3	GEN 1:3	Ka Kile si jwo: «Bɛ̀ɛnmpe pu fworo» ka bɛ̀ɛnmpe si fworo.
4	GEN 1:4	Kile à bɛ̀ɛnmpe ɲya p'à ɲwɔ, ka u u pu ná numpini láha yiye na.
5	GEN 1:5	Maa bɛ̀ɛnmpe mɛge le canŋke, maa numpini mɛge le numpilage. Ka numpilage si wwɔ̀, ka ɲyɛ̀ge si múgo, ka kuru si mpyi canɲcyiige.
7	GEN 1:7	Maa kuru laage yaa, mà tɛ̀g'a ɲìŋke lwɔhe ná nìɲyiŋi lwɔhe láha yiye na. Ka lire si mpyi li jwuŋkanni na.
8	GEN 1:8	Ka Kile si kuru laage mɛge le nìɲyiŋi. Ka numpilage si wwɔ̀, ka ɲyɛ̀ge si múgo, ka kuru si mpyi canzhɔnwoge.
13	GEN 1:13	Ka numpilage si wwɔ̀, ka ɲyɛ̀ge si múgo, ka kuru si mpyi canntanrawoge.
14	GEN 1:14	Ɲyɛ ka Kile si núr'a jwo na bɛ̀ɛnmpe yaayi yi pyi nìɲyiŋi na, yi i canŋke ná numpilage tɛgɛni láha. Yire yi pyi tàafyee mpiimu pi sí raa katáangii ná canyi ná yyeegii cyêre ke.
15	GEN 1:15	Yire yaayi yi pyi nìɲyiŋi na, yi raa bɛ̀ɛnmpe tîrige ɲìŋke na. Ka lire si mpyi li jwuŋkanni na.
16	GEN 1:16	Ka Kile si bɛ̀ɛnmɛ yaaya nimbwoyo shuunni yaa. Maa yi puni nimbwɔhe yaha canŋke ɲùŋɔ na, maa nimbileni yaha numpilage ɲùŋɔ na. Maa wɔrigii mú yaa.
17	GEN 1:17	Kile à yire yaayi yaha nìɲyiŋi na, bà yi si mpyi s'a bɛ̀ɛnmpe kaan ɲìŋke na mɛ.
18	GEN 1:18	Maa yi tìŋɛ canŋke ná numpilage ɲùŋɔ na, bà yi si mpyi si numpini ná bɛ̀ɛnmpe tɛgɛni láha yiye na mɛ. Ka Kile si lire ɲya l'à ɲwɔ.
19	GEN 1:19	Ka numpilage si wwɔ̀, ka ɲyɛ̀ge si múgo, ka kuru si mpyi cansicyɛre woge.
23	GEN 1:23	Ka numpilage si wwɔ̀, ka ɲyɛ̀ge si múgo, ka kuru si mpyi canŋkaŋkuro woge.
27	GEN 1:27	Ka Kile si sùpyaŋi yaa uye málwɔrɔ. U à u yaa u yabiliŋi fiige. Maa u yaa nɔ̀ ná ceewe.
28	GEN 1:28	Ka Kile si jwó le pi na, maa jwo: «Yii si, yii ɲìŋke ɲî, yii i ntɛ̀ɛn ku ɲùŋɔ na. Yii i mpyi fyaabii ná saɲcyɛɛnre ná ɲyii yaaga maha ɲyii yaaga ku ɲyɛ ɲìŋke na ke, yire ɲùŋɔ na.»
31	GEN 1:31	Ka Kile si li ɲya na uru kapyiiŋkii pun'à ɲwɔ sèe sèl'e. Ka numpilage si wwɔ̀, ka ɲyɛ̀ge si múgo, ka kuru si mpyi canbaani woge.
32	GEN 2:1	Ɲyɛ nìɲyiŋi ná ɲìŋke ná yi funŋɔ yaayi pun'à yal'a kwɔ̀ amuni.
33	GEN 2:2	Kile à kwɔ̀ u báaraŋi puni na ke, ka u u ŋɔ̀ canŋke baashɔnwoge e.
36	GEN 2:5	cige mpyi na sàha ŋkwɔ̀ a fyîn ɲìŋke na mɛ, sùma mú mpyi na sàha ŋkwɔ̀ a fyîn mɛ, ɲaha na yɛ Kafooŋi Kile mpyi na sàha zànha cyán mɛ. Sùpya mú mpyi ɲìŋke na si ŋkwɔ̀ raa ku fàa mɛ.
38	GEN 2:7	Ka Kafooŋi Kile si ɲìŋke pwoore tà lwɔ́ mà tɛ̀g'a nɔ̀ŋi* cyeere yaa. Lire kàntugo, ka u u shìŋi kafɛɛge fwɔ a le u múnawyiini i, ka tire cyeere si mpyi ɲyii yaaga.
50	GEN 2:19	Kafooŋi Kile mpyi a pwoore tà lwɔ́ mà tɛ̀g'a sige yaare ná saɲcyɛɛnre puni yaa, ɲyɛ, maa ti puni yaha sùpyaŋi taan, maa u kàanmucya, pyiŋkanni na u sí ti mɛyi le ke, mɛgɛ maha mɛgɛ u à le ti mú niŋkin niŋkin na ke, yire mɛyi y'à pyi ti mɛyi.
52	GEN 2:21	Ɲyɛ ka Kafooŋi Kile si nàŋi ŋɔ́n'a cùnnɔ. Mà u yaha puru ŋɔɔmpe na, ka u u u bèeɲcibileni là niŋkin wwû, maa kyambyimpe pà tɛ̀g'a lire wyiini tò.
54	GEN 2:23	Tèni i nàŋ'à ceeŋi ɲya ke, ka u funntangawuŋi si jwo «Anhaan, numɛ sa, mii shiŋi u ŋge. U kaciiy'à fworo mii kaciiyi i. U cyeer'à fworo mii cyeere e. U mɛge sí n-le ceewe, Ɲaha na yɛ u à fworo nɔ̀ŋi i.»
55	GEN 2:24	Lire kurugo nɔ̀ŋi sí u tuŋi ná u nuŋi yaha si mpwɔ u cwoŋi na, pi mú shuunni si mpyi shin niŋkin.
56	GEN 2:25	Nɔ̀ŋi ná ceeŋi cípyire wuu pi mpyi. Ŋka wà ɲyɛ a mpyi a cwɔ̂nrɔ ná w'e mɛ.
57	GEN 3:1	Ɲyɛ Kafooŋi Kile mpyi a sige yaare ntemu yaa ke, wwòŋi u mpyi a cyîige tire puni na. Canŋka, ka wwòŋi si jwo ceeŋ'á: «Sèe wi na Kile à jwo, yii àha ŋkwɔ̀ cikɔɔge cire yasɛɛre tà lyî mà?»
59	GEN 3:3	Ŋka cige ku ɲyɛ cikɔɔge niŋke e ke, Kile à jwo wuu àha kuru woore lyî mɛ, na wuu bá ká n-sìi n-bwɔ̀n ti na mɛ, na lire ká mpyi, wuu sí n-kwû!»
62	GEN 3:6	Ɲyɛ ka ceeŋi si li ɲya na ŋke cige yasɛɛre sí n-táan sèl'e, ti lem'à ɲwɔ, ti mú sí n-jà sùpya yákili múgo, si mu pyi kacèŋɛ. Ka u u tà kwɔ̀n a lyî, maa tà kan u pooŋ'á, u à lyî, uru na mpyi wani ná u e.
63	GEN 3:7	Pi à tire lyî ke, ka pi i piye pyiŋkanni ɲya, maa ɲcè na pire cípyire wuu pi ɲyɛ. Ka pi i ntashan cige weɲyi yà kwɔ̀n a tutu mà le piye na.
71	GEN 3:15	Mii sí pege le mu ná ceeŋi shwɔhɔl'e, si kuru pege ninuge le mu yasege ná ceeŋi woge shwɔhɔl'e. U aha mu ta, u sí mu ɲùŋke bwɔ̀n n-jya, mu mú ká u ta, maa u nɔ nintaani na.»
73	GEN 3:17	Maa jwo nàŋ'á «Mu à ɲɛn'a taha ma cwoŋi ɲwɔmɛɛni fye e, mii à yi jwo mu á ma hà cige ŋkemu yasɛɛre lyî mɛ, tire mu à lyî. Ɲyɛ ɲìŋk'à kɛ̀ɛge mu kurugo, mu sí raa ŋkànre sèl'e s'a ma ɲwɔlyiŋi taa ɲìŋke e ma shìŋi canmpyaagii puni funŋke e.
78	GEN 3:22	Maa jwo «Numɛ, sùpyaŋi ɲyɛ wuu fiige, u à kacɛnni ná kapiini cè a wwû yiye e. Wuu u sige u àha ŋkwɔ̀ shìŋi cige yasɛɛre tà kwɔ̀n ɲjyî si ŋkwôro shì na fo tèekwombaa mɛ.»
79	GEN 3:23	Amuni l'à pyi, ka Kafooŋi Kile si u kɔ̀r'a yige Edɛni kìni cikɔɔge e, maa u pyi u sà a ɲìŋke fàa, Kile à u yaa ná ɲìŋke ŋkemu pwoore e ke.
80	GEN 3:24	Ɲyɛ amuni Kile à Adama ná Awa kɔ̀rɔ. Maa sherubɛnbii pìi yaha cikɔɔge canŋa fworompe e pi a ku kàanmucaa. Maa ŋwɔtɔɔngɔ nawogo yaha ku u fyínge, maa sùpyire tɛgɛlɛ kwɔ̀n shìŋi cige na.
81	GEN 4:1	Ɲyɛ Adama à wwɔ̀ ná u cwoŋi Awa e, ka u u laa lwɔ́ maa Kaɲɛ si, maa jwo: «Ei! Mii à pùnambile si Kafooŋi Kile barag'e.»
82	GEN 4:2	Lire ɲwɔhɔ na, ka u u núr'a laa lwɔ́, maa Kaɲɛ cɔɔnŋi *Abɛli si. Ka Abɛli si mpa mpyi mpàbyi, ka Kaɲɛ si mpa mpyi faapyi.
92	GEN 4:12	Mà lwɔ́ numɛ na, mu aha núr'a ɲìŋke fàa, mu saha sì raa nta pyi k'e mɛ. Mu sí raa fahafaha raa ntùuli ɲìŋke na.»
94	GEN 4:14	Ɲyɛ mu à mii kɔ̀r'a yîrige faaŋi tapyige e. Mii sí n-sà ŋwɔhɔ mu yyaha na tatɔɔnge e, s'a fahafaha raa ntùuli ɲìŋke na. Shin maha shin u à mii ta ke, uru sí mii bò.»
95	GEN 4:15	Ka Kafooŋi si jwo Kaɲɛ á: «Lire mpyi ɲyɛ mɛ, shin maha shin u à mu bò ke, lire kapiini fwooni sí n-tò urufoo na fo tooyi baashuunni.» Ka u u fyè bwɔ̀n Kaɲɛ na, shin maha shin u á círe ná u e ke, urufoo kà ŋkwɔ̀ u bò mɛ.
96	GEN 4:16	Ka Kaɲɛ si yîri Kafooŋi taan, maa ŋkàr'a sà ntɛ̀ɛn Nɔdi kìni i Edɛni canŋa fworompe e.
101	GEN 4:21	Yabali cɔɔnŋi u mpyi Yubali, uru u mpyi ŋkɔ̀nɔbwɔnbii ná tìmpirewyiibii tulyage.
103	GEN 4:23	Canŋka, Lemɛki à jwo u cyeebil'á: «Ada ná Zila, yii lógo na ɲwɔ na. Yii niŋgyiigii múgo. Nɔ̀ maha nɔ̀ cyɛge ká nɔ mii na ke, mii sí n-sìi urufoo bò. Nàɲjiibile maha nàɲjiibile l'à kampee tìri mii na ke, mii sí n-sìi urufoo bò.»
108	GEN 5:2	U à u yaa nɔ̀ ná ceewe, maa jwó le pi á, maa pi mɛge le sùpya.
130	GEN 5:24	Enɔki à u shìŋi puni pyi Kile kuni i. Lire kàntugo, u saha ɲyɛ a kwôro naha diɲyɛŋi i mɛ, ɲaha na yɛ Kile à u lwɔ́ a kàr'a sà yaha uye taan.
135	GEN 5:29	U à li mɛge le Nuhu, maa jwo: «Kafooŋi Kile à ɲìŋke kɛ̀ɛge, maa wuu yaha báarawayi ɲjemu na ke, ŋge pyàŋi u sí n-pa wuu funɲyi ɲíŋɛ, si wuu yige tire kanhare e.»
142	GEN 6:4	Mà lwɔ́ lire tèni i, yire Kile yaday'à wwɔ̀ ná sùpyiibii pworibil'e, maa pyìi si pi na, pire pyìibii na mpyi sùpyibwoyo nintɔɔnyo. Pire pi mpyi tèecyiini nàntefeebii, pi mɛge mpyi a fworo sèl'e.
143	GEN 6:5	Ɲyɛ Kafooŋi à li ɲya na sùpyire peg'à pêl'a tòro ɲìŋke na, na pi funŋɔ sɔ̀nŋɔre ɲyɛ a sìi yaaga mɛ, fo kapiini kanni canŋa maha canŋa.
144	GEN 6:6	Lire kurugo, u à núr'a li ta sùpyire ɲjaambaaŋ'à pwɔ́rɔ ti ɲjaaŋi na. Ka u u yyaha tanha sèl'e.
149	GEN 6:11	Lire tèni i, diɲyɛŋ'à kɛ̀ɛge Kile ɲyii na. Sùpyire mpyi a pi tiye na, cyeyi puni i.
150	GEN 6:12	Kile à pa li ɲya na diɲyɛŋ'à kɛ̀ɛge, sùpyire puni kapyiiŋkil'à pyi kapegii,
151	GEN 6:13	kuru cyage e, ka Kile si jwo Nuhu á: «Ná ɲìŋke kàmpanɲyi pun'à ɲî pege na, lire kurugo, mii à li yaha si sùpyire puni shi bò. Mii sí n-sìi ti ná ɲìŋke kɛ̀ɛge siɲcyan.
155	GEN 6:17	Mii wi ke, mii sí n-pa zànbwɔhɔ cyán ɲìŋke na, yaaga maha yaaga ku na ŋɔ̀ni ke, si yire puni shi bò. Yafyin sì n-kwôro ɲyii na mɛ.
157	GEN 6:19	Ɲyii yaayi shiŋi puni sí n-pa mu á, saɲcyɛɛnre ná yatɔɔre ná sige yaare ná yafiliyi, bà yire si mpyi si ŋkwôro ɲyii na mɛ. Ma a yi shiŋi puni shuunni shuunni nɔ̀ ná ceewe le bakwɔɔge e.
159	GEN 6:21	Ma a yalyîre shiŋi puni lwɔ́ a le k'e, yii ná yir'á.»
162	GEN 7:2	Múnayaayi shiŋi puni yi sí n-jà n-kan sáraga Kile á ke, mu sí yire nàmbaa baashuunni ná cyee baashuunni lèŋɛ batoŋi i. Múnayaayi shiŋi puni yi ɲyɛ yi sì n-jà n-kan sáraga Kile á mɛ, ma a yire nɔ̀ niŋkin ná ceewe niŋkin lèŋɛ.
175	GEN 7:15	Yire múnayaayi pun'à jyè batoŋi i Nuhu fye e, yaaga maha yaaga ku na ŋɔ̀ni ke, yire puni shuunni shuunn'à jyè.
176	GEN 7:16	Múnayaayi puni, yi puni shuunni shuunn'à jyè batoŋi i, nɔ̀ ná ceewe, mu à jwo bà Kile à yi jwo Nuhu á mɛ. Lire kàntugo, ka Kafooŋi si ku ɲwɔge tò.
177	GEN 7:17	Ɲyɛ zànbwɔh'à cwo ɲìŋke na, maa mpa canmpyaa beeshuunni. Lwɔh'à ɲyaha fo mà batoŋi yîrig'a taha, marii ŋkɛ̀ɛge ná u e.
183	GEN 7:23	Kile à yi puni shi tò, mà lwɔ́ sùpyire na mà kàre yatɔɔre na, mà sà nɔ yafiliyi ná saɲcyɛɛnre na. Nuhu ná múnayaayi yi mpyi ná u e batoŋi i ke, yire kanni y'à kwôro ɲyii na.
185	GEN 8:1	Ŋka Kile ɲyɛ a funŋɔ wwɔ̀ Nuhu ná sige yaare ná yatɔɔre na batoŋi funŋke e mɛ. U à kafɛɛge pyi ku u fwu ɲìŋke na, ka lwɔhe si wá na ntîre.
187	GEN 8:3	Ka lwɔhe si wá na fwu na ŋkɛ̀ɛge, canmpyaa ŋkuu ná beeshuunni ná kɛŋ'à ta cyi tòro ke, ka lwɔhe fànhe si ɲcyɛ̀rɛ.
188	GEN 8:4	Yiŋke baashɔnwoge, canmpyikɛ ná baashɔnwuuni, ka batoŋi si ntîg'a tɛ̀ɛn Arara kìni ɲaŋke kà ɲuŋ'i.
189	GEN 8:5	Ka lwɔhe si ŋkwôro na ntîre fo mà sà nɔ̀ yiŋke kɛ woge na, kuru canmpyicyiini ɲaɲyi ɲùɲy'à fworo.
191	GEN 8:7	Ka u u fwɔnrɔgɔ yaha a fworo, ka kuru si wá na sì, marii ma, fo ka ɲìŋke lwɔh'à sà ŋkwɔ̀.
192	GEN 8:8	Ka u u mpánmpɔrɔgɔ yaha k'à fworo, ku sà wíi kampyi lwɔh'a kwɔ̀.
193	GEN 8:9	Ŋka mpánmpɔrɔg'à fworo ke, ku ɲyɛ a tatɛ̀ɛnge ta mɛ, lwɔhe mpyi ɲìŋke cyeyi puni i, ka ku u núr'a kàre Nuhu yyére. Ka u u cyɛge yige mà tɛ̀g'a ku cû a lèŋɛ batoŋi i.
198	GEN 8:14	Lire yyeeni yizhwɔnwoge canmpyibeeɲjaaga ná baashwɔnwuuni, lwɔh'à kwɔ̀ ɲìŋke na feefeefee.
205	GEN 8:21	Ka yire *sárayi nùgutaangawuyi si Kafooŋi Kile lùuni bò. Ka u u jwo uye funŋ'i: «Mii saha sì ɲɛɛ ɲìŋke kɛ̀ɛge sùpyire kurugo mɛ, sùpyaŋi múnaani mɛ́ɛ ká ntaha kapegigii mpyiŋi na, fo u nimbilere wuŋi. Mii saha sì ɲɛɛ múnayaayi puni shi bò, bà mii à li pyi mɛ.
206	GEN 8:22	Mà ɲìŋke yaha wani, ɲɛɛmpe ná sùmakwɔngigii sì n-kwɔ̀ mɛ, wyeere ná kafwuge sì n-kwɔ̀ mɛ, nùŋgwɔhe ná bɛ̀nge sì n-kwɔ̀ mɛ, numpilage ná canŋke mú sì n-kwɔ̀ mɛ.»
212	GEN 9:6	Kile à sùpyaŋi yaa uye málwɔrɔ. Lire e, sùpya ká u supyiɲɛɛ múnaani kwɔ̀n, urufoo wun'à yaa li kwɔ̀n sùpya cye kurugo mú.
213	GEN 9:7	Ɲyɛ yii pi ke, sege ku táan yii na, yii pyìi niɲyahamii si, yii tɛ̀g'a ɲìŋke ɲî.»
217	GEN 9:11	Tire tunmbyaare ti ɲyɛ: zànbwɔhɔ saha sì múnayaayi shi tò ɲìŋke na mɛ, zànbwɔhɔ saha sì ɲìŋke kɛ̀ɛge mɛ.
218	GEN 9:12	Ɲyɛ mii à zànhaŋwɔɔge yaa. Kuru ku sí n-pyi mii ná yii ná múnayaayi puni tunmbyaare tàfyɛŋi. Tire tunmbyaare sí n-kwôro n-yaha fo mu tùluge tɛ̀gɛni.
221	GEN 9:15	Lire tèni i, tunmbyaare mii à le mii ná yii ná múnayaayi puni shwɔhɔl'e ke, tire sí n-kwôro mii funŋ'i. Mii saha sì zànbwɔhɔ cyán ku kwɔ̀ a múnayaayi puni shi tò mɛ.
229	GEN 9:23	Ka Shɛmu ná Zhafɛti si vàanntinmbwɔhe kà lwɔ́ a yaha pi fukanyi na, maa jyè kàntugo mà sà pi tuŋi cípyire wuŋi tò. Pi à kàntugo wà pi tuŋ'á, lire e pi ɲyɛ a u vàanɲyibaawuŋi ɲya mɛ.
233	GEN 9:27	Kile u Zhafɛti cyeyaayi ɲyaha, u u u yaha u sà ntɛ̀ɛn u sìɲɛɛŋi Shɛmu yyére. U u Kana yaha u pyi pi biliŋi.»
240	GEN 10:5	Pire pi à kàr'a sà ntɛ̀ɛn suumpe lwɔhe ɲwɔge taare e, pimu ná pi cyaga, pimu ná pi shɛɛnrɛ, pimu ná pi tubaya, pimu ná pi shi.
245	GEN 10:10	Nimirɔdu à fyânha a tɛ̀ɛn fànhe na Shiniyari kìni kànyi ɲuŋ'i, yire yi ɲyɛ: Babɛli ná Erɛki ná Akadi ná Kalinɛ.
247	GEN 10:12	ná Eresɛni, Ninive kànhe ná Kalaka kànbwɔhe shwɔ̀hɔŋi i.
254	GEN 10:19	Kana shiinbii kìn'à sìi Sidɔn na, mà kàre Gerari kànmpanŋke na, Gaza taan, maa ŋkàre Sɔdɔmu kànmpanŋke na, ná Gɔmɔri, ná Adima, ná Zeboyimu, mà sà nɔ̀ fo Lesha na.
265	GEN 10:30	Pi mpyi a tɛ̀ɛn Mɛsha ná Sefari ɲaɲyi shwɔ̀hɔŋi canŋa fworompe e.
269	GEN 11:2	Pi à yîri canŋa fworompe e mà kàr'a sà kaceebwɔhe kà ta Shiniyari kìni i, maa ntɛ̀ɛn kuru cyage e.
271	GEN 11:4	Ka pi i jwo: «Yii a ma, wuu u kànha faanra, wuu u etazhi faanra, ŋge u sí raa bwùun kileŋi na ke. Lire pyiŋkanni na, wuu mɛge sí n-pêe, wuu sí n-wwɔ̀, yaaga sì n-jà wuu caala ɲìŋke na mɛ.
276	GEN 11:9	Lire kurugo, kuru cyage mɛg'à le Babɛli, ɲaha na yɛ wani Kafooŋi à diɲyɛŋi sùpyire puni jwumpe wùrugo, wani Kile à sùpyire kɔ̀r'a caala ɲìŋke cyeyi puni i. (Babɛli ɲwɔge ku ɲyɛ ɲyàhaŋguruguŋi.)
298	GEN 11:31	Ɲyɛ ka Teraka si Burama, ná Loti, ná Burama cwoŋi, Sarayi lwɔ́ a fworo Uri kànhe e, Kalide kìni i. Burama na mpyi Teraka jya, Loti sí ɲyɛ u ɲampyige, Sarayi sí ɲyɛ u napworo. Ka pi i yîri na ŋkɛ̀ɛge zà ntɛ̀ɛn *Kana kìni i. Ŋka pi à nɔ Kyaran kànhe e ke, ka pi i ŋkwôro wani.
300	GEN 12:1	Ɲyɛ Kafooŋi Kile mpyi a jwo Burama á: «Burama, fworo ma tupyɛnge e, fworo ma kànhe e, fworo ma kìni i; kìni mii sí n-cyêe mu na ke, ma a sà ntɛ̀ɛn lire e.
303	GEN 12:4	Ka Burama si ŋkàre bà Kafooŋi à yi jwo u á mɛ. U yyahafooŋi jyaŋi Loti mú à kàre ná u e. Burama à yîri Kyaran kìni i mà u shìŋi ta yyee beetaanre ná kɛ ná kaŋkuro, maa u cwoŋi Sarayi ná Loti ná pi cyeyaayi puni lwɔ́, ná pi báarapyiibii puni, ná yaaga maha yaaga pi à ta Kyaran kìni i ke, maa fwor'a kàre ná y'e *Kana kìni i.
307	GEN 12:8	Maa yîri kuru cyage e mà kàre ɲàɲyi woge e, Betɛli canŋafyinmpe e. Maa vàanŋa baya kwòro Betɛli kànhe ná Ayi woge shwɔ̀hɔŋi i. Betɛli à pyi canŋacwumpe e, Ayi sí ɲyɛ canŋafyinmpe e. Ka u u núr'a sáraya tawwûgo yaa wani Kafooŋi Kile á, maa u mɛge pêe.
308	GEN 12:9	Maa yîri kuru cyage e mà kàre yyaha na, na ntɛ̀n na wá Nɛgɛvi síwage kànmpanŋke na.
312	GEN 12:13	Lire e, mii na mu ɲáare, wuu aha nɔ wani, maa jwo na mu na ɲyɛ mii cɔɔn, bà pi si mpyi si mii cùmɔ lemɛ ɲwɔ mu kurugo, pi àha bú ŋkwɔ̀ na bò mɛ.»
314	GEN 12:15	Misira saanŋi, Farɔn fyèɲwɔhɔshiinbii mú à u ɲya, maa u kyaa jwo u á ke, ka pi i u lwɔ́ a kàre Farɔn bage e.
318	GEN 12:19	Ɲaha na mu à mii pyi na mu cɔɔnŋi wi yɛ, maa mii yaha mii à u lwɔ́ a pyi na cwo yɛ? Ma cwoŋi we, u lwɔ́ a yîri naha!»
321	GEN 13:2	Yatɔɔre ná wyɛ́rɛfyinŋi ná sɛɛnŋi mpyi a ɲyaha Burama á.
322	GEN 13:3	Lire kàntugo, ka u u yîri Nɛgɛvi síwage e na ntɛ̀n na ŋkɛ̀ɛge fo Betɛli kànmpanŋke na, fo cyage e u mpyi a fyânha a u vàanŋke bayi kwòro ke, Betɛli ná Ayi kànyi shwɔhɔl'e.
325	GEN 13:6	Lire na, tatɛɛng'à cyɛ́rɛ pi mú shuunni i, ɲaha na yɛ pi cyeyaayi mpyi a ɲyaha sèl'e, pi mú shuunni mpyi na sì n-jà n-kwú cyage niŋkin i mɛ.
328	GEN 13:9	Kìn'à pêe. Ŋke puni ɲyɛ tatɛ̀ɛngɛ mà? Ta wá wuu u ntɛ̀ɛn tɛ̀ɛn wuu mɛgɛ cyeyi i. Kampyi kàmɛni kànmpanŋke k'à mu táan, ta sì wani, mii sí raa sì kàniŋɛ woge na. Kàniŋɛ kànmpanŋke sí ká nta kuru k'à táan mu á, ta sì wani, mii sí raa sì kàmɛni woge na.»
329	GEN 13:10	Ka Loti si ɲùŋke yîrig'a Zhurudɛn bafage wíi, lwɔhe mpyi a ɲyaha kuru cyage e. Lire tèni i Kafooŋi mpyi na sàha ŋkwɔ̀ a Sɔdɔmu kànhe ná Gɔmɔri kànhe jyà mɛ, kuru cyage lemɛ mpyi a ɲwɔ fo mà sà nɔ Zowari kànhe na. K'à pyi mu à jwo Kafooŋi cikɔɔge nisìnaŋke ki, mu à jwo Misira kìni li.
330	GEN 13:11	Loti à kuru ɲya ke, ka u u Zhurudɛn bafage puni lwɔ́ a pyi u wogo, maa ŋkàr'a sà ntɛ̀ɛn kuru cyage e Betɛli canŋafyinmpe e. Lire pyiŋkanni na, Burama ná Loti à tɛ̀ɛn tɛ̀ɛn piye piye.
331	GEN 13:12	Ka Burama si ntɛ̀ɛn Kana kìni i. Ka Loti si ŋkàr'a sà ntɛ̀ɛn kuru bafage kànyi yà shwɔhɔl'e, maa u vàanŋke bayi kwòro kwòro fo mà sà nɔ Sɔdɔmu kànhe byanhampe e,
333	GEN 13:14	Loti ná Burama tɛɛnŋkwooni kàntugo piye, ka Kafooŋi Kile si jwo Burama á: «Burama, ma ɲyiigii yîrige nìɲyiŋi na, cyage e mu ɲyɛ ke, tɛ̀ɛn wani ma a wíi suumɔkulo ná wòrokulo yyére, canŋafyinmɛ ná canŋacwumɔ yyére.
335	GEN 13:16	Mii sí mu tùluge ɲyaha bà ɲìŋke nticɛnŋi ɲyɛ mɛ. Kàmpyi sùpya sí n-jà ɲìŋke nticɛnŋi tɔ̀rɔ, ɲyɛ, sùpya mú sí n-jà mu tùluge sùpyire tɔ̀rɔ.
337	GEN 13:18	Ka Burama si vàanɲyi bayi kɔ̀ɔngɔ, ma a sà ntɛ̀ɛn Mamire cibwɔyi cyage e, kuru cyage na ɲyɛ Eburɔn taan. Ka u u núr'a sáraya tawwûgo yaa wani Kafooŋi mɛge na.
339	GEN 14:2	pire saanbii shiin sicyɛɛreŋ'à wwɔ̀ maa sà saanli kaŋkuro tùn. Pire saanbii mɛyi yi ɲyɛ ɲje: Sɔdɔmu saanŋi Bera, ná Gɔmɔri saanŋi Birisa, ná Adima saanŋi Shinɛyabi, ná Zeboyimi saanŋi Shɛmɛbɛri, ná Bela kànhe saanŋi, Bela mɛge ku ɲyɛ Zowari niɲjaa ke.
343	GEN 14:6	Maa sí ta Kwori shiinbii na mú, pi ɲaɲyi shwɔhɔl'e, na pi maha yire ɲaɲyi pyi Seyiri; maa pi kɔ̀r'a sà nɔ fo *Eli Paran taan, síwage ŋkère na.
344	GEN 14:7	Lire kàntugo, ka pi i mâhana a kàre Enimishipati kànhe e, pi maha kuru pyi Kadɛshi mú, maa Amalɛki shiinbii tùn mú, maa sí ta pi kùligii puni na, ná Amɔri shiinbii, pire mpyi a tɛ̀ɛn Kyazazɔn Tamari kànhe e.
349	GEN 14:12	Burama yyahawuŋi jyaŋi, Loti u mpyi a tɛ̀ɛn Sɔdɔmu kànhe e ke, ka pi i uru ná u cyeyaayi puni kul'a kàre piye cye e mú.
350	GEN 14:13	Ka nàŋi wà si fê a shwɔ kàshige na, maa sà yire yyaha jwo Burama á. (Burama mpyi *Eburu shiŋi nàŋi wà.) Lir'à u ta u à tɛ̀ɛn Mamire cire cyage e. Mamire à pyi Amɔri u tùluge shinŋi wà. Esikɔli ná Anɛri mpyi u sìɲɛɛ. Pire mpii ná Mamire mpyi Burama wwoɲɛɛ.
351	GEN 14:14	Tèni i Burama à lógo na u cìnmpworoŋi Loti na ɲyɛ cye e ke, ka u u u nàmbaabii pìi ŋkwuu taanre ná kɛ ná baataanre bégele kàshige mɛɛ na, mpii pi à si u yabiliŋi pyɛnge e ke. Ka pi i pire saanbii fyè tɔ̀rɔ fo Dan kùluni i.
352	GEN 14:15	Ka u u u kàshikwɔɔnbii táa kuruyo kuruyo, maa pire saanbii tùn numpilag'e, maa sí ta pi na, maa pi kɔ̀r'a sà nɔ Kwoba kànhe na, kuru kànhe na ɲyɛ Damasi suumɔ kùlo kànmpanŋke na.
354	GEN 14:17	Ɲyɛ Burama à kàr'a sà Kedolamɛri ná u saanɲɛɛbii tùn maa sí ta pi na ke, u nimpaŋi ka Sɔdɔmu saanŋi si fwor'a u ɲùŋɔ bɛ̂ Shava bafage e. Pi mpyi a kuru ŋke mɛge le Saanŋi Bafage.
360	GEN 14:23	na mii sì yafyin shwɔ mu na mɛ, ali dìizi mɛɛ, lire ɲyɛ mɛ tanhaŋa mɛɛrɛ, ɲaha na yɛ ma hà bú ŋkwɔ̀ ɲjwo na mu à mii Burama pyi yaarafoo mɛ.
361	GEN 14:24	Mii sì yafyin shwɔ mu na mɛ, mii ɲyɛ a jwo nàɲjiibil'á ɲjyìŋi ŋgemu lyî wani, ná mpii pi à kàre ná mii i kàshige takwɔ̀nge e ke, Anɛri, ná Ɛsikɔli, ná Mamire, pire mpii kɔni sí pi nàzhanŋi lwɔ́.
366	GEN 15:5	Lire kàntugo, ka Kile si Burama yige ntàani na, maa yi jwo u á: «Burama, ma ɲùŋke yîrige ma a wɔrigii tɔ̀rɔ kàmpyi mu sí n-jà, ɲaha na yɛ mu tùluge mú sí ɲyaha amuni.»
371	GEN 15:10	Ka Burama si yire yaayi puni cû maa yi puni niŋkin niŋkinŋi táa niŋke e, maa yi kwɔnyi yaha yaha yiye sicama na. Saɲcyɛɛnre ti ke, u ɲyɛ a tire kwɔ̀n kwɔ̀n mɛ.
372	GEN 15:11	Saɲcyɛɛnre ti maha tiye ɲwɔ caa ná kyaare e ke, ka tire si wá na ntîre yatɔɔre nimbonte kurugo, ka Burama si wá na ti kɔ̀re.
373	GEN 15:12	Ɲyɛ canŋaɲyiin'à pa a ŋkɛ̀ɛge tacwuge e ke, ka Burama si ŋɔ́n'a cùnnu. Ka numpini si u mâhana ka u u fyá sèl'e.
376	GEN 15:15	Mu wi ke, mu sí n-kwû yyeɲiŋke e. Mu sí lyɛge lage kwɔ̀ si nta ŋkwû.
377	GEN 15:16	Mu tùluge bage sicyɛɛre woge, ku sí núru n-pa naha, ɲaha na yɛ kìni sùpyire ti ɲyɛ Amɔri shiinbii ke, pi kapegigii ká nɔ tɛgɛni na, mii sí pi kɔ̀rɔ.»
379	GEN 15:18	Kuru canŋke yabiliŋi i, ka Kafooŋi si tunmbyaara le ná Burama e, maa yi jwo u á: «Mii sí nde kìni kan mu tùlug'á, mà lwɔ́ *Misira baŋi na, mà kàre babwɔhe na, ná pi maha kuru pyi Efirati.
382	GEN 15:21	ná Amɔri shiinbii, ná *Kana shiinbii, ná Girigashi shiinbii, ná Zhebusi shiinbii, pi à tɛ̀ɛn kuru cyage e.»
383	GEN 16:1	Ɲyɛ Burama à nɔ yyee kɛ na *Kana kìni i, mà u cwoŋi Sarayi ta u sàha ŋkwɔ̀ a pyà si u á mɛ. Ɲyɛ bilicwoŋi wà na mpyi Sarayi á, u mɛge mpyi Agari, *Misira shin u mpyi u wi. Ka Sarayi si jwo Burama á: «Wíi, Kafooŋi Kile à mii pyi cijiriŋɛ. Maye sanŋi yaha, ma a wwɔ̀ ná mii báarapyiŋi i, li sí n-jà n-ta uru sí pyà si mii á.» Ka u u ɲɛɛ Sarayi jwumpe na. Ɲyɛ Sarayi à u báarapyiŋi Misira shinŋi lwɔ́ lire pyiŋkanni na, mà kan u pooŋi Burama á, u pyi u cwo.
386	GEN 16:4	Ka Burama si wwɔ̀ ná Agari e, ka u u yyére. Tèni i u à li ta na ur'à yyére ke, ka u u wá na yyejyeere pyi ná u kàfeɲcwoŋi i.
388	GEN 16:6	Ka Burama si Sarayi pyi: «Mu bilicwoŋi na ɲyɛ mu yahare e, nde l'à táan mu á ke, lire mu sí n-pyi u na.» Yir'à jwo ke, ka Sarayi si kyaayi shiŋi puni tɛ̀gɛ Agari ɲuŋ'i, fo ka u u fê a fworo pyɛnge e mà kàre tatɔɔnge e.
392	GEN 16:10	Mii sí mu tùluge ɲyaha, fo ku sì n-jà n-tɔ̀rɔ mɛ.
403	GEN 17:5	Mu mɛge saha sì n-pyi Burama mɛ. Ku sí n-kɛ̂ɛnŋɛ n-pyi *Ibirayima (Ibirayima mɛge ɲwɔhe ku ɲyɛ sùpyishi niɲyahawa tu), ɲaha na yɛ sùpyishi niɲyahawa sí n-fworo mu i.
405	GEN 17:7	Tire tunmbyaare sí n-kwôro mii ná mu shwɔhɔl'e, ti sí n-pyi mii ná mu tùluyi shwɔhɔl'e tèrigii puni i mú. Ti sì n-kwɔ̀ mɛ. Lire kurugo, mii sí n-pyi mu ná ma tùluyi u Kileŋi.
410	GEN 17:12	Pùnampyire pun'à yaa ti kwɔ̀n ti canzege canmpyibataanre wuuni na mà tàanna ná pi lyeɲwɔyi i. Bilibii pi à si mu pyɛnge e ná mpii mu à shwɔ ke, pire pun'à yaa pi *kwɔ̀n. Lire e, tunmbyaare tafyeeŋi sí n-pyi yii sɛɛge na si li cyêe na ti sí n-pyi niŋkwombaara.
412	GEN 17:14	Pùnambilini ndemu ká mpyi li ɲyɛ a kwɔ̀n, maa uru fyèŋi yaha u sɛɛge na mɛ, ur'à yaa u kɔ̀r'a láha u kìni shiinbii na, ɲaha na yɛ u ɲyɛ a yákili yaha mii tunmbyaare na mɛ.»
413	GEN 17:15	Ɲyɛ puru ɲwɔhɔ na, Kile à yi jwo *Ibirayima á sahaŋki: «Ma hà núru raa ma cwoŋi Sarayi yiri sahaŋki Sarayi mɛ. Numɛ u mɛge sí n-kɛ̂ɛnŋɛ n-pyi Sara
417	GEN 17:19	Ka Kile si u pyi: «Mii à lógo mu ɲwɔ na, ŋka mu cwoŋi Sara sí n-sìi pùnambile si. Ma a li mɛge le Ishaka. Mii sí n-kwôro na *tunmbyaare na ná u e, ná u tùluge e. Tire tunmbyaare sì n-kwɔ̀ mɛ.
420	GEN 17:22	Ɲyɛ Kile à puru jwumpe jwo a kwɔ̀ *Ibirayima á ke, ka u u yîri u taan maa dùgo nìɲyiŋi na.
421	GEN 17:23	Ɲyɛ kuru canŋke, Ibirayima à Sumayila *kwɔ̀n, bilibii pi à si u pyɛnge e ná mpii u à shwɔ ke, maa pire kwɔ̀n. Pùnambile maha pùnambile li ɲyɛ u pyɛnge e ke, Ibirayima à pire puni kwɔ̀n, bà Kile à yi jwo u á mɛ.
422	GEN 17:24	Ibirayima yabiliŋ'à kwɔ̀n mà u shìŋi yaha yyee beecyɛɛre ná kɛ ná baaricyɛɛre.
423	GEN 17:25	U jyaŋi Sumayila à kwɔ̀n mà u shìŋi yaha yyee kɛ ná taanre.
424	GEN 17:26	Ɲyɛ lire pyiŋkanni na, Ibirayima ná u jyaŋi Sumayila à kwɔ̀n cannugo.
425	GEN 17:27	Bilinambaabii pi à si u pyɛnge e ná mpii u à shwɔ ke, u à pire puni kwɔ̀n mú.
427	GEN 18:2	u à pa u ɲùŋke yîrige, maa wíl'a nàmbaa taanre ɲya pi à yyére u yyetiimpe na. Tèni i u à pi ɲya ke; ka u u fê a pi ɲùŋɔ bɛ̂, maa niŋkure sín pi taan maa ɲùŋke sôgo, maa pi shɛ́ɛre,
429	GEN 18:4	Yii yyére, pi i mpa ná lwɔhe e, yii tooyi si jyé. Yii i ŋɔ̀ naha ŋke cige ɲwɔh'i.
430	GEN 18:5	Mii sí n-sà yalyîre cya mpa ŋkan yii á, bà yii si mpyi si fànha ta si nta yii kuni lwɔ́ mɛ. Ɲaha kurugo yɛ yii à tòro yii bilinaŋi yyére.» Ka pi i jwo: «Li pyi amuni.»
441	GEN 18:16	Ɲyɛ lire kàntugo, ka pire nàmbaabii taanreŋi si yîri na ŋkɛ̀ɛge maa dùgo ɲaŋke kà na maa Sɔdɔmu kànhe kànmpanŋke wíi. Ka *Ibirayima si pi tùugo.
444	GEN 18:19	Mii à u cwɔɔnrɔ bà u si mpyi si yi jwo u pyìibii ná u pyɛnge shiinbil'á mpii pi na ma u kàntugo ke, na pi à Kafooŋi, mii Kile kuni ɲaare li ɲaareŋkanni na, pi à li ɲaare ntìiŋi ná sèeŋi ɲuŋ'i. Lire ká mpyi, mii à kyaa maha kyaa ɲwɔmɛɛ lwɔ́ Ibirayima á ke, mii sí lire pyi u á.»
453	GEN 18:28	Li sí n-jà n-ta kànhe shiincɛɛnmpii ɲyɛ a beeshuunni ná kɛ kwɔ̀ mɛ. Shiin kaŋkuro sí n-jà n-fô. Ɲyɛ kaŋkuro kanna ká fô shiin beeshuunni ná kɛŋi i, pire kaŋkuruŋi kurugo mu sí kànhe puni shi bò la?» Ka u u jwo: «Mii aha beeshuunni ná kaŋkuro ta, mii sí kànhe yaha wani pire mpii kurugo.»
455	GEN 18:30	Ka Ibirayima si núr'a jwo: «Mii kàfooŋi, ma hà lùuni yîrige na taan mɛ. Mii sí n-jwo sahaŋki, l'aha nta kànhe shiincɛɛnmpii pun'à bɛ̂ beɲjaaga ná kɛ na de?» Ka u u jwo: «Mii aha beɲjaaga ná kɛ ta wani, mii sì yaaga pyi kànhe na mɛ.»
456	GEN 18:31	Ka Ibirayima si jwo: «Mii kàfooŋi, mii na mu ɲáare si jwo sahaŋki, li sí n-jà n-ta kànhe shiincɛɛnmpii pun'à bɛ̂ beɲjaaga na?» Ka u u jwo: «Pire beɲjaagaŋi kurugo, mii sì kànhe shi bò mɛ.»
458	GEN 18:33	Kafooŋi Kile à jwo a kwɔ̀ ná Ibirayima e ke, maa yîri u taan. Ka Ibirayima si núr'a kàre u pyɛngɛ.
459	GEN 19:1	Ɲyɛ pire *Kile mɛlɛkɛɛbii shuunniŋi pi à yîri *Ibirayima yyére ke, pir'à nɔ Sɔdɔmu i kuru canŋke yàkoŋke. Maa Loti nintɛɛnŋi ta kànhe shiinbii piyetabeŋke e. U à pi ɲya ke, ka u u yîr'a pi ɲùŋɔ bɛ̂. Maa niŋkure sín, maa ɲùŋke sôgo, maa pi shɛ́ɛre.
460	GEN 19:2	Maa jwo: «Mii ɲùŋufeebii, mii na yii ɲáare, yii sumbage lèŋɛ mii, yii bilinaŋi, pyɛnge e, si lwɔhe kan yii á, yii i yii tooyi jyé, yii i shwɔ̀n naha. Nùmpanŋa ɲyɛsɔɔge na, yii i ntòro ná yii kùsheeni i.» Ka Kile mɛlɛkɛɛbii si u pyi: «Ɔnhɔ, wuu sí n-shwɔ̀n naha cyíinŋi na.»
461	GEN 19:3	Ka Loti si yi jwo a waha pi á, fo pi à kàr'a sà shwɔ̀n u pyɛnge e. Maa ɲjyì nintan shwɔhɔ, maa bwúuruŋi niɲjîrimbaaŋi wà yaa, ka pi i lyî.
463	GEN 19:5	Ka pi i Loti yyere maa yi jwo u á: «Nàmpwuunbii pi à sumbage lèŋɛ mu pyɛnge e ŋke numpilage e ke, taa pi de? Pi yige naha, wuu u pi shwɔ̀n!»
467	GEN 19:9	Ka kànhe shiin si jwo Loti á: «Mu u yîr'ani dɛ!» Ka pìi si jwo: «Yii pi ŋge nàŋi wíi dɛ, uru nàmpɔnŋi u à núr'a kɛ̂ɛnŋɛ na *saliyaŋi cyêre wuu na numɛ!» Ka pi i jwo Loti á: «Mu aha mpyi mu ɲyɛ a yîri wuu yyaha na numɛ mɛ, nde wuu sí n-pyi mu na ke, lire sí n-pi mà tòro nàmpwuunbii wuuni na.» Pi à yire jwo ke, maa Loti ŋɔɔŋ'a lwɔ́ wani fànhe e, maa file na pire na si pyɛnge ɲwɔge kebe.
468	GEN 19:10	Lire tèni i, ka Kile mɛlɛkɛɛbii mú shuunniŋi si pyɛnge múgo, maa Loti cû a lèŋɛ ku funŋke e, maa ku shwɔ̂hɔ.
473	GEN 19:15	Ɲyɛ ɲyɛ̀kwɔng'à nɔ ke, ka Kile mɛlɛkɛɛbii si li jwo a waha Loti á sahaŋki: «Yîri wahawaha, ma a ma cwoŋi ná ma pùceepyire mú shuunniŋi cû cyɛge na, bà pi si mpyi pi àha bú ŋkwû ná kànhe e tasógoge e mɛ.»
475	GEN 19:17	Pi à fwor'a kwɔ̀ kànhe e ke, ka Kile mɛlɛkɛŋi wà si jwo: «Yii a fî shwomɔ. Yii àha raa wíi kàntugo mɛ. Yii mú sí kà n-yyére ŋke bafage cyage k'e mɛ. Yii a fî, yii a sì ɲaɲyi cyage e, bà yii si mpyi si shwɔ kwùŋi na mɛ.»
481	GEN 19:23	Loti tèenɔni Zowari kànhe e, lir'à bɛ̂ ná canŋaɲyiini tèefworoni i.
484	GEN 19:26	Ɲyɛ pi niŋkàribii na, Loti cwoŋ'à yyaha kɛ̂ɛnŋ'a wíi kàntugo. Ka u u ŋkɛ̂ɛnŋ'a pyi suuŋkunuŋɔ sùpya fiige.
487	GEN 19:29	Canŋke Kile mpyi na kuru bafage kànyi súuge ke, u funŋk'à cwo Ibirayima na, maa Loti shwɔ nage na. Lire pyiŋkanni na, kànyi na Loti mpyi a tɛ̀ɛn ke, nag'à yire puni shi tò.
488	GEN 19:30	Ɲyɛ Loti ɲyɛ a ɲɛn'a kwôro Zowari kànhe e mɛ, maa ŋkàr'a sà ntɛ̀ɛn ɲaŋke kànmpanŋke na, ɲaha na yɛ u mpyi na fyáge. U ná u pworibii mú shuunniŋ'à sà ntɛ̀ɛn ɲaŋke wyige k'e.
489	GEN 19:31	Canŋka, Loti pworoŋi niɲjyêŋ'à jwo nimbilen'á: «Wuu tuŋ'à lyɛ, nɔ̀ mú sì ɲyɛ naha ŋgemu u sí wuu lèŋɛ nàmbaga na, bà li ɲyɛ cyeyi puni i mɛ.
490	GEN 19:32	Wuu *ɛrɛzɛn sinmɛ kan u bya, bà u funŋke si mpyi si wùrugo mɛ. Lire ká mpyi, wuu u wwɔ̀ ná u e, bà wuu si mpyi si pyìi ta wuu tuŋi tùluge kà mpîni mɛ.»
492	GEN 19:34	Ɲyɛ̀g'à múgo ke, ka mucwofooŋi si cɔɔnfooŋi pyi: «Pìlaga mii à sínni ná wuu tuŋi i. Niɲjaa numpilage e, wuu sinmpe pà kan u á, u àha bya a wùrugo, mu sí n-sà sínni ná u e, bà mu mú si mpyi si pyàŋi wà ta, wuu tuŋi tùluge kà mpîni mɛ.
494	GEN 19:36	Ɲyɛ amuni Loti pworibii mú shuunniŋ'à lahigii lwɔ́ u á.
495	GEN 19:37	Ka pworofooŋi niɲjyeŋi si si pùnambile na, maa u mɛge le Mwabi. (Mwabi mɛge ɲwɔhe ku ɲyɛ: «Tufooŋ'à laa tɛ̀gɛ u na.») Uru u ɲyɛ Mwabi shiŋi tulyage fo mà pa nɔ niɲjaa na.
497	GEN 20:1	Ɲyɛ ka *Ibirayima si yîri u tatɛɛnɲjyɛge e, mà sà ntɛ̀ɛn Nɛgɛvi síwage yyére, Kadɛshi kànhe ná Shuri kùluni shwɔhɔl'e. Puru ɲwɔhɔ na, u à tɛɛnlɛ pyi Gerari i mú.
498	GEN 20:2	Ɲyɛ u à nɔ wani ke, maa yi jwo sùpyir'á na Sara na ɲyɛ uru cɔɔn. Canŋka, ka Gerari saanŋi Abimɛlɛki si Sara ɲya maa u lwɔ́ si mpyi u cwo.
499	GEN 20:3	Numpilage k'e, ka Kile si uye cyêe Abimɛlɛki ná ŋɔɔge k'e, maa yi jwo u á: «Abimɛlɛki, mu sí n-kwû, ceeŋi mu à lwɔ́ ke, nɔ na ɲyɛ u á.»
500	GEN 20:4	Ɲyɛ lir'à ta Abimɛlɛki sàha ŋkwɔ̀ a wwɔ̀ ná Sara e mɛ. Ka u u jwo Kile á ŋɔɔge e: «Kafooŋi, mu sí ɲɛɛ mii ná na tùluge shi bò mà li ta wuu ɲyɛ a kapii pyi mà?
502	GEN 20:6	Ka Kile si yi jwo Abimɛlɛki á kuru ŋɔɔge niŋkinŋi i: «Mii à cè na mu à nde kani pyi ná funvyinge e, na mu ɲyɛ a kapii pyi mɛ, lire na mii ɲyɛ a ɲɛn'a mu yaha mu u wwɔ̀ ná ceeŋi i, si ŋkwɔ̀ kapii pyi mɛ.
507	GEN 20:11	Ka Ibirayima si jwo: «Mii mpyi na sɔ̂nŋi na sùpya ɲyɛ a sìi nde kìni i ŋgemu u na Kile pêre mɛ. Maa li yaha naye funŋ'i, na pi sí mii bò na cwoŋi kurugo. Lire na, mii à jwo na mii cɔɔn wi.
511	GEN 20:15	Maa jwo Ibirayima á: «Mii kìni li nde mu taan, cyage k'à mu táan ke, sà ntɛ̀ɛn wani.»
512	GEN 20:16	Maa jwo Sara á mú: «Mii sí wyɛ̀rɛfyinŋi darashii kampwoo kan mu yyahafooŋ'á, lire li sí li cyêe na mu zòvyinre wu u ɲyɛ nde kani i, mu shiinbii puni ɲyii na.»
514	GEN 20:18	ɲaha na yɛ Kafooŋi Kile mpyi a zimbaa yama yaha u pyɛnge shiinbii na, Ibirayima cwoŋi Sara ŋkwɔ̀n ɲjwoŋi kurugo.
515	GEN 21:1	Ɲyɛ Kafooŋi Kile mpyi a jwumpe mpemu jwo Sara á ke, u funŋɔ mpyi a wwɔ̀ puru na mɛ. Pyàŋi ɲwɔmɛɛni u mpyi a lwɔ́ Sara á ke, u à lire funŋɔ.
516	GEN 21:2	Tèni kyaa Kile mpyi à jwo *Ibirayima á ke, lir'à nɔ ke, ka Sara si laa lwɔ́ maa pùnambile si Ibirayima niɲjyeŋkwoŋ'á.
518	GEN 21:4	Ishaka ziŋi canmpyibaataanrewuni na, ka Ibirayima si u *kwɔ̀n, bà Kile mpyi a fyânha a yi jwo u á mɛ.
523	GEN 21:9	Pùnambilini *Misira shiinbii pworoŋi Agari à si Ibirayima á ke, ka Sara si lire ɲya li i Ishaka fwɔ́hɔre.
524	GEN 21:10	Maa jwo Ibirayima á: «Ŋge bilicwoŋi ná u jyaŋi kɔ̀rɔ, ɲaha na yɛ u ná mii jyaŋi Ishaka ɲyɛ a yaa pi wwɔ̀ kɔɔge na mɛ.»
526	GEN 21:12	Ŋka Kile à jwo Ibirayima á: «Ma hà mpe jwumpe waha maye na mɛ. Sara ká yaaga maha yaaga cya mu á mà yyaha tíi ná bilicwoŋi ná u jyaŋi i ke, ma a lire pyi u á. Ɲaha na yɛ tùluge ɲwɔmɛɛni mii à lwɔ́ mu á ke, Ishaka e kuru sí n-fworo
528	GEN 21:14	Kuru canŋke nùmpanŋa ɲyɛ̀sɔɔge na, Ibirayima à yîri maa yalyîre kan Agari á, maa lwɔhe le bùl'i mà kan u á mú, maa pyàŋi kan u á, maa u kɔ̀rɔ, ka u u ŋkàr'a sà a ɲaare na mâre Bɛrisheba síwage e.
529	GEN 21:15	Lwɔh'à kwɔ̀ ke, ka Agari si pyàŋi yaha tahe kà ɲwɔh'i.
530	GEN 21:16	Maa ntɛ̀ɛn u yyetiimpe na mà laaga wwû mɛtɛrii lada fiige, ɲaha na yɛ u la mpyi sì u jyaŋi ɲya takwûge e mɛ. U à tɛ̀ɛn wani ke, maa wá na mɛɛ súu fo na ŋkwúuli.
531	GEN 21:17	Ka Kile sí pyàŋi mɛɛni lógo. Ka Kile Mɛlɛkɛŋi si ntɛ̀ɛn nìɲyiŋi na, maa Agari yyere maa yi jwo u á: «Agari, ɲaha k'à pyi yɛ? Ma hà vyá mɛ, ɲaha na yɛ Kile à pyàŋi mɛɛni lógo mà u yaha tahe ɲwɔh'i.
532	GEN 21:18	Yîri, ma a ma jyaŋi lwɔ́, ma a u cû ná cyeyi shuunniŋi i. Mii sí sùpyishi niɲyahawa yige u e.»
534	GEN 21:20	Ka Kile si pyàŋi ɲwɔhɔ tò, ka u u mpa lyɛ maa ntɛ̀ɛn Paran síwage e, maa mpa mpyi lùuzu niɲcɛnŋɛ ná sintaage e. Ka u nuŋi si u pyi u à Misira kìni shiinbii pworoŋi wà lèŋɛ.
539	GEN 21:25	Ŋka bɛ̀ɛnŋke Abimɛlɛki báarapyiibil'à shwɔ Ibirayima na ke, u à Abimɛlɛki cɛ̂ɛge lire na.
544	GEN 21:30	Ka u u jwo: «Mu aha ɲɛn'a mpii mpàabii shwɔ mii cye e, lire li sí li cyêe na mii u à ŋke bɛ̀ɛnŋke tùgo.»
546	GEN 21:32	Tèni i pi à kâa piy'á mà kwɔ̀ ke, ka Abimɛlɛki ná u kàshikwɔɔnbii ɲùŋufooŋi Pikɔli si núr'a kàre Filisiti shiinbii kìni i.
548	GEN 21:34	Lire kàntugo, ka u u ntɛ̀ɛn nàmpantɛɛnre e mà mɔ Filisiti shiinbii kìni i.
551	GEN 22:3	Ka Ibirayima si sôl'a yîri, maa u dùfaanŋke kà cû, maa u báarapyiibii pìi shuunni yyere ná u jyaŋi Ishaka. Maa kàɲciiyi yà jya maa yire lwɔ́ na ŋkɛ̀ɛge sárage tawwûge e, cyage kyaa Kile à jwo u á ke.
553	GEN 22:5	Maa jwo u báarapyiibil'á: «Yii tɛ̀ɛn naha ná dùfaanŋke e. Mii ná na pyàŋi sí n-kàre ɲaŋke ɲuŋ'i zà Kile pêe. Wuu aha ŋkwɔ̀, wuu si núru n-pa.»
554	GEN 22:6	U à yire jwo ke, maa ntíl'a u jyaŋi tugo sárage súugo súugo kàɲciiyi na, maa na ná ŋwɔɔ lwɔ́, ka pi i wá na ɲaare na ŋkɛ̀ɛge sìɲcyan kuru cyage e.
556	GEN 22:8	Ka Ibirayima si jwo: «Mpàbilini li sí n-pyi sárage ke, Kile yabiliŋi u sí yire cwɔɔnrɔ.» Ka pi mú shuunni si wá na ŋkɛ̀ɛge.
557	GEN 22:9	Cyage Kile mpyi a cyêe pi na ke, pi à nɔ wani ke, ka Ibirayima si sárage tawwûge yaa, maa kàɲciiyi dùrugo ku ɲuŋ'i. U à kwɔ̀ ke, maa u jyaŋi Ishaka cû a pwɔ, mà dùrugo ku ɲuŋ'i kàɲciiyi na.
558	GEN 22:10	Maa ŋwɔɔni wwû si ntɛ̀gɛ raa u jyaŋi kɔnre. Tèni i u à jwo u sí li taha jyafooŋi yacige e ke,
559	GEN 22:11	lire tèenuuni i, ka Kafooŋi Kile Mɛlɛkɛŋi si ntɛ̀ɛn nìɲyiŋi na maa sêe: «Ibirayima! Ibirayima!» Ka u u jwo: «Yo!»
561	GEN 22:13	Ka Ibirayima si yyahe kɛ̂ɛnŋ'a wíi wíi, maa mpâl'a mpàpoo ɲya, u ɲɛŋkil'à sùr'a yyére tahe k'e. Ka u u sà uru mpàpooŋi cû a pyi sáraga nizógogo u jyaŋi cyaga.
563	GEN 22:15	Ɲyɛ ka Kafooŋi Kile Mɛlɛkɛŋi si ntɛ̀ɛn nìɲyiŋi na, maa Ibirayima yyére tozhɔnwogo,
567	GEN 22:19	Puru ɲwɔhɔ na, ka Ibirayima ná u jyaŋi si núr'a kàre báarapyiibii taan. Ka pi i kuni lwɔ́ a núru na ŋkɛ̀ɛge Bɛrisheba e, Ibirayima tatɛ̀ɛnge e.
574	GEN 23:2	maa ŋkwû Kiriyati Ariba kànhe e *Kana kìni i. Kuru kànhe mɛge mú ku ɲyɛ Eburɔn. Ka *Ibirayima si mpa ntɛ̀ɛn u cwoŋi buwuŋi taan marii yamɛɛni súu.
575	GEN 23:3	Maa ŋkwɔ̀ a pa yîri u taan, mà sà jwo ná Kyiti tùluge shiinbil'e.
576	GEN 23:4	Maa jwo pi á: «Mii na ɲyɛ nàmpɔnŋɔ naha yii yyére. Yii taare cyage kà pɛ́rɛ na á, si na cwoŋi buwuŋi lwɔ́ naye yyaha taan zà ntò.»