23219	MAT 1:6	Davita. Wà *Davita, âna é pwi ukai [naa *Isaraéla. Â gée na càùé, â wà tèpa jojooro Iésu, âna]: *Solomona (nyaa kêe, âna tô wâdà Urie béaa)
23224	MAT 1:11	Yekonia (ma wà tèpa aéjii kêe). Â, na pàara-bà, âna pacòobé tèpa Isaraéla gée napô kàra, â rà pâra nau pwa karapuu naa napô *Babulona.
23229	MAT 1:16	Ioséfa. Wà tô wâdà Ioséfa, âna wà Maria, tô nyaa kà Iésu, na pitunee têe pâ Kériso.
23231	MAT 1:18	Wàéni ê jèkutâ goro pai pitèpa wà Iésu Kériso, pwi Mesia: Wà Maria, tô nyaa kêe, âna ru bwaa ipwa câbawâdé ma wà Ioséfa. Â béaari ê pai piéa kàru, âna é jèe nyarana wà Maria, na é naigé mee ê *Nyuâaê Pwicîri.
23233	MAT 1:20	É dau pinünüma naa goo, â géewê, â é mwa côo naa na naurune pwi jè *angela kà Pwi Ukai, na é ina têe pâ: «Ioséfa, pwi gòobàra Davita, gà cibwaa piwâ na gà popa wà Maria. Ba napwa naa goo ê èpo paao na wâgooé, âna é me gée goro ê Nyuâaê Pwicîri.
23236	MAT 1:23	Ée mwa nyarana wà i tô èpo dopwa. Â ée mwa pitàmari pwi nari âboro èpo paao. Â o pitunee têe pâ Émanuéla, na pai ina wèe pâ, wà Pwiduée, âna é wâjaajè.
23240	MAT 2:2	Â rà pitawèeri tèpa âboro wê pâ: «É wâpà pwi nari èpo na pitèpaé, wà pwina ée mwa pâra nau pwi ukai kà tèpa *Juif? Ba bà côo ê îricò kêe, na é tèepaa, câmu kâra pai pitèpaé. Êkaa na bà me nau pipwamainaê, [ma naa têe âraimeai kâbà].»
23244	MAT 2:6	Cidòri nyuâa napô Bétéléma, napô gée *Juda! Pwamuru naa googà jii pàra napô! Ée còobé gée jaagà pwi ukai na maina; pwi a wéaari ê Ba Isaraéla, pwi Ba na Ba kôo.» Michée 5.1
23245	MAT 2:7	Géewê, â é todà tèpa maagoi wà Héroda. Ûna wàilà co, â é ina tàra pâ: «Guwà ina tôo bwàti i pwi pàara na guwà tapoo côo na i îricò.»
23246	MAT 2:8	Ûna rà ina têe, â é panuârà pâ naa Bétéléma, ma ina tàra pâ: «Guwà pâ nau mudàra bwàti i pwi nari èpo. Â wiàna guwà pâmariê, â guwà wâjué me côwâ, nau ina tôo. Ba nümoo mwara dàra pâra, nau ipwamainaê ma naa têe âraimeai kôo.»
23247	MAT 2:9	Nabwé, â rà còpòo wà tèpa maagoi. Â rà jèu côo mwara i pwi îricò, â é tòcia tàra ê naigé. Â rà pâra wiâê, â na é tèepaa pâ, naa gòro i pwi wâ na tâa na i pwi nari èpo, â é coo.
23248	MAT 2:10	Ûna rà côo pâ é coo wê i îricò, â rà nye dau ipwàdée kaa.
23249	MAT 2:11	Â rà tò naa na i wâ, â rà pâmari i pwi nari èpo ma Maria, tô nyaa kêe. Â rà tùu jùrurà ma ipwamaina i pwi nari èpo. Â rà pwa ma èrù pâ êre atà kàra, â rà naa têe ê jèpa âraimeai kàra, na dau maina wâri wèe—mwani mii, ma encens [pâ dà na ûrea na jè cîri] ma ê jawé ûrea na nee myrrhe.
23250	MAT 2:12	Gée na càùé, â é ina tàra wà Pwiduée naa na naurune pâ, na rà cibwaa wâjué côwâ naa jaa Héroda. Â rà pa cè naigé na ité, ba na rà wâjué côwâ naa napô kàra.
23251	MAT 2:13	Ûna rà jèe wâjué côwâ wà tèpa maagoi, â é pwa naurune wà Ioséfa. Â é côo wà pwi *angela, na é ina têe pâ: «Gà wàcî! Gà cimadò, â gà popa i du duanaî, â gà uparu, pâ naa *Aigupito! Ba wà Héroda, âna é pwa na é mudàra i pwi nari èpo, ba na pòtàmwereê. Â guwà tâa wê tiagoro tòotù na go mwa patùragà.»
23252	MAT 2:14	Â é cimadò wà Ioséfa, â é popa i du duanaî, â rà pâra na ne, naa napô Aigupito.
23253	MAT 2:15	Â rà tâa wê, tiagoro pai bà kà Héroda. Diri pâ muru bèepwiri, âna tèepaa, ba na pacoo i pwi ia é ina wà Pwi Ukai, na é naigé mee pwi péroféta kêe, pâ: Go jèe todà me pwi naîô, â go pacòobée gée Aigupito.
23254	MAT 2:16	Wà Héroda, âna é côo pâ rà ipwa tûâ têe wà tèpa maagoi. Â é nye dau putàmu kaa. Â é nama pòtàmwara diri pâ nari èpo paao, na wâboo côwâ kâra ârailu naja, wâna diri Bétéléma, ma pâ napô goro jènereê. Ba é tâmogòori gée goo tèpa maagoi i pàara na é tèepaa na, i îricò.
23257	MAT 2:19	Gée na càùru ê pai bà kà Héroda, â é pwa naurune wà Ioséfa na Aigupito. Â é côo pwi angela kà Pwi Ukai,
23258	MAT 2:20	na é ina têe pâ: «Gà cimadò, â gà popa i du duanaî, â gà wâjué côwâ paru pâ naa napô *Isaraéla. Ba rà jèe bà wà tàpé na ia nümarà na rà pòtàmwara i nari èpo.»
23259	MAT 2:21	Â é cimadò wà Ioséfa, â é poparu wâjué naa napô Isaraéla.
23260	MAT 2:22	Êco na é têre pâ wà Arkélaos, pwina naî Héroda, âna é popa pwâra ukai naa Judée, gée na càùru pai bà kà caa kêe. Â wâgotêe na é wâjué côwâ naawê. Â é ina têe mwara wà Pwi Ukai naa na naurune pâ, na rà pâra naa napô Galilée.
23266	MAT 3:5	Â po dau wâru pâ âboro na rà nye tà medarié naa namaré—gée *Iérusaléma, ma diri ê napô Judée, ma ê pâ ére goro nairiwâ Ioridano.
23268	MAT 3:7	Wâru mwara tèpa âboro gée na du ditàra pwapwicîri kà tèpa *Juif, wà tèpa *Farasaio ma tèpa *Sadukaio, na rà medari Ioane, ba na é upwaarà. Ûna é côorà, â é ina tàra pâ: «Guwà pâ tèpa nari dòèa, ma tèpa pwâ! Wàilàapà na ina tàwà pâ, guwà o udò jii ê wârimuru, na ée mwa naa tàwà wà Pwiduée?
23272	MAT 3:11	«Wâgo, âna go upwaawà goro jawé, târa ma o paari pâ guwà pitòotéri ê wâro kàwà. Êco na wà pwina ée mwa me pwicò kôo, âna ée mwa upwaawà goro Nyuâaê Pwicîri ma ânye. Wàé, âna dau pwa pàtàmee jiio, â càcaa pâriô ma go tipi ê otàpwe goro du wâraâê [ba é Pwi Ukai].
23274	MAT 3:13	Gée na càùé, â é pâra wà Iésu gée napô Galilée, naa nairiwâ Ioridano. Â é pâdari wà Ioane, ba na é upwaaé.
23277	MAT 3:16	Ûna é cimadò gée najawé wà Iésu, â nye tàpirié kaa ê napwéretòotù, â é côo ê Nyuâaê Pwicîri kà Pwiduée, na é gére boome naa gòé, pwacèwii ê déamu.
23278	MAT 3:17	Â é têre ê pwâratùra me gée napwéretòotù na ina pâ: «Wà pwi bèepwiri, âna Pwina naîô [na caapwi co] na go dau meaarié. Wàé kaa na go jèe nye pitòrigarié, ba dau wânümoo têe.»
23286	MAT 4:8	É popaé mwara wà Caatana naa gòro jè jaa na dau wâdòiti. Â é paari têe diri ê pâ napô ma mwaciri gòropuu bau ê pwényuâa kàra ma ê neemururà.
23287	MAT 4:9	Â é ina têe pâ: «Wiàna gà tùu jùrugà arao ma gà ipwamainaô, â go mwa naa tâgà diri ê pâ pwi bèepwiri.»
23290	MAT 4:12	Gée na càùé, â é têre wà Iésu pâ, jèe tòpò wà *Ioane Pwi a piupwaa naa na karapuu. Â é pâra wà Iésu naa napô Galilée.
23293	MAT 4:15	Têre, co du napô Zabulon ma Neftali— gàu wâmwünyabweri nawià; na ére gée côwâ kâra Ioridano; wâgàu na Galilée; napô na piwâru Ba na, na càra caa pwi Ba kôo.
23294	MAT 4:16	Go ina târa pwi Ba kôo: Ba kôo na tâa na bàutê —bàutê na dau cikautê. Té mariê ê tòotù; èpàparié pwéelaa na pwâra. É pawâroé côwâ wà Pwiduée!Ésaïe 8.23–9.1
23296	MAT 4:18	Na jè tòotù, â é pâra wii bàrawià Galilée wà Iésu. Â é côo tupédu âboro na tupédu a taa ârawéà—wà Simona na ina gooé pâ Pétéru, ma wà André, pwi aéjii kêe. Â ru gére tòpò puà kàru naa nawià.
23297	MAT 4:19	Â é ina tàru pâ: «Gàu me wiâô, â go mwa nama gàu tupédu a pwapuàri âboro.»
23299	MAT 4:21	Rà tàpo dau pipâra pâ, â wà Iésu, âna é côo Jacques ma Ioane, tupédu naî Zébédée. Rà tàgére pwàni puà gòro wànga ma wà caa kàru. Â é todàru wà Iésu,
23301	MAT 4:23	É pâra pitiri napô Galilée wà Iésu, â é pacâmuri tèpa âboro naa na pâ *wâra pitapitiri. Â é picémara ê *Picémara Wâdé goro ê Mwaciri [napwéretòotù]. Â é nama tiàu diri pâ maagé ma aré kâra pâ âboro.
23303	MAT 4:25	Wâru pâ âboro, na rà pé gére pâra wiâ Iésu—âboro me gée Galilée, ma gée na ére goro Dix Villes. Â rà me mwara gée Iérusaléma, ma diri ê napô *Judée, ma gée na ére pâ côwâ kâra nairiwâ Ioridano.
23304	MAT 5:1	Ûna é côo pâ âboro na wâru wà Iésu, na rà gére me, â é too naa gòrojaa, â é tâaboo, ba na é pacâmurirà. Â rà me naa jaaé tàpé na rà pâra wiâê.
23311	MAT 5:8	Cidòri nyuâa tàpé na tâbawêe pwâranümarà naa goo Pwiduée, ba rà o mwa côoê!
23312	MAT 5:9	Cidòri nyuâa tàpé na rà pinaanapô bèepirà, ba ée mwa tunee tàra wà Pwiduée pâ, tèpa naîê!
23314	MAT 5:11	Cidòri nyuâawà, wiàna rà tobapwâwà ma pièpàriwà, gée goro na guwà tèpa âboro kôo.
23316	MAT 5:13	«Guwà tèpa còo târa gòropuu. Â wiàna ê còo, âna tubatiàu ê nümee, â jè o wànau târa ma jè o pwa ma tèepaa côwâ ê nümee? Bwa. O jèe piticèmuru naa goo. Â o tü naa gòroigé, â rà o mwa pâra gò pâ âboro.
23319	MAT 5:16	Â wâdé na wàrapwiri ê pwéelaa kàwà! Wâdé na é tèepaa na ara diri tèpa âboro. Â géewê, âna rà o côo ê pâ muru na wâdé na guwà pwa. Â rà o pwamaina Pwiduée, Caa kàwà, na é wânidò napwéretòotù.»
23326	MAT 5:23	«Jè jèe côo cai ni: Gà pame ê âraimeai'gà naa na wâra pwapwicîri. Â tèepaa me naa na pwâranümagà ê pwina wânabibiu kàu ma wà pwi a cèikî béegà.
23327	MAT 5:24	Â, na wàrapwiri, wâdé na gà tàpo naaco naawê ê âraimeai'gà. Â gà wâjué côwâ, ma gàu mara pinaanapô ma wà pwi aéjii'gà. Â nabwé, â gà mwa wâjué côwâ, ma gà mwa bàra naa i âraimeai'gà.
23328	MAT 5:25	«Wiàna é piciapwâ googà wà pwi jèpwi, â gàu mara pinaanapô ma wàé, wiàna gàu bwaa gére wâ naigé pâ naa na aupitèimuru. Ba é péa panuâgà tà pwi a pitèimuru, na ée mwa panuâgà târa pwàliici ma tòpògà naa na karapuu.
23330	MAT 5:27	«Guwà tâmogòori bwàti pâ é jèe ina [wà Pwiduée] pâ: Gà cibwaa toomura (gà cibwaa cîâa jii tô wâdàgà, é, wà pwi éagà).
23332	MAT 5:29	Ba wiàna majoroé ê âraporomeegà, na gà pitanami goo, ma gà pwa na èpà, â gà èrù tâjii, â gà tütâjii naaiti jiigà! Ba o wâdé ba kâgà wiàna tiàu jè ére naiigà, jii wiàna tâbawêe ê naiigà, â tügà naa na ére na gà pwamaagé côo naawê!
23335	MAT 5:32	Êco na wâgo, âna go ina pâ: Gà cibwaa tü tà tô wâdàgà na càcaa tô a toomura (câé caa cîâa jiigà). Ba gà péa panuâê, ba na é toomura, wiàna é jèu piéa ma cè pwi jèpwi. Â wà mwara pwi jè âboro na é popaé ma é wâdèe, âna é toomura.»
23339	MAT 5:36	Â gà cibwaa ina mwara pâ: “Go ipwataâboro gòro pûruô” ba càcaa wâgà na gà tâmogòori nama pwaa, é, duu ê caapwi wàrapûrugà.
23342	MAT 5:39	«Êco na wâgo, âna go ina pâ: Wiàna é pwa na èpà tâgà wà pwi jè âboro, â gà cibwaa pitôowâri têe. Â wiàna é tamagéri ê upwaégà étò, â gà panuâ têe mwara jèpwi.
23345	MAT 5:42	Wiàna é ilari jiigà cè jè muru, wà pwi jè âboro, â gà naa têe. Â wiàna é ilari târa mwa pitôowâri, â gà cibwaa iauri jiié.»
23352	MAT 6:1	[É ina mwara wà Iésu pâ]: «Wâdé na gà pwa ê câbawâdé kà Pwiduée ma pacoo ê *Naèà. Êco na gà ipwacôoco! Gà cibwaa pwa na ara pâ âboro, ma rà o pi-inagà ba wâdé. Ba wiàna wàrapwiri, â o câgà caa tòpi ê câmagà naa jaa Caa, na é wânidò *napwéretòotù.
23354	MAT 6:3	«Â wâgà, âna gà cibwaa ipaarigà na gà pwa na wâdé. Na gà naa mwani tà tàpé na ticè kàra, goro îgà étò, â càcaa wâdé na é tâmogòori ê îgà aèmwü! Â wà Pwiduée Caa'gà, na é wânidò napwéretòotù, na é côo diri pâ muru, âna ée mwa naa cè câmagà.»
23356	MAT 6:5	«Na guwà pwapwicîri, â guwà cibwaa pwacèwii tèpa ‘pwàniri èpà’. Ba rà cima nau pwapwicîri, naa na pâ wâra pitapitiri ma autâa kà tèpa âboro na pâ ville. Ba wâdé tàra na rà o côorà pâ âboro. Â guwà têre bwàti, ba go ina tàwà ê âjupâra pâ: Rà jèe nye tòpi ê câmarà.
23357	MAT 6:6	Â wâgà, âna wiàna gà pwapwicîri, â gà tò naa na wâ'gà, wâna cè naditàrawâ. Â gà târi goropwârawâ, â gà pwapwicîri tà Pwiduée Caa'gà, na câjè caa côoê. Â é côo ê pwina gà pwa, naa na wâbinyiri, â ée mwa naa cè câmagà.
23367	MAT 6:16	«Na gà *ipwanya (na gà panuâ ija'gà ba na gà pwapwicîri), â gà cibwaa ipaarigà, pwacèwii tèpa ‘pwàniri èpà’. Ba rà paari naa na naporomeerà pâ rà ipwanya, ba na o côorà diri ê âboro! Êkaa na go ina âjupâra pâ: Rà jèe nye tòpi câmarà.
23369	MAT 6:18	Â o càra caa côo pâ âboro pâ, gà ipwanya. Êco na wà Pwiduée Caa'gà, na câjè caa côoê, âna é côo ê pwina gà pwa naa na wâbinyiri, â ée mwa naa cè câmagà.»
23377	MAT 6:26	«Guwà jèe côo cai ê pâ marü. Ba càra caa picâmi, ma piûnya, ma càra caa tòpò cè bwà târa pâ tòotù. Êco na wà Pwiduée Caa kàwà nidò napwéretòotù, âna é nye pa-ijarà. Â gona câguwà caa dau piwéna jii ê pâ marü? Akaé!
23379	MAT 6:28	«Â gorodà na guwà géaa mwara goro cè ârabwée kàwà? Guwà jèe côo cai ê pai cipu kâra pâ murubuké na-araé. Ba càra caa pàti, ma càra caa ta ârabwée.
23381	MAT 6:30	«Â guwà jèe côo cai ê pâ aramwatò: É cipu nabà, â o cîri widàuru naa gòro ânye. Â wà Pwiduée, âna é naa ârabwée kàra. Â gona o câé caa naa ârabwée kàwà na piwéna jii? Nye dau kîri kaa ê cèikî kàwà!
23388	MAT 7:3	Gà dau côo bwàti ê mapûpûru na wâna âraporomee pwi aéjii'gà. Â gà niâ jai ê diopwaa kâra pàara upwâra na âraporomeegà! Â gà wànau pai ina tà pwi aéjii'gà pâ: “Nama go jèe patâjii i mapûpûru bèepwiri na âraporomeegà”?
23390	MAT 7:5	«Gà pwi a-ipwacôwârimuru! Gà mara patâjii béaa ê diopwaa kâra pàara upwâra bèepwiri na âraporomeegà! Â géewê, mwa bàra pwéelaa tâgà cè pai patâjii wàra ê mapûpûru wâna âraporomee pwi aéjii'gà!
23391	MAT 7:6	«[Gà wéaari bwàti ê pwina wâdé na me gée goo Pwiduée.] Ba câjè caa naa târa pâ akàna ê pâ pwina wâdé, ba rà péa biirà dàjè côwâ, ma utijè. Â câjè caa tü târa puàkà ê pâ perle na dau maina wâri wèe. Ba rà péa còogai.»
23400	MAT 7:15	«Guwà ipwagorocôo tèpa péroféta a pwâ [na rà ina pâ, rà pame ê popai kà Pwiduée]! Ba rà o pâmariwà, âna rà pwacèwii mutô, êco na rà pâ tèpa macii a piuti.
23401	MAT 7:16	Guwà o nye côoinarà gée goro ê pwâra wakè kàra. Ba câjè caa pétâ pwâra dipâa gée goro ê upwâra aru! Â câjè caa pétâ pwâra î gée goro ê upwâra na pwa daaé!
23405	MAT 7:20	«Â ipaiwà naa goo tèpa péroféta a pwâ. Ba guwà o côoinarà gée goo ê pwâra wakè kàra.»
23406	MAT 7:21	«Wiàna nümagà na gà tèepaa naa na *Mwaciri napwéretòotù, â câgà caa po ciburà ina co pâ: “Pwi Ukai, Pwi Ukai!” Wâdé na gà pwa mwara câbawâdé kà Caa kôo na wânidò napwéretòotù!
23407	MAT 7:22	Ba, na Tòotù na o mwa pitèi tèpa âboro, âna o wâru tàpé na rà o ina tôo pâ: “Pwi Ukai, Pwi Ukai, bà mu picémara, ma tü târa pâ duée naa na neegà. Â wâru pâ wakè na bà pwa goro pàtàmagà!”
23408	MAT 7:23	«Â go o mwa po ina tàra gée pâ: Câgo caa mu tâmogòoriwà. Guwà pâra jiio, ba guwà tèpa pwa ê pâ tûâ na èpà! [Ba câguwà mu caa pwa ê câbawâdé kôo.]»
23409	MAT 7:24	«Wà pwina é têre diri pâ popai kôo bèeni ma pitêre dàra, âna é pwacèwii pwi âboro na é tèi bwàti muru. Ba é bari ê wâ kêe naa gòro atü.
23411	MAT 7:26	Â wà pwina é têre popai kôo, â câé caa pitêre dàra, âna é pwacèwii pwi a pimwüru, na é pacima ê wâ kêe naa namarawâ.
23416	MAT 8:2	Â é me burèe pwi jè a pwa maga. Â é tùu jùrué ara Iésu, â é ina têe pâ: «Pwi Ukai, wiàna nümagà, â gà o nama tiàu maagé kôo!»
23418	MAT 8:4	Â é ina têe wà Iésu pâ: «Gà cibwaa pwa jèkutâri! Êco na gà pâra nau ipaarigà tà pwi a pwa ârapwaailò. Â gà naa [tà Pwiduée] i pwi *ârapwaailò na ia é ina wà Moosé naa na *Naèà kêe. Ba na wàrapwiri, â rà o côo diri wà tèpa âboro pâ gà jèe wâdé.»
23420	MAT 8:6	â é ina pâ: «Gà côo pwi ênawéna kôo, âna é tà puu wâ pwârawâ, ba é nye dau maagé kaa, â é pitàbwamwa.»
23422	MAT 8:8	Â é tòpi têe pwini pâ: «Bwa, càcaa pâri naa gooò ma gà tèepaa naa pwârawâ kôo. Â gà nye po tùra co, â o tiàu maagé kà pwi ênawéna kôo.
23423	MAT 8:9	Ba wâgo, âna go pitêre dàra pwi a pitûâ kôo, â go caa pitûâ kà tèpa coda. Â, na go ina tà pwi jèpwi pâ: “Gà pâra!” â é pâra. Â, na go ina tà pwi jèpwi pâ: “Gà me!” â é me. Â, na go ina tà tèpa ênawéna kôo pâ: “Guwà pwa ni” â rà nye pwa.»
23427	MAT 8:13	Â nabwé, â é ina wà Iésu, tà i pwi caa kâra coda, pâ: «Gà wâjué côwâ naa pwârawâ'gà! Gée goo ê cèikî'gà, âna o tèepaa ê pwina gà ilari!» Â, na ji pàara bèepwiri, âna nye tiàu kaa i maagé kà i pwi ênawéna.
23428	MAT 8:14	É pâra naa pwârawâ kà Pétéru wà Iésu. Â é pâmari tô nyaa kà wâdà Pétéru na é gére puu, ba é pitòoka.