23217	MAT 1:4	ne̱ Aram me rej síí cuꞌna̱j Aminadab, ne̱ Aminadab me rej síí cuꞌna̱j Naasón, ne̱ Naasón me rej síí cuꞌna̱j Salmón,
23218	MAT 1:5	ne̱ Salmón me rej síí cuꞌna̱j Booz, ne̱ nii Booz me chana̱ cuꞌna̱j Rahab a. Ne̱ Booz me rej síí cuꞌna̱j Obed, ne̱ nii Obed me chana̱ cuꞌna̱j Rut a. Ne̱ Obed me rej síí cuꞌna̱j Isaí,
23219	MAT 1:6	ne̱ Isaí me rej síí cuꞌna̱j David, ne̱ síí cuꞌna̱j David roꞌ, me síí nica̱j suun rey uun chij rihaan nij yuvii̱ israelitá ga̱a cane soꞌ ado̱nj. Ne̱ David me rej síí cuꞌna̱j Salomón, ne̱ nii Salomón me nica̱ síí cuꞌna̱j Urías a.
23220	MAT 1:7	Ne̱ Salomón me rej síí cuꞌna̱j Roboam, ne̱ Roboam me rej síí cuꞌna̱j Abías, ne̱ Abías me rej síí cuꞌna̱j Asa a.
23224	MAT 1:11	Ne̱ Josías me rej nij tinu̱j síí cuꞌna̱j Jeconías, ne̱ cayáán nij soꞌ yoꞌ quiꞌyaj canaán nij síí ma̱n Babilonia rihaan nij yuvii̱ israelitá, ne̱ caꞌanj nica̱j nij soꞌ man nij yuvii̱ israelitá chiháán nij soꞌ gu̱un nij yuvii̱ israelitá mozó rihaan nij soꞌ ado̱nj.
23225	MAT 1:12	Guun naá do̱j, ne̱ guun Jeconías rej síí cuꞌna̱j Salatiel, ne̱ Salatiel me rej síí cuꞌna̱j Zorobabel,
23226	MAT 1:13	ne̱ Zorobabel me rej síí cuꞌna̱j Abiud, ne̱ Abiud me rej síí cuꞌna̱j Eliaquim, ne̱ Eliaquim me rej síí cuꞌna̱j Azor,
23227	MAT 1:14	ne̱ Azor me rej síí cuꞌna̱j Sadoc, ne̱ Sadoc me rej síí cuꞌna̱j Aquim, ne̱ Aquim me rej síí cuꞌna̱j Eliud,
23228	MAT 1:15	ne̱ Eliud me rej síí cuꞌna̱j Eleazar, ne̱ Eleazar me rej síí cuꞌna̱j Matán, ne̱ Matán me rej síí cuꞌna̱j Jacob,
23230	MAT 1:17	Dan me se asi̱j síí cuꞌna̱j Abraham nda̱a síí cuꞌna̱j David síj xcaꞌa̱nj xi̱i síí cuꞌna̱j Jesucristó a. Ne̱ asi̱j síí cuꞌna̱j David nda̱a caꞌanj nica̱j nij síí ma̱n Babilonia man nij yuvii̱ israelitá chiháán nij soꞌ síj yoꞌó xcaꞌa̱nj xi̱i síí cuꞌna̱j Jesucristó a. Ne̱ asi̱j caꞌanj nica̱j nij síí ma̱n Babilonia man nij yuvii̱ israelitá chiháán nij soꞌ nda̱a caꞌngaa síí cuꞌna̱j Jesucristó, ne̱ síj yoꞌó xcaꞌa̱nj nij xi̱i Jesucristó uún ado̱nj.
23236	MAT 1:23	“Queneꞌe̱n soj se vaa quinari̱ꞌ ꞌo̱ chana̱ ya̱a̱n neꞌej, ne̱ cuchru̱j noꞌ neꞌej sno̱ꞌo cunii, ne̱ Emanuel cuꞌna̱j neꞌej ado̱nj”. Da̱nj caꞌmii síí ꞌni̱j raꞌa man níꞌ ga̱a naá rihaan síí nataꞌ se‑na̱na̱ Diose̱, ne̱ nana̱ “Emanuel” taj se vaa cane̱ maꞌa̱n Diose̱ ga̱ níꞌ ado̱nj.
23239	MAT 2:1	Dan me se caꞌngaa Jesucristó chumanꞌ Belén chumanꞌ na̱j estadó Judea, ne̱ síí cuꞌna̱j Herodes me síí nica̱j suun rey uun chij rihaan chumanꞌ rej caꞌngaa Jesucristó a. Quisíj caꞌngaa Jesucristó, ga̱a ne̱ caꞌnaꞌ nij síí tucuꞌyón ndoꞌo cheꞌé yatiꞌ chumanꞌ cuꞌna̱j Jerusalén, ne̱ nij síí cavii rej síj güii me nij soꞌ a.
23240	MAT 2:2	Ne̱ xnáꞌanj nij soꞌ man nij síí ma̱n Jerusalén, cataj nij soꞌ: ―Neꞌej gu̱un síí nica̱j suun rey gu̱un chij rihaan nij yuvii̱ israelitá roꞌ, me rej caꞌngaa soꞌ ga̱. Queneꞌen núj yatiꞌ taj xnaꞌanj yoꞌ se vaa caꞌngaa soꞌ na̱nj á. Cavii yatiꞌ yoꞌ xta̱ꞌ rej síj güii, ne̱ cheꞌé dan caꞌnaꞌ núj quinaꞌvi̱j núj rihaan soꞌ ado̱nj ―taj nij síí tucuꞌyón ndoꞌo cheꞌé yatiꞌ a.
23241	MAT 2:3	Ga̱a ne̱ cuchiꞌ nana̱ rihaan síí nica̱j suun rey cuꞌna̱j Herodes se vaa xnáꞌanj ndoꞌo nij síí tucuꞌyón ndoꞌo cheꞌé yatiꞌ me rej caꞌngaa neꞌej yoꞌ, ga̱a ne̱ cuchuꞌviꞌ ndoꞌo soꞌ se vaa cachi̱j neꞌej yoꞌ, ne̱ caꞌne̱e̱ neꞌej yoꞌ se‑su̱u̱n soꞌ raꞌa soꞌ vaa güii, rá soꞌ a. Ne̱ cuchuꞌviꞌ ndoꞌo nij síí ma̱n chumanꞌ Jerusalén se vaa caxri̱i̱ yuva̱a̱ Herodes man maꞌa̱n nij soꞌ a.
23243	MAT 2:5	Ga̱a ne̱ cataj nij soꞌ rihaan Herodes a: ―Caꞌnga̱a̱ soꞌ chumanꞌ Belén chumanꞌ na̱j estadó Judea a ―taj nij soꞌ rihaan síí nica̱j suun rey cuꞌna̱j Herodes a. Da̱nj caꞌmii nij soꞌ cheꞌé nana̱ nihánj nana̱ cachrón síí nataꞌ se‑na̱na̱ Diose̱ rihaan yanj a:
23244	MAT 2:6	“Ne̱ ma̱ꞌán so̱ꞌ, chuma̱nꞌ Belén chuma̱nꞌ na̱j estadó Judea roꞌ, chumanꞌ sa̱ꞌ ndoꞌo ꞌni̱j raꞌa man tuviꞌ chumanꞌ na̱j estadó Judea mé so̱ꞌ á. Dan me se vaa síí gu̱un chiha̱nj mán so̱ꞌ, ne̱ gu̱un chij uxrá soꞌ, ne̱ uxrá cu̱tumé soꞌ man nij yuvii̱ israelitá yuvii̱ cunéꞌ ꞌu̱nj canoco̱ꞌ manj a”. Nihánj me nana̱ cachrón síí nataꞌ se‑na̱na̱ Diose̱ rihaan yanj ga̱a naá a.
23246	MAT 2:8	Ga̱a ne̱ caꞌnéé Herodes man nij soꞌ caꞌa̱nj nij soꞌ chumanꞌ Belén, ne̱ caꞌneꞌ Herodes suun rihaan nij soꞌ, ne̱ cataj Herodes: ―Nano̱ꞌ uxrá soj man neꞌej yoꞌ, ne̱ asa̱ꞌ nariꞌ soj man neꞌej, ne̱ cata̱j xnaꞌanj soj rihanj me rej ne neꞌej yoꞌ, ga̱a ne̱ caꞌa̱nj ma̱ꞌanj quinaꞌvi̱j ma̱ꞌanj rihaan neꞌej yoꞌ ado̱nj ―taj Herodes rihaan nij síí tucuꞌyón ndoꞌo cheꞌé yatiꞌ, caꞌmii ne̱ soꞌ rihaan nij síí tucuꞌyón ndoꞌo cheꞌé yatiꞌ a.
23254	MAT 2:16	Quisíj caꞌanj nij re̱j Jesucristó rej cuꞌna̱j Egiptó, ga̱a ne̱ xcaj síí nica̱j suun rey cuꞌna̱j Herodes cuentá se vaa a̱j tihaꞌ yuꞌunj nij síí tucuꞌyón cheꞌé yatiꞌ man soꞌ, ga̱a ne̱ caꞌmaan ndoꞌo rá soꞌ, ne̱ cheꞌé dan caꞌneꞌ soꞌ suun rihaan tanuu se vaa ticavi̱ꞌ tanuu man nu̱ꞌ neꞌej sno̱ꞌo cunii ya̱nj nu̱ꞌ anica̱j chumanꞌ Belén a. Neꞌej va̱j vi̱j yoꞌ rej rque̱ roꞌ, cavi̱ꞌ, taj soꞌ a. Da̱nj quiꞌyaj soꞌ, ga̱a ne̱ cavi̱ꞌ neꞌej caꞌmii yatiꞌ cheꞌé taj nij síí tucuꞌyón cheꞌé yatiꞌ rihaan soꞌ, rá soꞌ a.
23256	MAT 2:18	“Cuno̱ nii taꞌve̱e ndoꞌo chana̱ ma̱n chumanꞌ cuꞌna̱j Ramá a. Ase vaa chana̱ cuꞌna̱j Raquel chana̱ cane ga̱a naá ga̱a̱ nij chana̱, taꞌve̱e ndoꞌo nij noꞌ cheꞌé taꞌníí nij noꞌ a. Ne̱ se̱ caꞌvej uxrá rá nij chana̱ naquiꞌya̱j niha̱ꞌ noꞌ nimán noꞌ, cheꞌé se navij taꞌníí nij noꞌ caviꞌ na̱nj ado̱nj”. Da̱nj caꞌmii síí cuꞌna̱j Jeremías ga̱a naá a.
23258	MAT 2:20	Ne̱ cataj xnaꞌanj se‑mo̱zó síí ꞌni̱j raꞌa man níꞌ rihaan José a: ―Na̱xagaa so̱ꞌ, ne̱ ni̱caj so̱ꞌ ro̱j ni̱i neꞌej, ne̱ caꞌa̱nj so̱ꞌ rej cuꞌna̱j Israel á. ꞌO̱ se ya̱j me se caviꞌ nij síí me rá ticavi̱ꞌ man neꞌej ya̱j na̱nj ado̱nj ―taj se‑mo̱zó síí ꞌni̱j raꞌa man níꞌ rihaan síí cuꞌna̱j José a.
23259	MAT 2:21	Ga̱a ne̱ naxaga̱a̱ síí cuꞌna̱j José, ne̱ nica̱j uún soꞌ ro̱j ni̱i neꞌej caꞌanj soꞌ rej cuꞌna̱j Israel a.
23260	MAT 2:22	Ne̱ cuchiꞌ nana̱ rihaan soꞌ se vaa síí cuꞌna̱j Arquelao guun síí nica̱j suun rey uun chij rihaan estadó Judea a. Dan me se nayón síí cuꞌna̱j Arquelao rihaan rej soꞌ síí cuꞌna̱j Herodes a. Cheꞌé dan cuchuꞌviꞌ ndoꞌo síí cuꞌna̱j José caꞌa̱nj soꞌ estadó Judea, ga̱a ne̱ caꞌmii nej rihaan uún soꞌ se vaa se̱ caꞌanj soꞌ estadó Judea maꞌ. Cheꞌé dan caꞌanj soꞌ estadó Galilea,
23265	MAT 3:4	Dan me se síí cuꞌna̱j Juan me se nu̱u̱ soꞌ yatzíj nuj xcuu camelló ne̱ ꞌni̱j catuu̱n soꞌ merque̱ nu̱j, ne̱ chá soꞌ ina̱nj rquíí, ne̱ catziꞌ xtaan ma̱n quij coꞌo soꞌ ado̱nj.
23266	MAT 3:5	Ne̱ curiha̱nj ndoꞌo yuvii̱ ma̱n chumanꞌ Jerusalén do̱ꞌ, yuvii̱ ma̱n nu̱ꞌ estadó Judea do̱ꞌ, yuvii̱ ma̱n nij chumanꞌ na̱j tuꞌva chráá cuꞌna̱j Jordán do̱ꞌ, caꞌnaꞌ rihaan síí cuꞌna̱j Juan,
23273	MAT 3:12	Dan me se ase vaa síí oro̱ꞌ chruun palá vaa soꞌ cuano̱ ado̱nj. Dan me se síí nica̱j chruun palá roꞌ, rii nu̱ꞌ ꞌnúú trigó na̱j rihaan yoꞌóó, ne̱ naquiꞌyaj chre̱ꞌ soꞌ man ꞌnúú trigó sa̱ꞌ, ne̱ araa soꞌ man ꞌnúú trigó sa̱ꞌ rá veꞌ, ne̱ anica̱j soꞌ araa soꞌ squíj niꞌya xráá trigó rihaan yaꞌan a. Ne̱ ase vaa síí nica̱j palá ma̱n cuano̱ roꞌ, da̱nj quiꞌya̱j síí caꞌna̱ꞌ, ne̱ naquiꞌya̱j chre̱ꞌ soꞌ man cunuda̱nj nij síí cunuu sa̱ꞌ nimán, ne̱ cara̱a soꞌ man nij síí chiꞌi̱i̱ rihaan yaꞌan, ne̱ caca̱a̱ nij soꞌ nu̱ꞌ cavii nu̱ꞌ caꞌanj, ne̱ daj chiha̱a̱ míj se̱ quinaꞌáj yaꞌan yoꞌ a̱ man ado̱nj. ―Da̱nj caꞌmii síí cuꞌna̱j Juan rihaan nij yuvii̱ yoꞌ a.
23274	MAT 3:13	Ga̱a ne̱ curiha̱nj Jesucristó estadó Galilea caꞌanj soꞌ chráá cuꞌna̱j Jordán rihaan síí cuꞌna̱j Juan, ne̱ cuta̱ꞌ ne Juan man Jesucristó, rá soꞌ a. Dan me se cuchiꞌ Jesucristó rihaan síí cuꞌna̱j Juan,
23283	MAT 4:5	Ga̱a ne̱ caꞌanj nica̱j síí chre̱e man Jesucristó chumanꞌ gue̱e̱ chumanꞌ Jerusalén, ne̱ tacavii soꞌ man Jesucristó raa̱ nuvií noco̱o,
23290	MAT 4:12	Cuchiꞌ nana̱ rihaan Jesucristó se vaa quitaꞌaa nij tanuu man síí cuꞌna̱j Juan, caxríj tanuu tagaꞌ man soꞌ, ne̱ cheꞌé dan caꞌanj Jesucristó estadó Galilea,
23291	MAT 4:13	tza̱j ne̱ ne ca̱yáán soꞌ chumanꞌ Nazaret maꞌ. Cavii soꞌ chumanꞌ Nazaret yoꞌ, ne̱ caꞌanj soꞌ cayáán soꞌ chumanꞌ Capernaum chumanꞌ na̱j tuꞌva na lacuaná a. Chumanꞌ yoꞌ naj rihaan toꞌóó nij taꞌníí taꞌnij siꞌno̱ síí cuꞌna̱j Zabulón do̱ꞌ, síí cuꞌna̱j Neftalí do̱ꞌ, síí ma̱n ga̱a naá yoꞌ a.
23293	MAT 4:15	“Toꞌóó nij taꞌníí taꞌnij siꞌno̱ Zabulón do̱ꞌ, toꞌóó nij taꞌníí taꞌnij siꞌno̱ Neftalí do̱ꞌ, me yoꞌóó na̱j tuꞌva na lacuaná rej rne̱j tuꞌva chráá cuꞌna̱j Jordán, ne̱ estadó Galilea estadó ya̱nj nij síí yaníj me uún yoꞌ a.
23296	MAT 4:18	ꞌO̱ güii cachén Jesucristó tuꞌva na lacuaná cuꞌna̱j na Galilea, ne̱ queneꞌen soꞌ man ro̱j tinu̱j ro̱j soꞌ a. Yoꞌo̱ soꞌ me síí cuꞌna̱j Simón, ne̱ Pedró cuꞌna̱j yoꞌó se‑chuvi̱i síí cuꞌna̱j Simón yoꞌ a. Ne̱ tinúú soꞌ me síí cuꞌna̱j Andrés a. Dan me se ga̱a queneꞌen Jesucristó man ro̱j soꞌ, ne̱ nicu̱nꞌ ro̱j soꞌ tuꞌva na lacuaná, ne̱ tiguíj ro̱j soꞌ nanj rque na, ne̱ dan me se síí rii xcuaj me ro̱j soꞌ a.
23301	MAT 4:23	Veé dan, ne̱ cachéé Jesucristó nu̱ꞌ estadó Galilea, ne̱ tucuꞌyón soꞌ se‑na̱na̱ Diose̱ man nij yuvii̱ nuu chre̱ꞌ rá veꞌ tucuꞌyón nij yuvii̱ israelitá se‑tucua̱nj Moisés, ne̱ caꞌmii natáj soꞌ nana̱ sa̱ꞌ rihaan nij yuvii̱ cheꞌé yan gu̱un chij Diose̱ rihaan chumii̱ nihánj me nana̱ sa̱ꞌ caꞌmii natáj soꞌ a. Ne̱ nahuun cunuda̱nj nij yuvii̱ ranꞌ do̱ꞌ, cunuda̱nj nij yuvii̱ ninaj do̱ꞌ, quiꞌyaj soꞌ a.
23303	MAT 4:25	Veé dan, ne̱ canocoꞌ queꞌe̱e̱ ndoꞌo yuvii̱ man soꞌ, ne̱ dan me se yuvii̱ ma̱n estadó Galilea do̱ꞌ, yuvii̱ ma̱n rej cuꞌna̱j Chi̱ꞌ Chumanꞌ do̱ꞌ, yuvii̱ ma̱n chumanꞌ Jerusalén do̱ꞌ, yuvii̱ ma̱n estadó Judea do̱ꞌ, yuvii̱ ma̱n nda̱a rne̱j tuꞌva chráá cuꞌna̱j Jordán do̱ꞌ, canocoꞌ man soꞌ na̱nj ado̱nj.
23322	MAT 5:19	Dan me se me maꞌa̱n ꞌo̱ síí tiri̱ꞌ ꞌo̱ nana̱ leꞌe̱j aꞌmij nihánj ne̱ ino̱ vaa nana̱ ti̱haa̱n soꞌ man nij tuviꞌ soꞌ, ne̱ asa̱ꞌ guun chij Diose̱, ne̱ gu̱un soꞌ síí leꞌe̱j uxrá rihaan Diose̱ na̱nj ado̱nj. Tza̱j ne̱ sese me maꞌa̱n ꞌo̱ síí ꞌyaj ya̱ nda̱a vaa taj ꞌu̱nj nihánj ne̱ ti̱haa̱n ya̱ soꞌ man tuviꞌ soꞌ nda̱a vaa taj ꞌu̱nj nihánj, ne̱ síí nihánj roꞌ, me síí gu̱un síí chij rej gu̱un chij Diose̱ vaa güii ado̱nj.
23326	MAT 5:23	”Cheꞌé dan me sese caꞌa̱nj ni̱caj so̱ꞌ rasu̱u̱n rihaan chraan altar, rque̱ so̱ꞌ rasu̱u̱n gue̱e̱ rihaan Diose̱, rá so̱ꞌ, ne̱ sese ninuj rá so̱ꞌ se vaa quiꞌyáá so̱ꞌ cacunꞌ man tinúú so̱ꞌ,
23332	MAT 5:29	Da̱nj na̱nj uún, ne̱ sese ꞌo̱ rlij rihaan so̱ꞌ rej nuva̱ꞌ so̱ꞌ me rá quiꞌya̱j cacunꞌ, ne̱ táá a̱ se quiri̱i̱ so̱ꞌ man yoꞌ, ne̱ taj se ꞌyaj maꞌ. Caꞌve̱e a̱ doj quiri̱ꞌ o̱rúnꞌ yoꞌ ne̱ se̱ cacaa nu̱ꞌ nee̱ mán so̱ꞌ maꞌ.
23338	MAT 5:35	Ne̱ raa̱ chumii̱ se̱ cutaꞌ soj maꞌ. ꞌO̱ se chumii̱ nihánj me rej ta̱j tacóó Diose̱ na̱nj ado̱nj. Ne̱ raa̱ chumanꞌ Jerusalén se̱ cutaꞌ soj maꞌ. Ése̱ chumanꞌ yoꞌ ne maꞌa̱n Diose̱ síí nica̱j yuꞌunj man níꞌ na̱nj ado̱nj.
23341	MAT 5:38	”A̱j neꞌen soj nana̱ nihánj nana̱ caꞌnaꞌ ga̱a naá a: “Sese curiha̱nj rlij rihaan so̱ꞌ quiꞌyaj tuvíꞌ so̱ꞌ, ne̱ caꞌve̱e quiri̱i̱ so̱ꞌ rlij rihaan tuvíꞌ so̱ꞌ á. Ne̱ sese curiha̱nj cúú yánꞌ so̱ꞌ, quiꞌyaj tuvíꞌ so̱ꞌ, ne̱ caꞌve̱e quiri̱i̱ so̱ꞌ cúú yanꞌ tuvíꞌ so̱ꞌ á”. Da̱nj vaa nana̱ caꞌnaꞌ rihaan yuvii̱ na̱nj ado̱nj.
23344	MAT 5:41	Ne̱ sese caꞌne̱ꞌ yoꞌo̱ soꞌ suun rihaan so̱ꞌ caꞌa̱nj ta̱náj so̱ꞌ siꞌyaj soꞌ yoꞌo̱ kilómetro, ne̱ caꞌve̱j so̱ꞌ caꞌa̱nj ta̱náj so̱ꞌ siꞌyaj soꞌ nda̱a vi̱j kilómetro ei.
23352	MAT 6:1	”Ne̱ cu̱tumé soj man soj ga̱a ꞌyaj soj se sa̱ꞌ do̱ꞌ, se lu̱j do̱ꞌ á. Se̱ guun rá soj queneꞌe̱n yuvii̱ man soj ne̱ cata̱j nij yuvii̱ cheꞌé soj se vaa síí sa̱ꞌ ina̱nj me soj maꞌ. Sese da̱nj quiꞌya̱j soj, ne̱ daj chiha̱a̱ míj se̱ rqué Rej soj síí nicu̱nꞌ xta̱ꞌ a̱ doj rasu̱u̱n sa̱ꞌ man soj a̱ man ado̱nj.
23353	MAT 6:2	Cheꞌé dan sese me rá so̱ꞌ rque̱ so̱ꞌ saꞌanj man nij síí nique̱, ne̱ se̱ guun rá so̱ꞌ caꞌya̱nj nii chruun aꞌyánj qui̱ꞌyáá so̱ꞌ, ne̱ ni̱ꞌyaj yuvii̱ go̱ꞌ so̱ꞌ saꞌanj man síí nique̱, ne̱ cata̱j nij yuvii̱ se vaa veꞌé quiꞌyáá so̱ꞌ maꞌ. ꞌO̱ se ina̱nj da̱nj ꞌyaj nij síí nucuiꞌ rá ga̱a va̱j nij soꞌ rá veꞌ tucuꞌyón níꞌ se‑tucua̱nj Moisés do̱ꞌ, rihaan nij callé do̱ꞌ, ne̱ uno cunuda̱nj yuvii̱, ꞌyaj nij soꞌ ado̱nj. Ya̱ ya̱ cata̱j xnaꞌanj ꞌu̱nj rihaan soj se vaa a̱j veꞌé caꞌmii yuvii̱ cheꞌé nij soꞌ, tza̱j ne̱ a̱ ꞌó rasu̱u̱n se̱ quiriꞌ uún nij soꞌ a̱ maꞌ. A̱ ꞌó xcoꞌ se̱ naruꞌvee Diose̱ rihaan nij soꞌ man ado̱nj.
23370	MAT 6:19	”Se̱ quiꞌyaj suun soj cuma̱n ndoꞌo siꞌyaj soj rihaan chumii̱ nihánj maꞌ. ꞌO̱ se rihaan chumii̱ nihánj mán ndoꞌo xcuu xlúú xíj rasu̱u̱n do̱ꞌ, tacunj yo̱o do̱ꞌ, chá siꞌyaj yuvii̱ nihánj a. Ne̱ vaa síí itu̱u̱ atúj rá veꞌ ne̱ ꞌyaj itu̱u̱ siꞌyaj tuviꞌ uún a.
23373	MAT 6:22	”Rlij rihaan níꞌ me yaꞌan nica̱j yuꞌunj man níꞌ ei. Dan me se sese rlij rihaan níꞌ roꞌ, niꞌya̱j yoꞌ ne̱ nuu sa̱ꞌ rá yoꞌ, ga̱a ne̱ nu̱ꞌ nee̱ man níꞌ roꞌ, sa̱ꞌ vaa, ne̱ adi̱ꞌ se chuguu̱n agaꞌ yaꞌan roꞌ, da̱nj chuguu̱n man níꞌ ga̱a sa̱ꞌ rihaan níꞌ ado̱nj.
23374	MAT 6:23	Tza̱j ne̱ sese rlij rihaan níꞌ roꞌ, niꞌya̱j yoꞌ ne̱ ina̱nj uun chiꞌi̱i̱ rá yoꞌ, ga̱a ne̱ nu̱ꞌ nee̱ man níꞌ roꞌ, uun chiꞌi̱i̱ rá, ga̱a ne̱ adi̱ꞌ síí nicu̱nꞌ yan rmi̱ꞌ ne̱ cunuda̱nj man soꞌ roꞌ, rmi̱ꞌ, ne̱ da̱nj vaa síí uun chiꞌi̱i̱ rá, ne̱ rmi̱ꞌ uxrá nu̱ꞌ man soꞌ ado̱nj.
23380	MAT 6:29	Tza̱j ne̱ adi̱ꞌ se vaa síí ruꞌvee ne̱ sa̱ꞌ uxrá vaa saga̱nꞌ soꞌ roꞌ, vaa nij yatzíj nu̱u̱ nij yâj ado̱nj. Dan me se cata̱j xnaꞌanj ꞌu̱nj rihaan soj se vaa síí cuꞌna̱j Salomón síí cane ga̱a naá, ne̱ veꞌé uxrá vaa yatzíj nu̱u̱ soꞌ, quiꞌyaj cunuda̱nj saꞌanj vaa rihaan soꞌ, tza̱j ne̱ nij doj vaa yatzíj nu̱u̱ soꞌ rihaan nij yâj ma̱n tacaan yoꞌ, quiꞌyaj Diose̱ ado̱nj.
23391	MAT 7:6	”Tza̱j ne̱ neꞌen soj se vaa ne nó xcúún soj go̱ꞌ soj rasu̱u̱n gue̱e̱ man chuvee maꞌ. Ne̱ se̱ caraa soj chruj perlá tuꞌve̱e̱ ndoꞌo rihaan xcáá maꞌ. ꞌO̱ se chuvee yoꞌ roꞌ, ca̱nica̱j ne̱ cha̱ man soj, ne̱ xcáá yoꞌ roꞌ, tu̱guáj cheꞌé xcáá man se sa̱ꞌ yoꞌ, ne̱ quinavi̱j nu̱ꞌ yoꞌ xtu̱nꞌ, quiꞌya̱j xcáá na̱nj ado̱nj. Ne̱ se sa̱ꞌ yoꞌ me chrej noco̱ꞌ níꞌ ado̱nj. Cheꞌé dan sese naꞌvej uxrá rá yuvii̱ cuno̱ yuvii̱ chrej nagoꞌ soj rihaan nij yuvii̱, ne̱ ase vaa xcáá do̱ꞌ, ase vaa chuvee do̱ꞌ, da̱nj vaa nij yuvii̱ ei. Ne̱ se̱ nagoꞌ soj doj chrej sa̱ꞌ man nij yuvii̱ ꞌyaj da̱nj a̱ maꞌ.
23416	MAT 8:2	Dan me se cuchiꞌ yoꞌo̱ síí ranꞌ luj riꞌyuj rihaan Jesucristó, ne̱ canicunꞌ ru̱j soꞌ rihaan Jesucristó, ne̱ cataj soꞌ: ―Sese me rá so̱ꞌ, ne̱ caꞌve̱e caꞌne̱e̱ so̱ꞌ chiꞌii̱ xráj, Señor ―taj soꞌ rihaan Jesucristó a.
23417	MAT 8:3	Ga̱a ne̱ cutaꞌ Jesucristó raꞌa Jesucristó raa̱ síí ranꞌ, ne̱ cataj Jesucristó: ―Me raj qui̱ꞌyáj da̱nj ei. Na̱huún so̱ꞌ, qui̱ꞌyáj ado̱nj ―taj Jesucristó rihaan soꞌ a. Nu̱ꞌ da̱nj cataj Jesucristó, ne̱ nu̱ꞌ quinavij luj xráá síí ranꞌ a.
23424	MAT 8:10	Dan me se, ga̱a cuno Jesucristó nana̱ caꞌmii tanuu capitán yoꞌ, ne̱ caꞌanj rá Jesucristó, ne̱ cataj soꞌ rihaan nij síí noco̱ꞌ rej xco̱ soꞌ a: ―Ya̱ ya̱ cata̱j xnaꞌanj ꞌu̱nj rihaan soj se vaa taj va̱j a̱ ꞌó rej ne nari̱j man yoꞌo̱ síí israelitá síí cuchumán ndoꞌo rá nana̱ aꞌmii ꞌu̱nj nda̱a vaa amán rá tanuu capitán nihánj a̱ maꞌ.
23426	MAT 8:12	Ne̱ nij síí israelitá roꞌ, no̱ xcúún nij soꞌ cuchuma̱n rá nij soꞌ ni̱ꞌyaj nij soꞌ manj, ne̱ sese cuchuma̱n rá nij soꞌ ni̱ꞌyaj nij soꞌ manj, ne̱ caꞌve̱e cane̱ nij soꞌ uún ga̱ Diose̱ na̱nj á. Tza̱j ne̱ naꞌvej rá nij soꞌ a̱ man ado̱nj. Cheꞌé se naꞌvej rá nij soꞌ quiꞌya̱j nij soꞌ da̱nj, cheꞌé dan quiriꞌi̱j ga̱nꞌ ndoꞌo nii man nij soꞌ rej rmi̱ꞌ, ne̱ taꞌve̱e uxrá nij soꞌ, ne̱ nda̱a cha̱ ru̱j maꞌa̱n nij soꞌ cúú yanꞌ nij soꞌ na̱nj ado̱nj. Da̱nj quira̱nꞌ nij soꞌ cheꞌé se naꞌvej rá nij soꞌ cuchuma̱n rá nij soꞌ ni̱ꞌyaj nij soꞌ manj na̱nj á ―taj Jesucristó rihaan nij yuvii̱ canocoꞌ man soꞌ a.
23432	MAT 8:18	Queneꞌen Jesucristó se vaa ma̱n ndoꞌo yuvii̱ anica̱j rej nicu̱nꞌ soꞌ niꞌya̱j man soꞌ a. Cheꞌé dan caꞌneꞌ soꞌ suun rihaan nij síí tucuꞌyón se‑na̱na̱ soꞌ se vaa caꞌa̱nj nij soꞌ ga̱ soꞌ nda̱a rne̱j na lacuaná cuꞌna̱j Galilea a.
23438	MAT 8:24	Veé dan, ne̱ nasquiꞌ nucua̱j ndoꞌo rihaan na lacuaná, ne̱ me ndoꞌo rá na yoꞌ gu̱un nucua̱j yoꞌ ca̱ráán yoꞌ xráá rihoo a. Ne̱ veé dan vaj Jesucristó, ne̱ cotoj soꞌ ado̱nj.
23440	MAT 8:26	Dan me se maꞌa̱n Jesucristó cataj, ne̱: ―Me cheꞌé chuꞌviꞌ ndoꞌo nimán soj ga̱. Yoꞌ me rej ataa cuchuma̱n sa̱ꞌ rá soj ni̱ꞌyaj soj manj ado̱nj ―taj Jesucristó rihaan nij soꞌ a. Ga̱a ne̱ canicunꞌ caya̱ soꞌ, ne̱ caxríj yuva̱a̱ soꞌ man na do̱ꞌ, man nana̱ do̱ꞌ a. Ga̱a ne̱ canicunꞌ dínj uxrá rihaan na lacuaná yoꞌ, quiꞌyaj Jesucristó na̱nj ado̱nj.
23442	MAT 8:28	Ga̱a ne̱ cuchiꞌ Jesucristó nda̱a rne̱j na lacuaná yoꞌ rej ne̱ nij síí ma̱n chumanꞌ cuꞌna̱j Gadara a. Ne̱ vaa yuꞌuj yuvej, rej cachinꞌ nij yuvii̱ xnangá a. Dan me se cavii vi̱j snóꞌo yuꞌuj yuvej yoꞌ, ne̱ cuchiꞌ ro̱j soꞌ rihaan Jesucristó a. Ro̱j soꞌ me síí nu̱u̱ nana̱ chre̱e nimán, ne̱ yuva̱a̱ ndoꞌo ro̱j soꞌ ado̱nj. Cheꞌé ro̱j soꞌ naꞌvee cache̱n yuvii̱ rej yoꞌ a̱ maꞌ.
23446	MAT 8:32	―Caꞌa̱nj soj cuaj á ―taj Jesucristó rihaan nij soꞌ a. Ga̱a ne̱ caꞌanj nij soꞌ catúj nij soꞌ nimán xcáá yoꞌ, ne̱ dan me se ruva̱a̱ uxrá tacaan nicu̱nꞌ tuꞌva na lacuaná rej va̱j nij xcáá yoꞌ, ne̱ ga̱a catúj nij nana̱ chre̱e nimán nij xcáá yoꞌ me se cunánj ndoꞌo nij xoꞌ caꞌanj xoꞌ, ne̱ veé da̱nj vaj nij xoꞌ, ne̱ quinij cunuda̱nj nij xoꞌ rque na, ne̱ canó xráá nij xoꞌ, quiꞌyaj na na̱nj ado̱nj.
23466	MAT 9:18	Asi̱j caꞌmii Jesucristó nana̱ yoꞌ rihaan nij síí tucuꞌyón se‑na̱na̱ síí cuꞌna̱j Juan, ne̱ cuchiꞌ ꞌo̱ síí nica̱j suun rihaan Jesucristó, ne̱ canicunꞌ ru̱j soꞌ, cachíín niꞌya̱j soꞌ rihaan Jesucristó, cataj soꞌ: ―Cuano̱ caviꞌ taꞌníj chala̱ cunii a. Tza̱j ne̱ qui̱ꞌyáá so̱ꞌ se ndoꞌo, caꞌa̱nj níꞌ, ne̱ cuta̱ꞌ so̱ꞌ raꞌá so̱ꞌ xráá noꞌ, ne̱ cunu̱u iꞌna̱ꞌ uún noꞌ na̱nj rugua̱nj ―taj soꞌ, cachíín niꞌya̱j soꞌ rihaan Jesucristó a.
23471	MAT 9:23	Ga̱a ne̱ caꞌanj Jesucristó veꞌ tucuá síí nica̱j suun yoꞌ, ne̱ catúj soꞌ rá veꞌ, ne̱ queneꞌen soꞌ se vaa ma̱n síí oꞌ chraꞌ man rihuu flauta, ne̱ queneꞌen soꞌ se vaa ma̱n ndoꞌo yuvii̱ rá veꞌ, ne̱ nanó ndoꞌo rá nij yuvii̱ cheꞌé se caviꞌ chala̱ cunii yoꞌ ado̱nj.
23472	MAT 9:24	Ga̱a ne̱ cataj soꞌ: ―Cu̱riha̱nj soj xeꞌ á. ꞌO̱ se ne cavi̱ꞌ chala̱ cunii nihánj maꞌ. Ma̱a̱n se otoj u̱u̱n noꞌ na̱nj á ―taj Jesucristó rihaan nij yuvii̱ ma̱n rá veꞌ yoꞌ a. Ga̱a ne̱ caꞌngaꞌ naco̱o̱ nij yuvii̱ niꞌya̱j nij soꞌ man Jesucristó a.
23473	MAT 9:25	Ga̱a quisíj quirii Jesucristó man cunuda̱nj nij yuvii̱ xeꞌ, ne̱ catúj Jesucristó rej táá chala̱ cunii yoꞌ, ne̱ quitaꞌaa soꞌ raꞌa noꞌ, ne̱ cunuu iꞌna̱ꞌ uún chala̱ cunii, ne̱ naxaga̱a̱ noꞌ ado̱nj.
23474	MAT 9:26	Ne̱ cuchiꞌ nana̱ rihaan cunuda̱nj nij yuvii̱ ma̱n rej yoꞌ cheꞌé se vaa quiꞌyaj Jesucristó, se vaa cunuu iꞌna̱ꞌ chala̱ cunii yoꞌ quiꞌyaj soꞌ ado̱nj.
23481	MAT 9:33	Dan me se quirii Jesucristó man nana̱ chre̱e yoꞌ nimán soꞌ, ga̱a ne̱ guun cheꞌe̱ síí yaꞌmi̱i caꞌmii soꞌ na̱nj ado̱nj. Veé dan queneꞌen nij yuvii̱, ne̱ caráyaꞌa̱nj uxrá nij yuvii̱, ne̱ cataj nij soꞌ: ―Xa̱ꞌ níꞌ si̱j israelitá, tza̱j ne̱ a̱ ꞌó síí ꞌyaj da̱nj ne queneꞌe̱n níꞌ maꞌ ―taj nij yuvii̱ cheꞌé Jesucristó a.
23483	MAT 9:35	Ga̱a ne̱ caꞌanj Jesucristó nu̱ꞌ nij chumanꞌ noco̱o nu̱ꞌ nij chumanꞌ cunii nu̱ꞌ, ne̱ tucuꞌyón soꞌ rihaan nij yuvii̱ ma̱n rá veꞌ tucuꞌyón nij yuvii̱ israelitá se‑tucua̱nj Moisés, ne̱ caꞌmii natáj soꞌ nana̱ sa̱ꞌ cheꞌé güii gu̱un chij Diose̱ rihaan chumii̱ nihánj, ne̱ nahuun sa̱ꞌ taranꞌ nij síí ranꞌ do̱ꞌ, nij síí ninaj do̱ꞌ, quiꞌyaj uún soꞌ ado̱nj.
23488	MAT 10:2	Ne̱ nihánj me se‑chuvi̱i chuvi̱j nij apóstol cuneꞌ Jesucristó man nata̱ꞌ rihaan yuvii̱ cheꞌé soꞌ a. Yoꞌo̱ soꞌ me síí cuꞌna̱j Simón, ne̱ Pedró cuꞌna̱j yoꞌó se‑chuvi̱i síí cuꞌna̱j Simón a. Ne̱ yoꞌó soꞌ me tinúú Simón, síí cuꞌna̱j Andrés a. Ne̱ yoꞌó soꞌ me síí cuꞌna̱j Jacobo, ne̱ taꞌníí síí cuꞌna̱j Zebedeo me soꞌ a. Ne̱ yoꞌó soꞌ me tinúú Jacobo, síí cuꞌna̱j Juan a.
23489	MAT 10:3	Ne̱ vaa síí cuꞌna̱j Felipé vaa síí cuꞌna̱j Bartolomé vaa síí cuꞌna̱j Tomás vaa a. Ne̱ yoꞌó soꞌ me síí cuꞌna̱j Mateo síí caꞌnéj puextó man yuvii̱ a. Ne̱ yoꞌó soꞌ me síí cuꞌna̱j Jacobo uún, ne̱ taꞌníí síí cuꞌna̱j Alfeo me soꞌ a. Ne̱ yoꞌó soꞌ me síí cuꞌna̱j Lebeo, ne̱ Tadeo cuꞌna̱j yoꞌó se‑chuvi̱i síí cuꞌna̱j Lebeo a.
23492	MAT 10:6	Rihaan o̱rúnꞌ nij yuvii̱ israelitá caꞌa̱nj soj á. ꞌO̱ se ase vaa daán Diose̱ matzinj vaa nij soꞌ, tza̱j ne̱ caꞌanj niꞌya̱ nij soꞌ, ne̱ ne nocoꞌ sa̱ꞌ nij soꞌ man Diose̱ maꞌ.
23494	MAT 10:8	Nahu̱un sa̱ꞌ nij síí ranꞌ, quiꞌya̱j soj, ne̱ cunu̱u iꞌna̱ꞌ uún nij síí caviꞌ, quiꞌya̱j soj, ne̱ nahu̱un sa̱ꞌ nij síí ranꞌ luj riꞌyuj, quiꞌya̱j uún soj, ne̱ quiri̱i̱ soj man nij nana̱ chre̱e nimán nij yuvii̱ á. Cuano̱ nihánj me rquej rej nucua̱j man soj quiꞌya̱j soj da̱nj a. Cheꞌé dan nihánj me cata̱j xnaꞌanj ꞌu̱nj rihaan soj se̱ caꞌnéj soj saꞌanj man nij yuvii̱ maꞌ.
23495	MAT 10:9	”Se̱ nanoꞌ soj agaꞌ oró míí do̱ꞌ, agaꞌ platá catzi̱i̱ do̱ꞌ, na̱j guun saꞌanj do̱ꞌ, cara̱a soj rque se‑caxra̱nꞌ soj a̱ maꞌ.
23509	MAT 10:23	Ne̱ sese quiꞌya̱j nij síí ma̱n yoꞌo̱ chumanꞌ sayuun man soj, ne̱ cuna̱nj soj caꞌa̱nj soj yoꞌó chumanꞌ á. Ya̱ ya̱ cata̱j xnaꞌanj ꞌu̱nj rihaan soj se vaa se̱ canó cunuda̱nj nij chumanꞌ ma̱n nij yuvii̱ israelitá caꞌa̱nj soj, ne̱ caꞌna̱ꞌ uún ꞌu̱nj si̱j caꞌnéé Diose̱ ni̱caj yuꞌunj man yuvii̱ rihaan chumii̱ nihánj ado̱nj.
23511	MAT 10:25	Dan me se neꞌen síí noco̱ꞌ nana̱ neꞌen mozó neꞌen da̱j quiꞌya̱j yuvii̱ man maꞌa̱n soꞌ, tza̱j ne̱ me ina̱nj rá soꞌ gu̱un soꞌ nda̱a vaa síí tucuꞌyón nana̱ man soꞌ do̱ꞌ, nda̱a vaa se‑ruꞌve̱e̱ soꞌ do̱ꞌ a. Dan me se tucuꞌnáj nij yuvii̱ Beelzebú manj, cataj nij yuvii̱ se vaa síí chre̱e mej a. Ne̱ ase vaa rej soj vaa ꞌu̱nj a. Cheꞌé dan da̱nj caꞌmi̱i̱ nij yuvii̱ nana̱ vaa da̱nj cheꞌé maꞌa̱n soj na̱nj ado̱nj.
23529	MAT 11:1	Dan me se quisíj nana̱ yoꞌ nana̱ cataj xnaꞌanj Jesucristó rihaan chuvi̱j nij síí tucuꞌyón se‑na̱na̱ soꞌ, ne̱ curiha̱nj Jesucristó rej yoꞌ, ne̱ caꞌanj soꞌ chiháán nij yuvii̱ israelitá tu̱cuꞌyón soꞌ rihaan nij soꞌ ne̱ caꞌmi̱i̱ natáj soꞌ rihaan nij soꞌ a.
23533	MAT 11:5	Dan me se nij síí tuchri̱i roꞌ, naxraꞌ rihaan, ne̱ nij síí naꞌvee cache̱e̱ roꞌ, chéé nij soꞌ, ne̱ nij síí ranꞌ luj riꞌyuj roꞌ, nahuun sa̱ꞌ, ne̱ nij síí soꞌo̱ roꞌ, nachuguu̱n xréé nij soꞌ, ne̱ nij síí caviꞌ roꞌ, cunuu iꞌna̱ꞌ uún, ne̱ nij síí nique̱ roꞌ, uno nij soꞌ nana̱ sa̱ꞌ a. Nu̱ꞌ nihánj cata̱j xnaꞌanj ro̱j so̱j rihaan síí cuꞌna̱j Juan yoꞌ á.
23536	MAT 11:8	Ma̱a̱n se da̱j ga̱a̱ soꞌ rá soj, asi̱j caꞌanj soj queneꞌe̱n soj man soꞌ ga̱. Si̱j nu̱u̱ yatzíj laru̱u ndoꞌo me soꞌ, rá soj naꞌ. Taj maꞌ. ꞌO̱ se nij síí nu̱u̱ yatzíj laru̱u roꞌ, ya̱nj rá veꞌ tucuá síí nica̱j suun rey ado̱nj.
23542	MAT 11:14	Dan me se a̱j neꞌen soj se vaa síí cuꞌna̱j Elías síí nataꞌ se‑na̱na̱ Diose̱ rihaan yuvii̱ ga̱a naá roꞌ, caꞌna̱ꞌ uún soꞌ rihaan chumii̱ nihánj, taj danj Diose̱ a. Dan me se sese me rá soj gu̱un ya̱ rá soj cuno̱ soj nana̱ nihánj, ne̱ cata̱j xnaꞌanj ꞌu̱nj rihaan soj se vaa síí cuꞌna̱j Juan me síí ata̱ se‑su̱u̱n síí cuꞌna̱j Elías síí cane ga̱a naá yoꞌ á.
23559	MAT 12:1	Dan me se naca̱ caꞌmii Jesucristó nana̱ yoꞌ, ne̱ ꞌo̱ güii naránj rá nij yuvii̱ israelitá me yoꞌ, ne̱ va̱j Jesucristó rque ꞌo̱ naa̱ ꞌnúú trigó a. Va̱j nij síí tucuꞌyón se‑na̱na̱ soꞌ ga̱ soꞌ a. Veé dan va̱j nij soꞌ, ne̱ naꞌaan rque nij soꞌ a. Cheꞌé dan me guun cheꞌe̱ nij soꞌ cuta nij soꞌ do̱j ꞌnúú trigó chá nij soꞌ a.
23563	MAT 12:5	”Ne̱ ne naya̱a̱ soj me taj se‑tucua̱nj Moisés cheꞌé nij xrej ꞌyaj suun nuvií naꞌ. ꞌO̱ se cheꞌé se‑su̱u̱n nij soꞌ, ꞌyaj nij soꞌ se vaa ne nó xcúún yuvii̱ quiꞌya̱j yuvii̱ güii naránj rá níꞌ si̱j israelitá maꞌ. Tza̱j ne̱ ne tumé nij soꞌ cacunꞌ cheꞌé se vaa ꞌyaj nij soꞌ maꞌ.
23582	MAT 12:24	Tza̱j ne̱ cuno nij síí fariseo da̱j caꞌmii nij yuvii̱ cheꞌé Jesucristó, ne̱ cataj nij soꞌ: ―Nuveé maꞌa̱n síí nihánj rii nana̱ chre̱e maꞌ. Ma̱a̱n se aꞌmii soꞌ ga̱ síí chre̱e uun chij síí cuꞌna̱j Beelzebú, ne̱ cheꞌé dan rii soꞌ nij nana̱ chre̱e nimán yuvii̱ ado̱nj ―taj nij síí fariseo cheꞌé Jesucristó, caꞌmii ne̱ nij soꞌ a.
23585	MAT 12:27	Dan me se sese rii ꞌu̱nj nana̱ chre̱e nimán nij yuvii̱, ꞌyaj síí chre̱e cuꞌna̱j Beelzebú, cheꞌé se aꞌmii ꞌu̱nj ga̱ soꞌ, rá soj a. Tza̱j ne̱ nij síí tucuꞌyón se‑na̱na̱ soj me se veé da̱nj rii uún nij soꞌ nij nana̱ chre̱e nimán yuvii̱ uún á. Ne̱ asa̱ꞌ aꞌvee ꞌyaj nij soꞌ da̱nj, rá soj ga̱. Ne̱ vaa nij soꞌ vaa, veé da̱nj aꞌmii nij soꞌ ga̱ síí chre̱e, rá soj ga̱a̱ naꞌ. Cheꞌé nana̱ caꞌmii soj me se maꞌa̱n nij síí tucuꞌyón se‑na̱na̱ soj cuta̱ꞌ cacunꞌ xráá soj se vaa caꞌmii ne̱ soj ado̱nj.