23214	MAT 1:1	Jesucristo uchiaji chonaarãwedapema Rey Daviddeepa mãik'aapa Abrahamdeepa. Chonaarãwedapemaarãpa iru ëreerã t'ɨ̃ p'ãjida ichi t'ẽepemaarãpa k'awaadamerã k'airãdeepa uchiaji.
23215	MAT 1:2	Abraham Isaac ak'õre paji. Isaac Jacob ak'õre paji. Jacob Judá ak'õre paji mãik'aapa Judá ɨ̃pemaarãde ichiaba.
23224	MAT 1:11	Josías Jeconías, chi ɨ̃pemaarã ome ak'õre paji. Mãɨrã p'anapachida Babilónia p'uurudepemaarãpa Israel pidaarã p'oyaadap'eda, presok'a ateedak'ãri ãchi eujãdee.
23229	MAT 1:16	Jacob José ak'õre paji. José María ɨmɨk'ĩra paji. María Jesús nawe paji. Ma Jesús ichiaba t'ɨ̃jarapachida Cristo; jara k'inia bɨ Tachi Ak'õrepa pëida eperãarã rey pamerã.
23234	MAT 1:21	Mariapa ɨmɨk'ĩra warra t'oit'ee. T'ɨ̃ bɨit'eeda aji, Jesús, irua eperãarã k'aripait'ee perã atuanaadamerã ãchia p'ek'au k'achia oopata k'aurepa.
23236	MAT 1:23	‘Awẽra ɨmɨk'ĩra ome k'ãi-ee bɨta biak'ooit'ee mãik'aapa ɨmɨk'ĩra warra t'oit'ee. Iru t'ɨ̃jaradait'ee Emanuel.’ Mãgɨ́ t'ɨ̃ jara k'inia bɨ: “Tachi Ak'õre tachi ome bapari.”
23237	MAT 1:24	José ɨ̃rɨmak'ãri, ooji ma angelpa jaradak'a. María ataji ichi wẽra pamerã.
23238	MAT 1:25	Mamĩda miak'ãida-e paji, chi warra t'oru misa. T'ok'ãri, Josepa t'ɨ̃ bɨji Jesús.
23239	MAT 2:1	Jesús t'oji Belén p'uurude Mãgɨ́ p'uuru Judea eujãde bɨ. T'ok'ãri, Herodes Judea eujãdepema rey paji. Maapai k'ĩsia k'awaa beerã ak'õrejĩru uchiapari eereepa Jerusalén p'uurudee chejida. Ãchia lucero ak'ɨpachida k'awaadait'ee ne-inaa p'asait'ee bɨ.
23240	MAT 2:2	Pachedak'ãri, eperãarã iidijida: —¿Sãma bɨma ajida, Judiorã Rey t'oda? Iru lucero uchiak'ãri ak'õrejĩru uchiapari eere, rey waibɨa t'oda k'awaajida. Mapa ma lucero t'ẽe chejida parã rey jɨrɨde. Irumaa ɨt'aa t'ɨ̃de chejidada ajida.
23241	MAT 2:3	Rey Herodepa mãga ũrik'ãri, p'era pɨk'a nɨ̃beeji, Jerusalén p'uuru pidaarã ichiaba.
23242	MAT 2:4	Mãpai Herodepa t'ɨ̃ pëiji p'aareerã poroorã mãik'aapa Moisepa p'ãda jarateepataarã. Iidiji sãmata Tachi Ak'õrepa pëiit'ee bada t'oit'ee paji.
23245	MAT 2:7	Herodepa mãga ũrik'ãri, ma k'ĩsia k'awaa beerã mera t'ɨ̃ pëiji iidiit'ee sãaweda ma lucero unujida.
23246	MAT 2:8	Maap'eda ãchi Belendee pëiji. Mamĩda mãgaji: —Wã́tɨ ma warra jɨrɨde. Pia iididapáde aji, ma warra pari. Unu atadak'ãri, mɨmaa jara chedapáde aji, mɨ jida ichiaba irumaa ɨt'aa t'ɨ̃de wã k'inia bairã.
23247	MAT 2:9	Mãpai k'ĩsia k'awaa beerã wãjida. Ma lucero ãchi naa wãpachi. Mata ak'ɨnɨ̃ banaji ma warra badamãi.
23249	MAT 2:11	Teeda t'ĩudak'ãri, unujida ma warra chi nawe María ome. Mãpai bedabaidap'eda, ɨt'aa t'ɨ̃jida ma warra k'ĩrapite mãik'aapa ãchi net'aa aneedap'edaa ewat'ɨdak'ãri, teejida nẽe, ne-inaa t'ũa bapari bajũbak'a mãik'aapa k'era pia t'ɨ̃jarapatap'edaa mirra.
23251	MAT 2:13	K'ĩsia k'awaa beerã wãdap'edaa t'ẽepai, k'ãimok'araade ɨt'aripema angelpa Josemaa mãgaji: —P'irabáiji mãik'aapa wã́ji Egipto eujãdee pɨchi wẽra iru warra ome. Mama p'ananadapáde aji, mɨa jararumaa, Herodepa na warra jɨrɨpiit'ee perã peepiit'ee.
23253	MAT 2:15	Mama p'aneejida Herodes piurumaa. Mãga paji Tachi Ak'õrepa jaradak'a, ichi pedee jarapari it'aideepa: ‘Egipto eujãdeepa mɨ warra t'ɨ̃ pëiji chemerã.’
23256	MAT 2:18	‘Rama p'uurude jẽepi ororoo ũrijida. Jẽepi chupɨria ũrijida. Raquel jẽe nɨ̃baji ichi warrarã-it'ee. Apidaapa ichi t'ãri o-ĩ-ĩapidak'aa paji, chi warrarã k'iniidaidap'edaa perã.’
23261	MAT 2:23	Mama panadak'ãri, Nazaret p'uurude p'ananajida. Mãga paji Ak'õre pedee jarapataarãpa jaradap'edaak'a: “Eperãarãpa Jesús t'ɨ̃jarapataadait'ee Nazaret pida.”
23262	MAT 3:1	Ma t'ẽepai eperã t'ɨ̃jarapatap'edaa Juan Bautista Tachi Ak'õrepa jara pëida jara cheji Judea eujãde, eujã pania wẽe bɨmãi.
23265	MAT 3:4	Mãgɨ́ eperã Juan paji. P'aru camello k'aradee k'ada jɨ̃pachi. Chi k'ɨrrɨde jɨ̃pari ne-edee ooda paji. K'opachi sisi mãik'aapa topachi jɨrrɨ miéle.
23273	MAT 3:12	Ooit'ee trigo ewaparipa ooparik'a. Mãgɨpa pala aneek'ãri, trigo ewada ɨt'aa jira bat'apari chi tau uchiamerã mãik'aapa nãupa chi e ãyaa ateemerã. Maap'eda ma trigo tau ɨa bɨpari chi ɨapatamãi. Mamĩda chi e beeda t'ɨpɨtaude bat'at'aapari. Mãgɨ́ t'ɨpɨtau k'ĩik'aada aji.
23277	MAT 3:16	Poro choop'eda, Jesús toiduupa uchiak'ãri, pajã ewadachi mãik'aapa irua unuji Tachi Ak'õre Jaure ichi ɨ̃rɨ palomak'a baai cheru.
23280	MAT 4:2	Mama k'ãima cuarenta nek'o-ee baji. Mapa jarrapisia nɨ̃beeji.
23283	MAT 4:5	T'ẽepai Netuara Poro Waibɨapa iru ateeji Jerusalendee, Tachi Ak'õrepa jɨrɨt'erada p'uurudee. Mama Tachi Ak'õre te waibɨa ek'arra ɨ̃rɨ ɨt'ɨ́ ateeji
23284	MAT 4:6	mãik'aapa mãgaji: —Wãara pɨ Tachi Ak'õre Warra pɨrã, namãik'aapa jɨ̃tɨdaipáde aji, Tachi Ak'õre Ũraa p'ãdade jara bairã: ‘Ak'õrepa ichi angeleerã pëiit'ee pɨ k'aripadamerã. Ãchia pɨ jita atadait'ee mãik'aapa pɨ t'ɨdɨk'adait'ee, pɨchi bɨɨrɨ pida mãumaa p'u oopiamaapa.’
23285	MAT 4:7	Jesupa p'anauji: —¡Jɨ̃tɨ-eda! aji. Ichiaba Tachi Ak'õre Ũraa p'ãdade jara bɨ: ‘Ne-inaa pariatua oonáaji k'awaait'ee wãara Tachi Ak'õre Waibɨapa tachi ak'ɨpari wa mãga-e.’
23287	MAT 4:9	Mãpai mãgaji: —Pɨta mɨ k'ĩrapite bedabaip'eda, mɨmaa ɨt'aa t'ɨ̃rura, mãgara na jõmaweda përé payada aji.
23288	MAT 4:10	Jesupa p'anauji: —¡Oo-eda! aji. Ãyaa wãpáde aji, Satanás. Tachi Ak'õre Ũraa p'ãdade jara bɨ: ‘Tachi Ak'õre Waibɨamaa aupai ɨt'aa t'ɨ̃patáatɨ mãik'aapa jĩp'a oopatáatɨ irua jara bɨk'a.’
23290	MAT 4:12	Jesupa ũrik'ãri Juan Bautista carcelde t'ɨ nɨ̃bɨdap'edaa, wãji Galilea eujãdee.
23294	MAT 4:16	Mãpemaarã p'ãriu pɨk'a bɨde p'anapatap'edaa, ɨ̃daa pi-ia unudait'ee. Tachi Ak'õrepa ma ɨ̃daa pëiit'ee chi p'ãriu pɨk'a bɨde p'anɨɨrãmaa atuanaadamerã.’
23296	MAT 4:18	Ewari aba Jesús Galilea Lago ide nipak'ãri, unuji ɨ̃pemaarã omé: Simón; ichiaba t'ɨ̃jarapatap'edaa Pedro mãik'aapa Andrés. To-ɨapataarã paji. Mapa t'ɨrɨ t'aamaa p'anajida.
23299	MAT 4:21	Ipu nok'ode Jesupa awaraa ɨ̃pemaarã omé unuji: Santiago mãik'aapa Juan. Zebedeo warrarã paji. Barcode t'ɨrɨ pi-ia p'e bɨmaa p'anajida chi ak'õre ome. Mãga oomaa p'anɨde Jesupa ãchi t'ɨ̃ji ichi ome wãdamerã.
23312	MAT 5:9	T'ãri o-ĩa p'anɨ chi t'ãri auk'a bɨpataarã awaraarã ome mãik'aapa Tachi Ak'õre ome, mãɨrã t'ɨ̃jaradait'ee perã Tachi Ak'õre warrarã.
23316	MAT 5:13	—Na p'ek'au eujãdepema ijãadak'aa beerã-it'ee parã t'ã́k'apɨ p'anɨ. K'awa p'anɨ chik'o warraa bɨ t'ã ome. Mamĩda t'ã k'ɨyaa-edaik'ãri, warraa-ee bɨ. ¿Sãga k'ɨyaapii waya? T'ã k'ɨyaa-ee bak'ãri, bat'at'aapata o jãde eperãarã aɨ ɨ̃rɨ t'ɨadamerã.
23317	MAT 5:14	’Ichiaba na p'ek'au eujãdepema ijãadak'aa beerã-it'ee parã ɨ̃daa pɨk'a p'anɨ. P'uuru ee nok'ode bɨ p'oyaa meradak'aa, p'ãrik'ua chi uchiterree t'ɨmɨɨpa unupata perã.
23318	MAT 5:15	Ichiaba lámpara k'oodak'aa ne-inaa ek'ari mera bɨdait'ee. Ma k'ãyaara k'oodak'ãri, ne-inaa ɨ̃rɨ ɨt'ɨ́ ata bɨpata jõma te jãde p'anɨɨrãpa ɨ̃daa unudamerã.
23319	MAT 5:16	Mãga pɨk'a jɨrɨ́tɨ jõmaarãpa parã ɨ̃daa pɨk'a unudamerã. Mãgá unudak'ãri parãpa t'ãri pia ne-inaa pia oomaa p'anɨ, ɨt'aa t'ɨ̃dait'ee parã Ak'õre Waibɨa ɨt'ari bɨmaa.
23320	MAT 5:17	—K'ĩsianáatɨ mɨ cheji Moisepa p'ãda maa-e pɨrã Tachi Ak'õre pedee jarapataarãpa p'ãdap'edaa jõpide. Ma k'ãyaara mɨ cheji k'awaapiit'ee mãgɨ́ pedee p'ãda k'ãata jara k'inia bɨ.
23322	MAT 5:19	Mapa eperãpa Moisepa p'ãdade jara bɨk'a oo-e bɨ pɨrã, ũraa abapai oo-e pɨjida, maa-e pɨrã awaraarãmaa jarateeru pɨrã ma ũraade jara bɨk'a oonaadamerã, mãgɨ́ apemaarã k'ãyaara ek'ariara bait'ee Tachi Ak'õre k'ĩrapite. Jõdee eperãpa ook'ãri ma ũraade jara bɨk'a mãik'aapa awaraarãmaa jarateek'ãri mãga oodamerã, ichi apemaarã k'ãyaara waibɨara bait'ee Tachi Ak'õre k'ĩrapite.
23328	MAT 5:25	’Eperã nepɨra iru bɨ pɨrã pɨ ome mãik'aapa pɨ charramaa atee k'inia bɨ pɨrã, wãi naaweda t'ãri pia pedeeipia bɨ iru ome t'ãri auk'a bɨdait'ee. Maa-e pɨrã charra k'ĩrapite panadak'ãri, mãgɨpa pɨ ata bɨi jɨ̃apataarã juade carcelde t'ɨ nɨ̃bɨnadamerã.
23331	MAT 5:28	Mamĩda mɨata jara bɨ: Eperãpa wẽra unuk'ãri, k'ĩsiaru pɨrã aɨ ome k'ãiit'ee, mãgɨ́ p'ek'au ooji ma wẽra ome, ichi t'ãridepai ooji mĩda.
23332	MAT 5:29	’Maperã pɨ tau juaraarepema ne-inaa unuda k'aurepa pɨ k'achiade baairu pɨrã, piara bak'aji ma tau ẽt'at'aamerã mãik'aapa t'ɨmɨ́ bat'at'aamerã, ma k'aurepa k'achiade baai k'ãyaara.
23333	MAT 5:30	Ichiaba pɨ jua juaraarepemapa ne-inaa ooda k'aurepa pɨ k'achiade baairu pɨrã, piara bak'aji ma jua t'ɨap'et'aamerã mãik'aapa t'ɨmɨ́ bat'at'aamerã, k'achiade baai k'ãyaara ma k'aurepa. Piara bɨ pɨchi k'ap'ɨadepema ne-inaa atuamerã, k'ap'ɨa jõmaweda atuai k'ãyaara tok'arradee.
23342	MAT 5:39	Mamĩda mɨata jara bɨ: Awaraapa pɨmaa ne-inaa k'achia ooru pɨrã, k'ĩra jõ-ee banáaji mãgɨ́ ome. Ma k'ãyaara pɨchi k'ĩra tarramaa sĩru pɨrã, t'ãri pia chi apema k'ĩra tarra ak'ɨpíji, auk'a sĩmerã.
23343	MAT 5:40	Ichiaba nepɨrade bɨde awaraapa pɨchi camisa jãri ataru pɨrã, t'ãri pia téeji pɨchi ɨ̃rɨpema p'aru jida.
23347	MAT 5:44	Mamĩda mɨata jara bɨ: Parã k'ĩra unuamaa iru p'anapataarã k'inia iru p'anapatáatɨ mãik'aapa eperãarãpa parã jɨrɨdak'ãri ne-inaa k'achia oodait'ee, ɨt'aa t'ɨ̃patáatɨ ãra pari.
23348	MAT 5:45	Mãga ooruta pɨrã, pãchi ɨt'aripema Ak'õre Waibɨa warrarã p'anadait'ee. Irua ak'õrejĩru jẽrapipari jõmaarã ɨ̃rɨ; pia beerã ɨ̃rɨ, k'achia beerã ɨ̃rɨ paara. Ma awara irua k'oi chepipari ichi ũraade jara bɨk'a oopataarãmaa, ichi ũraade jara bɨk'a ooamaa p'anapataarãmaa paara.
23356	MAT 6:5	—Parãpa ɨt'aa t'ɨ̃dak'ãri, oonáatɨ Tachi Ak'õrede ijãapatada apataarãpa oopatak'a. Tachi Ak'õre Ũraa jarateepata tede jõmaarã taide ãchi ak'ɨnɨ̃ p'aneepata ɨt'aa t'ɨ̃dait'ee. Ichiaba p'uuru jãde plaza bee k'idaa mãga oopata eperãarãpa unudamerã. Mɨa wãarata jararu. Eperãarã pia pedeepata aupai iru p'anadait'ee.
23357	MAT 6:6	Maperã pɨ ɨt'aa t'ɨ̃k'ãri, pɨchi cuartode t'ĩ́uji mãik'aapa chi puerta pia jɨ̃́aji. Mãpai ɨt'aa t'ɨ̃́ji pɨchi Ak'õre Waibɨamaa, iru mama bairã pɨ ome. Irua pɨa oomaa bɨ unuk'ãri, ne-inaa pia teeit'ee pɨmaa, ichia k'ĩsia iru bɨdepema ma ne-inaa ichideerãmaa teeit'ee.
23358	MAT 6:7	’Ɨt'aa t'ɨ̃k'ãri, pia-e bɨ ip'ii ichi aɨ pedeeta jara nɨ̃bait'ee. Ijãadak'aa beerãpa mãga oopata, k'ĩsiapata perã audú pedee jõnɨpa Tachi Ak'õrepa audupɨara ũriit'ee.
23360	MAT 6:9	Nãga ɨt'aa t'ɨ̃daipia bɨ: ‘Tachi Ak'õre ɨt'ari bɨ, pɨ t'ɨ̃ awaraa t'ɨ̃ k'ãyaara pipɨara bɨ.
23361	MAT 6:10	Eperãarã bɨ́ji pɨchi jua ek'ari pɨchideerã p'aneedamerã. Óoji pɨchia k'inia bɨk'a na p'ek'au eujãde, ɨt'ari ooparik'a.
23368	MAT 6:17	Pɨ ɨt'aa t'ɨ̃ bak'ãri nek'o-ee, k'ĩra sɨ́ɨji mãik'aapa t'ɨ̃-irúji
23371	MAT 6:20	Ma k'ãyaara jɨrɨ́tɨ ɨt'aripema ne-inaa iru p'anadait'ee, mãpema ne-inaa polillapa ãrik'aa perã, mogosiak'aa perã mãik'aapa nechɨapataarã mama t'ĩudak'aa perã.
23372	MAT 6:21	Na p'ek'au eujãdepema ne-inaa pia audú ata k'inia bak'ãri, pɨ t'ãri araa bait'ee ma ne-inaa ome. Jõdee ɨt'aripema ne-inaa pia audú ata k'inia bak'ãri, pɨ t'ãri araa bait'ee mãgɨ́ ne-inaa ome.
23373	MAT 6:22	—Tachi tau lamparak'a ɨ̃daa pɨk'a bɨ tachi k'ap'ɨa-it'ee. Pɨchi tau pia bak'ãri, k'ap'ɨa jõmaweda ɨ̃daa pɨk'a bɨde bait'ee.
23374	MAT 6:23	Mamĩda pɨchi tau k'achia bɨ pɨrã, k'ap'ɨa jõmaweda p'ãriu pɨk'a bɨde bait'ee. Mãgá pɨ k'ap'ɨade ɨ̃daa pɨk'a bɨ wãara p'ãriu pɨk'a bɨ pɨrã, audupɨara p'ãriu pɨk'a bɨde bait'ee.
23377	MAT 6:26	Ak'ɨ́tɨ, ipanaarã ɨt'ɨ́ wãabai p'anɨ. Ãchia net'atau uudak'aa, ewadak'aa mãik'aapa ɨa bɨdak'aa chi net'atau ɨapatamãi. Mamĩda parã ɨt'aripema Ak'õre Waibɨapa ne-inaa teepari k'odamerã. ¡Iru-it'ee parã pipɨara p'anɨ ipanaarã k'ãyaara!
23378	MAT 6:27	Eperã audú k'ĩsia nɨ̃bɨpa hora aba pida waa chok'ai ba-e pai.
23379	MAT 6:28	’Ma awara ¿k'ãare-it'ee parã audú k'ĩsiapata p'aru-it'ee? Ak'ɨ́tɨ, sãga nep'ono p'ũajara t'ãide nɨ̃bɨ waripata. Mimiadak'aa mãik'aapa p'aru k'adak'aa mãgá pi-ia p'anadait'ee.
23380	MAT 6:29	Mamĩda mɨa jara bɨ: Rey Salomonpa p'arat'ara, net'aa pia iru bapachi mĩda, iru p'aru piara jɨ̃ bak'ãri, eperãarãpa iru pi-iara unuda-e paji nãgɨ́ nep'ono k'ãyaara.
23381	MAT 6:30	Idi na p'ũajara wari wã. Mamĩda nu uratɨdaik'ãri, t'ɨpɨtaude paa jõdariit'ee. Tachi Ak'õrepa mãgá pia ak'ɨ bɨ pɨrã nep'ono p'ũajara t'ãide nɨ̃bɨ, audupɨara parã ak'ɨ bapariit'ee, at'ãri irude mak'ɨara ijãada-e p'anɨ mĩda.
23382	MAT 6:31	Tachi Ak'õrepa mãgá ichia ooda pia ak'ɨ bapari perã, k'ĩsia jõnanáatɨ: “¿K'ãata k'odait'ee?” maa-e pɨrã “¿K'ãata todait'ee?” maa-e pɨrã “¿K'ãata jɨ̃dait'ee?”
23383	MAT 6:32	Mãgá k'ĩsiapata ijãadak'aa beerãpa. Mamĩda parã́pata ɨt'aripema Ak'õre Waibɨa iru p'anɨ. Irua k'awa bɨ ne-inaa parãpa falta p'anɨ.
23384	MAT 6:33	Maperãpɨ naapɨara jɨrɨ́tɨ iru jua ek'ari p'anapataadait'ee mãik'aapa oopatáatɨ irua jara bɨk'a. Mãga ooruta pɨrã, ma ne-inaa jõma iru p'anadait'ee.
23391	MAT 7:6	’Net'aa awara bɨdap'edaa Tachi Ak'õre-it'ee teeruta pɨrã usa k'achia beemaa, orradaidap'eda k'aak'oodai. Ma awara ne-inaa ɨ̃pɨa perlak'a atabëiruta pɨrã sinaarã p'anɨmãi, yoorode jaut'aadai.
23392	MAT 7:7	—Iidipatáatɨ Tachi Ak'õremaa. Irua teeit'eepɨ. Jɨrɨpatáatɨ. Irua k'awapiit'eepɨ. Eperãpa t'ɨ̃parik'a puerta t'aide, Ak'õremaa t'ɨ̃patáatɨ. Irua parã k'aripait'eepɨ.
23393	MAT 7:8	Chi iidi bɨmaa Tachi Ak'õrepa teepari; chi jɨrɨ bɨmaa Tachi Ak'õrepa k'awapipari mãik'aapa chi t'ɨ̃ bɨmaa ewapari.
23398	MAT 7:13	—Tachi Ak'õre truadee wãit'ee puerta p'ĩrup'ee bɨde t'ĩupaták'ata bɨ. Mapa t'ĩ́utɨ puerta p'ĩrup'ee bɨde, chi atua beerã puerta jet'ee bapari perã. Ichiaba ãchi o k'achia ewaraa k'obɨ, chok'ara aɨde wãpata perã.
23407	MAT 7:22	Ak'õre ewari waibɨa ewate chok'araarãpa mɨmaa jaradait'ee: “Tachi Waibɨa, Tachi Waibɨa, tai pɨ ome p'anapíji. Taipa pɨ t'ɨ̃de jarateejida mãik'aapa pɨ t'ɨ̃de netuaraarã uchiapik'oojida. Ma awara pɨ t'ɨ̃de oojida ne-inaa eperãarãpa p'oyaa oodak'aa ãchi juadoopa.”
23408	MAT 7:23	Mamĩda mɨa p'anaut'ee: “¡Mɨa parã k'awa-e bɨ! ¡Ãyaa wã́tɨ mɨ ik'aawaapa, ne-inaa k'achia oopataarã!”
23409	MAT 7:24	—Eperã k'ĩsia k'awaa bɨpa mɨ ũraa ũripari mãik'aapa oopari mɨa jara bɨk'a. Mãgɨ́ eperã ichi te oo bɨ́k'ata bɨ mãu ɨ̃rɨ.
23410	MAT 7:25	K'oi cheji; to chedachi mãik'aapa nãu golpe p'uaji ichi temãi. Mamĩda t'ee-e paji mãu ɨ̃rɨ oo bada perã.
23416	MAT 8:2	Mãgá che wãde iru k'ait'a cheji eperã leprapa k'ayaa bɨ. Mãgɨ́ iru k'ĩrapite bedabai nɨ̃ba cheji mãik'aapa mãgaji: —Tachi Waibɨa, pɨa k'inia bɨ pɨrã, mɨ k'ayaa wẽpapipáde aji, Ak'õre k'ĩrapite mɨ pia beemerã.
23420	MAT 8:6	—Jesús, mɨ mimiapari k'ayaa bɨda aji. P'oyaa mimik'a-e bɨ mãik'aapa chupɨria nɨ̃bɨda aji, p'uapa.
23434	MAT 8:20	Jesupa p'anauji: —Usap'ã́ yooro te uria iru bee mãik'aapa ipanaarã te iru bee. Mamĩda mɨ, chi Eperã Ak'õre Truadepema arajãgaa ni, k'ãipari wẽe. Made k'ĩsíaji jarai naaweda wãara mɨ ome nipa k'inia bɨ wa mãga-e.
23438	MAT 8:24	Mãga nɨde p'usara t'o nɨ̃beeji. P'usapa barco pirubaai wã nipaji. Mãɨmisa Jesús k'ãi baji.
23439	MAT 8:25	Mapa chi k'õp'ãyoorãpa ɨ̃rɨmat'aajida mãik'aapa mãgajida: —Tachi Waibɨa, ¡tai k'aripáji! ¡Tachi pirubaai wãdapɨ!
23441	MAT 8:27	Mãga unudak'ãri, chi k'õp'ãyoorã ak'ɨtrua para beeji mãik'aapa ãchi pitapai iidi para beeji: —¿K'aima ajida, nãgɨ́? Nãu, p'usa paara iru pedee ũripatada ajida.
23446	MAT 8:32	Aramãgá Jesupa jaraji mamaa wãdamerã. Mãpai ma netuaraarã ma eperãarã k'ap'ɨadeepa uchiak'oodachida mãik'aapa sinaarã k'ap'ɨade t'ĩudachida. Aramata sinaarã jõmaweda p'irak'oodachida ee k'õot'ari jira bɨdee. Mata lagode baainajida mãik'aapa ɨ̃yapa jɨ̃ak'oodachida.
23447	MAT 8:33	Ma sinaarã jɨ̃a p'anadap'edaarãpa mãga unudak'ãri, p'irak'oodachida p'uurudee. Nepɨrɨnajida ãchia unudap'edaa ma netuara merãtɨa p'anadap'edaarã ome.
23453	MAT 9:5	Mɨa irumaa jarai: “Pɨa p'ek'au k'achia oopata wẽpajipɨ” maa-e pɨrã jarai: “P'irabáiji mãik'aapa wã́ji”. Mamĩda irua maarepida oo-e pai, Tachi Ak'õrepa oopi-e pɨrã.
23454	MAT 9:6	Mɨa ak'ɨpiit'ee na p'ek'au eujãde mɨ, chi Eperã Ak'õre Truadepema k'ap'ɨa pari, Tachi Ak'õre Waibɨapa wẽpapipari eperãarãpa p'ek'au k'achia oopata. Mãpai mãgaji ma eperã chiwa bɨmaa: —¡P'irabáiji! Pɨchi p'aru atáji mãik'aapa wã́ji pɨchi temaa.
23456	MAT 9:8	Mãga unudak'ãri, eperãarã p'era pɨk'a para beeji mãik'aapa Tachi Ak'õremaa o-ĩa ɨt'aa t'ɨ̃jida, irua ma eperãmaa mãga ooda perã.
23457	MAT 9:9	Mamãik'aapa Jesús wãji. Ma wãrude eperã t'ɨ̃jarapatap'edaa Mateo unuji. Su-ak'ɨ baji Cesar-it'ee impuesto p'aapatamãi. Jesupa mãgaji irumaa: —Mɨ ome nipaparíiji. Aramãgá bainɨ̃ beep'eda, Jesús ome wãji.
23461	MAT 9:13	Parã wãdak'ãri, k'ĩsiadapáde aji, nãgɨ́ Ak'õre Ũraa jara k'inia bɨ: ‘Mɨa k'iniara bɨ awaraarã chupɨria k'awaadamerã, ne-animalaarã peedap'eda, paadai k'ãyaara mɨ-it'ee.’ Mãpai Jesupa mãgaji: —Tachi Ak'õrepa mɨ pëi-e paji t'ãri pia beerã jɨrɨde. Ma k'ãyaara p'ek'au k'achia oopataarã jɨrɨdeta pëiji.
23463	MAT 9:15	Jesupa p'anauji: —Miak'ãipata fiestade t'ɨ̃ pëidap'edaarã k'ĩra pia-ee p'anadak'aa chi miak'ãiit'ee bɨ ãchi ome bɨ misa. Mamĩda ewari cherude iru ata chedak'ãripɨ, t'ãri p'uapa nek'oda-ee p'aneedait'eeda aji.
23466	MAT 9:18	Jesús at'ãri pedeemaa bɨde, judiorã poro waibɨa t'ɨ̃jarapatap'edaa Jairo Jesús k'ĩrapite bedabai nɨ̃ba cheji mãik'aapa mãgaji: —Et'ewapai mɨ k'au jai-idaajida aji. Mamĩda mɨa k'awa bɨ pɨ cheru pɨrã mɨ ome mãik'aapa pɨ jua bɨru pɨrã iru ɨ̃rɨ, waya chok'ai beeyada aji.
23468	MAT 9:20	Ma wãdade wẽra doce años bi k'ayaa bɨ waamiapa Jesús ãpɨteik'aapa k'ait'a wãp'eda, iru ɨ̃rɨpema p'aru i t'õbait'aaji.
23471	MAT 9:23	Maap'eda Jesús ma judiorã poro waibɨa temaa panak'ãri, unuji siru chaapataarã mãik'aapa eperãarã jẽepi ororoo nɨ̃bɨ.
23484	MAT 9:36	Eperãarã chok'ara see nɨ̃bɨ unuk'ãri, chupɨria k'awaaji, ãra chupɨria, k'ĩra pia-ee para bada perã, oveja chak'eerã ak'ɨpari wẽe chitoonɨk'a.
23485	MAT 9:37	Mãpai chi k'õp'ãyoorãmaa mãgaji: —Eperãarã chok'ara mɨde waide ijãada-e p'anɨ. Ne-uu audú chau bɨ́k'apɨ p'anɨ. Mamĩda mimiapataarã chok'ara-ee p'anɨ.
23487	MAT 10:1	Jesupa chi k'õp'ãyoorã doce t'ɨ̃ p'eji mãik'aapa ãchi ichi jua ek'ari bɨji netuaraarã uchiapidamerã mãik'aapa k'ayaa k'ĩra t'ãdoo jɨpadamerã.
23488	MAT 10:2	Nãgɨ́ ɨmɨk'ĩraarã doce jɨrɨt'eraji pëiit'ee ichi ũraa jarateede. Naapɨara jɨrɨt'eraji Simón, ichiaba t'ɨ̃jarapatap'edaa Pedro, chi ɨ̃pema Andrés ome. Ma t'ẽepai jɨrɨt'eraji Santiago chi ɨ̃pema Juan ome. Mãɨrã Zebedeo warrarã paji.
23492	MAT 10:6	Ma k'ãyaara wã́tɨ Israel eujãdepema ovejaarã atua pɨk'a beerãmaa.
23495	MAT 10:9	’Ateenáatɨ nẽe, p'arat'a, cobre, pãchi k'ɨrrɨde jɨ̃pata.
23496	MAT 10:10	Ichiaba ateenáatɨ muchila, awaraa chancla mãik'aapa p'aru jɨ̃dait'ee, pak'uru jida t'ɨdɨk'adait'ee, parã mimia pari ma ne-inaa teedaipia p'anadairã.
23497	MAT 10:11	’P'uurude maa-e pɨrã te chok'ara-ee beemãi panadak'ãri, eperã t'ãri piata jɨrɨ́tɨ arii p'aneedait'ee mamãik'aapa wãruta misa.
23507	MAT 10:21	’Maapai eperãarãpa ãchi ɨ̃pemaarã paara teedait'ee miapidamerã piurutamaa. Ma awara chi ak'õreerãpa ãchi warrarã paara mãgá peepidait'ee; maa-e pɨrã warrarãpa ãchi ak'õreerã peepidait'ee.
23511	MAT 10:25	Chi ne-inaa k'awaa k'inia bɨ o-ĩa baipia bɨ chi jarateepari jĩak'a pait'ee. Ichiaba mimiapari o-ĩa baipia bɨ chipari jĩak'a pait'ee. Chi te chipari t'ɨ̃jarapata pɨrã Beelzebú, Netuara Poro Waibɨa, audupɨara irudeerãmaa mãgɨ́ t'ɨ̃ bɨdait'ee.
23512	MAT 10:26	—Mãga jara p'anɨ mĩda, eperãarã waaweenáatɨ. Ɨ̃rá Tachi Ak'õre net'aa mera pɨk'a bɨ mĩda, t'ẽepai parãpa jõmaarãmaa jaradait'ee.
23513	MAT 10:27	Mɨa ũraa jarada p'ãriu pɨk'a baji. Mamĩda jõmaarãmaa mãga jĩp'a jaradaipia bɨ. Ma awara mɨa ũraa mera pɨk'a jarada, golpe jaradaipia bɨ terraza ɨ̃rɨɨpa biaruk'a.
23518	MAT 10:32	—Eperãpa tau taawa jararu pɨrã ichi Jesucristode ijãapari, mɨa pida jarai: “Mãgɨ́ mëré” mɨ Ak'õre k'ĩrapite ɨt'ari.
23519	MAT 10:33	Mamĩda eperãpa meraru pɨrã mɨde ijãapari, mãgara mɨa pida merait'ee. “Mãgɨ́ mëre-eda” ait'ee mɨ Ak'õre k'ĩrapite ɨt'ari.
23523	MAT 10:37	’Eperãpa ichi ak'õre wa chi nawe k'iniara iru bɨ pɨrã mɨ k'inia iru bai k'ãyaara, mëré pa-e pai. Ichiaba eperãpa chi warra wa chi k'au k'iniara iru bɨ pɨrã mɨ k'inia iru bai k'ãyaara, mãgɨ́ mëré pa-e pai.
23524	MAT 10:38	Ma awara mɨde ijãapari k'aurepa eperã piuamaa bɨ pɨrã kurusode piu wãk'a, mãgɨ́ mëré pa-e pait'ee.
23525	MAT 10:39	Eperã piuamaa bɨ pɨrã mɨde ijãapari k'aurepa, mãgɨ́ piuk'ãri, atuait'ee. Mamĩda eperã piuru pɨrã mɨde ijãapari k'aurepa, mãgɨ́ eperã piuk'ãri ɨt'aa wãit'ee.
23527	MAT 10:41	Ma awara eperãpa auteebaik'ãri Tachi Ak'õre pedee jarapari, Tachi Ak'õrepa pëida perã, ne-inaa pia atait'ee Tachi Ak'õre pedee jarapataarãpa atapatak'a. Ichiaba auteebaik'ãri eperã t'ãri pia, mãgɨ́ t'ãri pia bairã, ne-inaa pia atait'ee eperã t'ãri pia beerãpa atapatak'a.
23528	MAT 10:42	Ma awara eperãpa teek'ãri pania vaso aba mɨ ome nipaparimaa mãgɨ́ mëré perã, Tachi Ak'õrepa ne-inaa pia ichiaba teeit'ee ma pania teedamaa.
23532	MAT 11:4	Jesupa p'anauji: —Wã́tɨ Juanmaa mãik'aapa nepɨrɨ́tɨ parãpa nama unu p'anɨ mãik'aapa ũri p'anɨ.
23533	MAT 11:5	Jarátɨ tau p'ãriu beeda ɨ̃rá unu p'anɨ; bɨɨrɨ nɨk'anɨk'aa beeda t'ɨa nĩutee; leprapa k'ayaa beeda jɨpa p'anɨ; k'ɨɨrɨ k'ĩ beeda ɨ̃rá ũri p'anɨ; piudap'edaarã waya chok'ai p'anɨ mãik'aapa chupɨria chedeerãmaa Tachi Ak'õrepa pedee pia jara pëida jarateemaa bɨ.
23536	MAT 11:8	Maa-e pɨrã, ¿k'ĩsiajida-ek'ã ak'ɨnadait'ee eperã p'aru pi-ia jɨ̃ bɨ? Parãpa pia k'awa p'anɨ eperã p'aru pi-ia jɨ̃ beerã rey tede p'anapata.
23544	MAT 11:16	’Mɨa jarait'ee sãga p'anɨ parã, mɨde ijãadak'aa beerã. Warrarã su-ak'ɨ p'aneedap'eda, jemenemaa p'anɨ́k'ata p'anɨ p'uuru jãde. Ãchi k'õp'ãyoorãmaa biapata:
23548	MAT 11:20	Mãpai Jesús ijɨ̃atɨ pedeemaa beeji awara-awaraa p'uurudepemaarãmaa, ãchia p'ek'au k'achia oopata oodaamaa p'anadap'edaa perã. Mãga p'anajida unupachida mĩda irua ooda ne-inaa eperãarãpa p'oyaa oodak'aa ãchi juadoopa. Jesupa ãchimaa mãgaji:
23549	MAT 11:21	—¡Aai, Corazín p'uurudepemaarã! ¡Aai, Betsaida p'uurudepemaarã! ¡Tachi Ak'õrepa parã k'achiadee pëiit'eepɨ! Tiro p'uurude, Sidón p'uurude eperãpa ooda paara ne-inaa eperãarãpa p'oyaa oodak'aa ãchi juadoopa mɨa parã p'uurude oodak'a, taarã-e weda ijãak'ajida. Ãrapa p'ek'au k'achia oopata oo amaa k'inia jõnɨpa chupɨria iidik'ajida Tachi Ak'õremaa. Ma p'ek'au k'achia oopata k'aurepa t'ãri p'uapa p'aru p'ãimaa jɨ̃k'ajida mãik'aapa it'abarre p'ora ɨt'aa p'ok'ajida ãchi poro ɨ̃rɨ.
23553	MAT 11:25	Maapai Jesupa mãgaji: —Ak'õre Waibɨa, pɨ jõmaarã k'ãyaara waibɨara bɨ. Ne-inaa jõmaweda ɨt'ari nɨ̃bɨ, na p'ek'au eujãde nɨ̃bɨ paara pɨ jua ek'ari bɨ. Mɨ t'ãri o-ĩa bɨ pɨa eperãarã jĩp'aarãmaa k'awapiru perã ne-inaa pɨa waide k'awapi-e pada k'ĩsia k'awaa beerãmaa mãik'aapa poro wẽsaa beerãmaa.
23559	MAT 12:1	Maapai judiorã ɨ̃ipata ewate Jesús nipaji trigo k'ãide. Chi k'õp'ãyoorã jarrapisia p'anadap'edaa perã, trigo k'ɨmɨ chak'eerã oro atadap'eda, chi tau jonamaa p'aneejida k'odait'ee.
23560	MAT 12:2	Arii p'anadap'edaa fariseorãpa mãga unudak'ãri, Jesumaa mãgajida: —¡Pɨchá ak'ɨ́ji! Pɨchi k'õp'ãyoorãpa ne-inaa oomaa p'anɨda ajida, ɨ̃ipata ewate oodaik'araa bɨta.
23562	MAT 12:4	Iru t'ĩuji Tachi Ak'õre te ne-edee oodade mãik'aapa ma tedepema pan awara bɨdap'edaa Tachi Ak'õre-it'ee atap'eda, k'oji chi k'õp'ãyoorã ome. Mãga oojida p'aareerãpapai mãgɨ́ pan k'odaipia baji mĩda.
23563	MAT 12:5	Ichiaba Moisepa p'ãdade parãpa leedooda p'aareerãpa ne-inaa k'achia ooda-e paji ɨ̃ipata ewate, Tachi Ak'õre te waibɨade ɨ̃ida-ee mimiadak'ãri.
23566	MAT 12:8	Ɨ̃ipata ewate mɨ, chi Eperã Ak'õre Truadepema jua ek'ari bɨda aji.
23568	MAT 12:10	Mama baji eperã jua chiwa bɨ. Jesús ɨmɨatee k'inia p'anadap'edaarãpa iidijida irumaa: —¿Eperã k'ayaa bɨ pɨrã, ɨ̃ipata ewate jɨpaipia bɨk'ã? ajida.
23569	MAT 12:11	Jesupa p'anauji: —Ɨ̃ipata ewate pɨchi oveja toidú padarida paara, ¿taawaa uchia ata-e pak'ajik'ã?
23570	MAT 12:12	¿Eperã pipɨara bɨ-ek'ã oveja k'ãyaara? Mapa ɨ̃ipata ewate ne-inaa pia ooipia bɨda aji.
23581	MAT 12:23	Mãga unudak'ãri, arii p'anadap'edaarãpa ak'ɨtrua para beeji mãik'aapa ãchi pitapai iidi para beeji: —¿Nãgɨ́ chonaarãwedapema Rey David Warra-ek'ã? ajida.
23586	MAT 12:28	Mɨa netuaraarã uchiapipari pɨrã Tachi Ak'õre Jaurepa, jara k'inia bɨ ɨ̃rá Tachi Ak'õredeerã poro waibɨa nama bɨ.
23587	MAT 12:29	’¿K'aita t'ĩuyama aji, eperã juataura bɨ tede iru net'aa chɨade? Naapɨara jɨ̃ nɨ̃bɨ-e pɨrã, iru net'aa jãri p'e ata-e pai.
23597	MAT 12:39	Jesupa p'anauji: —Ɨ̃rapemaarã t'ãri k'achia-idaa p'anɨ, Tachi Ak'õrede ijãadak'aa perã. Unu k'inia p'anɨda a p'anɨ ne-inaa eperãarãpa p'oyaa oodak'aa ãchi juadoopa. Mamĩda mɨa mãga oo-e pait'ee. Jĩp'a Tachi Ak'õrepa ooit'ee ichi pedee jarapari Jonás ome oodak'a.
23599	MAT 12:41	Tachi Ak'õre ewari waibɨa ewate Nínive p'uuru pidaarãpa ɨ̃rapemaarã ɨmɨateedait'ee, Tachi Ak'õrepa parã k'achiadee pëimerã. Chonaarãweda Tachi Ak'õrepa Jonás pëik'ãri ma Nínive pidaarãmaa, ãrapa p'ek'au k'achia oopatap'edaa oo amaajida. Mamĩda ɨ̃rapemaarãpa p'ek'au k'achia oopata oo amaada-e p'anɨ, aba Jonás k'ãyaara waibɨara bɨpa jara cheji mĩda mãga oodamerã.
23600	MAT 12:42	Ichiaba ma ewate Reina Sur Eerepemapa auk'a ɨ̃rapemaarã ɨmɨateeit'ee Tachi Ak'õrepa parã k'achiadee pëimerã. Chonaarãweda ma reina t'ɨmɨɨpa cheji Rey Salomón k'ĩsia k'awaa bɨ pedee ũride. Mamĩda ɨ̃rapemaarãpa ũridaamaa p'anɨ, aba Salomón k'ãyaara k'ĩsia k'awaara bɨ pedee bɨ mĩda parã t'ãide.
23601	MAT 12:43	—Eperã k'ap'ɨadeepa netuara uchiapidak'ãri, mãgɨpa jɨrɨ nipapari eujã p'ũasaa sãma ɨ̃iit'ee. Mamĩda unu-e pak'ãri, k'ĩsiapari:
23603	MAT 12:45	Mãga unuk'ãri, jɨrɨnapari awaraa netuara siete k'achiara ichi k'ãyaara mãik'aapa ma eperã k'ap'ɨade merãtɨa chepata. Mãgá ma eperã audupɨara k'achiade beeit'ee naaweda bada k'ãyaara. Mãga p'asait'eeda aji, ɨ̃rapemaarã t'ãri k'achia-idaa beerã ome; audupɨara k'achiade p'aneedait'ee.
23604	MAT 12:46	Jesús at'ãri pedeemaa bɨde pachejida chi nawe chi ɨ̃pemaarã ome. Pedee k'inia p'anajida iru ome. Mamĩda taawa p'aneedap'edaa perã,
23605	MAT 12:47	eperãpa Jesumaa jaranaji: —Pɨ nawe, pɨ ɨ̃pemaarã ome taawa nɨmaa p'anɨ. Pedee k'inia p'anɨda aji, pɨ ome.
23606	MAT 12:48	Mãpai Jesupa p'anauji: —¿K'aima mɨ nawe? ¿K'áirãma, mɨ ɨ̃pemaarã?
23607	MAT 12:49	Mãpai juapa ɨaji chi k'õp'ãyoorãmaa mãik'aapa mãgaji: —Nãgɨɨrãta mɨ nawek'a mãik'aapa mɨ ɨ̃pemaarãk'a.
23608	MAT 12:50	Chi mɨ ɨt'aripema Ak'õre Waibɨapa jara bɨk'a oo bɨ, mata mɨ ɨ̃pemak'a, mɨ ɨ̃pewẽrak'a mãik'aapa mɨ nawek'a.
23610	MAT 13:2	Eperãarã chedap'edaa irumãi see nɨ̃bada perã, Jesús barcode bataudachi mãik'aapa su-ak'ɨ beeji. Jõdee eperãarã ipude para beeji.
23613	MAT 13:5	Ũk'uru baaijida mãu-idaade, mak'ɨara yooro wẽe badamãi. Mãgɨ́ isapai t'onojida, mak'ɨara yooro wẽe bada perã.
23614	MAT 13:6	Mamĩda ak'õrejĩru jẽrak'ãri, pɨɨdachi chi k'arra ɨ̃rɨɨ bada perã.
23615	MAT 13:7	Ũk'uru baaijida ne-ɨɨrɨ-idaade. Mamĩda ne-ɨɨrɨ k'ap'ip'iara waripari perã, mãgɨ́ net'atau t'ono wãdap'edaa piuk'oodachida.
23616	MAT 13:8	Jõdee awaraa net'atau baaijida eujã piade. Mãgɨ́ t'onop'eda, chau nɨ̃beeji. Ũk'uru net'atau abaadeepa uchiajida cien, sesenta maa-e pɨrã treinta.
23636	MAT 13:28	Chiparipa p'anauji: “¿Tachi k'ĩra unuamaa iru bɨ́pata jãga ooji-ek'ã?” aji. Mãpai chi mimiapataarãpa iidijida: “¿Pɨa k'inia bɨk'ã ajida, taipa jã p'ũajara ẽt'anadamerã?”
23637	MAT 13:29	Mamĩda chiparipa mãgaji: “Nãgaweda ichiak'au bɨdapáde aji. Ɨ̃raweda parãpa jã p'ũajara ẽt'at'aarutara, auk'a ẽt'adariit'ee chi trigo k'arra, aɨ ik'aawa nɨ̃bɨ.
23638	MAT 13:30	Piara bɨ ichiak'au bɨdamerã trigo ewarutamaa. Mamãik'aapata mɨa ewapataarã naapɨara pëiit'ee jã p'ũajara ẽt'ak'oodamerã mãik'aapa p'edamerã k'õrajɨ̃made paat'aadait'ee. T'ẽepai trigo ewadak'ãri, ɨadait'ee mɨ ne-inaa ɨaparide.”
23640	MAT 13:32	Chi tau ma-ãriara bɨ awaraa net'atau tachia uupata k'ãyaara. Mamĩda warik'ãri, waibɨara waripari awaraa ne-uu k'ãyaara pak'uruk'a nɨ̃beerumaa. Mãgá waibɨara waripari perã, chi jua t'aide ipanaarã chepata ɨ̃idait'ee.
23652	MAT 13:44	—Nãga pɨk'a pait'ee Tachi Ak'õrepa eperãarã ichi jua ek'ari bɨk'ãri, ichideerã p'aneedamerã. Chok'o unuji jau bɨ nẽe ome. Eperãpa mãgɨ́ unu atak'ãri, waya mera nɨ̃bɨp'eda chi badamãi, t'ãri o-ĩa wãji jõmaweda ichi net'aa iru bada netok'oode. Mãpai ãpɨtee cheji ma nẽe mera bada eujã neto atade.
23654	MAT 13:46	Perla ɨ̃pɨa unu atanak'ãri, wãji ichi net'aa jõmaweda netok'oode mãik'aapa ma perla pi-ia neto ata cheji.
23660	MAT 13:52	Mãpai Jesupa mãgaji: —Moisepa p'ãda jarateeparipa k'awaa wãk'ãri Tachi Ak'õrepa eperãarã bɨit'ee ichi jua ek'ari, ichideerã p'aneedamerã, nãga pɨk'a bɨ. Eperã te chiparipa ichi net'aa ɨa p'e iru bɨdepema net'aa atak'ãri, k'awa bɨ chisãgɨ́ net'aa chiwidi, chisãgɨ́ net'aa sore.
23663	MAT 13:55	¿Jãgɨ́ eperã ne-inaa pak'urudee oopari warra-ek'ã? ¿Chi nawe Maria-ek'ã? ¿Santiago, José, Simón, Judas chi ɨ̃pemaarã-ek'ã?
23664	MAT 13:56	¿Chi ɨ̃pewẽraarã nama p'anapata-ek'ã? ¿Sãga k'awaajima ajida, na jõma ichia oo bɨ?
23667	MAT 14:1	Maapai Galilea eujãdepema poro waibɨa t'ɨ̃jarapachida Herodes. Ichia ũrik'ãri Jesupa oo bɨ,
23668	MAT 14:2	ichi ek'ariirãmaa mãgaji: —¿Mãgɨ́ Juan Bautista-epaa, piup'eda p'irabaida? Maperãpɨ oopari ne-inaa eperãarãpa p'oyaa oodak'aa ãchi juadoopa.
23669	MAT 14:3	Aɨ naaweda Herodepa Juan jɨ̃ atapiji mãik'aapa carcelde t'ɨpit'aaji. Mãga ooji chi ɨ̃pema Filipo wẽra Herodías k'aurepa.
23670	MAT 14:4	Aɨ naaweda Juanpa Herodemaa mãgaji: “Pɨa p'ek'au k'achia oomaa bɨda aji, pɨ ɨ̃pema wẽra iru bairã pɨchi wẽrak'a.”
23672	MAT 14:6	Mamĩda ewari aba Herodepa jara pëiji eperãarã chedamerã ichi t'oda fiesta oode. Ma fiesta o-ĩa oo jõnɨ misa, Herodías k'au pëirade cheji see nɨ̃badaarã taide. Mãga unuk'ãri, Herodes audupɨara o-ĩadachi.
23674	MAT 14:8	Mãpai chi nawepa jaradak'a jaraji: —Ɨ̃raweda Juan Bautista poro mɨ-it'ee p'arat'ude teepáde aji.
23679	MAT 14:13	Jesupa Juan piuda ũrik'ãri, barcode t'ɨmɨ́ wãji eperãarã mak'ɨara wẽemaa. Mamĩda eperãarãpa k'awaadak'ãri, t'ẽe wãjida ode.
23683	MAT 14:17	Mãpai mãgajida: —Mamĩda taipa iru p'anɨda ajida, pan joisomaa mãik'aapa chik'o omé; mãgɨ́ aupai.
23685	MAT 14:19	Mãpai Jesupa jaraji eperãarã su-ak'ɨ p'aneedamerã eujãde p'ũajara ɨ̃rɨ. Maap'eda jita ataji ma pan joisomaa chik'o omee ome mãik'aapa ɨt'aa ak'ɨp'eda, gracias jaraji Tachi Ak'õremaa. Ma pan k'õrak'ook'ãri, chok'ara eepadachi. Mãpai chi k'õp'ãyoorãpa eperãarãmaa jedenajida.
23686	MAT 14:20	Jõmaweda nek'ojida bi jãwaa p'aneerutamaa. Ma pan pite chik'o ome nɨ̃beeda p'ejida k'oraa docena aba.
23689	MAT 14:23	Eperãarã erreuk'oodaidak'ãri, Jesús ituaba wãji ee nok'odee ɨt'aa t'ɨ̃de. Mama bɨde k'eudachi.
23690	MAT 14:24	Mãɨmisa chi barcode wãdap'edaarã tok'esá panadak'ãri, p'usara nɨ̃beeji, ãchimaa nãu p'ua nɨ̃bada perã.
23691	MAT 14:25	Taujaaweda Jesús chi k'õp'ãyoorãmaa t'ɨa wã nipaji pania ɨ̃rɨ.
23694	MAT 14:28	Mãpai Pedropa mãgaji: —Tachi Waibɨa, wãara pɨ pɨrã, pɨmaa mɨ wãpipáde aji, pania ɨ̃rɨ.
23695	MAT 14:29	Jesupa: —Chepáde, aji. Mãpai Pedro toida bataup'eda, t'ɨa wãji pania ɨ̃rɨ Jesumaa.
23696	MAT 14:30	Mamĩda nãu audú p'ua nɨ̃bɨ unuk'ãri, ãchobeedachi mãik'aapa pirubaai wãji. Mãpai biaji: —Tachi Waibɨa, ¡mɨ k'aripáji!
23711	MAT 15:9	Páripɨ mɨ k'ĩrapite ɨt'aa t'ɨ̃pata, oo k'inia p'anapata perã eperãarãpa jara p'anɨk'a, mɨa jara bɨk'a oodai k'ãyaara.’
23712	MAT 15:10	Maap'eda, Jesupa eperãarã t'ɨ̃ p'e ataji mãik'aapa mãgaji: —Ũrítɨ k'awaadamerã mɨa jararu.
23716	MAT 15:14	Ichiak'au bɨ́tɨ ma tau p'ãriu pɨk'a beerãpa awaraa tau p'ãriu pɨk'a beerã jarateedamerã. Tau p'ãriu bɨpa awaraa tau p'ãriu bɨmaa o jarateeru pɨrã, omeeweda uriade baainadait'eeda aji.
23727	MAT 15:25	Mamĩda ma wẽra bedabai nɨ̃banaji Jesús k'ĩrapite mãik'aapa mãgaji: —Tachi Waibɨa, ¡mɨ k'aripáji!
23733	MAT 15:31	Eperãarã ak'ɨtrua para beeji unudak'ãri pedee atua p'anadap'edaarã pedee jĩwaa para bee; jua k'achia beeda jɨpa bee; bɨɨrɨ chiwa beeda ãchi bɨɨrɨpa nĩutee; tau p'ãriu p'anadap'edaarã unu bee. Ma jõma unudak'ãri, o-ĩa ɨt'aa t'ɨ̃ p'aneejida Israel pidaarã Ak'õre Waibɨamaa.
23734	MAT 15:32	Jesupa chi k'õp'ãyoorã t'ɨ̃ p'eji mãik'aapa mãgaji: —Mɨa na eperãarã chupɨria k'awaa bɨda aji, k'ãima õpee p'anadairã nama mɨ ome nek'oda-ee. Ãyaa pëi k'inia-e bɨda aji, ewaa ode wãdade k'ap'ɨa t'ũmaadaridai jĩak'aapa.
23738	MAT 15:36	Maap'eda ma pan siete chik'o ome juade ataji mãik'aapa ɨt'aa t'ɨ̃ji gracias jarait'ee Tachi Ak'õremaa. Ma pan k'õrak'ook'ãri, chok'ara eepadachi. Mãpai chi k'õp'ãyoorãpa eperãarãmaa jedenajida.
23739	MAT 15:37	Jõmaarãpa k'ojida bi jãwaadarutamaa. Ma pan pite chik'o ome nɨ̃beeda p'ejida k'oraa siete.
23744	MAT 16:3	Ichiaba tap'eweda jarapata: “Idi eu k'achia bait'ee pajã p'oree nɨ̃bairã mãik'aapa jɨ̃ararara nɨ̃bairã.” Parãpa mãgá pajã ak'ɨ p'anɨpa eu k'achia wa eu pia k'awa p'anɨ pɨrã, ¿sãap'eda ne-inaa nãgaweda p'asamaa bɨ k'awada-e p'anɨ?
23745	MAT 16:4	Ɨ̃rapemaarã t'ãri k'achia-idaa p'anɨ Tachi Ak'õrede ijãadak'aa perã. Iidi p'anɨ mɨa oomerã ne-inaa eperãarãpa p'oyaa oodak'aa ãchi juadoopa. Mamĩda mɨa mãga oo-e pait'ee. Jĩp'a Tachi Ak'õrepa ooit'eeda aji, ichia oodak'a Jonás ome. Mãga jarap'eda, ãchi atabëiji.
23759	MAT 16:18	Mɨa jara bɨ: Pɨ t'ɨ̃jaradait'ee Pedro; jara k'inia bɨ “mãu”. Mãu ɨ̃rɨ te oopatak'a pia beemerã, mãga pɨk'a pɨa et'ewa jarada eperãarãpa jaradak'ãri, mɨchideerã p'aneedait'ee. Mãga p'aneedak'ãri, ichita chok'ai p'anapataadait'ee, piuruta pɨjida.
23764	MAT 16:23	Mãpai Jesús p'ɨrrabaiji mãik'aapa Pedromaa mãgaji: —¡Mɨ ik'aawaapa ãyaa wã́ji, Satanapa mãga jarapida perã! ¿Pɨa mɨ wãpiamaata bɨk'ã? Mãgara k'ĩsia-e bɨ Tachi Ak'õrepa k'ĩsia bɨk'a. Jĩp'a k'ĩsiamaa bɨda aji, eperãarãpa k'ĩsiapatak'a.
23766	MAT 16:25	Eperã piuamaa bɨ pɨrã mɨde ijãapari k'aurepa, mãgɨ́ piuk'ãri, atuait'ee. Mamĩda eperã mɨde ijãapari k'aurepa piuru pɨrã, ɨt'aa wãit'ee ichi piuk'ãri.
23767	MAT 16:26	¿K'ãare piata baima eperãpa na p'ek'au eujãde nɨ̃bɨ jõmaweda ataru pɨrã, mamĩda piup'eda chok'ai p'irabai-e pɨrã Ak'õre eujãde? Maa-e pɨrã, ¿k'ãata teeima Tachi Ak'õremaa ɨt'aa wãpimerã?
23770	MAT 17:1	K'ãima seismaa Jesús wãji ee ɨt'ɨa bɨ nok'ode. Ichi ome ateeji Pedro, Santiago mãik'aapa chi ɨ̃pema Juan.
23771	MAT 17:2	Mama ãra taide Jesús k'ĩra awaradachi. Ichi k'ĩra urua nɨ̃beeji ak'õrejĩruk'a mãik'aapa chi p'aru t'o-t'oo uchiterreedachi.
23774	MAT 17:5	Pedro at'ãri mãgá pedeemaa bɨde, jɨ̃arara t'o-t'oo ɨ̃daa bɨpa ãchi aneu cheji. Madeepa Tachi Ak'õrepa pedeeji: —Nãgɨda aji, mɨ Warra k'inia; mɨa jɨrɨt'erada. Irua mɨ t'ãri o-ĩapipari. Ũrítɨ iru pedee.
23783	MAT 17:14	Jesús, Pedro, Santiago mãik'aapa Juan pachedak'ãri eperãarã see nɨ̃badamãi, eperã bedabai nɨ̃ba cheji Jesús k'ĩrapite mãik'aapa mãgaji:
23784	MAT 17:15	—Tachi Waibɨa, mɨ warra chupɨria k'awáaji. Audú chupɨria nɨ̃bɨ. Wawadaipari mãik'aapa at'apai t'ɨpɨtaude maa-e pɨrã toida baainapari.
23786	MAT 17:17	Mãpai Jesupa p'anauji: —Aai, eperãarã, ¿at'ãrita mɨde ijãada-e p'anɨk'ã? ¡Ijãadak'aarã́k'apɨ p'anɨ! ¿Jõmasaa taarãit'ee parã ome ijãarutamaa? Anéetɨ ma warra.
23789	MAT 17:20	Jesupa mãgaji: —Parãpa ijãada-e p'anadairã p'oyaa uchiapida-e paji. Mɨa wãarata jararu. Mostaza tau ma-ãri bɨk'a, mãga pɨk'a parãpa ma-ãri pida ijãarutara, jaradai ara bɨ eemaa: “Jãmãik'aapa uchiap'eda, awara ãyaa wã́ji” mãik'aapa parãpa jaradak'a ma ee ãyaa wãi. Mɨa parã k'aripak'ãri, parãpa ne-inaa jõma oodai.
23790	MAT 17:21	[Nek'o-ee ɨt'aa t'ɨ̃ bɨpapai mãgee netuara uchiapiparida aji.]
23796	MAT 17:27	Mamĩda tachi ãpɨte ik'achia jaranaadamerã, wã́ji lagodee to-ɨade. Naapɨara chik'o peeru it'aide unuit'ee p'arat'a tau aba. Ma p'arat'apa impuesto p'aanapáde aji, mɨ pari mãik'aapa pɨchi k'ap'ɨa pari.
23797	MAT 18:1	Mama p'anɨde chi k'õp'ãyoorã Jesumaa chedap'eda, iidijida: —¿Chisãgɨ́ Ak'õredeerã waibɨara bɨma ajida, iru jua ek'ari?
23798	MAT 18:2	Mãpai Jesupa warra chai t'ɨ̃ ataji mãik'aapa ãchi esajĩak'a ak'ɨnɨ̃ bɨji.
23800	MAT 18:4	Chi ijãapari chok'ek'ee bɨ na warra chak'ek'a; mãgɨ́ waibɨara bɨ apema Tachi Ak'õre jua ek'ari p'anɨɨrã k'ãyaara.
23801	MAT 18:5	Mɨde ijãa bɨ k'aurepa nãgɨ́ warra chaik'a auteebairu pɨrã, mɨ jida auteebaiit'ee.
23802	MAT 18:6	—Apidaapa p'ek'au k'achia oopiru pɨrã nãgee warra chaik'a mɨde t'ãripa ijãa bɨmaa, piara bak'aji k'ũruma iru otaude jɨ̃ atadap'eda, to t'ai nãpɨa bɨmãi toidú bat'at'aadait'ee, ɨ̃yapa jɨ̃a piumerã.
23805	MAT 18:9	Ichiaba pɨchi taupa ne-inaa unuda k'aurepa pɨ k'achiade baairu pɨrã, ma k'achia oo amáaji pɨchi tau ẽt'ak'ajik'a mãik'aapa t'ɨmɨ́ bat'at'aak'ajik'a. Piara bɨ ɨt'aa wãit'ee tau apai ome, k'ap'ɨa pia tau omeepa atuai k'ãyaara t'ɨpɨtau ichita jẽrajẽraa jira bɨde tok'arradee.
23808	MAT 18:12	—K'ĩsíatɨ nãgɨ́ nepɨrɨrude. Eperãpa cien oveja p'e iru bɨdepema aba atuadaru pɨrã, ¿atabëi-e paik'ã chi apemaarã noventa y nueve ãchi p'anapatamãi, chi atuadaida jɨrɨnait'ee?
23812	MAT 18:16	Mamĩda irua pɨ pedee ũri k'inia-e bɨ pɨrã, t'ɨ̃ atáji eperã omé maa-e pɨrã õpee, mãɨrã wãdamerã pɨ ome mãik'aapa auk'a ũridamerã pɨa ɨmɨateeru.