíchaná áibanái ichìwáidacuéca pía. Quéwa iwàwacutácué mabáyawanáca pía, càmitacué nacái pimàni áibanái irí báawéeri. Pìyacué càide iyúwa unùcu càmíichúa imàni áibanái irí báawéeri.
23509	MAT 10:23	Namànicaalícué pirí báawéeri abéeri yàcalé irìcu, néese pipìacuéwa áiba yàcalé irìculé. Péemìacué cayába, núa asìali Dios néeséerica nùanàapiná ipíchawáise pimáalàidacué picàlidaca nuináwaná ìwali macái yàcalé irìcu ìyéeyéica Israel yàasu cáli íinata.
23511	MAT 10:25	Píacué nuéwáidacaléca, iwàwacutácué piwàwaca pìyaca càide iyúwa nùyáaná, yái yéewáidéericuéca pía, càide iyúwa yàasu wenàiwica iwàwáaná ìyaca càide iyúwa íiwacali ìyáaná. Aibanái càmíiyéi yeebáida nutàacái náimaca nùwali Beelzebúcasa núa, yái demonio íiwacalináca. Iná nùalàacuéca pía náicha, náimáanápinácué pìwali càiri báawéeri tàacáisi nacái, pìyacáinácué càide iyúwa nucapèe irìcuíyéica, nuénánáisíwa”, íimaca walí yái Jesúsca.
23512	MAT 10:26	Jesús íimacaté walí: “Iná picácué cáalu pía èeri mìnanái íicha, càmicáiná náalimá nabàaca nabáyawanáwa càiripináta. Aiba èeriwa macáita náalíacawa ìwali.
23517	MAT 10:31	Iná picácué cáalu pía wenàiwicanái íicha, cawènicáiná Dios iicácuéca pía náicha níái màsibèe púubéeyéica manùbéeyéica”, íimaca walí yái Jesúsca.
23524	MAT 10:38	Iwàwacutá nùasu wenàiwica matuíbanáiri iyú imàaca áibanái nàuwichàidacani nùwalíise, naicáaní nacái iquíniná, éwita nanúacaalíni cruz ìwali yeebáidacáiná nutàacái. Iwàwacutá nacái imànica macáita càide iyúwa nuchùulìaná. Cawinácaalí càmíirica imàni cài, càmita yéewa nùasu wenàiwicacani.
23538	MAT 11:10	Yái Juanca, yácata yáara nacàlidéericaté ìwali tàacáisi Dios inùmalìcuíse. Dios yàasu profeta itànàacaté tàacáisi Dios íiméericaté Iiri iríwa. Dios íimacaté: ‘Nuchùulìapiná pipíchalé nùasu wenàiwicawa icàlidéerica nutàacáiwa. Yá yàapinácawa pipíchalé yàalàacaténá wenàiwica nachùnìanápiná náiwitáisewa yéewanápiná natàidaca pía cayába pìanàacaalíwa nàatalé’, íimacaté yái Diosca.
23549	MAT 11:21	“¡Máinícué piùwichàapinácawa, píacué israelitaca ìyéeyéica Corazín ìyacàlená irìcu, Betsaida ìyacàlená irìcu nacái! Ewitacué piicácáaníta numànica pèewibàa madécaná yái càmíirica wenàiwica idé imànica, càicáanítacué càmita piwènúada píiwitáisewa pibáyawaná íichawa. Piyúunáidacuéca máiníiyéica cayábaca pía náicha níara càmíiyéica israelitami ìyéeyéicaté Tiro ìyacàlená irìcu, Sidón ìyacàlená irìcu nacái, ìyéeyéica méetàuculé Israel yàasu cáli íicha. Quéwa càmitaté máiní báawaca nía píichacué. Càmitaté naicá áiba imànica nèewibàa càide iyúwa numàníiná pèewibàa. Quéwa naicácaalíté càiritá, yá nawènúadacaté náiwitáisewatá caquialéta Dios irípinátá, càmicáináté máiní báawéeyéica nía iyúwacué pía, yá nacái nàwalicaté nabàlesíamiwa báawéeri iicácanáwatá, napusúa nacái nàwalíisewa catáli náasáidacaténáté achúmaca nawàwa nabáyawaná ìwaliwatá.
23552	MAT 11:24	Iná núumacué pirí, áiba èeriwa Dios yùuwichàidapiná báawéeyéi wenàiwica, yásí piùwichàapinácuécawa máiní cachàiníwanái náicha níara càmíiyéica israelita ìyéeyéicaté Sodoma ìyacàlená yàasu cáli íinata, máinícáinácué báawéeyéica náicha pía”, íimaca yái Jesúsca.
23555	MAT 11:27	Néese Jesús íimaca wenàiwicanái irí: “Núaniri Dios idéca imàacaca núalíacawa macáita. Abéerita Núaniri yáaliéri báisíiri iyú nùwali, yái Iirica. Abéerita núa, yái Iirica, yáaliéri báisíiri iyú Núaniri ìwali, abéerita nacái cawinácaalí wenàiwicanái numàaquéeyéica yáalíaca Núaniri ìwali, càide iyúwa nuwàwáaná, yái Iirica.
23566	MAT 12:8	Iná Dios idéca ichùulìaca núa, asìali Dios néeséerica, numàacáanápiná nùasu wenàiwica namànica càide iyúwa nuwàwáaná, èeri imanùbaca, yái sábado nacái wayamáidacatáicawa, wía judíoca —‍íimaca yái Jesúsca.